‫شپږ مياشتنۍ خپرونه‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫مه‬ ‫‪۴۸‬‬ ‫ګڼه‬ ‫وری‬ ‫‪۱۳۹۵‬‬ ‫د دې پروګرام موخه د استخدام‬ ‫“‬ ‫د ظرفیت لوړول د ښوونځیو او حرفوي ‬ ‫مسلکی زده کړو د انستیتونو فارغانو‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫”‬ ‫ته د لوړ عاید او ګټې وټی برابرول‪.‬‬ ‫‪ ۶‬مخ‬ ‫د افغانستان د‬ ‫د نړيوالې مايل‬ ‫په افغانستان کې د‬ ‫روان فعاليتونه‬ ‫نړیوال بانک ګروپ‬ ‫بيارغونې صندوق‬ ‫ادارې د مشوريت‬ ‫‪ ۶‬مخ‬ ‫‪ ۲۶‬مخ‬ ‫خدمتونو پروژه‬ ‫مرستې‬ ‫‪ ۲۴‬مخ‬ ‫‪۴‬مخ‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/3‬‬ ‫‪ 2/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫خربونه‬ ‫د‪ ۲۰۱۶‬دنړیوالې‬ ‫‪ ۱۰‬پايلې‬ ‫روان فعاليتونه‬ ‫ليکلړ‬ ‫پرمختیا رپوټ‪ :‬له ډیجیټيل‬ ‫روغتیايي خدماتو ته الس رسۍ‬ ‫‪ ۶-۲۳‬مخونه‬ ‫په افغانستان کې د‬ ‫ټکنالوژۍ څخه ګټه اخیستنه‬ ‫‪ ۶‬مخ‬ ‫نړيوال بانک گروپ‬ ‫د‪۲۰۱۶‬میالدي کال دنړیوالې پرمختیا درپوټ‬ ‫ښوونه او روزنه‬ ‫مرستې‬ ‫سرت پیغام څرګندوي ‪ ،‬چې دډیجیټيل ټکنالوژۍ‬ ‫سرتاتیژي باید دمخابراتو او معلوماتو‬ ‫‪ -۷‬مخ‬ ‫‪ ۴-۵‬مخونه‬ ‫دسرتاتیژۍ په پرتله ډیره پراخه وي‪(( .‬دټولو له‬ ‫مايل سکټور‬ ‫‪ ۴‬مخ‬ ‫پاره اړیکې)) دیو مهم هدف او په عین حال‬ ‫‪ ۱۸‬پايلې‬ ‫د نړيوال بانک پروژې او پروګرامونه‬ ‫دیو سرت خنډ او چیلنج به توګه پاتې دی‪.‬‬ ‫‪ ۷‬مخ‬ ‫نړيواله مايل اداره‬ ‫د کلیو او ښارونو ترمینځ د اتصال‬ ‫روغتيا‬ ‫د څواړخیزه پانګونو د تضمین اداره‬ ‫له همکارانورسه مشورې په افغانستان کې دپرمختیایي خنډونو او دلومړیتوبونو سیستامتیکي‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق‬ ‫هغه مهم او کیلدي ټکي‪ ،‬چې رپوټ پرې ټینګار‬ ‫‪ ۱۲‬مخ‬ ‫پیژندنې او تشخیص ته ټینګښت ورکوي‪.‬‬ ‫کوي داالندې دي‪:‬‬ ‫زیربنا‬ ‫‪ ۵‬مخ‬ ‫دنړیوال بانک ګروپ د ‪۲۰۱۵‬میالدي کال دسپتمرب دمیاشتې په اوږدو کې له یو شمیر پرمختیایي همکارانو او رشیکانو رسه‬ ‫ •ډیجیټيل ټکنالوژي کولی يش‪ ،‬دظرفیت‪،‬‬ ‫د لنډمهالې سرتاتيژۍ سند‪۲۰۱۲-۲۰۱۵ ،‬‬ ‫په افغانستان کې دپرمختیايي خنډونو او لومړیتوبونو دسیستامتیکې پیژندنې او تشخیص له پاره یو لړ مشوريت غونډې‬ ‫ګنجایش‪ ،‬په کار راتلنې اود نوښتونو په‬ ‫‪ ۱۶‬مخ‬ ‫د کليو پراختيا‬ ‫د جاپان د ټولنيزې پراختيا صندوق‬ ‫تررسه کړې دي‪ .‬دخنډونو اولومړیتوبونو دپیژندنې له پاره سیستامتیک تشخیص دتشخیيص رپوټ یوه پرشواهدو والړه الره‬ ‫زیاتوايل رسه یې بڼه بدلون ومومي‪ .‬دغه‬ ‫چاره ده‪ ،‬ترڅودافغانستان له پاره سرت خنډونه اولومړیتوبونه معلوم او دفقر‪،‬غربت دکمښت او دسوکالۍ او پرمختیا له‬ ‫ټکنالوژۍ دمعلومايت رسچینو په پراختیا‬ ‫‪ ۲۰‬مخ‬ ‫پاره هلې ځلې په یو پایښت لرونکي تګلوري کې پیاوړي کړي‪ .‬دارپوټ په هغو برخو اوساحو پورې محدود نه دی‪ ،‬چې‬ ‫او د ډیرګنجایش له پاره دالرې چارې‬ ‫د ټولنيز خونديتوب شبکه‬ ‫نړیوال با ګروپ په هغو کې دخیل دی‪ ،‬بلکې غواړي چې دافغانستان دپرمختیا په موخه د پالیيس جوړونکو بنسټونو یا‬ ‫برابریدو‪ ،‬دمعلومايت لګښتونو په کمښت‪،‬‬ ‫‪ ۲۲‬پايلې‬ ‫ادارو او په مجموع کې ټولو پرمختیایي رشیکانو او همکارانو ته معلومات وړاندې کړي‪.‬‬ ‫دسوداګرۍ او دکار دالرو چارو برابري‪،‬‬ ‫پځواکمنې میرمنې په بلخ والیت کې‬ ‫دخنډونو او لومړیتوبونو دپیژندنې له پاره له یوشمیر پرمختیایي رشیکانو‪ ،‬دولتي مقاماتو‪،‬دخصويص سکټور‪،‬مدين ټولنې‬ ‫برشي فعالیتونو‪ ،‬دحکومتونو داجرااتو‬ ‫او پرمختیايي برخو دهمکارانو په شمول له استازیورسه ناستې او مشوريت غونډې تررسه شوې ‪ .‬له اړوندو رشیکانو رسه‬ ‫پراختیااو همدارنګه دمعلومايت وسیلو او‬ ‫د خنډونو او لومړیتوبونو دپیژندنې له پاره سیستامتیک تشخیص د مشوريت بهیر په بشپړیدلو رسه نړیوال بانک ګروپ‬ ‫جنسونو په رامینځته کولو ‪،‬چې له نوي‬ ‫د‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال په لومړیو کې په افغانستان کې ددې بنسټ دګډون دسرتاتیژۍ دچوکاټ دطرحې او تدوین په موخه‬ ‫اقتصاد رسه سمون ولري او دنوښتونو‬ ‫دراتلونکو څلور کلونو (‪۲۰۲۰ ۲۰۱۷-‬م) له پاره خپل چمتووالی پیل کړ‪ .‬په پام کې دې چې خلکو ته دمراجعه کولو او‬ ‫دترویج او عامیدلو المل وګرځي‪ ،‬درښتینې‬ ‫مشوريت بهیر بل پړاو په همدې روان کال کې تررسه يش‪.‬‬ ‫ګټې اخیستنې الرې چارې برابروي‪.‬‬ ‫ • هغه وخت چې دپرمختیااغیزې نیمګړې او‬ ‫د نړيوالې مايل ادارې د‬ ‫له ډیجټيل ټکنالوژۍ څخه دګټې اخیستنې له پاره پر زیات کار دنړیوالې پرمختیا درپوټ ټینګار‬ ‫زیامننې يش‪ ،‬کله کله ګټې اخیستنې بهیر‪،‬‬ ‫مشوريت خدمتونو پروژه‬ ‫دنه پوهیدنې وړګرځي‪.‬‬ ‫‪ ۲۴-۲۵‬مخونه‬ ‫دافغانستان اومرکزي آسیا دڅلورو هیوادونو استازیو په دې وروستیو کې دقزاقستان د املاتاپه ښار کې لیدنې کتنې وکړې‪،‬‬ ‫ •له ډیجیټيل ټکنالوژۍ څخه په استفادې کې‬ ‫ترڅو چې د ‪۲۰۱۶‬م کال د نړیوالې پرمختیا پر رپوټ بحث او خربې اترې وکړي‪ .‬دې رپوټ د ډیجیټيل ټکنالوژۍ په اغیزو‬ ‫دفاصلې شتون‪ ،‬هم دالس رسۍ په برخه‬ ‫او دهغو پرګټو ‪ ،‬چې باید ټول هیوادونه ورڅحه ګټه پورته کړي‪ ،‬مترکز درلود‪ .‬په دې رپوټ کې یادونه شوې‪ ،‬چې له‬ ‫کې اوهم دوړتیا له مخې همداسې ژور او‬ ‫ډیجیټيل ټکنالوژۍ څخه دګټې اخیستنې بهیر – چې په اصل کې له هغې څخه په استفاده کولی شو ډیرې پرمختیاوې‬ ‫محدود دی‪.‬‬ ‫ترالسه کړو‪ ،‬سست او ورو دی‪.‬‬ ‫ •دټکنالوژۍ په شتون کې سرت خنډونه‬ ‫پايلې‬ ‫ دغه رپوټ هغو هیوادونو ته‪ ،‬چې له ډیجیټيل انقالب څخه ډیر ګټه اخيل‪ ،‬وړاندیز کوي‪ ،‬چې خپل انالوګ متمیمونه‬ ‫نشته‪ ،‬دټکنالوژۍ انقالب دخطر په منلو‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق‬ ‫په نوې لیسه کې د مدرن آسانتیاو‬ ‫دهغو مقرراتو په پیاوړي کولو رسه‪ ،‬چې وکړای يش په سوداګرۍ کې سیالۍ‪ ،‬دنوي اقتصاد له اړتیاوو رسه دکارګرانو‬ ‫رسه دګتې اخیستنې الرې چارې برابرې‬ ‫‪۳۸‬‬ ‫دمهارتونو او وړتیاوو په سمون او تطابق ورکولو باندې پیاوړی کړي‪ ،‬ترڅو دا ډاډ ترالسه يش‪ ،‬چې بنسټ (نهاد) حساب‬ ‫کړي دي‪ .‬له دې څحه په سمې پوهیدنې‬ ‫‪ ۲۶-۴۲‬مخونه‬ ‫ورکوونکی دی‪.‬‬ ‫او درک رسه‪ ،‬چې ټکنالوژي دپرمختیا له‬ ‫‪ ۲۹‬مخ‬ ‫ داملاتا په غونډه کې دافغانستان استازیو له ګډونوالو رسه خپلې تجربې له ډیجټيل ټکنالوژۍ څخه دټولنیزې او اقتصادي‬ ‫رضوري او اړینو توکو یا عنارصو رسه څه‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق څه شی دی؟‬ ‫ګټې اخیستنې او انټرنیټ ته دالس رسی په برخه کې رشیکې کړي‪ .‬دمخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ وزارت دالکرتونیکي‬ ‫ډول اړیکې لري؟ دې ته اړتیا ده چې له‬ ‫د افغانستان د بيارغونې صندوق څه ډول‬ ‫حکومتوالی تر پروګرام الندې دخیلو فعالیتونو دتګالرې نقشه جوړه کړې ده‪.‬له دې پروګرام څخه په استفاده داسې هیله‬ ‫ډیجیتيل ټکنالوژۍ څخه ګټه اخیستنه ډیره‬ ‫فعاليت کوي؟‬ ‫او توقع کیږي ‪ ،‬چې ‪ ۲۰ ۱۸‬میالدي کال ترپای پورې ‪۷۰‬سلنه دولتي خدمتونه په الکرتونیکي او بریښناییزه بڼه تررسه يش‪.‬‬ ‫زیاته يش‪.‬‬ ‫ •ډیجیټلی انقالب دانالوګ یو پیاوړي بنسټ‬ ‫‪ ۲۸‬مخ‬ ‫دافغانستان دولت دمقرراتو دنافذولو له الرې ځانګړو پانګه والو او خصويص سکټورته دغوره کاري فضا درامینځته کولو ‪،‬‬ ‫روانې پروژې‬ ‫په نړیواله کچه دسټنډردونو لوړولو او یوډول زیربناء رامینځته کولو له پاره فعاالنه کارکوي‪.‬‬ ‫ته اړتیا لري‪ ،‬چې کولی شو هغه دمقرراتو‪،‬‬ ‫ دمخابرباتو او معلومايت ټکنالوژۍ وزیر عبدالرازق واحدي داملاتا په غونډه کې په خپله وینا کې افغانستان په ټوله سیمه‬ ‫مهارتونو او بنسټونو (نهادونو) په پیاوړتیا‬ ‫کې دمعلوماتو دانتقال دمرکز او وصل دټکي په توګه یاد کړ‪.‬‬ ‫رسه رامینځته کړو‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/5‬‬ ‫‪ 4/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫دافغانستان لپاره د‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ مرستې‬ ‫نړیوال بانک د لنډمهالې‬ ‫ظرفیتونه او وړتیاوې یې لوړې کړي او په پراختیايي چارو‬ ‫صندوق په عملیايت او انکشايف پروګرامونو کې د لګښت‬ ‫سرتاتیژۍ سند (‪۲۰۱۲‬‬ ‫د څواړخیزه پانګونو د تضمین اداره‬ ‫لومړیتوبونو رسه همغږې ده‪ .‬نړیوال بانک تراوسه پورې له‬ ‫نورو متویلوونکو رسه په ګډه له یو شمیر هغو سکټوررونو‬ ‫د نړیوال بانک پروژې او پروګرامونه‬ ‫او بهیر کې يې ګډون پیاوړی کوی‪ .‬دغه صندوق د نړیوال‬ ‫په برخه کې د افغانستان د بودجې په سرت متویلوونکي‬ ‫بانک له خوا اداره کېږي‪.‬‬ ‫ د جاپان دولت او نړیوال بانک دې ته ژمن دي چې د‬ ‫بدل شوی دی‪.‬‬ ‫– ‪)۲۰۱۵‬‬ ‫په افغانستان کې د څو اړخیزه پانګونو د تضمین اداره‬ ‫رسه‪ ،‬چې پرې د دولت مالکيت او د مرستو همغږي کول‬ ‫الزم دي‪ ،‬فعالیت کړی دی‪.‬‬ ‫د نړیوال بانک د نړیوالې پراختیا ادارې له ‪ ۲۰۰۲‬زېږدیز‬ ‫کال راپدېخوا د پراختیایي او بیړنۍ بیارغونې د پروژو او د‬ ‫(میګا) په ټولیزه توګه په افغانستان کې د کرنې د سوداګرۍ‬ ‫جاپان د ټولنیزې پراختیا صندوق په داخل کې د هیواد د‬ ‫ د افغانستان د بیارغونې صندوق د ميل لومړیتوب‬ ‫د نړیوال بانک موخه د افغانستان له‬ ‫او مخابراتو په ډګرونو کې د پروژو د مالتړ له پاره ‪۱۵۴‬‬ ‫ د بشپړوشویو پروژو په اړه د زیاتو معلوماتو ترالسه ‬ ‫ميل بودیجې د مالتړ د پنځو پروګرامونو د متویل په موخه‬ ‫بیارغونې او سیايس‪ ،‬اقتصادي او ټولنیز ثبات لپاره اوږد‬ ‫لرونکو پروګرامونو‪ ،‬د دولت د عملیايت لګښتونو او د‬ ‫دولت رسه دهغو مهمو پروګرامونو‬ ‫میلیونه امریکایي ډالر ژمنه کړې ده‪ .‬د ام‪.‬ټي‪.‬ان مخابراتی‬ ‫ کولو لپاره د پروژو او پروګرامونو الندې پاڼې ته ‬ ‫د له ‪ ۳،۳‬میلیارده ډالرو مرستې ژمنه کړې ده‪ .‬په دې مرستو‬ ‫مهاله پروګرامونو د مالتړ په منظور یوه ځانګړې کړکۍ‬ ‫افغانستان د ميل پراختيايي تګالر اهدافو ته د رسېدو لپاره‬ ‫په تطبیق کې مرسته او مالتړدی‪ ،‬چې‬ ‫رشکت د نړیوالې مايل ادارې څخه مرستې تر السه کوي‪،‬‬ ‫ مراجعه وکړئ‪:‬‬ ‫کــې ‪ ۲ ،۹‬میلیارده ډالر وړيا مرسته او ‪ ۴۳۶.۴‬میلیونه‬ ‫تاسیس کړه‪.‬‬ ‫د پالیيس د اجنډا مالتړ کوي‪ .‬له ‪ ۳ ،۸‬میلیاردو ډالرو څخه‬ ‫ملی لومړیتوب لري‪.‬‬ ‫همدارنګه ددې ادارې دوې زراعتی پروژې د لبنیاتو او‬ ‫ ‪www.worldbank.org.af‬‬ ‫ډالره بې سوده پور شامل دي‪ .‬نوموړی بانک اوسمهال په‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۶‬کال تر فربوري پورې د جاپان د ټولنیزې پراختيا‬ ‫زیات دافغانستان دولت ته ورکړل شوي دي‪ ،‬ترڅو دخپلو‬ ‫د اپروګرامونه باید په داسې ډول‬ ‫وړیو په برخه کې دي‪.‬‬ ‫افغانستان کې ‪ ۱۵‬فعالې پروژې لري‪ ،‬چې خالص ارزښت‬ ‫صندوق ټوله مرسته ‪ ۸۵‬میلیونه ډالرو ته رسېږي‪ .‬تراوسه‬ ‫پورې د دې صندوق له خوا یو شمیر متویل شوې پروژې‬ ‫عادي لګښتونو په پوښښ کې ‪،‬لکه دملکي کارکوونکو‬ ‫دمعاش په ورکولو کې مرسته وکړي او همدارنګه له ‪،۱‬‬ ‫تطبیق اوپيل يش چې د دولتي ادارو په‬ ‫ په ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال کې دې ادارې د شخړو او کمزورو‬ ‫نړیواله مايل اداره‬ ‫یې ‪ ۱ ،۳‬میلیاردو ډالرو ته رسېږي‪.‬‬ ‫اقتصادونو له پاره ‪ ،‬دمرسته کوونکو همکارانو له ژمنو څخه‬ ‫ د نړیوال بانک په مرستو کې همدارنګه دافغانستان د‬ ‫بشپړې شوي دي‪.‬‬ ‫‪ ۴‬میلیاردو ډالرو حخه زیات دفعالو ‪ ،‬متوقف شو او په‬ ‫ظرفیت لوړولو او مرشوعیت رامنځته‬ ‫په استفاده اوهمدارنګه په سختو رشایطو کې دڅواړخیزه‬ ‫دولت لپاره د اغیزمن مدیریت او له متویلوونکو مايل وجهو‬ ‫نړیواله مايل اداره‪ ،‬چې د نړیوال بانک ګروپ د خصويص‬ ‫ د نورو معلوماتو لپاره الندې وېبسايټ ته مراجعه وکړئ‪:‬‬ ‫ټپه والړو پروژو له پاره په واک کې ورکړل شوي دي‪.‬‬ ‫کولو کې اغيزمن واقع شی‪ .‬د افغان‬ ‫پانګه اچونو دادارې په تضمینونو دپانګه اچونو دپروژو د‬ ‫سکټور څانګه ده‪ ،‬په افغانستان کې د پانګې اچونې په‬ ‫څخه د رڼې استفادې په منظور د مشورو وړاندې کول‬ ‫‪http://go.worldbank.org/U5OQZVF200‬‬ ‫ ‬ ‫د‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال دفربوري دمیاشتې تر ‪ ۱۹‬نیټی پورې‬ ‫دولت له مهمو اوسرتو لومړیتوبونو‬ ‫ډاډ او لومړنیو زیانونو څخه دپوښښ برابرولو په موخه‬ ‫برخه کې خپل مالتړ ته د پخواپه شان دوام ورکوي‪ .‬د‬ ‫هم شامل دي‪ .‬همدارنګه نړیوال بانک په اقتصادي‪ ،‬عامه‬ ‫دافغانستان بیارغونې صندوق ترمالتړ الندې د ‪ ۲،۸‬میلیاردو‬ ‫څخه یو هم د داخيل رسچېنو وده‬ ‫خپلې اغیزناکې اسانتیاوې وړاندې کړې‪.‬‬ ‫مګړۍ نړیوالې مايل ادارې په افغانستان کې په ټولیز ډول‬ ‫ادارې‪ ،‬د هیواد د ټولو خلکو دحقونو دبرابري‪ ،‬دغربت او‬ ‫ډالرو په خالص ارزښت ‪ ۲۰‬فعالې پروژې دتطبیق په حال‬ ‫او بوختیاوو رامینځته کول دي‪ ،‬چې‬ ‫‪ ۵۴‬میلیونه ډالره‪ ،‬چې د مخابراتو او میلمه پالنې سکټورونه‬ ‫فقر دکمولو‪ ،‬دمخدره توکو څخه درامینځته شوي اقتصاد‪،‬او‬ ‫کې دي‪.‬‬ ‫د متویلوونکو د پوځي مرستو ځای‬ ‫عامه مايل ادارې په برخو کې د افغان دولت مرسته او مالتړ‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫پکې شامل دي‪ ،‬پانګويل‪ .‬دغه اداره د تولیدي‪ ،‬مايل بازارونو‬ ‫او زېربناوو په برخه کې د پانګه اچونې د ودې په حالت‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫ونييس‪ ،‬په داسې ډول چې په ميل‬ ‫د جاپان د ټولنیزې پراختیا صندوق‬ ‫لومړیتوبونو او د ودې لپاره پانګې‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق د افغان دولت او نړیوالې‬ ‫کې ده‪ ،‬چې په دې برخه کې د دې ادارې لوړرتبه پالوی په‬ ‫ نړیوال بانک د افغانستان د دولت بودجې د مالتړ له‬ ‫الرې دبنسټیزو اصالحاتو په تطبیق کې‪ ،‬په ځانګړې توګه‬ ‫هرو درې میاشتو کې یو ځل افغانستان ته راځي‪ .‬د نړیوالې‬ ‫د جاپان د ټولنیزې پراختیا صندوق‪ ،‬چې په ‪ ۲۰۰۰‬میالدي‬ ‫اچونې باندې ټینګار ويش‪ .‬د لنډمهالې‬ ‫ټولنې ترمنځ یوه ګډه همکاري ده‪ ،‬چې د بیارغونې د‬ ‫مايل ادارې مشوريت خدمتونه اوسمهال په افغانستان کې ‪۶‬‬ ‫په عامه مايل او اداري چارو کې په فعاله توګه مرسته کړې‬ ‫سرتاتیژۍ سند هغه موده‪ ،‬چې ترخپل‬ ‫پروګرامونو اغېزمني لوړوي‪ .‬د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال تر فربوري‬ ‫ده‪ .‬د کادرونو دظرفیتونو د ودې ‪ ،‬د دولت مرشوعیت‪ ،‬او‬ ‫کال د جاپان دولت له خوا تاسیس شو‪ ،‬د هغو فعالتونو‬ ‫میاشتې پورې ‪ ۳۴‬متویلوونکو له‪ ۸ ،۹‬میلیارد امریکایی ډالرو‬ ‫فعالې پروژې لري‪.‬‬ ‫د مرستې او مالتړ یوازینۍ وسیله ده ‪،‬چې مستقیامً يې‬ ‫پوښښ الندې راولې په دریو اړوندو‬ ‫څخه زیاته مرسته کړي ده‪ ،‬چی د افغانستان د بیا رغونې‬ ‫د ال زياتو معلوماتو لپاره ‪ ۲۴‬مخ ته وګورئ‪.‬‬ ‫له افغان دولت رسه د متویلوونکو هیوادو د جلب و جذب‬ ‫د غریبو او زیامننو وګړو اړتیاوو ته ځواب ويالی‪ ،‬دهغوی‬ ‫موضوعاتو مترکز لری‪:‬‬ ‫د مالتړ له الرې دا یقیني کوي چې پانګه اچونه له ميل‬ ‫ د ادارو مشروعیت تقويه کول او‬‫ •‬ ‫د ظرفیتونو لوړول‪.‬‬ ‫ •‬ ‫ د برابرو او منصفانه خدمتونو‬ ‫وړاندې کول‪.‬‬ ‫ •‬ ‫ هر اړخیزه وده او د دندو‬ ‫رامنځته کول‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/7‬‬ ‫‪ 6/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫روان فعالیتونه‬ ‫دمدیریت او اداري دميل انستیتوت‬ ‫محصلین‪ ،‬دزده کړې ‪ ،‬ددوه کلنې‬ ‫‪ /‬ښوونه او روزنه‬ ‫دورې چې پکې دلسانس معادل‬ ‫دفراغت سند ترالسه کوي‪ ،‬په یو ټولګې‬ ‫کې دګډون پروخت‪ .‬په تیرو دوو‬ ‫دافغانستان دمهارتونو او وړتیاوو‬ ‫کلونو کې په دې انستیتوت کې نوم‬ ‫لیکنه دنجونو په درې برابره ډیروايل‬ ‫دپرمختیا دویم پروګرام‬ ‫رسه لوړه شوې ده‪ .‬دغه انستیتوت‬ ‫دنړیوال بانک‪ ۵۵‬میلیونه وړیا مرسته‬ ‫دمهارتونو دودې او پرمختیا دویم‬ ‫پروګرام له خوا متویلیږي‪ .‬دکار مارکیټ‬ ‫ته داړتیاوړ مهارتونو دښه وايل له‬ ‫دافغانستان دمهارتونو دپرمختیا دویم پروګرام هوډمن دی‪،‬‬ ‫الرې دحرفوي او مسلکي زده کړو له‬ ‫ښوونځیو او انستیتوتو فارغانو ته له‬ ‫چې دمسلکي او خرفوی زده کړو دښوونځیو او انسیتیتونو‬ ‫لوړعاید رسه داستخدام دظرفیت لوړول‬ ‫دفارغانو له پاره داستخدام ظرفیت او لوړو حقوقو ورکړې ته‬ ‫ددې پروګرام موخه او هدف دی‪.‬‬ ‫دمهارتونو دوړاندې کولو دسیستم دښه وايل له الرې زیاتوالی‬ ‫ورکړي‪.‬‬ ‫ دغه پروژه دښوونځیو او انستیتونو له پاره دتشویقونو‬ ‫اوهڅولو په برابرولو باندې مترکز لري‪ ،‬چې دزده کړې دکیفیت‬ ‫دښه وايل له پاره په رسمي ډول مسلکي او حرفوي زده‬ ‫کړې وړاندې کوي‪ ،‬له دې رسه یو ځای دخپل کاري سیستم‬ ‫دپیاوړتیا او په ټوله کې دحرفوي او مسلکي زده کړو دسکټور‬ ‫له پاره هلې ځلې کوي‪.‬‬ ‫دغه پروګرام څلور برخې لري‪:‬‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬دې پروګرام دحرفوي او مسلکي زده کړو‬ ‫دمرکزونو او بنسټونو له پاره دکاري چوکاټ دپیاوړتیا په برخه‬ ‫کې دکتنې وړ پرمختګونه کړي دی‪ .‬رسبیره پردې دحرفوي او‬ ‫مسلکی زده کړو له پاره دیو سرتاتیژیک چت درامینځته کولو‬ ‫د تضمین اژانس مالتړ هم کوي‪ .‬دغه پروژه د سوداګریزو‬ ‫کوچينو‪ ،‬کوچنيو او منځنيو خصويص تشبثانو دپورونو په‬ ‫دوه ډلې فارغ شوي دي‪( .‬د‪۲۷۰‬تنو په شمیر داخل خدمت‬ ‫له پاره دې پروژې وکړای‪ ،‬شول چې دنړیوال تخصيص مرکز ته دشاملیدو او وه دورې رڼې او باوري آزموینې تررسه شوې‬ ‫بانکونو تخنيکي مالتړ هم کوي‪ ،‬چې کوچنیو او منځنیو‬ ‫الس رسۍ کې ښه واىل راڅرګنديش‪ .‬په دې پروژه کې دا‬ ‫مسلکي استادان داملان دتخنیکي همکاریو دادارې په مرسته‬ ‫او بنسټ رسه په همکارۍ دميل ستنډرډ او معیار لرونکو دي ‪،‬چې دا کړنه په دې سکټور کې دیو عايل فعالیت په توګه‬ ‫تشبثاتو ته يې د پور ورکولو وړتیا لوړه کړې‪ .‬د پروژې دا‬ ‫درې برخې شاملې دي‪:‬‬ ‫ترارزیابۍ الندې نیول شوي او زده کړه یې کړې ده‪.‬‬ ‫‪ ۱۰۰‬حرفوي مهارتونو ته په نړیواله کچه انکشاف او پرمختیا پیژندل کیږي‪.‬‬ ‫برخه د پورونو د تضمین ادارې مالتړ هم کوي چې پور‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬مايل خدماتو ته د کوچنیو تشبثاتو د‬ ‫ څلورمه برخه‪ :‬دې څلورم جز او برخې دمسلکي ټیمونو له‬ ‫ورکړي او د‪۱۵‬بنسټونو له پاره یو شان نصاب هم رامینځته دریمه برخه‪ :‬ددې پروګرام له الرې په حرفوي او مسلکي‬ ‫ورکوونکو بنسټونو ته د کوچنیو او منځنیو تشبثاتو‪ ،‬چې د‬ ‫الرسيس پیاوړتیا‪ :‬د پروژې د دې برخې موخه دا ده چې‬ ‫پاره مرستندویه لګښتونه او پیسې برابرې کړي دي او د دریم‬ ‫کړي ‪ .‬په افغانستان کې دمهارتونو دپرمختیا پروژې له حرفوي ښوونځیو او انستیتونو کې دمثبتو فعالیتونو دهڅونې ‪،‬‬ ‫بازار په ښکتني پوړ کې دي‪ ،‬الرسسی پياوړی کړي‪.‬‬ ‫د افغانستان د کوچنیو پانګونو د مالتړ ادارې له الرې د‬ ‫بنسټ لګښتونه یې‪ ،‬چې دڅارنې او ارزونې دنده یې په غاړه‬ ‫او مسلکي زده کړو څخه دفراغت او ارزونې دبنسټ ډبره ستاینې او تقدیر دفعالیتونو دمتویل له پاره سیالۍ تررسه‬ ‫ لومړۍ برخه تراجراء کيدو الندې ده او دافغانتسان‬ ‫کوچنیو پورونو سکټور ته دوامداره مرستې چمتو يش او‬ ‫درلوده‪ ،‬ورکړي دي‪.‬‬ ‫ایښې ده او دکار له نړیوال سازمان رسه په ګډه یې د ‪ ۳۰‬کیږي‪ ،‬ترڅو چې ددې مؤسسو تعلیمي کچه (سویه) زیاته او‬ ‫له پاره له کوچنيو پانګه اچونو څخه دمالتړ مرکز دڅو‬ ‫همدارنګه له دې ادارې رسه مرسته ويش‪ ،‬چې له سرتاتیژیک‬ ‫ له دې رسبیره یې دعامه پوهاوي او خرباوي کمپاین هم‬ ‫تنو په شاوخوا کې ارزیايب کوونکو دماسټر په سویه درقابتي لوړه يش‪ .‬ترنن ورځې پورې له ‪ ۳۵‬څحه زیاتو انستیتونو له‬ ‫فعاليتونو (په ځانګړې توګه دزيات فقراو غربت دموخې‬ ‫پالن رسه سم د هڅوونکو پروګرامونو د غځولو له الرې مايل‬ ‫پرمخبیولی دی‪ .‬دغې پروژې په عین حال کې دپروژوي‬ ‫ارزیابی دالرو چارو او میتودونو په برخه کې زده کړې کړي او دوه دورې مرستې څخه ګټه اخیستې ده‪ .‬دا په داسې حال‬ ‫او هدف نيولو داندازې دلوړولو پروګرام) نوښت په غاړه‬ ‫خدماتو ته الرسسی لوړ کړي او له دې خدماتو څخه د بازار‬ ‫معلوماتو یو سیستم هم رامینځته کړی دی‪ ،‬چې هغه په‬ ‫کې ده‪ ،‬چې اته نورو انستیتونه هم د مرستې ترالسه کولو‬ ‫دارزونې اووه مرکزونه هم مشخص شوي دي‪.‬‬ ‫لري ‪ .‬دډیرو کمزورو پروګرامونو ترهدف الندې نیولو په‬ ‫د ټیټو پوړيو (په ځانګړې توګه کوچنيو او انفرادي تشبثاتو)‬ ‫یو وخت کې دپروژې دټولو برخو (تدارکات‪ ،‬مايل مدیریت‪،‬‬ ‫له پاره ټاکل شوي دي‪ ،‬چې دغه مرستې به له هغوی رسه‬ ‫ام‬‫ر‬ ‫پروګ‬ ‫دپرمختیا‬ ‫ دویمه برخه‪ :‬په افغانستان کې دمهارتونو‬ ‫اړه دتدارکاتو پروسه بشپړه شوې او دهغې قرار داد د‬ ‫استفاده زياته کړي‪ .‬خو په دې ټکې باید ټینګار ويش چې‬ ‫برشي منابع‪ ،‬ملکي چارې ‪ ،‬دزده کوونکو نوم لیکنه او فراغت)‬ ‫داکاډمیک مدیریت دښه وايل‪ ،‬د ښوونځي دادارې له سیمه‬ ‫انستیتونو‬ ‫او‬ ‫ښوونځیو‬ ‫دحرفوي اومسلکي زده کړو دټاکلو‬ ‫‪۲۰۱۵‬میالدي کال د جوالی په میاشت کې تررسه شوی دی‪.‬‬ ‫د افغانستان د کوچنیو پانګونو د مالتړ ادارې اصيل دنده د‬ ‫داجرااتو واقعي او رښتینې ارزونه هم برابروي‪.‬‬ ‫دکړنو او اجرااتو دښه وايل له بهیر څخه مالتړ کوي‪ .‬له دې ییزو مؤسساتو رسه داړیکو ټینګولو او دريس نصاب د بیاکتنې‬ ‫بازارموندنې اسانول دي‪ ،‬نه د يوه تخنيکي بنسټ په څېر د‬ ‫انستیتونو څخه یو هم دادارې او مدیریت ميل انستیتوت په برخه کې مرسته وکړي‪ .‬رسبیره پردې دحرفوي او مسلکي‬ ‫مرستو چمتول کول دي‪.‬‬ ‫‪ /‬مايل سکټور‬ ‫دی‪ ،‬چې هلته محصلین دسوداګرۍ دزده کړو په یو دوه کلن زده کړو له ښوونځیو څخه (‪ )۵۰۰‬تنو ممتازو فارغانو دیو سند‬ ‫ دوهمه برخه‪ :‬مايل خدماتو ته د کوچنیو او منځنیو‬ ‫پروګرام کې دڅوارلسم پاس معادل سند ترالسه کوي‪ .‬په دې لرونکي پروګرام له الرې دزده کړې له بورسونو څخه استفاده‬ ‫تشبثاتو د الرسيس پیاوړتیا‪ :‬هدف دا دی چې په افغانستان‬ ‫مايل خدماتو ته د الرسيس پروژه‬ ‫انستیتوت کې دزده کوونکو دنوم لیکنې بهیر په تیرو دوو کړې ده‪ ،‬چې دا له هغوی رسه دلوړو او زیاتو مسلکي زده‬ ‫کې کوچنیو او منځنیو تشبثاتو ته د سوداګریزو بانکونو او‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۵۰‬میلیونه ډالره وړيا مرسته‬ ‫کلونو کې له (‪ )۳۰۰‬تنو څخه (‪ )۱۰۰۰‬تنوته لوړ شوی دی‪ ،‬کړو په برخه کې مرسته کوي‪.‬‬ ‫کوچنیو پور ورکوونکو بنسټونو د پور ورکولو کچه لوړه‬ ‫چې په دې کې کتنې وړ شمیر ښځې هم په انستیتوت کې تردریم جز یا پړاو الندې استادانو له زده کړې څخه دمالتړ‬ ‫کړای يش‪ ،‬چې له دې الرې مايل خدمتونو ته د دې تشبثاتو‬ ‫دمايل خدمتونو دالس رسۍ دپروژې موخه او هدف ددولت‬ ‫شاملې شوي دي‪ .‬تر اوسه پورې دیو همکار بنسټ (دبال له پاره دداخل خدمت استادانو حرفوي او مسلکي انستیتوت‬ ‫الرسسی ډاډمن يش‪ .‬د پروژې دا برخه د افغانستان د پورونو‬ ‫داداري او نهادي ظرفيت رامينځته کول دي‪ ،‬چې دډيرو‬ ‫دولتي پوهنتون) په مرسته دادارې او مدیریت ميل انستیتوت په ‪۲۰۱۶‬میالدي کال کې رامینځته شوی‪ ،‬چې له هغې څخه‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/9‬‬ ‫‪ 8/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د روغتيا برخه کې پرمختګونه‬ ‫د میندو او د پنځو کلونو الندي عمر‬ ‫لرونکو ماشومانو په مړینو کې‬ ‫لږوالی‪ ،‬د پنځو کلونو الندي عمر‬ ‫لرونکو او نویو زیږیدلو ماشومانو‬ ‫دی‪ ،‬ژر به خپل کار پیل کړي‪.‬له یو بانک څخه بل بانک‬ ‫د مايل سکتورر د حالت ښه وايل لپاره‬ ‫ته دپیسو دانتقال او لیږد دتررسکولو بهیر دتخلیه کولو په‬ ‫مړینه په هرو ‪ ۱۰۰۰‬ژوندو‬ ‫اتومات او خپل کاري بڼې او دسپارنو دمرکزي مصونیت او‬ ‫د چټک ځواب پروژه‬ ‫زیږونونو کې له ‪ ۲۵۷‬او ‪۱۶۵‬‬ ‫خوندیتوب ددې سبب شوی چې له بایع رسه دقرار داد‬ ‫دنړیوال بانک ‪ ۲۵.۷‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫څخه په ترتیب سره ‪ ۹۷‬او ‪ ۷۷‬ته‬ ‫السلیک کول تراوسه وځنډیږي ددې کار تررسه کیدل به تر‬ ‫راټیټ شوي دی‪.‬‬ ‫بشپړیدو پورې ‪ ۱۸‬میاشتې وخت ونیيس‪.‬‬ ‫دغه پروژه له افغانستان بانک رسه د رڼو تادیاتو او اغیزمنو‬ ‫معاملو د رسته رسولو لپاره د یوه عرصی سیستم په تطبیق‬ ‫د میندو مړینې په هرو ‪۱۰۰۰۰‬‬ ‫‪ /‬روغتیا‬ ‫او د بانکي څارنو د ښه وايل له پاره د یو لړ کاري پروګرامونو‬ ‫رامنځته کولو په چارو کې مرسته او مالتړ کوي‪ .‬په ځانګړې‬ ‫ژوندیو زیږونوڅخه‪ ،‬اوس ‪۳۲۷‬‬ ‫ته راټیټ شوی دی ‪،‬چې دا رقم په‬ ‫له د صحت پروګرام‬ ‫لسو‬ ‫توګه دغه پروژه د افغانستان بانک لپاره د مايل تفتیش‬ ‫الرې‪ ،‬چې دنړیوالو معیارونو له مخې تررسه کېږي‪ ،‬د‬ ‫‪ ۲۰۰۲‬کال کی‪ ۱۶۰۰‬ته رسیده‪.‬‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫سوداګریزو بانکونو د مايل حالت د ارزونې رشایط او الر‪‎‬ې د افغانستان د بیارغونې صندوق ‪ ۵۱۶‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د فعالو روغتیایي مرکزونو‬ ‫چارې تقويه کوي‪ .‬د دې مايل تفتیش او پلټنې پایلې د دې د افغانستان دولت ‪ ۳۰‬میلیونه ډالره‬ ‫شمیر په ‪ ۲۰۰۲‬کال کی له‬ ‫المل ګرځي چې دهغو نیمګړتیاوو او کمزورتیاوو د لرې د روغتیا سکټورر د نوښتي پایلو د متویل د صندوق ‪۷‬میلیونه‬ ‫‪۴۹۶‬څخه‪ ۲۰۰۰‬ته په ‪ ۲۰۱۲‬کال‬ ‫کولو لپاره‪ ،‬چې د افغانستان بانک د نظارت او څارنې په ډالره وړیا مرسته‬ ‫بهیر کې پیژندل کېږي‪ ،‬عميل پالنونه طرحه او پيل کړي‪.‬‬ ‫کې پورته شو او په همدې حال کې‬ ‫ همدارنګه د تادیاتو د سیستم نوي کول‪ ،‬البته په نقدي د ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال د فربوري په ‪ ۲۸‬نېټه د نړیوال بانک‬ ‫د ښځینه کارکوونکو شمیر په دې‬ ‫بڼه د معاملو د تررسه کېدو د کمښت په موخه‪ ،‬چې اوس اجرائیوي پالوي ‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته د صحت‬ ‫تاسیساتو کې زیات شوی دی‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د راکړې ورکړې سرته وسیله ګڼل کېږي‪ ،‬پروګرام د متویل په موخه منظوره کړه‪ .‬د دې پروګرام موخه‬ ‫دکارت یا موبایل له الرې د تادیاتو پر الکرتونیکي سیستم د تر پوښښ الندې ساحو پراختیا‪ ،‬د خلکو‪ ،‬په ځانګړي ډول‬ ‫د تجربه لرونکو روغتیایي‬ ‫هغې بدلون‪ ،‬د دې پروژې له نورو موخو او هدفونو شمېرل د بېوزلوهغو لپاره د روغتيايي خدمتونو وړاندې کول او د‬ ‫کارکوونکو په شتون سره په ټیت‬ ‫کېږي‪ .‬دا پروژه همدارنګه د بانکدارۍ سکټورر مهارتونو هغوی کیفیت او همدارنګه په هېواد کې د عامې روغتیا‬ ‫عاید لرونکي قشرکې د زیږیدنې‬ ‫ته د الرسيس په منظور د افغانستان له مايل او بانکدارۍ وزارت د مرشۍ رول ته ال ډېره وده ورکول دي‪ .‬د دې‬ ‫اندازې له ‪ ۱۵،۶‬سلنې ‪ ۳۵‬سلنې‬ ‫انستیتيوت رسه د دغه انستیتیوت د فعالیتونو د پياوړي پروژې له الرې د افغانستان په ښاري او لرې پرتو سیمو‬ ‫ته زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫کې لومړين روغتیایي او د روغتونونو لومړين خدمتونه شامل‬ ‫کولو په برخه کې مرسته او مالتړ کوي‪.‬‬ ‫ په ‪ ۲۰۱۳‬کال د نومرب په میاشت کې ‪ ،‬دا پروژه د (‪ ۶،۷‬دي‪ .‬د دې پروژې له الرې د والیتونو په کچه ميل روغتیایي‬ ‫د روغتیایي خوندیتوب پوښښ‪،‬‬ ‫میلیون امریکایي ډالرو ) رسه طرح شوی ‪ ،‬تایید او منظور سیستم غښتلی کېږي‪ ،‬چې وررسه به عامې روغتیا وزارت د‬ ‫دروغتیا پروګرام له الرې په ټول‬ ‫افغانستان کې هم دروغتیایی خدمتونو‬ ‫چې د (‪ )PENTA3‬یا (د پنځو‬ ‫کړه شوه‪ .‬ددی پیاوړې کوونکی بودجې له تایید څخه دې جوګه يش‪ ،‬چې خپل د مرشۍ رول په ښه ډول تررسه‬ ‫لوړول او د خدمتونو ښه کول‪ ،‬د روغتیا سکټورر د برشي او ‪ ۱۶۵‬څخه په ترتیب رسه ‪ ۹۷‬او ‪ ۷۷‬ته راټیټ شوي دی‪.‬‬ ‫دپوښښ او هم دخدمتونو دوړاندې‬ ‫واکسینونو مجموعه‪ :‬ګوزڼ‪ ،‬دی‬ ‫موخه او هدف له ځانګړو تخنیکي فعالیتونو څخه اضافی کړي‪ .‬دغه پروګرام په ټولیز ډول ‪ ۴۰۷‬میلیونه ډالره لګښت‬ ‫رسچینو وده‪ ،‬حکومتداري او حساب ورکول‪ ،‬د روغتیایي د میندو مړینې په هرو ‪ ۱۰۰۰۰‬ژوندیو زیږونو څخه‪ ،‬اوس‬ ‫کولو دکیفیت له مخې دکتنې وړ‬ ‫فتري‪ ،‬توره ټوخله‪ ،‬تیتانوس او‬ ‫مالتړ دی چی د مايل سکټورر د پیاوړتیا د پروژې له خوا لري‪ ،‬چې له دې جملې څخه ‪ ۳۰‬میلیونه ډالره افغان دولت‪،‬‬ ‫معلوماتو د مدیریت پیاوړي کول او د روغتیایي خدمتونو ‪ ۳۲۷‬ته راټیټ شوی دی ‪،‬چې دا رقم په ‪ ۲۰۰۲‬کال کی ‪۱۶۰۰‬‬ ‫پرمختګونه رامینځته شوي دي‪ .‬دمثال‬ ‫په توګه‪ :‬دامید وارو میندو او له‬ ‫هیپاتیتس ‪ )B‬په نوم یادیږي‪ ،‬له‬ ‫یې مالتړ کیږی‪ .‬دا پروژه ‪ ۲۰۱۴‬کال د جون په میاشت ‪۱۰۰‬میلیونه ډالره نړیوال بانک‪ ۷ ،‬میلیونه ډالره د ناروې‬ ‫د بد سلوک دامانتي سیستم د ښه وايل او دتدارکاتو دتررسه ته رسیده ‪ .‬د فعالو روغتیایي تاسیساتو اومرکزونو شمیر‬ ‫پنځو کلونو څخه دښکته عمرلرونکو‬ ‫دوه برابرو څخه زیاته ‪ ،‬یعنې له‬ ‫کې وتړل شوه‪ .‬یاده پیاوړی کوونکې بودجه دوه عمده د روغتیایي پایلو نوښتي صندوق او ‪ ۲۷۰‬میلیونه ډالره د‬ ‫په ‪ ۲۰۰۲‬کال کی له ‪ ۴۹۶‬څخه ‪ ۲۰۰۰‬ته په ‪ ۲۰۱۲‬کال کې‬ ‫کولو له پاره دپرمختیا په حال کې ظرفیت دی‪.‬‬ ‫ماشومانو د مړینې اندازې په دوام‬ ‫‪ ۲۹‬سلنې څخه ‪ ۶۰‬سلنې ته د لږ‬ ‫فعالیتونه تر پوښښ الندې نیيس‪ )i( :‬د افغانستان بانک د افغانستان د بیارغاونې صندوق برابروي‪ .‬دغه پروګرام الندې‬ ‫لرونکې توګه کمښت موندلی دی‪ .‬دا‬ ‫ درېیمه برخه‪ :‬د پروګرامونو د مدیریت لپاره د ظرفیت پورته شو‪.‬په همدې حال کې د ښځینه کارکوونکو شمیر په‬ ‫په داسې حال کې دي‪ ،‬چې به ‪۲۰۰۲‬‬ ‫عاید لرونکی قشر په ماشومانو‬ ‫ظرفیتونو د لوړولو د پاره ځانګړي فعالیتونه (‪ )ii‬د عامه درې برخې لري‪:‬‬ ‫لوړول‪ :‬د عامې روغتیا د وزارت د الرښود د فعالیتونو د دی تاسیساتو کې زیات شوی دی‪.‬‬ ‫م کال کې دفعالو روغتیایي کلنیکونو‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬د روغتونونو او روغتیایي اسايس خدمتونو‬ ‫پورونو د ثبت د دفرت رامینځته کول‪.‬‬ ‫سیستم د ودې او پراختیا لپاره د الزمو رسچینو مالتړ او په دې برسیره بیا هم په روغتیایي خدمتونو کې د‬ ‫کې‪ ،‬چې عمرونه یې له ‪ ۱۲‬څخه‬ ‫شمیرله ‪۴۹۶‬څخه په ‪ ۲۰۱۲‬م کال کې‬ ‫‪ ۲۰۰۰‬ته لوړیدل څرګندوي‪.‬‬ ‫تر ‪ ۲۳‬میاشتو پورې دي‪ ،‬زیاتوالی‬ ‫ د لسو سوداګريز بانکونو تفتيش او پلټنه‪ ،‬چې د ‪ ٢٠١١‬وړاندې کولو دوام او ښه والی‪ :‬د عامې روغتیا وزارت‬ ‫متویل‪ ،‬په مرکز او والیتونو کې د اوپراتیفي او تخنیکي مرستو کیفیت او اندازی په ښه وايل برسیره د میندو او د نویو‬ ‫ميالدي کال دنومرب په مياشت کې پيل شوې وه‪ ،‬د‪ ٢٠١٢‬او نادولتي موسسو تر منځ د ګډ هوکړه ليک له الرې‬ ‫زیږیدلو او د پنځوکلونو الندې عمر ماشومانو مړینو کچه‬ ‫په ګډون‪.‬‬ ‫موندلی دی‪.‬‬ ‫ميالدي کال دجون په مياشت کې بشپړه شوه‪ ،‬دپلټنې او د خدمتونو وړاندې کولو او تطبيق مالتړ‪ ،‬چې د همدې‬ ‫ په تیرو لسو کلونو کې په افغانستان کې روغتیایی له هغې منځنۍ اندازی څخه ټیټه ده‪ ،‬چې د ټیټو عوایدو‬ ‫تفتيش دموندنو په هکله معلومات د ‪ ٢٠١٣‬ميالدي کال هوکړه ليک په اساس دغه موسسې د روغتيايي خدمتونو‬ ‫سیستم د لیدنې وړ پرمختګونه کړي دی‪ ،‬چی په هغه کی درلودونکو هیوادونو له پاره په پام کې نیول شوي دي‪ ،‬چې‬ ‫د امیدوارۍ ضد ګولیو (تابلیتونو)‬ ‫دجون او جوالى په مياشتو کې له پرمختيايي رشيکانو رسه پېژندل شوې بستې برابروي‪.‬‬ ‫د دولت قوي رهربي ‪ ،‬د عامه روغتیا مناسبې پالیسۍ‪ ،‬د دا ښځوته اړتیاوړ خدمتونو ته دالس رسۍ په الره کې د‬ ‫څخه داستفادې عمومیت ( له هرې‬ ‫رشيک شول‪ .‬سيستمونه‪ ،‬لکه دتضميناتو ثبت او عامه دویمه برخه‪ :‬د عامې روغتیا وزارت د کادري ظرفیت‬ ‫نویو خدمتونو وړاندې کول‪ ،‬د پروګرامونو دقیق ارزونه او خنډونو بیانونکی دي ‪ .‬افغانستان همدارنګه په نړۍ کې د‬ ‫نوې الرې څخه استفاده ) په سلو‬ ‫پورونو ثبت د ‪ ٢٠١٣‬ميالدي کال دفربوري په مياشت کې او وړتیا پیاوړی کول او په دې الندې برخو کې د الزمو‬ ‫څارنه او انکشايف مرستې څخه باید ستاینه او یادونه ويش‪ .‬خوار ځواکۍ د لوړې اندازې او کچې درلودونکی دی‪۴۱ .‬‬ ‫کې له ‪ ۱۹،۵‬څخه په سلوکې ‪۳۰‬‬ ‫رامينځته شو‪ ،‬اوس مهال په بشپړه توګه فعاليت کوي‪ .‬سیستمونو وده او پراختیا‪ :‬د سیمه يیزو ادارو پیاوړي کول‪،‬‬ ‫د کورنیو په رس د شمیر ( د ‪ ۲۰۰۳‬څخه تر ‪ ۲۰۱۱‬پورې ) سلنه ماشومان ‪،‬چې له پنځوکلونو څخه راښکته عمر لري‬ ‫ته زیاتوالی موندلی دی‪.‬‬ ‫دمعاشونو دورکړې سيستم دنوي کولو پروسه دپرمختګ د روغتیایي خدمتونو د مايل ریاست پیاوړي کول‪ ،‬د مقررايت‬ ‫څخه ښکاري‪ ،‬چې د میندو او ماشومانو په مړینو کې لږوالی د خوار ځواکۍ څخه ځوریږي‪ .‬ډیر ماشومان او میندې د‬ ‫په حال کې ده ‪ .‬دګرځنده کارت په وسیله دورکړې (تادیې) سیستمونو رامنځته کول او د درملو د کیفیت د څرنګوايل‬ ‫راغلی دی‪ .‬د پنځو کلونو الندي عمر لرونکو او نویو زیږیدلو ویټامینونو او مرنالونو له کموالی رسه مخامخ دي‪.‬‬ ‫ميل پروګرام‪،‬چې په افغانستان کې یې دکارکوونکو دحقوقو ډاډمنولو په برخه کې د ظرفیت لوړول‪ ،‬له خصويص‬ ‫ماشومانو مړینه په هرو ‪ ۱۰۰۰‬ژوندو زیږونونو کې له ‪۲۵۷‬‬ ‫دورکړې په وسیله کار کاوه‪ ،‬درامینځته کیدو په حال کې سکټورر رسه ګډې هلې ځلې‪ ،‬د روغتونونو د ظرفیتونو‬ ‫پايلې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫روغتيايي خدماتو ته الس رسۍ‬ ‫دا شونتیا رامینځ ته کوي‪ ،‬چې ترڅو په کندهار والیت کې د‬ ‫ماشومانو د ګوزڼ یا فلج ملن راټوله يش‬ ‫ •روغتیايی خدمتونو او عامه پوهاوي ته د غوره الس رسۍ له امله په کندهار والیت کې د ماشومانو ګوزڼ‬ ‫ریښه مخ په وچیدلو ده‪.‬‬ ‫ •دا د روغتیا پروګرام یوه مهمه پایله بلل کیږي‪ ،‬چې د عامې روغتیا وزارت له لوري پلي کیږي‪.‬‬ ‫ •د دغه پروګرام موخه دا ده‪،‬چې د روغتیايی خدمتونو د وړاندې کولو لپاره د الس رسۍ‪ ،‬کیفیت او پوښښ‬ ‫سیمه او ساحه‪ ،‬په تیره بیا د بیوزلو لپاره پراخه شي‪.‬‬ ‫شمس کاکړ په روغتیايي کلنیک کې دننه یو شمیر میرمنې د نسايي او‬ ‫والدي معایناتو لپاره خپل وار ته انتظار بايس‪،‬چې د معاینې خونې ته‬ ‫ننوځي‪ ۵۰ .‬کلنه بی يب خدیجه هم له خپلې اینګور رسه نسایي معایناتو‬ ‫ته راغلې ده‪ .‬هغه وايي‌‪ « :‬د دغه کلنیک شتون د دې المل شوې‪ ،‬چې‬ ‫د‬ ‫زما د کورنۍ ډیرۍ ستونزې حل يش‪ .‬له هغه ځایه چې دغه کلنیک زموږ کور‬ ‫ته نږدې دی‪ ،‬نو هر کله چې زموږ د کورنۍ کوم غړی ناروغ يش؛ مونږ دغه‬ ‫روغتیايي کلنیک ته راځو‪ ».‬هغه له دې چې د ښار په نورو برخو کې د کندهار نور‬ ‫اوسیدونکې هم ورته آسانتیاوو ته الس رسۍ لري‪ ،‬خوشاله ښکاري‪.‬‬ ‫ یوه له سرتو السته راوړنو څخه د شمس کاکړ په څیر روغتیايي کلنیکونو ته د‬ ‫خلکو د الس ريس زیاتوالۍ بلل کیږي‪ .‬روغتیايي خدمتونو ته د دغه شان کلینیکونو‬ ‫په مینځګړیتوب د آسانه الس ريس له امله په ماشومانو کې د ګوزڼ یا فلج پيښې‬ ‫دمنځه تلو په حال کې دي ‪ .‬په روغتیايي مرکزونو کې د واکسین د مرکزونو شتون‬ ‫د دې المل شوی‪ ،‬چې د ماشومانو ګوزڼ د پیښو ګراف کې ټیټوالی رامینځ ته يش‬ ‫او له دې امله باید د زړه له کومې مننه څرګنده يش‪ .‬په ‪ ۲۰۱۱‬کال کې د ماشومانو‬ ‫د ګوزڼ پيښې ‪ ۳۶‬وې‪ ،‬چې دغه شمیر په ‪ ۲۰۱۶‬کال کې یوازی یوه پیښه ښودل‬ ‫شوې ده‪ .‬د کلنیک داکټران دا هیله لري‪،‬چې واکسین او اړوند روغتیايي خدمتونو‬ ‫ته د خلکو د الس ريس زیاتوالی‪ ،‬د ماشومانو ګوزڼ په دغه والیت کې په بشپړه‬ ‫“‬ ‫توګه له مینځه وړلی يش‪.‬‬ ‫د روغتیایی زده کړو هراړخیزه پروګرام‬ ‫ د واکسیناسیون مرکزونو او روغتیایي خدمتونو ته د الس رسۍ زیاتوالی د‬ ‫د شمس کاکړ کلنیک په کندهار والیت کې یو له هغو ‪ ۴۶‬روغتیايي کلینیکونو څخه‬ ‫بلل کیږي‪ ،‬چې د باران بنسټ تر مدیریت الندې د صحت پروګرام په مايل مالتړ‬ ‫«روغتیا» پروګرام له پایلو څخه بلل کیږي‪ ،‬چې د عامې روغتیا وزارت لخوا پيل‬ ‫کیږي‪ .‬د دغه پروګرام موخه دا ده ‪،‬چې د روغتیايي خدمتونو د وړاندې کولو لپآره‬ ‫د الس رسۍ‪ ،‬کیفیت او د پوښښ سیمه اوساحه په تیره بیا د بی وځلو وګړو لپاره‬ ‫ په کندهار والیت کې روغتیايي ‬ ‫خدمتونو ته د غوره الس ريس ډاډ‬ ‫فعالیت کوي‪ .‬په دغه کلنیک کې ‪ ۱۸‬تنه روغتیايي کارکونکي په میاشتنې توګه تر‬ ‫‪ ۲۵۰۰‬تنو ناروغانو تر درملنې او پالنې الندې نیيس‪ .‬دغه کلنیک رسبیره په روغتیايي‬ ‫پراخه يش‪.‬‬ ‫خدمتونو‪ ،‬د ‪۱۴‬روغتیايي مرکزونو له له الرې خلکو ته د روغتیا په برخه کې د عامه‬ ‫ روغتیا پروګرام د نړیوالې پراختیايي ادارې‪ ،‬د بېوزلو وګړو لپآره د نړیوال بانک‬ ‫پوهاوي معلومايت پروګرامونه‪ ،‬په ځانګړې بڼه د ماشومانو د ګوزڼ د مخنیوي په برخه‬ ‫ي په دغه پروګرام کې په هراړخیزه توګه د میندو لپاره‬ ‫کې وړاندې کوي‪ .‬د عامه پوهاو ‌‬ ‫مرسته او د افغانستان د بیا رغونې صندوق له لوري د نورو مرسته کوونکو رسه په‬ ‫ګډه توګه متویلیږي‪.‬‬ ‫ په دغه والیت کې د ماشومانو د‬ ‫ګوزڼ له له چټکی له منځه تلنی او زوال څخه‬ ‫روغتیا‪ ،‬د تغذيې رشایط‪ ،‬لومړنۍ روغتیايي مرستې او له ناروغیو څخه د مخنیوي په‬ ‫ په کندهار کې ډيري روغتیايي خدمتونه د باران په نوم د یو غیر دولتي بنسټ‬ ‫”‬ ‫هکله جزییات ورکول کیږي‪.‬‬ ‫له لوري په ‪ ۱۷‬ولسوالیو کې اداره کیږي‪ .‬داکټر میرزا برشمل‪ ،‬په کندهار والیت‬ ‫ په هر روغتیايي مرکز کې یو نارینه او ښځینه په داوطلبانه بڼه کار کوي‪ .‬له هغه‬ ‫کې د باران د روغتیايي چارو همغږی کوونکۍ وایي‪« :‬زموږ روغتیایي فعالیتونه‬ ‫ځایه‪ ،‬چې دغه داوطلبان د همدغې سیمې استوګن وګړي دي‪ ،‬نو ځکه دوې د سیمې‬ ‫له خلکو رسه ښې اړیکې لري او په آسانتیا رسه خلکو ته د بیالبیلو روغتیايي موضوع‬ ‫په ‪ ۴۶‬روغتیايي مرکزونو کې د ‪ ۱۱۰۲‬روغتیايي پرسونل په مرسته په دې توانیدلۍ‬ ‫چې په اغیزناکه بڼه اړوندو خدمتونو ته د خلکو الس رسۍ زیات يش‪ .‬په کندهار‬ ‫والیت کې روغتیايي خدمتونو ته د هر اړخیزه الس رسۍ ډاډ په دغه والیت کې‬ ‫ترالسه کیدلۍ يش‪.‬‬ ‫ګانو په هکله معلومات ورکوي‪ .‬د هر روغتیايي مرکز په چوکاټ کې د واکسین یوه‬ ‫ځانګړې برخه هم شته‪ ،‬چې تر اوسه پورې یې په دغه والیت کې د ماشومانو د ګوزڼ‬ ‫د ماشومانو د ګوزڼ له چټک زوال څخه ترالسه کیدلۍ يش‪ .‬زموږ معلومات دا په‬ ‫–میرزا خان برشمل‪ ،‬د باران بنسټ د روغتیايي چارو همغږی کوونکی‪ ،‬د کندهار والیت‬ ‫د پيښو په کموايل کې مهمه ونډه لرلې ده‪.‬‬ ‫ډاګه کوي‪ ،‬چې په ‪ ۲۰۱۵‬کال کې په کندهار کې د ماشومانو د ګوزڼ پیښو ګراف‬ ‫صفر ته تقرب کړی‪».‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/13‬‬ ‫‪ 12/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫امله‪ ،‬چې څنګه کولی يش دکرنې‪ ،‬پوهنې او روغتیا په ګډون‬ ‫په بیال بیلو برخو کې دستونزو او ننګونو دله مینځه وړولو‬ ‫‪ /‬زیر بناء‬ ‫له پاره مرسته وکړي ‪ ،‬جایزې ورکړي دي‪.‬‬ ‫ د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ په برخه کې د‬ ‫د افغانستان د مخابراتو او معلومايت‬ ‫سوداګریزو مالتړو نوی تاسیس شوی اداره دمخابراتو د‬ ‫ټکنالوژۍ د ودې پروژه‬ ‫وزارت د معلومايت ټکنالوژۍ دانستیتوت په ساحه کې جوړه‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫شوې او ‪ ۸‬نوي سوداګریز بنسټونه په دې مرکزکې د زده کړې‬ ‫په پروګرام کې شامل شوي دی‪ .‬تراوسه پورې د مخابراتو او‬ ‫دغه پروژه په دې سکټورر کې د مخکينۍ پروژې د‬ ‫معلومايت ټکنالوژۍ وزرات د ظرفیت لوړولو په پروګرام کې‬ ‫بریالیتوبونو او السته راوړنو د پراختیا او پیاوړتیا او د وروستي‬ ‫د دغه وزارت ‪ ۴۴۳‬تنه کارکوونکو زده کړه کړې ده‪.‬‬ ‫پړاو د تررسه کېدو لپاره تطبیقیږي‪ .‬نوموړې پروژه د اړیکو‬ ‫او ارتباطاتو د پراختیا لپاره د پالیسۍ او مقرراتو اصالح او‬ ‫سمون او د زیربنايي سرتاتیژیکو پانګې اچونو مالتړ کوي او د د منځنی آسیا څخه جنويب آسیا ته د‬ ‫استفاده کوونکو له پاره کېفیت لرونکو تیلیفوين او انټرنیټي‬ ‫به بریښنا د لیږد پروژه (کاسا – ‪)۱۰۰۰‬‬ ‫خدمتوتونو ته الرسسی ډاډمنوي‪ .‬همدارنګه دغه پروژه‬ ‫د دولت په سرتاتیژیکو سکټوررونو کې دعامه خدمتونو د د پرمختیا د نړیوالې ادارې ‪ ۵۲۶،۵‬میلیون ډالر وړیا مرسته‬ ‫وړاندې کولواو پروګرامونو په مدیریت کې د موبایل ټیلیفونو‬ ‫د پراخې استفادې د پروګرامونو مالتړ وکړي‪ .‬د دې پروژې له د‪ ٢٠١٤‬ميالدي کال دمارچ په ‪ ٢٧‬نيټه دنړيوال بانک ګروپ‬ ‫الرې د معلومايت ټکنالوژۍ د محيل سکټورر د زیات شمېر مديره هئيت ‪٥٢٦‬ميليونه ډالره وړيا مرسته له مرکزي آسيا‬ ‫مسلکي افرادو په لرلو رسه پیاوړی او د مخابراتو او معلومايت څخه جنويب آسيا ته دبريښنا دليږد پروژې ( کاسا‪)١٠٠٠ -‬‬ ‫دمتويل له پاره څلورو هيوادونو ‪ :‬افغانستان ‪،‬قرغزستان‬ ‫ټکنالوژۍ د رشکتو لپاره هم دوام لرونکې مالتړ برابر کړي‪.‬‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۵‬کال د ستپمرب تر میاشتې ‪ ،‬د پروژو شاخصونه جمهوريت‪ ،‬پاکستان او تاجکستان ته تصويب کړه‪ .‬دغه‬ ‫د نوري فایرب د کیبل د پروژې ودانول او د ‪ ۴۴۰‬کیلومرتو دبريښنا دانتقال زيربنايي پروژه به سودا ګريز او جوړښتي‬ ‫د کیبل دغځولو او متدید بشپړول اوهمدارنګه د هیواد په ترتيبات او همدارنګه دپايښت لرونکې ‪ ١٣٠٠‬ميګاواټه‬ ‫شامل ختیزه برخه کی رسه تړل‪ ،‬تر رسه شوي دي‪ .‬ټولو ‪ ۱۵۰۰‬سوداګريزې بريښنا له پاره داړتياوړ زير بناوې هم ترالس‬ ‫تنو افغانانو دکمپیوټري مهارتونو دپرمختیا پروګرام (‪ )IT‬کې الندې ونييس‪ .‬ددې پروژې اټکيل لګښتونه ‪ ١،١٧‬ميليارده ډالر‬ ‫زده کړه کړې ده او دهغې بله دوره چې په ځانګړي توګه له اټکل شوي‪ ،‬چې داسالمي پرمختيا بانک ‪ ،‬دامريکا دمتحده‬ ‫کروندګر دبامیان په والیت کې له‬ ‫خپلو کرنیزو ځمکو ډیر حاصالت‬ ‫کار رسه د بلدتیا پروګرام پورې اختصاص شوې ده‪ ،‬په ‪ ۲۰۱۶‬ايالتونو دنړيوالې پرمختيا ادارې (‪ )USAID‬په ګډون نور‬ ‫لګولو دشبکې طرحې رامینځته شوي‪ ،‬چې له هغو څخه‬ ‫د اوبو لګولو سیستم د رغونې او‬ ‫د هیواد شاملی او ختیزو والیتونو له الرې د متصل کولو له‬ ‫ترالسه کوي‪ ،‬ځکه چې داوبو لګولو‬ ‫دسیستم بیا رغونې په اوبو لګولو کې‬ ‫رشيکان د (کاسا‪ )١٠٠٠ -‬له پاره مايل لګښتونه برابروي‪.‬‬ ‫م کال کې به تررسه يش‪.‬‬ ‫ د مخابراتو او معلومايت ټکنالوژۍ وزارت رستارسي ميل د (کاسا‪ )۱۰۰۰-‬پروژه د ‪ ۱۲۰۰‬کیلومرتو څخه زیاته‬ ‫داوبو لګولو درسچینو په اړوندو سیمو کې ‪ ۱۰۰۰۰۰‬هکټاره‬ ‫پاره به ولګول شی‪ .‬همدارنګه دا پیسې به مهنديس طرحو‬ ‫ځمکه (دپروژې دپای ته رسیدو په پرتله‪ ،‬چې ‪۳۰۰۰۰۰‬‬ ‫پراختیا پروژه‬ ‫او په کابل کی د یوه تبدیل کوونکی ‪ ۳۰۰‬میګاواټو ستیشن‬ ‫ډیره ښه اغیزه کړې ده‪ .‬داوبو لګولو‬ ‫دسیستم دبیارغونې کار داوبو لګولو‬ ‫شبکې ته د ټولو الس رسی دپالیسۍ درامینځته کولو او د بریښنا د لیږد پروژه ‪ ،‬دبریښنا انرژي د تاجکستان او‬ ‫هکټاره ځمکه ترپوښښ الندې نیيس) خړوبوي او ‪۶۳۰۰۰‬‬ ‫دافغانستاندبیارغونېصندوق‪ ۴۸،۴‬میلیونهډالرهوړیامرسته‬ ‫د جوړولو لپاره متویل کوي‪ .‬هیله کیږي چی د ‪ ۳۰۰‬میګاواټه‬ ‫دسیستم درغونې اوپرمختیا دپروژې له‬ ‫تدوین په حال کې دي‪ ،‬ترڅو چې پرته له کوم تبعیض څخه قرغیزستان د بریښنا د تولید سټیشنونو څخه د پاکستان او‬ ‫خوا متویلیږي‪ .‬دغه پروژه داوبو لګولو‬ ‫تنه بزګران ورڅخه ګټه اخيل‪.‬‬ ‫د دولت‪ ۲،۵‬میلیونه ډالر مايل مالتړ‬ ‫بریښنا په واردولو رسه د (کاسا‪ )۱۰۰۰-‬پروژې له الرې به په‬ ‫هغه سیستمونه بیارغوي‪ ،‬چې اوس‬ ‫ټولې کمپنۍ دانټرنیټ د فریکونيس عمده پلورنی بهیر ته افغانستان کې سب سټیشنونو ته بریښنا لیږدوي ‪،‬رامینځته‬ ‫مهال شاوخوا ‪ ۳۰۰۰۰‬هکټاره ځمکه‬ ‫ دکوچنيو بندونو په برخه کې دشپږو بندونو عميل‬ ‫افغانستان کی زیاتې کورنۍ او سوداګریز بنسټونه د بریښنا‬ ‫خړوبوي‪.‬‬ ‫دالس رسۍ په موخه د ډاډ ترالسه کول باوري کړي‪ .‬دعامه کوي‪ .‬دا پروژه د مهندسۍ طرح ‪ ،‬د لیږد د شبکو جوړول او‬ ‫مطالعات او امکان سنجونې رپوټ دمخه ورسپارل شوي‬ ‫دغه پروژه د افغانستان د اوبو لګولو د سیستم رغونې او‬ ‫له شبکو رسه وتړل يش‪ .‬په افغانستان کې د بریښنا رشکت‪،‬‬ ‫خدمتونو دوړاندې کولو کمیټې ( د نرم افزار او سخت تر رسه کول او درې تبدیلونکي سټیشینونه هم متویلوي‪ .‬د‬ ‫دي‪ .‬دلومړیتوب لرونکو شپږو کوچنیو بندونو‪ ،‬چې د‬ ‫پراختیا په منظور‪ ،‬چې په بشپړه توګه د نړیوال بانک له‬ ‫چی د بریښنا د تامین دنده لري‪ ،‬همدارنګه د انرژی او اوبو‬ ‫افزار موبایل رهربي) غونډه کړې او دموبایل د کمپنۍ ‪ ۳۰‬تولید ستیشنونه چی د لیږدیدونکی انرژي د (کاسا‪)۱۰۰۰ -‬‬ ‫شامل سیند په حوزه کې موقعیت لري‪( ،‬چې دنړیوالو اوبو‬ ‫خوا متویلېدله او د ‪ ۲۰۱۱‬میالدي کال په دسمربکې بشپړه‬ ‫وزارت‪ ،‬چی ددې پروژې فعالیتونو د تطبیق مسوولیت په‬ ‫غوښتنلیکونو ته انکشاف ورکړل شوی او کمیټې ته رابلل له الری برابروي‪ ،‬ځینی سټیشنونه‪ ،‬لکه د توکتوګول سټیشن‬ ‫په سیند کې شامل نه دي) دعميل مطالعاتو کار اود ‪۲۲‬‬ ‫شوه‪ ،‬تطبیقیږي‪ .‬نوموړې پروژه له ‪۳۰۰۰۰۰‬هکټارو څخه‬ ‫افغانستان کې په غاړه لري‪ .‬همدارنګه په دې فعالیتونو کی‬ ‫شوي وې‪ ،‬سکټوري وزارتونه د محتویاتو درامینځته کول د قرغیزیستان په جمهوریت کي او د نوریک سټیشن په‬ ‫کوچنیو بندونو له مینځ څخه ‪ ،‬چې عميل مطالعات یې‬ ‫زیاته کرنیزه ځمکه خړوبوي‪ .‬د یو محدود شمیر بندونو‬ ‫د پروژې د جوړولو او عملیاتو له پاره امنیتي مدیریت هم‬ ‫په بهیر او پروسه بوخت دي‪ .‬دغه کمیټه ټولو اتباعو ته تاجکستان کې د پخوا څخه فعال دي‪.‬‬ ‫دمخه رسته رسیديل او انتخاب شوي وو‪ ،‬بشپړ شوي دی‪.‬‬ ‫ډیزاین او بیارغونه او همدارنګه د اوبو اندازه کولو او هوا‬ ‫شامل دي‪.‬‬ ‫دا فرصت ورکوي‪ ،‬چې د موبایل د یو سیټ په لرلو دعامه د پروژې د مايل وجوه څخه ‪ ،‬افغانستان به هم ‪۳۱۶،۶‬‬ ‫رسبريه پردې پرمختيايي مطالعات د ‪ ٤-٣‬بندونو په لړۍ‬ ‫پیژندنې اسانتیاوې هم د دې پروژې لخوا مالتړ کېږي‪.‬‬ ‫میلیون امریکایی ډالره د پرمختیا د نړیوالې ادارې په چوکاټ‬ ‫خدمتونو له بنډل (بستې) څخه ګټه واخيل‪.‬‬ ‫باندې دچاپرييايل اوټولنيزو اغيزو دارزونې په خاطر پالن‬ ‫ د‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دسپتمرب د میاشتې ترپای پورې‬ ‫ له نوښتونو څخه دمالتړ پروګرام په دوو دورو کې ‪ ۱۵‬کې له وړیا مرستو څخه تر السه کړي‪ .‬دا پیسې به د ‪۵۶۰‬‬ ‫شوي دي‪.‬‬ ‫په ټولو برخو کې پرمختګونه ترالسه شوي دي‪ .‬داوبو‬ ‫ځایي او محيل نوښتګرو بنسټونو ته دهغوی دهغو طرحو له کیلومرت په حدود کې د لیږد د شبکې د متویل او جوړولو او‬ ‫ دهایدرو میتیورولوژی په برخه کې ‪ ۱۲۷‬ایستګاوو‬ ‫لګولورسچینو په برخه کې په مجموعي ډول ‪ ۹۸‬داوبو‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/15‬‬ ‫‪ 14/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫انکشاف کار په خوست کې دګمرک دیوې نوي ودانۍ په‬ ‫او دواورې داندازه کولو هاریدرو لوژیک ‪ ۵۶‬ایستګاوو‪،‬‬ ‫ګډون او دکابل ‪ ،‬جالل آباد‪ ،‬کندهار او نیمروز دګمرکونو د‬ ‫نصبولو کار‪ ،‬چې په بیالبیلو پنځو سیندنیو حوزو کې واقع‬ ‫ښه وايل کارونه‪ ،‬چې قرار داد یې په ټول ګټو وزارت پورې‬ ‫دی‪ ،‬دوام لري‪ .‬رسبیره پردی دکیبيل تګلورې ‪ ۴۰‬پایګاوي‪،‬‬ ‫اړه لري‪ ،‬په بریالۍ توګه رسته رسیدلی دی‪ .‬دګمرکونو‬ ‫د هایدرولوژۍ په ایستګاوو کې داندازه اخیستنې دجریان‬ ‫دمډرن کولو له پاره دعمل دپرورګام دپوستي چارو دتفتیش‬ ‫له پاره نصب شوې دي‪.‬ددې پروژې تشکیل او جوړښت‬ ‫او پلټنی دپالن تررسه کیدل ‪ ،‬دپالیسۍ مدیریت او دپیښو‬ ‫(ساختار) به اوس وخت کې دکتنې الندې دې او دهغې‬ ‫ضد پروسیجر او دګمرکونو دسرتاتیژیکو پروګرامونو په برخه‬ ‫داجراء او تررسه کولو له پاره دافغانستان دبیارغونې‬ ‫کې بنسټیز پرمختګونه ترالسه شوي دی‪.‬‬ ‫صندوق ته وړاندیز شوي ‪ ۷۰‬میلیونه ډالر طی مراحل‬ ‫ له ګمرکونو رسه دګمرکونو دهمکارۍ قرار داد‪،‬‬ ‫کیږي‪.‬‬ ‫دافغانستان او تاجکستان ترمینځ‪ ،‬د ‪ ۲۰۱۴‬میالدي کال‬ ‫دمارچ په میاشت کې السلیک شو او دګمرکي اطالعاتو او‬ ‫د سوداګرۍ د اسانتیا او ګمرکونو د‬ ‫معلوماتو دتبادلې دقیق وخت د‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دجوالی‬ ‫له میاشتې څه پیل شوی دی‪ .‬داسې هیله او توقع کیږي‬ ‫اصالحاتو دویمه پروژه‬ ‫چې دایران او افغانستان ترمینځ له ګمرکونو رسه دګمرکونو‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۵۰،۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دهمکارۍ قرار داد هم ژر السلیک يش‪ .‬دافغانستان‬ ‫دګمرکونو ریاست له متحده عريب اماراتو او ترکیې رسه ورته‬ ‫دغه پروژه د ګمرکونو عرصي کولو او سوداګرۍ د اسانتیاوو‬ ‫دبامیان په والیت کې دغه تشبث‪،‬‬ ‫دهمکارۍ قرار دادونو له پاره خربې اترې پیل کړي دي‪.‬‬ ‫د بیړنۍ پروژې کيل بریاوې تعقیبوي او د روانو اصالحاتو‬ ‫چې دښځو له خوا رامینځته شوی‬ ‫پيل کېدو ته دوام ورکوي‪ .‬دغه پروژه د افغانستان ګمرکونو‬ ‫او اداره کیږي‪ ،‬د کچالو د چپس په‬ ‫برخه کې فعالیت کوي‪ .‬ښوونځیو ته‬ ‫د چپس په وړاندې کولو رسه دوی په‬ ‫د طبیعي رسچېنو د اوږد مهالې پراختيا‬ ‫پروسه ‌‬ ‫ته دا وړتيا ورکوي چې د ګمرکونو عرصي کولو‬ ‫تررسه کړي او په منصفانه او اغیزمنه توګه د قانوين مالونو‬ ‫کارموندنه کې بریالیتوبونه ترالسه کړي‬ ‫دي‪ .‬د ایو له هغو تشبثاتو څخه دی‪،‬‬ ‫پروژه‬ ‫د ترخیص چارو ته ښه والی ورکړي‪.‬‬ ‫چې د افغانستان د کلیوايل صنایعو د‬ ‫ دغه پروژه د دې موخو او هدفونو د السته راوړلو په د نړیوال بانک ‪ ۴۳‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫پرمختیا پروګرام له خوا متویلیږي‪ .‬دغه‬ ‫پروګرام تقریباً ‪ ۳۰۰‬کوچني او منځنی‬ ‫هیله ده‪( :‬الف) په ټول هیوا کې له ګمرکونو څخه د‬ ‫تشبثونه او همدارنګه د سپام ‪۱۰۰۰‬‬ ‫مالونو د ترخیص دټولو عملیاتو کمپیوټري کول‪( .‬ب) په ددی پروژې موخه د کانونو او پرتولیم وزارت او د چاپیریال‬ ‫ګروپونه متویلوي او په دې توګه یې‬ ‫ګمرکونو کې د معلوماتو د اجرائیوي سیستم نصبول او د ساتنې د ادارې د وړتیاوو لوړول دی‪ ،‬تر څو د افغانستان‬ ‫وکړای شول د بامیانو په والیت کې‬ ‫‪ ۱۲۰۰۰‬تنو ته کار برابر کړي‪.‬‬ ‫ورڅخه استفاده کول‪ ،‬چې په دقيق ډول د عملیاتو د وخت کاين رسچينې په شفاف او اغیزمنه توګه انکشاف او پرمختیا‬ ‫څارنه وکړي‪( .‬ج) د پولې دواړو خواووته دګمرکونو ترمینځ ومومي او خصويص سکټور په چټکتیا رسه وده وکړي‪.‬‬ ‫همکارۍ لپاره امکانات برابرول‪( .‬د) د ځانګړو ګمرکې ددې پروژې په چوکاټ کې ثابتو پرمختګونو‪ ،‬دحاجي‬ ‫زیربناوو برابرول‪ ،‬چې د عرصي عملیو د تطبیق الرې چارې ګک داصيل قرارداد له پاره د خربو اترو او داوطلبۍ له‬ ‫برابرې کړي‪( .‬ر) په ګمرکونو کې د یو قانوين ادارې او معاملی څخه دمالتړ په شمول‪ ،‬دوام موندلی دی‪ .‬یو نړیوال‬ ‫دلومړۍ دورې له پای ته رسیدو وروسته داړیکو ټیم دعامه‬ ‫کې دکوچنیو کانونو دصنایعو د استخراج دفرعي سکټور‬ ‫وزارت دکار کوونکو دظرفیت جوړونې کار دچارو درسته‬ ‫تاسسايت چوکاټ رامنځته کولو له پاره د تخنیکي مرستو پالوی دخربو اترو د پروسې له شفافیت اوروڼتیا څخه د ډاډ‬ ‫پوهاوی ورکشاپونه اتو وزارتونو او اړوندو ادارو ته تررسه‬ ‫داقتصادي ستونزو رفع کول او داستخراجي صنایعو دشفاف‬ ‫رسولو‪ ،‬تنظیم او کتنې په برخه کې روان دی‪ .‬ددې پروژې‬ ‫ترالسه کولو له پاره هم ګومارل شوی دی‪ .‬نور پرمختګونه‬ ‫برابرول‪.‬‬ ‫کوي‪.‬دورکشاپونو دریمه دوره په جنويب او لویدیزو والیتونو‬ ‫او روڼ نوښت تررسه کول شامل دي‪.‬‬ ‫الندې نورو فعالیتونو کې‪ :‬دمجدد استقرار دپالیسۍ‬ ‫ دنړیوال بانک اجرئیوي پالوي نوی ‪ ۲۱،۵‬میلیونه ډالره هم په ځینو ساحو‪ ،‬لکه دځمکې دنویو معلوماتو راټولول‪،‬‬ ‫کې د ‪۲۰۱۶‬کال داپریل او مارچ په میاشتو کې په پام کې‬ ‫ دافغانستان په استخراجي صنایعو کې درونټیا دنوښت‬ ‫دچوکاټ دچمتو کولو او دټولنیزو چارو دتنظیم او‬ ‫وړیا مرسته تصویب کړې ده‪ .‬دګمرکي ارقامو اتوماتیک دځمکې دمعلوماتو دیوې کمپیوټري رسچینې له پاره‬ ‫نیول شوې ده‪.‬‬ ‫پروژې خپل څلورم تطبیقي رپوټ په بریالیتوب رسه‬ ‫چاپیریايل همکارۍ دچوکاټ رامینځته کول‪ ،‬ددې سکټور‬ ‫سیستم (اسیکوډا) اود ترشیح بشپړه پروسه په اوس وخت دموجودو ډیجیټيل تاریخي معلوماتو ترالسه کول‪ ،‬هغو‬ ‫ دعینک دمسو په رسه رنګ په نښه شوې لرغونې‬ ‫وړاندې کړی دی ‪ ،‬چې داړوندو رشیکانو دڅو اړخیزې‬ ‫له پاره دټولنیز او چاپیریالی حالت دیوې سرتاتیژیکی‬ ‫کې ‪ ۱۳‬په کمپیوټري سیستم سمبال دفرتونه په بشپړه توګه څیړنو ته دعالقمندۍ او لیوالتیا په موخه‪ ،‬چې ددې برخې‬ ‫ساحې دکیندنو کار نږدې په سلو کې ‪ ۸۰‬جریان لري‪ ،‬دغه‬ ‫ډلې له منظورۍ څخه وروسته خپور شو‪ .‬دخپلواکې ادارې‬ ‫ارزونې چمتو کول‪ ،‬دکانونو او پطرولیم وزارت له پاره د‬ ‫فعال دي او له ‪ ۹۵‬سلنې زیاته ترشیحي ګمرکي چارې یې دپیاوړتیا او نویو زیرمو دموندنې له پاره ورته اړتیا ده‪،‬‬ ‫فعالیتونه د ‪۷‬تنو بهرنیو او ‪۱۷‬تنو افغان لرغون پیژندونکو او‬ ‫توصیې په دې رپوټ کې داسې ساحې ښیي ‪ ،‬چې کلیدي‬ ‫کانونو د کدسرت دکمپیوټري سیستم رامینځته کول ‪،‬دعینک‬ ‫تر خپل پوښښ الندې نیولی دي‪ .‬دپخوانی ګمرکي ارقامو تررسه شوي دی‪ .‬همدارنګه دفرعي سکټوري پرمختیا ‪۱۸‬‬ ‫په هغه ځای کې ‪۱۸‬تنه حامیتي کارکوونکي او ‪۵۵۰‬کارګران‬ ‫اصالحاتو ته اړتیا لري‪.‬‬ ‫دمسو پروژې کې په درې اړخیزه بڼه دانځورونو (عکسونو)‬ ‫له اتوماتیک سیستم څخه په نړیواله (اسیکوډا ‪ )++‬شبکې پالیسۍ دپایښت لرونکي پرمختیا دالرښود له پاره چمتو او‬ ‫چې دکان دشاوخوا سیمو څخه استخدام شوي دی‪ ،‬تررسه‬ ‫په استخراجي صنایعو درونټیا دنوښت دپروژې داړیکو ډله‬ ‫اخیستل د دولتي تشبثاتو دسوداګریزکولو دګزینو او مرکز‬ ‫پرویب سایټ باندې متکی نوي سیستم ته دانتقال پروګرام چاپ شوي دي‪.‬‬ ‫کیږي‪ .‬دتیر کال په اوږدو کې دکانونو پرتولیم او اطالعاتو‬ ‫ټیم دعامه پوهاوې کمپاین دورکشاپونو دجوړولو او دزده‬ ‫رامینځته کول‪ ،‬دکانونو او پطرولیم او اطالعاتو او فرهنګ‬ ‫په ‪۱۲‬ځایونو کې دميل او نړیوال عبور له پوښښ رسه یو دقرارداد دکتنې او څیړنې او قبلونې یو خپلواک بهرنی‬ ‫او فرهنګ وزارتونو خپلو همکاریو ته (چې پخوایې هومره‬ ‫کړې د دورو درامینځته کولو او رسته رسولو له الرې عميل‬ ‫وزارتونو دصنعتي تفحصاتو او فرهنګي میراثونو دپلټنې‬ ‫سیستم تاسیس شوی دی‪ .‬په عین وخت کې دافغانستان‬ ‫ځای بشپړشوی دی‪.‬‬ ‫پرمختګ نه درلود) د کتنې وړ زیاتوالی ورکړی دی‪ .‬په‬ ‫کوي‪ .‬په شاملی او ختیځو والیتونوکې ددې ورکشاپونو‬ ‫دکار له پاره دتخنیکي همکاریو برابرول‪ ،‬په افغانستان‬ ‫ د ‪ ۱۰‬لویو زیربناوو او ‪ ۲۱‬کوچنیو زیر بناوو دپرمختیا او د ژوند دچاپیریال ساتنې دا دارې او کانونو او پطرولیم‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/17‬‬ ‫‪ 16/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫د افغانستان د کلیوالی صنایعو د‬ ‫تیرو کلونو کې دکانونو او اطالعاتو فرهنګ وزارتونو خپلو‬ ‫همکاریو اندازه (چې دکارونو دپرمختګ له پاره کلیدي‬ ‫ودې پروګرام‬ ‫وې) او هم یې د پروژې درهربۍ په سطحه زیاتې کړې دی‪.‬‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۳۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق ‪ ۶،۲‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫‪ /‬د کلیو پراختیا‬ ‫د دې پروژې هدف د اقتصادي فعالیتونو د انسجام او د سپام‬ ‫او پور په ګروپونو کې د بیوزلو کلیوالو استوګنو تنظیمول دي‪.‬‬ ‫د افغانستان د کلیوالی سړکونو‬ ‫دغه پروژه به وروسته د دغو ډلو او ګروپونو لپاره تخنیکي‬ ‫مرستې هم برابرې کړي چې وکړای يش چې د سپام او پور‬ ‫جوړولو پروګرام‬ ‫د نړیوال بانک ‪۱۲۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ورکولو د فعالیتونو له الرې یو لړ مايل اصول رامنځته کړي‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق ‪ ۲۰۷‬میلیونه ډالره وړیا‬ ‫او هم سوداګریزو رشکتونو ته تخنیکي خدمتونه برابرکړي‪.‬‬ ‫مرسته‬ ‫ تر اوسه د دې پروګرام له الرې د سپام څه باندې ‪۵۵۶۱‬‬ ‫ډلې‪ ،‬چې شاوخوا ‪ ۴۸۰۰‬بېوزله کليوايل غړی لري (‪ ۵۳‬سلنه‬ ‫د افغانستان د کلیوايل الرو او رسکونو جوړولو پروګرام د‬ ‫یې ښځې دي) په ‪ ۷۴۷‬کلو کې تنظیم شوي دي‪ .‬د سپام دغو‬ ‫کلیوالو استوګنو د ځواکمنولو لپاره‪ ،‬چې د دغو الرو او رسکونو‬ ‫ډلو څه باندې ‪ ۳،۳۷‬میلیونه ډالر سپمويل دي او غړو یې تر‬ ‫په وسیله په هر ډول جوي حاالتو کې اسايس خدمتونو او‬ ‫‪ ۲۷۰۰۰‬زیات داخيل پورونه د تولیدي او بیړنیو موخو لپاره‬ ‫اسانتیاوو ته الس رسی موندالی يش‪ ،‬په ټول افغانستان کې‬ ‫تر السه کړي دي‪ ،‬چې د پورونو د بېرته ورکړې کچه ‪ ۹۵‬سلنه‬ ‫مرسته کوي‪ .‬دغه پروژه په پام کې لري چې یو شمیر هغه‬ ‫ده‪ .‬د پام وړ کاروبارونو د رامنځته کېدو په موخه «د سپام‬ ‫استوګن‪ ،‬چې له هغو کلیوايل رسکونو څخه د دوه کېلومرتو په‬ ‫ډلو د ټولنو» تر نامه الندې د سپام او پورونو ‪ ۴۱۵‬صندوقه‬ ‫واټن استوګنه لري‪ ،‬چې د کال په اوږدو کې ورڅخه استفاده‬ ‫رامنځته شوي دي‪ .‬دا ټولنې د حسابونو دقيق او تازه ارقام‬ ‫کېږي‪ ،‬زیات کړي او رضوري خدمتونو ته د الرسيس لپاره د‬ ‫او ښه مدیریتي جوړښتونه او امکانات لري‪ .‬په منځنۍ کچه‬ ‫تګ وخت راکم کړي‪ ،‬او د کلیوالو استوګنو الرسسی رضوري‬ ‫د سپام هره ټولنه د پور ورکړې لپاره ‪ ۶۵۰۰‬ډالر پانګه لري‪،‬‬ ‫خدمتونو ته اسانه کړي‬ ‫‪.‎‬‬ ‫چې د نورو مايل مرستو په ورزياتېدو يې اندازه لوړېږي‪ .‬دغه‬ ‫ د‪ ۲۰۱۶‬کال دفروري تر میاشتې پورې ددې پروژې له‬ ‫ټولنې د خپلو هغو غړو‪ ،‬چې غواړي د خپلو تولیداتو کچه‬ ‫الرې په ‪۵۵۰‬کیلومرته دویمه درجه رسک کریړ اچول شوی‬ ‫لوړه کړي او یا په سوداګریزو فعالیتونو کې ونډه واخيل‬ ‫‪۱۵۰ ،‬کیلومرته دویمه درجه رسک قیر شوی‪۱۲۱۳،‬کیلو مرته‬ ‫کوچنۍ زیربنايي پروژې‪ ،‬لکه د بریښنا‬ ‫خو د سوداګریزو بانکونو او کوچنیو پور ورکوونکو نقدي‬ ‫دریمه درجه رسک بشپړ شوی دی‪ .‬رسبیره په دې د ‪۱۱۰۰‬‬ ‫دغه کوچنی بند‪ ،‬په کلیوالو سیمو‬ ‫کې د کتنې وړ اغیزه لري‪ .‬د بریښنا‬ ‫پورونه نيش ترالسه کوالی‪ ،‬الرسسی دې ډول مايل خدماتو ته‬ ‫مرتو په طول دویمه درجه پلونه او ‪۱۴۸۴‬مرته دریمه درجه‬ ‫دغه کوچنی بند‪ ،‬چې د ميل پیوستون‬ ‫برابروي‪.‬‬ ‫پلونه جوړ شوي دي‪.‬‬ ‫د پروګرام له خوا متویل شوی دی‪،‬‬ ‫ د افغانستان د کلیوالې صنایعو د ودې اوپرمختیا پروګرام‬ ‫ همدارنګه په دې وخت کې د ‪ ۱۰۳۲‬کیلومرتو د فرعی‬ ‫د ميل پیوستون د بیړين پروګرام‬ ‫په دې معنا دی چې د یو کوچني‬ ‫له ‪ ۱۱۵۰۰‬څخه زیاتې یې بیا ټاکل شوي دي‪ .‬په مجموعی‬ ‫ورپسې له ‪ ۱۱۵۰۰‬څخه په زیاتو کلیو کې دټاکنو دتررسه‬ ‫هم د خپلو تخنیکی مرستو په برابرولو رسه ‪ ۱۲۳۸‬متشبثینو‬ ‫کيل اوسیدونکي د بریښنا په لرلو د‬ ‫رسک څخه په ورځنۍ توګه ساتنه کیږي او په منظمه توګه‬ ‫ډول له ‪ ۲۶۰۰۰‬څخه زیات دکلیو دپرمختیا پروګرامونه چمتو‬ ‫کیدو په موخه خپل مالتړونه برابر کړي‪ .‬له ‪ ۴۹۰۰۰۰‬تنو‬ ‫ګروپونو څخه (چی ‪ ۶۵‬سلنه یی ښځې دي) او ‪ ۵۶۳‬کوچني‬ ‫درېيم پړاو‬ ‫مډرنو بریښنایي وسایلو او اسانتیاوو‬ ‫د ‪ ۱۳۲‬کیلومرته کوچني واټ او رسک هم بشپړ شوی دی‪.‬‬ ‫شوي او له ‪ ۴۲۷۰۰‬څخه زیات دفرعي پروژو وړاندیزونه‬ ‫څخه زیات د کلیوايل پرمختیایي شوراګانو غړي انتخاب او‬ ‫څخه له ګټې اخیستنې خوند وړي او‬ ‫او منځنۍ متشبیثین (چې د هغه ‪ ۱۳‬سلنه میرمنې دي ) چی‬ ‫د نړیوال بانک‪ ۴۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫همدارنګه ددغه ځای ښوونځي وکړای‬ ‫په ورځنی توګه د ‪ ۳۳۰۰‬کیلومرتدریمه درجه رسک او ‪۵۰۰‬‬ ‫طرحه شوي دی‪ .‬له ‪ ۴۲۴۰۰‬څخه زیاتی پروژې له دې جملې‬ ‫نومونه یې لیکل شوي دي او په ډیرو برخو کې لکه دهغوی‬ ‫د دوی د وړتیاوو په پام کې نیولو رسه سم د کار الرو چارو‬ ‫دافغانستاندبیارغونېصندوق‪ ۱،۰۵‬میلیاردوډالرهوړیامرسته‬ ‫شول د کمپیوټر د زده کړې ټولګي‬ ‫کیلومرته کوچنی واټ ساتنه او څارنه هم بشپړه شوې ده‪ .‬د‬ ‫څخه له وړیا مرستو‪ ،‬چې له ‪ ۹۶۸‬میلیونو ډالرو څخه زیات‬ ‫دنقش او مسوولیت‪ ،‬لومړنۍ حسابداری‪ ،‬دتدارکاتو لومړنۍ‬ ‫جوړ کړي‪.‬‬ ‫او د عوایدو په را منځته کولو کې د عمده عواملو په توګه په‬ ‫دجاپاندټولنیزېپراختیاصندوق‪ ۹،۵۹‬میلیونهډالرهوړیامرسته‬ ‫هیواد په سطح د کلیوالو واټونو او رسکونو رشایطو د حالت‬ ‫کیږي‪ ،‬مالتړ یې شوی دی‪ ،‬خو له دې جملې څخه ‪۳۱۸ ۰۰‬‬ ‫الرې چارې او له نورو دولتي او پرمختیایي ادارو رسه داړیکو‬ ‫کلیوالو سیمو کې ټاکل شوي دي ‪ .‬د بازار د اړیکو او ارځښت‬ ‫لومړنۍ کتنه او رسوی بشپړه شوې ده‪.‬‬ ‫پروژې درول شوي دي‪ .‬متوقف شوې او د نورو پروژو‬ ‫دتامین ابتدایي مدیریت په ګډون هغوی ته زده کړه ورکړل‬ ‫د ځنځیر په پياوړتيا کی د کلیوالو صنایعو له پاره فعالیت‬ ‫کار دوام موندلی دی‪ .‬په فرعي پروژو کې دلیږد رالیږد یا‬ ‫شوې ده‪ .‬له ‪ ۹۵۰۰۰۰‬تنو څخه زیات د کلیوايل پراختیایي‬ ‫د افغانستان د دولت دا ډیر سرت پروګرام اوس په درېیم‬ ‫کوي‪ .‬په ټولیزه توګه د والیتي وضعیت او حالت ‪ ۶‬مطالعې‬ ‫ترانسپورت ( ‪۳۰‬سلنه) او به رسولو او روغتیا ساتنې ( ‪۲۵‬‬ ‫شوراګانو غړو ته دپروژو دمدیریت او عميل کولو او ساتلو‬ ‫پړاو کې واقع دی او د هغې موخه او هدف د مالکيت د‬ ‫بشپړې شوي اود ‪ ۱۰‬نورو والیتی حالتونو مطالعې اوس تر‬ ‫سلنه) اوبه لګولو(‪۲۶‬سلنه) بریښنا (‪ ۵‬سلنه) اونورو کوچنیو‬ ‫په برخو کې زده کړه ورکړل شوې ده‪ .‬کلی دمالکیت دلرلو‬ ‫پیاوړي احساس او ټولنیز ثبات رامنځته کول دي‪ .‬په داسې‬ ‫کار الندې دي‪ .‬له ‪ ۱۱۳‬تنو کوچیانو او ‪ ۱۴۳‬تنو معلولو وګړو‬ ‫زیربناوو (‪۱۴‬سلنه) مايل مرستې ترالسه کړي دي‪.‬‬ ‫دیوې نښې په توګه تراوسه پوری له ‪ ۱۶۰ ،۳‬میلیونو ډالرو‬ ‫حال کې چې د خدمتونو وړاندې کولو ښه وايل او د امنیت‬ ‫رسه مرسته شوی‪ ،‬ترڅو هغوی وکړای يش دخپلو محصوالتو‬ ‫ په بیالبیلو پړاوونو کې د ميل پیوستون پروګرام ټول له‬ ‫څخه زیات دنقدو پیسو په توګه‪ ،‬په ښه نیت او رضا کارۍ‬ ‫تامین پياوړي کولو په برخه کې پراختيايي فعالیتونه د‬ ‫اندازه زیاته کړي‪ .‬د کلیوايل صنایعو د پراختیا ميل پروګرام‪،‬‬ ‫‪ ۲،۳‬میلیاردو ډالرو څخه زیات‪ ،‬چې له دې مبلغ څخه‬ ‫رسه دهغو فرعي پروژو دتررسه کولو په موخه ‪ ،‬چې دميل‬ ‫کلیوايل پراختيايي شوراګانو له خوا معريف‪ ،‬پالنګذاري‪ ،‬اداره‬ ‫ټولنې ته د الرسيس لپاره د کليوايل پراختیایي شوراګانو‬ ‫شاوخوا ‪ ۱،۶‬میلیارد ډالر د وړیا مرستې له الرې له ‪۸۹۶۰۰‬‬ ‫پیوستون پروګرام له الرې پرمخ بیول کیږي‪ ،‬ژمن شوي دي‪.‬‬ ‫او څارل کېږي‪ .‬له ‪ ۲۰۰۳‬میالدي کال راهیسې تراوسه دميل‬ ‫څخه کار اخيل او اوسمهال د پنځو والیتونو‪ :‬پروان‪ ،‬بامیانو‪،‬‬ ‫څخه زیاتو د کلیو پرمختیايي شوراګانو ته ورکړل شوي دی‪.‬‬ ‫ د‪ ۱۴۸۰۰‬په شمیر دکلیو نوې پرمختایي شوراګانې ‪ ،‬په‬ ‫پیوستون پروګرام وکړای شول‪ ،‬چې له ‪ ۳۵۰۰۰‬څحه په زیاتو‬ ‫ننګرهار‪ ،‬بلخ او هرات والیتونو په شلو ولسوالیو کې کار‬ ‫له ‪ ۷۹۰۰۰‬څخه زیاتې فرعی پروژې متوقف او ځنډول شوي‪،‬‬ ‫خانګړې توګه تر دې روان پړاو الندې تاسیس شوي دي او‬ ‫کلیو کې کلیوايل پراختیایي شوراګانې رامینځته کړي او بیا‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫پايلې‬ ‫‪/19‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫د کليو او ښارونو ترمينځ د اتصال لپاره‬ ‫د پلونو جوړول خورا سرته ونډه لري‬ ‫ •د بامیان والیت په یو کلي کې د یو نوي پل په جوړولو سره د دغه کلي دوه لوري‪ ،‬چې پخوا له یو بل‬ ‫څخه جال وو‪ ،‬سره ونښلول شول او د کلي استوګنو په ژوند کې یو نوۍ بدلون تجربه کړ‪ .‬د دغه پله په‬ ‫ي استوګن‬‫جوړیدو سره په حقیقت کې د کلیو او پراختیا وزارت یو اغیزناک ګام اوچت کړ‪ ،‬ترڅو د کل ‌‬ ‫کسان په هر ډول جوي حاالتو کې د ژوند لومړنیو اړتیاوو ته آسانه السرسۍ پيدا کړي‪.‬‬ ‫ •دغه پل چې د افغانستان د کلیوالي سړکونو د جوړولو پروګرام لخوا رغول شوې‪ ،‬د سیمې د خلکو تګ‬ ‫او راتګ او د هغوی السرسۍ یې بازارونو او د ژوندانه نورو اړتیاوو ته خورا آسانه کړی دی‪.‬‬ ‫ •د دغه پروګرام موخه په ټول افغانستان کې د کلیوالو استوګنو د ځواکمنولو لپاره د کلیوالي الرو او‬ ‫سړکونو جوړول دی‪ ،‬چې د هغو په وسیله په هر ډول جوي حاالتو کې اساسي خدمتونو او آسانتیاوو‬ ‫ته الس رسی پيدا کړي‪.‬‬ ‫په ډوبیدلو دی او ‪ ۳۷‬کلن علی جمعه د پسونو له رمې رسه بیرته‬ ‫ي را روان دی‪ .‬نوموړي شپون خپل پسونه له پله څخه‬ ‫ملر‬ ‫د کور په لور ‌‬ ‫په ګته اخیستنې د کاجبي کيل بل لوري ته تیروي‪ .‬د کاجبي کلی د‬ ‫بامیان والیت د پنجاب په نوم ولسوالی کې د غرونو مینځ کی واقع‬ ‫شوی او په مینځ کې یی څپانده سیند بهیږي‪ ،‬چې نوموړې کلی یی په دوه برخو‬ ‫ي رسه‬‫ویشلی دی‪ .‬له پوالدو او کانکریت څخه جوړ شوی پل‪ ،‬د کيل دواړه لور ‌‬ ‫نښلويل او په دې توګه د استوګنو خلکو‪ ،‬د هغوی د څارویو او همدا راز د نقلیه‬ ‫وسایطو لپاره یې د تګ او راتګ آسانتیا برابره کړی ده‪.‬‬ ‫يل جمعه له دې‪ ،‬چې پسونه یی په خوندي او چټکه توګه د سیند پاسه تیریږي‪،‬‬ ‫ع ‌‬ ‫خوشاله ښکاري‪ ،‬هغه څه‪ ،‬چې پخوا ناشونۍ وو‪ .‬نوموړې په یاد راوړي‪ « :‬د دغه‬ ‫پله له جوړیدو څخه پخوا هلته یوازې دوه د لرګي لکړې وې‪ ،‬چې د پلونو په‬ ‫توګه خلکو ورڅخه ګټه پورته کوله‪ .‬هم خلک او هم څاروي د زیاتو خطرونو او‬ ‫ګواښونو په زغمولو د دغو پلونو له لیارې بلې خوا ته تیریدل‪».‬‬ ‫ دغه پل د ‪ ۱۲‬مرت اوږدوايل او ‪ ۵‬مرته سوریا پلنوالی په لرلو د افغانستان د کلیوايل‬ ‫سړکونو د جوړولو پروګرام په مايل مرسته د کلیو او پراختیا وزات لخوا جوړ شوی‬ ‫“‬ ‫دی‪.‬د دغه پروګرام موخه په ټول افغانستان کې د کلیوالو استوګنو د ځواکمنولو‬ ‫لپاره د کلیوايل الرو او سړکونو جوړول دی‪ ،‬چې د هغو په وسیله په هر ډول جوي‬ ‫سلطانی وايي‪« :‬د کيل استوګن بازارونو ته اسانه الس ريس لري‪ .‬له هغه وروسته‬ ‫حاالتو کې اسايس خدمتونو او آسانتیاوو ته الس رسی پيدا کړي‪ .‬دغه پروګرام د‬ ‫چې موږ د پله د رغولو پروژه بشپړه کړه‪ ،‬اکرثیت هغه استوګن چې ښارونو ته کډه‬ ‫ي وو‪ ،‬بیرته خپل کيل ته راستانه شول‪».‬‬ ‫شو ‌‬ ‫نړیوالې پرمختیایي ادارې‪ ،‬له بیوزلو هیوادونو لپاره د نړیوال بانک مايل مرسته او د‬ ‫افغانستان د بیا رغونی صندوق په مايل مالتړ پ ‌‬ ‫يل کیږي‪.‬‬ ‫له هغه مهاله چې دغه پل جوړ شوۍ‪،‬‬ ‫ پخوا په تیره بیا د ژمي په مهال د پله هاخوا ته د خلکو الرسيس خورا ناشونې‬ ‫وه‪ ۵۸ .‬کلن شیر حسن وايي‪ « :‬د واورو او یخ له امله موږ به ژمي کې دا ځواک نه‬ ‫ د دغه پل د رغونې چارې یو کال دوام وکړ او د شاوخوا سړکونو رغونه یی د‬ ‫افغانستان د کلیوايل سړکونو د جوړولو پروګرام په چوکات کې د کلیو او پراختیا‬ ‫ زمونږ د کيل یو زیات شمیر ماشومان‪ ،‬چې‬ ‫پخوا ښوونځی ته نشو تللی‪،‬بیرته تشویق شوي‌‪ ،‬‬ ‫يل بل لوري‌ته تیر شو‪ .‬همدا‬ ‫درلود‪ ،‬چې د لرګو څخه جوړ شويو پلونو باندې د ک ‌‬ ‫وزارت له لوري تررسه شوه‪ .‬د دغې پروګرام په چوکاټ کې پر ‪ ۱۰۰‬مرته سړک باندې‬ ‫يل په لومړیو دوه میاشتو کې د دوام داره سیالبونو له امله موږ بیخي نشو‬ ‫راز د پرس ‌‬ ‫کریړ واچول شو‪.‬‬ ‫کوالی چې له دغو پلونو څخه ګټه واخلو‪».‬‬ ‫د ځوان او زوړ لپاره ګټه‬ ‫ چې ښونځی ته مخه کړي‪ .‬اوس مهال ټولې‬ ‫”‬ ‫ موږ منندوی یو‪ ،‬چې دغه پل د دې المل شو‪ ،‬ترڅو زموږ ماشومان د کال په‬ ‫اوږدو کې ښوونځی ته والړ يش‪ .‬محمد رضا‪ ،‬چی ‪ ۳۰‬کاله عمرلري او د کاجبي کيل‬ ‫شاوخوا ‪ ۲۵۰۰‬تنه استوګن له دغه پله څخه ګټه پورته کوي‪ .‬دغه پل د دې المل‬ ‫استوګن دی‪ ،‬وايي‪ « :‬د ثور میاشتې تر وروستیو پورې زده کوونکي و نه توانیدل‪،‬‬ ‫چې ښوونځی ته والړ يش‪ .‬خو وروسته له هغه چې دغه پل جوړ شو‪ ،‬نو موږ د‬ ‫سواد د زده کړې یو شمیر کورسونه هغو ماشومانو ته پیل کړل‪ ،‬چې ښوونځی ته‬ ‫يل ته په هر راز جوي حاالتو کې تګ او راتګ‬‫شوی‪ ،‬ترڅو استوګن وګړي دغه ک ‌‬ ‫وکړي‪ ،‬او د ژوند اړینو خدمتونو او بازار ته الرسسی پیدا کړي‪ .‬کروندګر له دې چې‬ ‫بازار ته د خپلو د محصوالتو په لیږد کې په لږه اندازه لګښت او د سون مواد‬ ‫کورنې خپل ماشومان ښونځی ته استوي‪.‬‬ ‫له تللو څخه پاتی راغيل وول‪ .‬اوس مهال ټولې کورنې خپل ماشومان ښوونځی ته‬ ‫مرصفوي‪ ،‬خورا خوشاله ښکاري‪.‬‬ ‫استوي‪« .‬‬ ‫ د افغانستان د کلیوايل سړکونو د جوړولو پروګرام یو تن انجنیر‪ ،‬خدابخش‬ ‫–خان محمد رضا‪ ،‬په بامیان والیت کې د کاجبي کيل یو تن ښوونکی‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/21‬‬ ‫‪ 20/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬روان فعاليتونه‬ ‫خپلولو په موخه د پالیسۍ د مناسب چوکاټ پراختیا‪ ،‬په‬ ‫خو د نورو پاتې پروژو کار روان دی‪ .‬له ‪ ۸،۸‬میلیونو څخه‬ ‫ځانګړې توګه دې ته ډېر پام ور اړول‪ ،‬چې اړ خلک د پروګرام‬ ‫زیاتو کورنیو د ميل پیوستون د پروګرام له فرعي متویل شویو‬ ‫موخه وګرځول او په ځانګړل شويو ولسواليو کې له دې ډول‬ ‫پروژو څخه ګټه اخیستې ده‪ ،‬د ميل پیوستون پروګرام په تیرو‬ ‫خلکو رسه نقدي مرستې تررسه يش‪ .‬دا پروژه تر دې دمه‬ ‫‪ ۱۳‬کلونو کې مؤقتو کار کسبونو دالرو چارو په رامینځته‬ ‫الندې السته راوړنې لري‪:‬‬ ‫کولو رسه وکړای شول له ‪ ۵۳‬میلیونو څخه زیاتې کاري ورځې‬ ‫ دتقاعد دحقوقو دورکړی دیو اصالح شوي او نوي مډرن‬ ‫برابرې کړي‪.‬‬ ‫سیستم کلیدي عنارص ‪ ،‬دتقاعد دپانګې او لګښټونو دبرشي‬ ‫ دزیاتومعلوماتولپارهالندېانټرنیټيپاڼېتهمراجعهوکړئ‬ ‫رسچینو داداري جوړښت دبیا کتنې‪ ،‬د مدیریتي معلوماتو‬ ‫ ‪http://www.nspafghanistan.org:‬‬ ‫نوی او د پوهیدنې وړ سیستم ‪ ،‬دکاري پروسو دبستې‪ ،‬دعاید‬ ‫او لګښت له پاره منونی او پیش بینی شوي مالی موډلونه‬ ‫دهندوکش دغرونو دلړۍ دمواصاليت‬ ‫او تقاعد دمحاسبې دنوي سیستم دچارټ په ګډون تراجراء‬ ‫الندې نیول شوي دي‪ .‬شاوخوا ‪ ۵۵۰۰۰‬تنه متقاعدین د تقاعد‬ ‫رسکونو پروژه‬ ‫په نوي معلومايت مدیریتي سیستم کې ثبت شوي او دهغوی‬ ‫‪۲۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫معاشونه دبانکي حسابونو له الرې ورکول کیږي‪.‬‬ ‫دپیسو دلیږد لومړنی پړاو له ‪۱۶۰۰۰‬کورنیو څخه زیاتو غریبو‬ ‫ددې پروژې موخه او هدف دهندوکش د غرونو په لړۍ کې‬ ‫کورنیو ته (شاوخوا ‪۸۰۰۰۰‬تنو) ته مالی مرستې چې دپنځو‬ ‫دترانسپوريت ارتباطاتو دښه وايل په برخه کې په ګډون رسه د‬ ‫والیتونو به اتوناحیو کې دکلیو دکمیټو له خوا په نښه شوي‬ ‫دولت له هڅو او هلوځلو څخه مالتړ دی‪ .‬دغه پروژه دغرنیو‬ ‫وو‪ ،‬برابروي‪ .‬دنغدو پیسو دلیږد دوهم پړاو دپیسو دورکړې‬ ‫سیمو په تګلوري یې دباور وړ دتیریدو راتیریدو بهیر ته‬ ‫دیوې رڼی او شفافی الرې له ټکنالوژی څخه په استفاده‬ ‫پراختیا ورکوي‪ .‬او د کال په ټولو فصلونو او موسمونو کې به‬ ‫ډیر کوچني او کوچني تشبثات‪ ،‬لکه‬ ‫په پنځوناحیو کې تررسه شو‪ .‬ددې پروژې داغیزکولو ارزیايب‬ ‫دهندوکش دغرونو له لړۍ حخه دمسافرینو او مالونو دتګ‬ ‫د ګل جوړولو تشبث‪ ،‬مايل خدمتونو‬ ‫ته د زیاتې الس رسۍ په نتیجه کې‪،‬‬ ‫دتصاديف الرې تررسه کیږي او په پام کې دي‪ ،‬چې دارزیابۍ‬ ‫راتګ او وړلو راوړلو له پاره فرصتونه برابر کړي‪.‬‬ ‫چې د حکومت په نوښت برابر‬ ‫نتیجې د ‪ ۲۰۱۶‬م کال ترپای پورې روښانه يش‪.‬‬ ‫ په اوس وخت کې یوازې دوه رسکونه دهندوکش دغرونو‬ ‫شوي‪ ،‬د پراختیا په حال کې دي‪ .‬په‬ ‫افغانستان کې له کوچنیو پانګې اچونو‬ ‫دنغدو پیسو دخوندي لیږدونې څو پړاویزه ازمایښتي پروګرام‬ ‫دلړۍ له لوړو برخو څخه تیریږي ‪ ،‬چې یو له هغو څخه‬ ‫څخه د مالتړ ادارې موخه د مايل‬ ‫طرح‪ ،‬اجرا او ارزیايب شوی دی‪ ،‬دهدف ټاکنې او اعانې‬ ‫دسالنګ لویه الره ده‪ .‬دغه رسک دهندوکش دتګلوري‬ ‫سکټور هر اړخیزه وده او پرمختیا‬ ‫رسولو یا بسپنې میکانزم ترازمایښت الندې نیول شوی او‬ ‫دترافیکي ګڼه ګوڼې دلوی بار زغمل په غاړه لري او بل‬ ‫ده‪ ،‬چې په نتیجه کې اړمنو وګړو او‬ ‫کوچنیو تشبثاتو ته د پور الرې چارې‬ ‫دکمپیوټري ثبت یو پړاو دزیاتې پرمختیا په حال کې دی‪.‬‬ ‫تګلوری یو خام دویم درجه رسک دی‪ ،‬چې له بغالن او‬ ‫برابرې کړي‪.‬‬ ‫په تیرو دریو کلونو کې دغه ازمایښتي پروګرام دنغدو پیسو‬ ‫بامیان څخه تیریږي ‪ .‬دغه پروژه دفواید عامې له وزارت رسه‬ ‫دلیږدونې په برخه کې له ‪ ۱۶۰۰۰‬څخه زیاتو غریبو او زیان‬ ‫مرسته کوي ‪ ،‬چې دبغالن ‪ -‬بامیان رسک‪ ،‬چې ‪۱۵۲‬کیلو مرته‬ ‫‪.‬‬ ‫منونکو کورنیو(شاوخوا ‪ ۸۰۰۰۰۰‬تنو) ته دپنځو والیتونو په‬ ‫اوږدوالی لري‪ ،‬قیر کړي او همدارنګه دسالنګ الره او تونل‬ ‫د کيفيت لوړولو‪ ،‬د تولیداتو د ظرفیت زیاتولو‪ ،‬د نوې‬ ‫اتو ولسوالیو کې تررسه شوي دي‪.‬‬ ‫دواړه د (‪ )۸۷‬کیلو مرتو په اوږدوايل رسه بیاورغوي‪ .‬دپالن له‬ ‫په ټول هیواد کې ‪ ۱۵۰۰‬کاري فرصتونه د افغانستان دنویو‬ ‫د خصويص سکټورر د پراختيا عمومي رئيس د دې پروژې‬ ‫مخې دبغالن ‪ -‬بامیان درسک دجوړولو کار ‪۲۰۱۶‬میالدي کال‬ ‫ټکنالوژۍ په اړه الزم پوهاوي ترالسه کولو او د سوداګریزو‬ ‫بازارونو دپراختیا دپروګرام له الرې په ټول هیواد کې د ‪۳۰‬‬ ‫سلنې هغو ښځو په شمول‪ ،‬چې ‪ ۱۶۶‬ډوله نوي ښه شوي‬ ‫د رياست چارې پر غاړه لري‪ .‬د افغانستان د نویو بازارونو‬ ‫د پراختیا پروژي له خوا اسانتیاوې‪ ،‬چې ددې پروګرام الندې‬ ‫پالنونو په ترتیب او تطبیق کې مرسته وکړي‪ .‬او دا به د‬ ‫‪ /‬ښاري پراختیا‬ ‫دجوالی په میاشت کې پیل کیږي‪.‬‬ ‫دې سبب او المل وګرځي چې هغوی په کورنیو او بهرنیو‬ ‫تولیدات یې کورنیو بازارونو او صادرايت بازارونو ته معريف‬ ‫کړي وو‪ ،‬رامینځته کړي دي‪.‬‬ ‫رامینځته شوي وو‪ ،‬په رسمي ډول د ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال دمارچ‬ ‫په ‪ ۱۲‬نیټه رامخې ته شوې ‪ .‬له هغه وخت څخه تراوسه‬ ‫بازارونو کې خپل حضور او شتون پراخ کړي‪ .‬دغه پروژه په‬ ‫د افغانستان دنویو بازارونو د پراختیا‬ ‫‪ /‬د ټولنيز خونديتوب شبکه‬ ‫ په پام کې وه چې دغه پروژه د ‪۲۰۱۶‬میالدي کال دفربوري‬ ‫پورې ‪ ۱۰۵۱‬غوښتنلیکونه دکوچنیو او منځنیو متشبثینو له‬ ‫ځانګړې توګه دا هوډ لري‪ ،‬چې له ‪ ۷۵۰‬خصويص متشبثینو او‬ ‫لسو سوداګریزو اتحادیو رسه د سوداګرۍ د پراختیا خدمتونو‬ ‫پروژه‬ ‫د افغانستان د ټولنيز خونديتوب‬ ‫په ‪۲۹‬نیټه پای ته ورسیږي‪ ،‬خوداپروژه دنورو ‪۶‬میاشتو له‬ ‫خوا هغې ته وړاندې شوي او له ‪ ۴۳۰‬کمپنیو او مؤسسو رسه‬ ‫د نړیوال بانک ‪ ۲۲‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫پاره یعنې د ‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال داګست تر ‪۳۰‬نیټې پورې‬ ‫د ‪ ۱۰‬میلیونه ډالرو په ارزښت دلګښتونو دویش قرار دادونه‬ ‫ته د الرسيس لپاره د یو میکانیزم او ګډې ونډې له الرې مرسته‬ ‫اومالتړ وکړي‪ .‬په پام کې ده چې د دې پروژې له الرې په‬ ‫شبکې او د تقاعد د مالتړ پروژه‬ ‫له لګښت او بودجې پرته تصویب شوه‪ ،‬ترڅو چې ځینې‬ ‫السلیک شوي دي‪ .‬رسبیره پردې د افغانستان د نویو بازارونو‬ ‫دغه پروژه به د سوداګرۍ د پراختیا د یوه آزمایښتي پروګرام‬ ‫د نړيوال بانک ‪ ٢٠‬ميليونه ډالره وړيا مرسته‬ ‫هغه کارونه چې ددې پروژې په چوکاټ کې پاتې دي‪ ،‬رسته‬ ‫د پراختیا پروژی له خوا د نورو ‪ ۷۴‬قرارددادونو ورکول‪ ،‬هغو‬ ‫لنډه موده کې ‪ ۱۵۰۰‬دندې او کاري الرې چارې رامنځته او‬ ‫په تطبیق رسه په الندې څلورو سرتو ښاري مرکزونو کې د‬ ‫ورسیږي‪.‬‬ ‫کوچنیو او منځنیو متشبثینو ته چې په لومړي پړاو کې واقع‬ ‫په راتلونکي کې هم د کار کسب او دندو درامنځته کېدو‬ ‫سرتو اقتصادي فعالیتونو مالتړ وکړي‪ :‬کابل‪ ،‬مزار رشیف‪،‬‬ ‫د دې پروژې په موخو کې الندې موضوعات شامل دي‪،‬‬ ‫دی‪ ،‬قراردادونه یې په بریالیتوب رسه بشپړشوي او داجراء‬ ‫الرې چارې برابرې يش‪.‬‬ ‫جالل آباد‪ ،‬او هرات‪ .‬دغه پروژه به په نوموړو مرکزونو کې د‬ ‫الف) د تقاعد سیستم د اداري وړتیا لوړول‪ ،‬او ب) د ټولنیز‬ ‫پړاو ته یې رسويل دی‪ .‬همدارنګه د دی پروګرام له الرې‬ ‫ دغه پروژه د سوداګرۍ او صنايع وزارت لخوا پلې کېږي‪،‬‬ ‫مارکېټونو په اړه د رضوري معلوماتو د اخیستلو‪ ،‬د تولیداتو‬ ‫خوندیتوب شبکو د رامنځته کولو لپاره د اغیزمنو کړنالرو د‬ ‫پايلې‬ ‫‪/23‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫ځواکمنې مېرمنې په بلخ واليت کې‬ ‫له یوې روښانه راتلونکې څخه برخمنې دي‬ ‫ •په بلخ والیت کې سوداګرو میرمنو ته د زده کړې او کار داسې فرصتونه برابر شوي‪ ،‬چې د هغو له مخې‬ ‫کولۍ شي په خپلواکه بڼه ځان بسیاینه او سوکاله ژوندانه ته الس رسی پیدا کړي‪.‬‬ ‫• دغو فرصتونو ته الس رسی د افغانستان د نویو بازارونو د پراختیا پروژې په پایله کې ترالسه شوي‪،‬‬ ‫ • ‬ ‫چې د تطبیق چارې یې د سوداګرې او صنایعو وزارت پر غاړه دي او موخه یې د مینځنیو او متوسطو‬ ‫تشبثاتو او د سوداګریزو اتحادیو وده بلل کیږي‪.‬‬ ‫• د دغه پروژې د فعالیت موخه د خصوصي تشبثاتو د وړتیاوو پراختیا او د تولید او بازار تنوع په برخه‬ ‫ • ‬ ‫کې د هغوی د نوښتونو تشویق او هڅونه بلل کیږي‬ ‫ودانې تر ځمکې الندې پوړ کې‪ ،‬لږ تر لږه ‪ ۳۰‬تنه میرمنې د نارینه‪ ،‬ښځینه‬ ‫او ماشومانو لپاره د کالیو په ګنډولو بوختې دي‪ .‬په مارکیټ کې د دغو‬ ‫ي دي او ډیري پريیدونکي د واردايت کالیو په‬ ‫میرمنو اليس صنایع بې سار ‌‬‫د‬ ‫پرتله ‪ ،‬دغو اليس صنایعو ته لیوالتیا او عالقه څرګندوي‪.‬‬ ‫ کايل په بلخ والیت کې د « د میرمنو روښانه راتلونکې « اتحادیې لخوا تولیدیږي‪.‬‬ ‫دغه اتحادیه په ‪ ۲۰۱۱‬کال کې د ‪ ۱۰‬متشبثو میرمنو لخوا نورو ښځو ته د معیشتي‬ ‫دالرو چارو او ځان بسیاینې فرصتونو د برابرولو په موخه جوړه شوه‪ .‬دغه اتحادیه‬ ‫د مزاررشیف ښار په کارته برشنا سیمه کې موقیعت لري او اوس مهال یې د غړو‬ ‫شمیر ‪ ۲۵۰‬تنو ته رسیږي‪ .‬نوموړې اتحادیه میرمنو ته د سواد زده کړو او د وړتیاو‬ ‫د لوړايل په برخه کې فعالیت کوي‪.‬‬ ‫ بختوره عظیمي‪ ،‬د دغې اتحادیې یوه ‪ ۱۸‬کلنه غړې‪ ،‬چې د کالیو ګنډولو په یو‬ ‫ورکشاپ کې ګډون کړې‪ ،‬له خپل فعالیتونو څخه خوشاله ښکاري او داسې وايي‪:‬‬ ‫«هیڅ کله مې باور نه کاوه‪ ،‬چې یوه ورځ به زه په خپلواکه توګه کار کوم‪ ،‬خو اوس‬ ‫دغه وړتیا لرم او دا مې زده کړي‪ ،‬چې کايل څرنګه وګنډم او په دې توګه پیسه پیدا‬ ‫کړم‪».‬‬ ‫دغه اتحادیه په دې بریالۍ شوې‪ ،‬چې خپلو غړو ته د داسې خدمتونو جوګه يش‪،‬‬ ‫چې د هغو په ړنا کې یې د غړو په ژوندانه کې مثبت بدلون رامینځ ته يش‪ .‬د‬ ‫نوي مهارتونه اوږد مهاله سوکايل رامینځ ته کوي‬ ‫دغې وینا پخلۍ د میرمن بختور په ژوند کې بدلون ګڼلۍ شو‪ ،‬چې د افغانستان‬ ‫و بازارونو د پراختیا پروژه‪ ،‬چې د ‪ ۲۰۱۱‬کال په لومړیو کې پیل‬‫د افغانستان د نو ‌‬ ‫د نوو بازارونو د پراختیا پروژې له له الرې یی مالتړ ترالسه کړی‪ .‬د دغې پروژې‬ ‫“‬ ‫شوه‪ ،‬د لګښټونو د رشیکولو پر بنسټ مینځني او کوچني تشبثات او سوداګریزه‬ ‫يل مالتړ یی نړیوال بانک په غاړه‬‫تطبیقي چارې د سوداګرې او صنایعو وزارت او ما ‌‬ ‫اتحادیو څخه مالتړ کوي‪ ،‬ترڅو د سوداګریزو خدمتونو د پرمختګ لپاره هڅې‬ ‫لري‪ .‬په ‪ ۲۰۱۳‬کال کې د نوو بازارونو د پراختیا پروژې وکړای شول‪ ،‬چې د نوموړې‬ ‫ګړندۍ کړي‪ .‬د دغه پروګرام هدف دا دې ترڅو د خصويص تشبثاتو وړتیاوې‬ ‫پراختیا ومومي او د تولید او بازار تنوع په برخه کې د متشبثینو نوښتونه تشویق‬ ‫اتحادیې ‪ ۹۰‬تنو متشبثینو میرمنو ته یو شپږ میاشتنې روزنیزو پروګرام برابر کړي‪،‬‬ ‫چې په ترڅ کې یې د کايل ګنډولو‪ ،‬غاړه ګنډولو او په انګلیيس ژبه د سوداګری د‬ ‫ د روزنیزو پروګرامونو له الرې د اتحاديې‬ ‫ ‬ ‫ په چارو کې د کیفیت او اغیزمنتیا په پراختیا‬ ‫او وهڅول يش‪ .‬د نوو بازارونو د پراختیا پروژې خدمتونو ته خصويص سکتور په‬ ‫اړیکو برخه تدریس شوه‪.‬‬ ‫پالزمینې کابل‪ ،‬کندهار‪ ،‬مزاررشیف او هرات کې الس رسۍ لري‪.‬‬ ‫ د اتحادیې یوه غړې محبوبه ابراهیمی وايي چې د نوو بازارونو د پراختیا پروژه‬ ‫ د هغه مالتړ په پایله کې چې متشبثینو د نوي بازارونو د پراختیا له پروژې‬ ‫د دې المل شوه‪ ،‬ترڅو د اتحادیه او د غړو په کړنو کې یی هراړخیز بدلون رامینځ‬ ‫څخه ترالسه کړل‪ ،‬دوی وکړای شول‪ ،‬چې له یوې خوا د بازار د اړتیاو رسه سم نوي‬ ‫مهارتونه زده کړي او له بلې خوا په دې توګه د یو پياوړي شغل په زده کړه کې‬ ‫ته يش‪ .‬نوموړې زیاته کړه‪« :‬روزنیز پروګرامونه د دې المل شول‪ ،‬چې نه یواځې د‬ ‫اتحادیې د فعالیتونو په کیفیت او ګټه اخیستنې باندې مثبته اغیزه ولري‪ ،‬بلکه‪ ،‬د‬ ‫ ‬ ‫رسه‪ ،‬زمونږ په سوداګرۍ کې یو لړ مثبت‬ ‫ بدلونونه رامینځ ته شوي او د اتحادیې د غړو‬ ‫بریايل شول‪ .‬دغه پرمختګونه د څلورو کلونو په ترڅ کې د اتحادیې د خرڅالو په‬ ‫اتحادېې د غړو سوداګرې هم پراخه شوه او د هر یو په ژوند کې بدلون رامینځ ته‬ ‫”‬ ‫بهیر کې ټولټال ‪۵۰‬سلنه زیاتوالی رامینځ ته کړی او په دې توګه د نوموړې د غړو‬ ‫شو‪».‬‬ ‫د ځان بسیاینه په برخه کې د ډاډ کچه پورته شوې‪.‬‬ ‫ بختوره یوه له هغو میرمنو څخه ده‪ ،‬چې د نوو بازارونو د پراختیا پروژې د‬ ‫ د دغې پروژې د اغیز په هکله آغلې محبوبه ابراهیمی وايي‌‪ « :‬د اتحادیې د‬ ‫پرانیستې په لومړي پړاو کې د فعالیت کچه خورا کمزورې وه او زموږ غړو کومه‬ ‫ځانګړې السته راوړنه نه درلوده ‪ ،‬خو وروسته د نوي بازارونو د پراختیا پروژې له‬ ‫تطبیق په پایله کې‪ ،‬یو لړ نوي کاري اوکیيس‌ مهارتونه او وړتیاوې ترالسه کړې او‬ ‫هامغه دې‪ ،‬چې اوس مهال کار کوي او په ځان بسیا ده‪ .‬نوموړې په مینځنۍ توګه‬ ‫په میاشت کې ‪ ۳۰۰۰‬افغانۍ ( معادل د ‪ ۵۰‬امریکایي ډالرو) د خیاطی او کالو‬ ‫ژوند بدلون موندلی‪.‬‬ ‫مالتړ څخه په ‪ ۲۰۱۳‬کال کې زمونږ د فعالیتونو ساحه پراخه شوه او خورا هراړخیز‬ ‫ګنډنې له کار کسب څخه په نوموړې اتحادیه کې ترالسه کوي او خپلې کورنې رسه‬ ‫–محبوبه ابراهیمی‪ ،‬د بلخ والیت د میرمنو روښانه راتلونکې د اتحادیه غړې‬ ‫بدلون د اتحادیې د السته راوړنو په برخه کې رامینځ ته شو‪».‬‬ ‫مرسته کوي‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/25‬‬ ‫‪ 24/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫نړیواله مايل اداره (‪)IFC‬‬ ‫ګډون وګړو ته زدهکړه ورکړې ده‪ .‬نړېوالې مايل ادارې د‬ ‫له پراختیا څخه ‪ ،‬په ځانګړې توګه په ځینو برخو‪ ،‬لکه‪:‬‬ ‫د نړیوالې مايل ادارې مهم او کلیدي فعالیتونه زیاتره د‬ ‫سیمه ییزو زده کړو د خدمتونو له (‪ )۱۰‬بنسټونو رسه د زده‬ ‫زیربناوې‪ ،‬مايل خدمتونه اوکوچني پورونه‪ ،‬تولیدي کارخانې‪،‬‬ ‫مشورې ورکولو له الرې دپانګه اچونې د فضاء په شته‬ ‫کړې دخدمتونو د وړاندې کولو له پاره ظرفیتونو دلوړولو‬ ‫دکرنیزو محصوالتو سوداګري اود خدمتونو په وړاندې کولو‬ ‫وايل او په ظرفیت جوړولو باندې متمرکز دي او له هغو‬ ‫په موخه ګډې هلې ځلې کړي دي‪.‬‬ ‫کې مرسته او مالتړ وکړي‪.‬‬ ‫ټاکلو پانګه اچونو رسه مرسته کوي‪،‬چې د پرمختیایي اغیزې‬ ‫ نړیواله مايل اداره همدارنګه له کوچنیو او منځنیو‬ ‫کولو او کارکسب پیدا کولو لوړه کچه ولري‪ .‬د نړیوالې مايل‬ ‫تشبثاتو رسه دکرنیزو محصوالتو دسوداګرۍ په برخه کې له‬ ‫دمشورې ورکولو خدمتونه‬ ‫ادارې اوسنۍ سرتاتیژي دافغانستان له پاره دنړیوال بانک‬ ‫کروندګراو بزګرانو رسه دمحصوالتو دزیاتوايل او هم په ميل‬ ‫یو ځواکمن پروګرام‪ ،‬چې دمشورې ورکولو خدمتونه‬ ‫ګروپ دمؤقتي سرتاتیژۍ له سند (‪۲۰۱۵ -۲۰۱۲‬م) رسه په‬ ‫او نړیواله کچه دبازار دفرصتونو له زیاتوايل څخه دمالتړ له‬ ‫برابروي‪ ،‬کوچنیو پورونو ته دالس ريس‪ ،‬کوچني او منځني‬ ‫سمون او مطابقت کې واقع ده‪ .‬دنړیوالې مايل ادارې ټیم‬ ‫پاره مرسته کړې ده‪.‬‬ ‫تشبشات ‪ ،‬دظرفیتونوپرمختیا ‪ ،‬باغداري‪ /‬دکرنیزو محصوالتو‬ ‫له نړیوال بانک رسه دافغانستان له پاره دګډون دچوکاټ‬ ‫ په اوس وخت کې دنړیوالې مايل ادارې دمشورې ورکولو‬ ‫سوداګري او دپانګې اچونې دفضاء په رامینځته کولو کې‬ ‫په چمتو کولو کار کوي او داسې هیله کیږي ‪ ،‬چې دغه‬ ‫کار دجواز دصادرولو په کار کې داصالحاتو او سمونونو‬ ‫مالتړ کولی يش‪.‬‬ ‫چوکاټ به د ‪۲۰۱۶‬میالدي کال په دریمه ربع کې بشپړيش‪.‬‬ ‫دراوستلو له الرې دپانګې اچونې دفضاء په رامینځته کولو‬ ‫ مايل خدمتونو ته دالس رسۍ په برخه کې نړیواله مايل‬ ‫باندې مترکز لري‪ .‬په عین حال کې ((دسوداګریزو معاملو‬ ‫اداره دنړیوال بانک دمايل سکټور دپیاوړتیا دپروګرام له‬ ‫د پانګې اچونې کړکۍ‬ ‫رسته رسولو)) پرشاخصونو والړ فعالتیونه په ميل او نیمه‬ ‫الرې له مرکزي بانک رسه مرسته کوي‪،‬چې دعامه ثبت‬ ‫په افغانستان کې دنړیوالې مايل ادراې پانګه اچونه له‬ ‫ميل کچه تررسه شوي دي‪.‬‬ ‫شویو اعتباراتو او منقولو پانګو او شتمنیو دمعلوماتو‬ ‫‪۲۰۰۰‬مايل کال څخه تر ‪۲۰۱۴‬مايل کال پورې له شاوخوا‬ ‫ نړیوالې مايل ادارې دافغانستان دروښانه کولو دپروګرام‬ ‫لومړنی الکرتونیکي سیستم رامینځته کړي‪ .‬دنړیوالې مايل‬ ‫‪۵۸‬میلیونه ډالرو څخه تقریباً ‪۱۳۵‬میلیونه ډالرو ته زیاته‬ ‫لومړنی پړاو پیل کړی دی‪ ،‬چې دهغې موخه دبریښنا‬ ‫ادراې همدارنګه دکرایه ورکولو یا مستاجرۍ له پاره دیوې‬ ‫شوې ده‪ .‬اوس دنړیوالې مايل ادارې دپانګه اچونې اندازه‬ ‫دانرژۍ دبازار پراخول او ارزونه او مصؤنې بریښنا ته‬ ‫مقررې په رامینځته کولو کې هم مرسته کړي ده‪ .‬اوس به‬ ‫‪۵۴‬میلیونو ډالرو ته رسیږي‪ ،‬چې پکې دمخابراتو په شبکه‬ ‫(‪ )۱۸۰۰۰۰‬کورنیو دالس رسۍ دالرو چارو برابرول دي‪.‬‬ ‫دا اداره د هغو سوداګریزو بانکونو او نورو مايل بنسټونو او‬ ‫(روشن) کې یوه پانګه اچونه‪ ،‬دهوټل دارۍ په سکټور‬ ‫ نړیوالې مايل ادارې همدارنګه دتازه او پروسس شویو‬ ‫مرکزونو په پیاوړي کولو مترکز وکړي ‪ ،‬چې په شتمنیو والړ‬ ‫(دتوریزم دخدمتونو پراختیا) کې یوه پانګه اچونه او دمايل‬ ‫میوو له وړاندې کولو څخه چې دبازار له سټنډرد او‬ ‫پورونه برابروي‪ ،‬له ثبت شویو شتمنیو څخه استفادې کولو‬ ‫مارکیټونو (دکوچنیو پورونو لومړنی بانک‪ ،‬دافغانستان بین‬ ‫‪.‬‬ ‫معیار رسه برابرې وی‪ ،‬دخپل مالتړ اندازه زیاته کړې ده‬ ‫ته پراختیا ورکوي‪ ،‬دا هڅه او کوښښ کوي‪ ،‬چې په یو ډیر‬ ‫املللی بانک‪ ،‬سوداګریزو اسانتیاوو) په برخه کې یې دوه‬ ‫‪ ،‬ترڅو چې د کرنیزو محصوالتو په سوداګرۍ کې دبڼوالو‬ ‫پراخه نظررسه په هیواد کې زیات شمیر کوچنیو او منځنیو‬ ‫فعالیتونه لريل دي‪.‬‬ ‫(باغدارنو) دګټې وټې اندازه او ګډون الرې چارې برابرې‬ ‫تشبثاتو ته دپور ورکولو خدمتونه برابر کړي‪.‬‬ ‫ نړیواله مايل اداره دپانګه اچونې په بهیر کې ژمنه ده او‬ ‫يش او هغوی وکړای يش‪ ،‬چې په بازار کې پراخو فرصتونو ته‬ ‫ د تشبثاتو د پرمختیا د بهیر په اړه د سوداګرۍ د لوړتیا‬ ‫ددې ادارې په پانګې اچونې کې دمايل مارکیټونو برخې‪،‬‬ ‫الس رسی پیدا کړي‪.‬‬ ‫او پیاوړتیا پروګرام د کوچنیو او منځنیو تشبثاتو وګړو ته‬ ‫مخابرايت زیربناوې یا تیلیفون‪ ،‬دبریښنا سکټور او دکرنیزو‬ ‫دسوداګریزو زده کړو اسانتیاوې برابرې کړې دي‪ .‬دې پروګرام‬ ‫محصوالتو سوداګري شامله ده‪ .‬نړیواله مايل اداره دپانګې‬ ‫له (‪ )۹۰۰۰‬تنو څخه زیاتو (د‪ ۳۹۳۵‬تنو ښځو) دکوچنیو‪،‬‬ ‫اچونې دزیاتو فرصتونو پیدا کول او له سیمه ییزو پانګه‬ ‫ډیرو کوچنیو اومنځنیو تشبشاتو د ‪۸۰۱‬تنو کارکونکوته‬ ‫والو رسه دکار په موخه خپلو هلو ځلو ته دوام ورکوي‪،‬‬ ‫او دپرمختیایي بنسټونو او یو شمیر دولتي کارکوونکو په‬ ‫ترڅو وکړای يش‪ ،‬چې په افغانستان کې دخصويص سکټور‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/27‬‬ ‫‪ 26/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪/‬‬ ‫د افغانستان د بیارغونې‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫صندوق څه شی دی؟‬ ‫پیسې د دوو ځانګړو کړکیو له الرې‪ ،‬یعنې دعادي بودجې‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق په ‪ ۲۰۰۲‬میالدي کال‬ ‫څخه دمالتړ کړکۍ اود پانګه اچونې څخه دمالتړ کړکۍ‬ ‫ددې له پاره تاسیس شو‪،‬چې دافغانستان د دولت بودجې‬ ‫دافغانستان دبیارغونې صندوق‬ ‫له خوا اجراء کیږي‪ .‬له عادي بودجې څخه دمالتړ کړکۍ‬ ‫او دپانګه اچونې ميل پروژو ته یو همغږی کوونکی‬ ‫دافغانستان دبیارغونې دصندوق موخې‬ ‫هرکال مشخص او دورکړی وړ لګښتونه‪ ،‬چې ناامنیتي‬ ‫میکانیزم جوړ کړي‪ .‬ددې صندوق دفعالیت د پیل له‬ ‫عبارت دي له‪:‬‬ ‫چارو او فعالیتونو پورې اړه لري‪ ،‬اجراء کوي‪ .‬خوله پانګې‬ ‫وخت څخه ‪۳۴‬بنسټونو او مرسته کوونکو هیوادونو‪۸ ،۹‬‬ ‫اچونې څخه دمالتړ کړکۍ دپرمختیايي بودجې له الرې د‬ ‫میلیارده ډالرو څخه زيات د افغانستان د بیارغونې له‬ ‫ميل بودجه داسې حالت ته‬ ‫ •‬ ‫ميل پرمختیایي پروګرامونو له پاره مايل مرستې برابروي‪.‬‬ ‫صندوق رسه ژمنه کړې ده‪ ،‬چې په دې ترتیب دغه صندوق‬ ‫د افغانستان د دولت دعادي او پرمختیایي بودجې دیوې‬ ‫رسول‪ ،‬چې وکولی يش دميل‬ ‫د متویلوونکو مرستې‬ ‫سرتې متویلوونکې رسچینې په توګه ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫پرمختیا له موخو او هدفونو رسه‬ ‫دمتویلوونکو ژمنو دافغانستان دبیارغونې دصندوق‬ ‫سم د بیارغونې په پروګرام کې‬ ‫دپخوانیو او نویو متویلوونکو په شمول هرکال دبل کال‬ ‫مديريت‬ ‫دتوازن درامینځته کولو له پاره‬ ‫په پرتله زیاتوالی موندلی دی‪ .‬په څوتیرو کلونو کې ددې‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق په خپل چوکاټ کې درې‬ ‫دیو سرت موتور په توګه عمل‬ ‫مرستو دزیاتوايل دلیل دهغوی دودې دپیاوړتیا په اړه‬ ‫کمیټې (رهربي کمیټه‪ ،‬مدیریتي کمیته او اداري کمیټه)‬ ‫وکړي‪.‬‬ ‫ترجیحي موارد وو‪ .‬دافغانستان دبیارغونې صندوق دمنل‬ ‫لري‪ .‬همدارنګه دا صندوق درې کاري ګروپونه لري‪ .‬دې‬ ‫دبیارغونې له مرستو څخه د‬ ‫ • ‬ ‫شویو مقرراتو پربنسټ متویلوونکی نه يش کولی دخپلو‬ ‫کاري چوکاټ صندوق ته دا توان او ځواک ورکړی دی ‪،‬‬ ‫استفاده کولو په برخه کې‬ ‫کلنیو ژمنو له نیامیي څخه زیاتې ژمنې ترجیحي مواردوته‬ ‫چې درشایطو په بدلون رسه پرمختیا یي لومړیتوبونه په‬ ‫اختصاص کړي‪ .‬دغه مقررات دا ایجابوي چې دغه صندوق‬ ‫نښه کول ټینګښت او اجامع رامینځته کړي‪ .‬دافغانستان‬ ‫دروڼتیا او حساب ورکولو پراختیا‪.‬‬ ‫دکتنې وړ وجهې په خپل واک کې ولري‪ ،‬چې له هغو څخه‬ ‫دبیارغونې صندوق د نړیوال بانک له خوا اداره کیږي‪.‬‬ ‫د دولت په محدود ظرفیت باندې‬ ‫ • ‬ ‫دجاري پانګو دڅانګولګښتونه ورکړي او ځینې انعطاف‬ ‫رهربي کمیټه‪ ،‬چې له نړیوال بانک‪ ،‬اسالمي پرمختیایي‬ ‫دفشار کمول او په عین وخت‬ ‫مننې دحکومت له لومړیتوبونو څخه دمالتړ په موخه له‬ ‫بانک‪،‬آسیایي پرمختیایی بانک‪ ،‬دملګرو ملتونو پرمختیایي‬ ‫بودجې دکمښت په خاطر حساب ورکوونکی ده‪ .‬له دې‬ ‫کې دظرفیتونو تدریجي پیاوړتیا‪.‬‬ ‫ځان رسه ولري‪.‬‬ ‫سازمان او دمالیې وزارت څخه جوړه او تشکیل شوې ده‪،‬‬ ‫رسه رسه له عادي بودجې څخه دمالتړ کړکۍ اوس هم له‬ ‫په مايل چارو دپالیسۍ دطرحې په‬ ‫ • ‬ ‫چې په دې منځ کې دافغانستان له پاره دملګرو ملتونو‬ ‫‪۱۶‬څخه تر ‪ ۲۰‬سلنې پورې دحکومت غیر امنیتي عملیايت‬ ‫اړوند خربو اترو کې دمتویلوونکو‬ ‫د عادي بودجې د مالتړ کړکۍ‬ ‫ځانګړی استازی دڅارونکي او ناظرپه توګه شتون لري‪.‬‬ ‫لګښتونه ورکوي‪.‬‬ ‫ترمینځ دهمغږۍ دپیاوړتیا‪.‬‬ ‫‪ ۳،۹‬میلیارد ډالره وړیا مرسته‬ ‫دمدیرانو کمیټه په منظمه توګه په کابل کې لیدنې او کتنې‬ ‫تراوسه پورې دافغانستان دبیارغونې صندوق ‪ ۳ ،۸‬میلیارده‬ ‫کوي چې دافغانستان دبیا رغونې دصندوق مايل مسایل‬ ‫دغه صندوق دحکومت ‬ ‫ ‬ ‫وڅیړي او د پروپوزلونو مايل متویل تائید کړي ‪ .‬دافغانستان‬ ‫د پانګونې کړکۍ‬ ‫ډالر د حکومت دعادي بودجې له الرې ورکړي دي‪ .‬داخيل‬ ‫لومړیتوب لرونکي پروګرامونو‪ ،‬‬ ‫ ‬ ‫عواید تراوسه پورې دحکومت دلګښتونو دتامین له پاره‬ ‫دبیارغونې دصندوق دسرتاتیژی ګروپ له متویل کوونکو‬ ‫دپانګې اچونې کړکۍ هم دکمیت له مخې اوهم دفعالیت‬ ‫چې په هغو کې داصالحاتو ‬ ‫ ‬ ‫بسوالی نه کوي‪ .‬په همدې دلیل دافغانستان د بیارغونې‬ ‫او مالیې وزارت څخه تشکیل شوی دی‪ ،‬چې دمیاشتې یو‬ ‫دکچې له مخې دکتنې وړ پراختیا موندلی ده‪ .‬له ‪۱۳۸۹‬ملریز‬ ‫(‪۲۰۱۰‬م) کال څخه دجاري لګښتونو په وړاندې دژمني‬ ‫اجندا‪،‬او دغیر امنیتي حکومتي ‬ ‫ ‬ ‫صندوق د دولت د عادي بودجې نه دمالتړ له کړکۍ څخه‪،‬‬ ‫ځل په خپلو منځوکې لیدنې کتنې کوي‪ ،‬څو دافغانستان‬ ‫شوي لګښت اندازه دژمني شوې پانګه اچونې په نسبت‬ ‫فعالیتونو لګښت شامل دي‪ ،‬چې ‬ ‫ ‬ ‫ددولت اسايس فعالیتونه دخدمتونو وړاندې کولو په ګډون‬ ‫دبیارغونې دصندوق کړنې ترغور او کتنې الندې ونیيس او‬ ‫دافغانستان دحکومت د ‬ ‫ ‬ ‫‪،‬لکه دروغتیایی ساتنې‪ ،‬او ښوونې او روزنې څخه مالتړ‬ ‫په سرتاتیژیکو موضوعاتو بحث وکړي‪.‬‬ ‫زیاتوالی موندلی دی‪ .‬دکلیوالی پرمختیا ميل او سیمه‬ ‫ییزپروګرامونه‪ ،‬لکه ميل پیوستون‪ ،‬کلیوايل رسکونه او پوهنه‬ ‫سرتاتیژیکو موخو په السته راوړنو ‬ ‫ ‬ ‫کوي‪ .‬دې کارته په پاملرنه‪ ،‬چې ‪۶۰‬سلنه ملکي کارکوونکي‬ ‫په کلکه دافغانستان دبیارغونې صندوق له خوا مالتړ شوي‬ ‫پورې اړوند دي‪ ،‬مالتړ کوي‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ښوونکي دي‪ ،‬دښوونې اوروزنې وزارت په ټوله کې ‪۴۰‬‬ ‫د افغانستان د بیارغونې صندوق څه ډول‬ ‫دي‪.‬‬ ‫سلنه دبیارغونې دصندوق مجموعي رسچینې لګوي‪.‬دعامې‬ ‫فعالیت کوي؟‬ ‫ د‪۲۰۱۶‬میالدي کال دفربوري له ‪ ۱۹‬نیټې څخه تراوسه‬ ‫روغتیا وزارت‪ ،‬دبهرنیو چارو ‪ ،‬کاراو ټولنیزو چارو ا و لوړو‬ ‫متویلوونکي خپلې مرستې په هغه ځانګړي حساب‪ ،‬چې‬ ‫پورې دافغانستان دبیارغونې دصندوق ترپوښښ الندې د‬ ‫زده کړو وزارتونه هم ددې صندوق له سرتو اخیستونکو‬ ‫په امریکا متحده ایالتونو کې دنړیوال بانک په مرکزي دفرت‬ ‫‪۲۰‬پروژو کار د ‪ ۲ ،۸۱‬ملیاردو ډالرو په ارزښت ژمنې ‪ ،‬چې‬ ‫څخه ګڼل کیږي‪.‬‬ ‫کې دی‪ ،‬ورلیږي‪ .‬دافغانستان دبیارغونې صندوق دمدیرانو‬ ‫له دې جملې څخه ‪ ۱ ،۹۵‬میلیارده ډالر یې ورکړل شوي او‬ ‫ دیادونې وړ ده‪ ،‬چې له عادي بودجې څخه دمالتړ‬ ‫کمیټه په خپلو غونډو کې دوړاندیز شوې مايل وجهو د‬ ‫خالصه نالګول شوي پانګه یې ‪۸۶۰‬میلیونه ده‪.‬‬ ‫کړکۍ رسچینې یو فرصت او دميل پوښښ لرونکي دي‪.‬‬ ‫اجراتو په اړه تصمیم نیيس‪ .‬او دغه تصمیمونه دمايل وجهو‬ ‫ د پانګونې فعالیتونو بشپړ جزئیات د افغانستان ‬ ‫له دې رسچینې څخه په ‪۳۴‬والیتونو کې دملکي خدمتونو‬ ‫په نوم یو هوکړه لیک (توافقنامې) دالسلیک له الرې‪ ،‬د‬ ‫ د بیارغونې صندوق په ربعوارو راپورونو کې په الندې ‬ ‫د ‪۶۲‬سلنې کارکوونکو حقوق ورکول کیږي‪ .‬دحکومت‬ ‫نړیوال بانک له خوا‪ ،‬چې دصندوق اداري چارې پرمخ‬ ‫ انټرنیټي پاڼه کې وګورئ‪:‬‬ ‫دعملیايت لګښتونو کال په کال زیاتوالی په دې معنا دی‪،‬‬ ‫بیایي‪ ،‬دافغانستان له حکومت رسه عميل جنبه پیدا کوي‪.‬‬ ‫ ‪www.worldbank.org/artf‬‬ ‫چې له عادي بودجې څخه دمالتړ کړکۍ هم دټولې‬ ‫ دافغانستان دبیارغونې صندوق اختصاص موندلې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/29‬‬ ‫‪ 28/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫د افغانستان د عديل او قضایي سکټور‬ ‫‪ /‬روانې پروژې‬ ‫د اصالحاتو پروژې دویم پړاو‬ ‫‪ ۸۵.۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫د افغانستان د کرنيزو عواملو د‬ ‫د دې پروژې هدف د افغانستان لپاره د عديل خدمتونو‬ ‫توليدپروژه‬ ‫‪ ۷۴،۸‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫وړاندې کول او قانوين خدمتونو ته د الرسيس زیاتوالی‬ ‫دی‪ .‬دا پروژه هڅه کوي‪ ،‬چې د دولت لومړیتوب لرونکي‬ ‫د افغانستان د کرنيزو عواملو د توليد پروژې د کرنيزو‬ ‫پروګرامونه تطبیق کړي‪ ،‬د انتقال اغیزې کمې کړي‪ ،‬نظام ته‬ ‫محصوالتو تولید د ټکنالوجۍ د ودې لپاره د دولت له هڅو‬ ‫د اوږد مهالو نتیجو د تراليس لپاره یو باثباته تګلوری ورکړي‬ ‫څخه د مالتړ په موخه د ‪۲۰۱۳‬میالدي کال د جوالی د‬ ‫او د خدمتونو د وړاندې کولو بهیر ته ښه والی ورکړي‪.‬‬ ‫میاشتې په ‪۱۷‬نیټه ‪ ۷۴،۷۵‬میلیونه ډالره منظور شول‪ .‬د‬ ‫دغه پروژه د دې الندې فعالیتونو لپاره مايل وجهې اوپانګې‬ ‫کرىن سکټور د افغانستان د اقتصاد له مهمو بنسټونوڅخه‬ ‫برابروي‪( :‬الف) د حقوقي ادارو د ظرفیت لوړول‪ ،‬د کلیدي‬ ‫ګڼل کیږي‪،‬چې د دې هیواد ‪۶۰‬سلنه کاري ځواک جوړوي‪.‬‬ ‫حقوقي خدمتونو د وړاندې کولوله پاره‪( .‬ب) دحقوقي‬ ‫په دې الره کې د کرىن وزارت د بنسټیز ظرفیت پیاوړتیا‪،‬‬ ‫مرستو د پوښښ او کيفیت پیاوړتیا‪( .‬ج) حقوقي معلوماتو‬ ‫اوبه لګول او مالداري‪ ،‬د کرنيزو محصوالتو د زیاتوايل په‬ ‫او مدين زده کړو ته د خلکو د الرسيس زیاتوالی‪( .‬د) د‬ ‫موخه د کرنيزو تولید دالملونو داعتبار اوخونديتوب لپاره‬ ‫مرکزي عديل ادارو له خوا د حقوقي خدمتونو برابرول او د‬ ‫د پانګه اچونو زیاتوالی خورا مهم دی‪.‬‬ ‫ادارې ښه والی‪( .‬ه) دپروژې د مدیریت ظرفیت رامینځته‬ ‫ د دې پروژې له الرې د وزارت بنسټیز الزم ظرفیت‬ ‫کول‪ .‬دغه پروژه د می له ‪ ۳۱‬نیټې راهیسې پيل کېدو په‬ ‫لوړېږي‪ ،‬چې نوموړى وزارت به وکړای يش د کرنيزو عواملو‬ ‫حال کې ده‪ .‬د دې پروژې تطبیقونکي ادارې‪ :‬سرته محکمه‪،‬‬ ‫اړتیاوو ته په ښه توګه ور ورسېږي‪ .‬په لومړي ګام کې د‬ ‫عدلیې وزارت او لویه څارنوالی دي‪.‬‬ ‫دې پروژې له الرې د غنمود اصالح شوي تخم اقتصادي‬ ‫ ددې پروژې په بیالبیلو برخو او فرعي برخو کې هم‬ ‫او تخنیکي اغیزمنتوب ته پراختیا بښي‪ .‬په دوهم ګام کې‬ ‫دکتنې وړ پرمختګونه راڅرګند شوي دي‪ ،‬چې هغه عبارت‬ ‫د غنمو د بیالبیلو تخمونو د کیفیت‬ ‫د یو اصويل چوکاټ جوړولو لپاره‪ ،‬چې د دې پروژې د‬ ‫دي له‪ :‬دپرمختیا په حال دپراخې پانګې اچونې پالنونه‪ ،‬دیو‬ ‫اصالح او سمون‪ ،‬په افغانستان د کرنیز‬ ‫ دغه پروژه همدارنګه ماشین آالت او تجهیزات‪ ،‬لکه‪،‬‬ ‫چمتووايل په مرحله کې ورباندې کار شوی دوامداره هڅې مالدارۍ وزارت رسه دمرکزي او کرنیزو زونونو په سطحه‬ ‫حقوقي معاونیت او دحقوقي معاونیت دتنظیم چوکاټ‬ ‫تولید د عواملو د پروژې د فعالیتونو‬ ‫نقلیه وسیلې‪ ،‬موټر سایکلونه ‪ ،‬ددفرت ونو داړتیا وړ وسایل‬ ‫او د نبايت قرنطین او کرنيزو درملو د کیفیت د کنرتول د په څیړنیزو فعاليتونو کې مرسته او مالتړ کوي‪.‬‬ ‫لړۍ ده‪ ،‬چې له بزګرانو رسه د کرنیزو‬ ‫د رامینځته کولو له پاره پر نقشه باندې کار ‪ ،‬همدارنګه‬ ‫غوره الرو چارو په ترویج کې مرسته‬ ‫کمپیوټرونه او دکرنې ماشین آالت دکرنې‪ ،‬او اوبو لګولو او‬ ‫شبکو د جوړولو لپاره به اړین ګامونه واخیستل يش‪ .‬دریم تردې پروژې الندې له نباتاتو څخه دساتنې او قرنطین‬ ‫دبرشي رسچینو د سرتاتیژۍ دتنظیم او زده کړې پورې اړوند‬ ‫وکړي‪ ،‬د افغانستان په شامل ختیځ کې‬ ‫مالدارۍ له وزارت رسه په مرکز او والیتونو کې مرسته کړې‬ ‫دا چې د دې پروژې د چمتووايل مرحلې په جریان کې د دریاست له پاره د ‪۱۳‬البراتواري مرکزونو دجوړلو بنسټ‬ ‫قرارداد‪ ،‬چې ژر به تررسه يش‪ .‬ددې پالن په اساس د لویې‬ ‫دغه فارم د افغانتسان د کرنیز تولید‬ ‫د عوامل د پروژې له خوا مالتړ کیږي‪،‬‬ ‫ده‪.‬‬ ‫کرنیزو تخمونو او کرنيزو درملو لپاره د مارکیټ د اړتیاوو بشپړ شوی دی‪ .‬دا په داسې حال کې دی‪ ،‬چې دقرنطین‬ ‫څارنوالۍ داداري برخې دمدين خدمتونو په وړاندې کولو‬ ‫چې د غنمو مورين تخمونه تولید او په‬ ‫ د افغانستان د کرنیزو د تولید د عواملو پروژه د کرنې‬ ‫پر بنسټ د محيل رسوې د پایلو اوموندنو پر بنسټ د ساتنې دډیزان کار رسته رسیدلی او ددې ځایونو دجوړولو‬ ‫کې داصالح او سمون راوړل په لومړیتوب کې واقع دي‪.‬‬ ‫نتیجه کې هغه تخمونه د سیمې پر‬ ‫اوبو لګولو او مالدارۍ وزارت رسه یوځای په ټول هیواد‬ ‫کرنيزو عواملو رامنځته کولو او ویشلو سیستم د ودې او قرار داد هم السلیک شوی دی‪.‬‬ ‫بزګرانو ویيش‪.‬‬ ‫مستنطقینو له پاره د زده کړې پروګرام‪ ،‬چې مترکز یې دکار‬ ‫کې د غنمو د تولید له خصويص تشبثاتو د فعالیت د‬ ‫پراختیا په موخه اړین ګامونه په کاري پالن کې ترتیبېږي‪ .‬په دې برخه کې یو بله سرته السته راوړنه د ‪ ۹‬څیړنیزو‬ ‫کوونکو دفساد پورې اړوند جرمونو باندې دی‪ ،‬رامخې ته‬ ‫څرنګوايل د بهیر ارزونه تررسه کړې ده‪ ،‬ترڅو وکړای يش‪،‬‬ ‫د دې ډول ګامونو دوام د ملکي خدمتونو د کارکوونکو‪ ،‬ساحوي مرکزونو او دغنمو دتولید څلور ساحوي فارمونو‬ ‫شوی دی‪ .‬رسبیره پردې ‪ ۱۰۵‬تنه قاضیان په ځینو برخو‪ ،‬لکه‬ ‫چې د اصالح شویو تخمونو د تولید په برخه کې د هغوی‬ ‫بزګرانو او سوداګرو د ظرفیت جوړونې د پروګرام په مالتړ رسوې او ډیزاین بشپړیدل دي‪ .‬دڅلورو ساحوي څیړنیزو‬ ‫دجرمونو قانون‪ ،‬مدين قانون‪ ،‬تجارتی قانون او کورنۍ قانون‬ ‫د قوت او کمزورۍ ټکي پیدا کړي‪ .‬نوموړې پروژه په پام‬ ‫فارمونو او داصالح شوي تخم دتولید د دوو فارمونو‬ ‫پورې تړاو لري‪.‬‬ ‫په برخو کې په مرص کې دقاضیانو دزده کړې په انستیتوت‬ ‫کې لري‪ ،‬چې د عامې روغتیا وزارت کې دکرنیزو آفتونو‬ ‫درامینځته کیدو قرار داد السلیک شوی دی‪ .‬داپه داسې‬ ‫کرنیزو‬ ‫د‬ ‫افغانستان‬ ‫د‬ ‫کې‪،‬‬ ‫مرحله‬ ‫دوهمه‬ ‫ د تطبیق په‬ ‫کې تر زده کړې الندې دي‪ .‬دسرتې محکمې داداري او‬ ‫دموقعیت د تنظیم یو مرکز هم رامینځته کړي‪ ،‬چې دهغې‬ ‫حال کې دي‪ ،‬چې دپاتې فارمونو له پاره دتدارک کار ترالس‬ ‫اختیا‬ ‫ر‬ ‫پ‬ ‫دټیم‬ ‫تخنیکی‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫مرکز‬ ‫په‬ ‫پروژه‬ ‫عواملو‬ ‫تولیداتو‬ ‫معلومايت مرکز او ددوو والیتي مرکزونو دجوړولو ودانیز‬ ‫تفاهمنامه هم السلیک شوې ده‪.‬‬ ‫الندې دی‪.‬‬ ‫نتیجه‬ ‫په‬ ‫چې‬ ‫دي‪،‬‬ ‫شوي‬ ‫بشپړ‬ ‫دفرتونه‬ ‫يیز‬ ‫سیمه‬ ‫بهیر او‬ ‫کار بشپړ شوی دی‪.‬‬ ‫ دکرنیزو محصوالتو دوړاندې کولو دسیستم دکاري‬ ‫ ددې پروژې دپایښت لرونکې پرمختیا د ډامن کیدو‬ ‫او‬ ‫اټولولو‬ ‫ر‬ ‫له‬ ‫مرستو‬ ‫د‬ ‫پاره‬ ‫د‬ ‫محصوالتو‬ ‫کیفیته‬ ‫با‬ ‫کې د‬ ‫ دجرمونو ددستورالعمل قانون او ځینې نور قوانین چاپ‬ ‫چوکاټ دپیاوړتیا له پاره ‪ ،‬دافغانستان له کرنې رسه‬ ‫له پاره ددې وزارت ‪ ۳۳۹‬تنو کار کوونکو هیواد کې دننه‬ ‫رسته‬ ‫کول‬ ‫اندې‬ ‫ړ‬ ‫و‬ ‫محصوالتو‬ ‫د‬ ‫کې‬ ‫سکټورر‬ ‫په‬ ‫کرنې‬ ‫د‬ ‫شوي او داړوندو بنسټونو په واک کې ورکړل شوی دي‪.‬‬ ‫دمرستې پروژې حقوقي برخې دکرنیزو آفاتو قانون ترتیب‬ ‫د زده کړې دپرورګرام ترپوښښ الندې هغو ته زده کړه‬ ‫رسیديل دي‪.‬‬ ‫دسرتې محکمې او لویې څارنوالۍ له خوا پنځه حقوقي‬ ‫کړی دی‪ ،‬دا په داسې حال کې دي‪ ،‬چې دقرنطین قانون‬ ‫ورکړې ده‪ .‬رسبیره پردې دوزارت له کارکوونکو څخه ‪۱۹‬‬ ‫مالدارۍ‬ ‫او‬ ‫لګولو‬ ‫اوبو‬ ‫‪،‬‬ ‫دکرنې‬ ‫افغانستان‬ ‫د‬ ‫پروژه‬ ‫ دغه‬ ‫کتابتونونه پرانستل شوي دي‪.‬‬ ‫چې د پارملان له خوا تصویب شوی د جمهور رئیس توشیح‬ ‫تنه د زده کړو له پاره بهر ته لیږل شوي او ‪۴۸‬تنه نور‬ ‫مورين‬ ‫‪،‬‬ ‫تولید‬ ‫د‬ ‫رسه‬ ‫ادارو‬ ‫اړوندو‬ ‫د‬ ‫هغه‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫وزارت‬ ‫ته سرتګې په الر دی‪ .‬په عین حال کې دکیمیاوي رسوقانون‬ ‫دماسټر په سویه دزده کړې له پاره هندوستان ته لیږل‬ ‫غنمو‬ ‫د‬ ‫پربنسټ‬ ‫چارو‬ ‫الرو‬ ‫‪‎‬ي‬‫د‬ ‫تولی‬ ‫شویو‬ ‫دغوره‬ ‫تخمونو‪،‬‬ ‫هم دعدلیې وزارت دکتنې او څیړنې الندې دی‪.‬‬ ‫تصدیق شویو تخمونو په برخه کې مايل او تخنیکي مرستې شوي دي‪ .‬د اپه داسې حال کې ده چې ددې وزارت نور‬ ‫کوي ‪ .‬دغه پروژه په عین حال کې له کرنې اوبو لګولو او دوه تنه دپې اچ ډي په پروګرام کې شامل دي‪.‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/31‬‬ ‫‪ ۳۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫بهرنيو تخنيکي مرستو باندې دتکيه کولو اندازه او موازي‬ ‫تشکيالت او جوړښتونه راکم کړي‪.‬‬ ‫دافغانتسان د بريښنا د ودې پروژه‬ ‫‪ ۷۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ دغه وړیا مرستې د دغو فعالیتونو د متویل له پاره‬ ‫برابریږي‪( :‬الف) د ظرفیت جوړولو د پروګرامونو د تطبیق‬ ‫دې پروژې دافغانستان دولت رسه بریښنا ته دالس ريس‬ ‫لپاره د تخنیکي مرستو برابرول (ب) په ځانګړو وزارتونو‬ ‫داندازې دزیاتولو او موجودې بریښنا ته دمرصف کوونکو‬ ‫‪.‬‬ ‫کې د ‪ ۲۴۰۰‬مامورینو استخدامول (عمومي ریاستونو په‬ ‫دالس رسۍ په پام وړ مرکزونو ‪ ،‬لکه په پلخمري‪ ،‬چاریکار ‪،‬‬ ‫لومړیو بستونو کې‪ ،‬رياستونه په دوميو بستونو کې مسلکي‬ ‫ګلبهار او جبل الرساج کې مرسته کړی او همدارنګه په نغلو‬ ‫کدر په درېيمو او څلورمو بستونو کې) (ج) د مدیریتي‬ ‫او ماهیپر کې هم دبریښنا موجودې اندازې ته ښه والی‬ ‫ستاژ پروګرام (د) د ملکي مامورينو روزنه او (ه) د پروژې‬ ‫ورکوي‪ .‬دغه پروژه درې برخې لري‪ :‬دویش دسیستم رغونه‪،‬‬ ‫مدیریت‪ ،‬څارنه او ارزونه‪ .‬دغې پروژې د ‪ ۲۰۱۲‬میالدي‬ ‫د ترانسمیشنونو رغونه‪ ،‬دنغلو او ماهیپر دبریښنا دتولید له‬ ‫کال د جنوري له میاشتې په فعالیت پیل کړی دی‪ ،‬چې‬ ‫دستګاوو رسه یو ځای او داوبو او انرژۍ وزارت رسه داداري‬ ‫تطبیقوونکې ادارې يې د مالیې و‪.‬زارت او د ملکي خدمتونو‬ ‫ظرفیت لوړولو او دپروژې دتنظیم له پاره دمرستو برابرول‪.‬‬ ‫او اداري اصالحاتو خپلواک کمیسیون دي‪.‬‬ ‫ ددې پروژې له خوا ‪ ۴۹۵‬کیلو مرته دبریښنا ویشلو‬ ‫ دکرنې‪ ،‬اوبو لګولو او مالدارۍ وزارت او دمخابراتو‬ ‫کیبل غځول شوی او یا هم رغول شوی دی‪ .‬ټول ‪۲۴۶۶۷‬‬ ‫او معلومايت ټکنالوژۍ وزارتونه د ددوو داسې وزارتونو‬ ‫امپیره په چاریکار‪ ،‬ګلبهار او جبل الرساج کې نصب شوي او‬ ‫په توګه وپیژندل شول‪ ،‬چې ویې کړای شول دظرفیت‬ ‫همدارنګه ‪ ۱۷۲۰۹‬امپیره په پلخمري کې هم نصب شوي‬ ‫درامینځته کولو په برخه کې داصالحاتو دتطبیق او پيل‬ ‫دي‪ .‬دغې د اوبو او انرژۍ وزارت رسه د انرژۍ سمپا‬ ‫کولو له پاره دکتنې وړ تجربه لرونکي کارکوونکي استخدام‬ ‫دیو واحد له الرې دبریښنا دانرژۍ په سپام کې مرسته‬ ‫د ننګرهار والیت اوسیدونکو له هغو‬ ‫کړي‪ .‬دکانونو او ټولنیزو چارو وزارتونه هم په دې لړ کې‬ ‫کړې ده‪ .‬دبریښنا دسپام دپوهاوي اوخرباوي یو پروګرام د‬ ‫اوبو څخه اغیزناکه استفاده پخپلو‬ ‫وپیژندل شول او یو شمیر نوریې دوړاندیزونو دپرمختیا‬ ‫‪ ۲۰۱۴‬میالدي کال دجوالی په میاشت کې بشپړ شوی دی‪.‬‬ ‫سرتګو ویني‪ ،‬چې په دغه کيل د ویالې‬ ‫په بیالبیلو پړاوونو کې واقع دي‪ .‬دملکي برخې د لوړ رتبه‬ ‫همدارنګه له انرژی څخه دمثبتې سپام درې پروګرامونه هم‬ ‫له بیا رغولو وروسته یې په برخه شوي‬ ‫دي‪ .‬ددې ویالې د جوړولو لګښت په‬ ‫کارکوونکو داستخدام کار‪ ،‬چې دظرفیت درامینخته کولو‬ ‫بشپړشوي دی‪ .‬دغه پروګرامونه د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دجون‬ ‫کرونده کې د اوبو د تنظیم پروژې له‬ ‫دپروګرام له خوا متویلیږي‪ ،‬دوام لري او په اوس وخت کې‬ ‫په میاشت کې بیا ورغول شول او دپروژې موده یې د ‪۲۰۱۷‬‬ ‫خوا متویلیږي‪ ،‬چې په کروندو کې او‬ ‫د کر وړ ځمکې د حاصالتو د زیاتوايل‬ ‫ټول ‪۹۹‬فعال بستونه دمدیرانو په سطحه ‪ ،‬او له ‪ ۱۰۰‬څخه‬ ‫میالدي کال دمی تر ‪ ۳۱‬نیټې پورې متدید او اوږده کړه او‬ ‫سبب شوی دی‪.‬‬ ‫زیات داستخدام په بیالبیلو پړاوونو کې بستونه متویلیږي ‪.‬‬ ‫ددې پروژې دکارونو دبشپړولو په موخه یې ‪ ۱۵‬میلیونه‬ ‫دظرفیت دلوړولو پروګرام همدارنګه دسالکارانو دمعاشونو‬ ‫ډالره اضايف پورونه برابر کړل‪.‬‬ ‫دورکړې هامهنګي‪ ،‬چې دنړیوال بانک په الرښوونه د‬ ‫د افغانستان د عامه خدمتونو د‬ ‫مرسته کوونکو له خوا متویلیږي‪ ،‬هڅوي‪.‬‬ ‫رسیدلی دی‪ .‬تر نن ورځې پورې داوبو لګولو ‪ ۱۰۰‬رسچینې‬ ‫په کرونده کې د اوبو د تنظیم پروژه‬ ‫( زیاتره عنعنوي) رغول شوي دي‪ ،‬چې په مجموعي ډول‬ ‫ظرفیت لوړولو پروژه له منځنی آسیا څخه د آسیا جنوب‬ ‫اسانولو لپاره د‬ ‫‪ ۷۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫یې ‪ ۱۹۰۰‬هکټاره ځمکه ترخپل پوښښ الندې راوستې ده‪.‬‬ ‫‪۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫ داوبو لګولو د ‪ ۱۷۵‬مرکزونو او رسچینو درامنیځته کولو‬ ‫ته د بریښنا د لیږد سیمه يیز پروګرام‬ ‫کار بشپړشوی دی‪ .‬داوبو لګولو دغه مرکزونه او رسچینې‬ ‫دغه ازمايښتي پروژه داسې طرحه شوې چې په پنځو‬ ‫کې – ‪)CASA – CSP( ۱۰۰۰‬‬ ‫پرنتايجو والړ دظرفيت دلوړاوي پروګرام په اصل‬ ‫ظرفيت جوړونه‪ ،‬دبنسټونو پرمختيا او پرووژه راوړل‪،‬‬ ‫دمیرآب دعنعنوي سیستم په اساس تنظیم شوی ( چې په‬ ‫سيمو کې (مرکزي‪ ،‬ختیځ‪ ،‬سوېل لویدیځ‪ ،‬شامل ختیځ او‬ ‫شامل) د اوبو د رسچینو‪ ،‬چې ‪۱۰۰۰۰‬هکتاره ځمکه په پکې‬ ‫‪ ۴۰‬میلیون ډالر وړيا مرسته‬ ‫هغه کې یو تن دې ته ګومارل کیږي‪ ،‬څو داوبو جریان‬ ‫دغوره شويو سکټوري وزارتونو دپياوړتيا په موخه په عامه‬ ‫شاملېږي‪ ،‬د مديريت مالتړ کوي‪ .‬په پام کې ده چې د دې‬ ‫کنرتول کړي) چې هغه دچارو دتنظیم او پرمخبیولو‬ ‫چارو کې اصالحات او سمون دى‪ ،‬ترڅو وکړاى يش خپله‬ ‫پروژې تر پوښښ الندې سیمو کې کرنيز محصوالت د اوبو‬ ‫د دې پروژې موخه اوهدف ددې پروژې په سیمه او‬ ‫مسوولیت هم په غاړه اخيل‪ .‬دافغانستان دبیارغونې‬ ‫پرمختيايي بودجه په ښه ډول ولګوئ او دسوداګريز وسايلو‬ ‫له ګټورې کارونې رسه زیاتوالی ومومي‪.‬‬ ‫ساحه کې د بریښنا ‪ ،‬اقتصادی او ټولنیزو خدمتونو د‬ ‫صندوق په دې وروستیو کې دافغانستان دحکومت په‬ ‫پروسه يا طى مراحل کول اسانه او ساده کړي او په ترڅ‬ ‫ د غنمو او نورو غله جاتو د تولید لپاره د ځمکې تولیدي‬ ‫الرسسی رامنځته کول دي‪ ،‬تر څو د خلکو په مالتړ رسه‬ ‫غوښتنه ‪۴۵‬میلیونه پیاوړي کوونکي ډالر ددې پروژې‬ ‫کې يې افغان وګړو ته چټک او کيفيت لرونکي خدمتونه‬ ‫وړتيا تر ‪ ۱۵‬سلنې لوړه شوې ده‪ .‬د غنمو او نورو غله‬ ‫لیږد (‪ )– ۱۰۰۰CASA‬پروژه پياوړې شی‪ .‬دا پروژه څلور‬ ‫دالسته راوړنو او دهغې دبرخو دپراختیا له پاره منظور کړي‬ ‫وړاندې کړي‪ .‬پرنتيجو والړ دظرفيت دلوړاوي پروګرام‬ ‫جاتو لپاره د اوبو تولیدي کچه ‪ ۱۰‬سلنه لوړه شوې‪ ،‬په‬ ‫برخې لري‪:‬‬ ‫دي‪ .‬په همدې لحاظ داپروژه دنورو درې کالو له پاره متدید‬ ‫حساب ورکول او دنتايجو پربنسټ داصالحاتو او سمونو‬ ‫داسې حال کې چې خړوبې شوې ساحې تر ‪ ۱۰‬سلنه پورې‬ ‫ په لومړۍ برخه کې‪ ،‬سیمه يیزې وړيا مرستې د فرعی‬ ‫شوه(په پام کې ده دغه پروژه د ‪۲۰۱۹‬میالدي کال د دسمرب‬ ‫په معريف کولو رسه په سکټوري وزارتونو کې دخدمتونو‬ ‫زیاتوالی ښیي‪ .‬داوبو درسچینو د رغاونې کار‪ ،‬له پام وړ‬ ‫پروژو له پاره مايل وجوه مستقیامً د سیمو په واک کې‬ ‫په میاشت کې پای ته ورسیږي)‬ ‫وړاندې کول پياوړي کوي ‪ .‬دغه اداره په عني حال کې‬ ‫هدفونو څخه لوړ‪ ،‬په غوره کیفیت او په هغو پیسو چې‬ ‫ورکول کیږي‪ ،‬تر څو بنسټیزې سیمه ییزه پروژې متویل‬ ‫دحکومت له پاره يوه کليدي وسيله ده‪ ،‬ترڅو وکړاى يش په‬ ‫ددې پروژې له پاره اختصاص شوې وې ‪ ،‬پخپل وخت رسته‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/33‬‬ ‫‪ 32/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫شاخصونوکې موخه او هدف ښه الس رسی‪ ،‬دکیفیت لوړول‬ ‫کړي‪ .‬فرعي پروژو ته به د بریښنا په سکټورر لومړیتوب‬ ‫او دپروژې دتطبیق په موده کې له پرمختیایي اړتیاوو رسه‬ ‫ورکړل شی‪،‬‬ ‫غوره اړیکې شامل دي‪ .‬همدارنګه دغه پروژه دلوړو زده‬ ‫ د دوهم برخې موخه‪ ،‬په کلیو کې د ارامۍ او هوسایۍ‬ ‫کړو ددویم سرتاتیژیک پالن په رڼا کې دلوړو زده کړو له‬ ‫له پاره دکليو رشيکول دي‪ ،‬چی د لیږد د پروژې کاسا‪١٠٠٠-‬‬ ‫اصالحاتو او سمون څخه مالتړ کوي‪ ،‬د موخې او نتایجو په‬ ‫د هغه سیمو تیریږي‪ .‬دا سوکايل او هوساینه د سیمی د‬ ‫ترالسه کولو باندې مترکز کوي‪ .‬دا پروژه د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال‬ ‫خلکو د فرعی پروژو په طرح ‪ ،‬تطبیق ‪ ،‬ساتنی او څارنی‬ ‫د جوالی په میاشت کې پیل شوې ده‪ .‬او د لوړو زده کړو‬ ‫کې تر رسه کوي‪.‬‬ ‫وزارت مسوولیت لري‪ ،‬چې په اقتصادي اړتیاوو پورې اړوند‬ ‫ دریمه برخه‪ ،‬د پروژې له تطبیق څخه مالتړ دی‪ .‬په دې‬ ‫شاخصونه پوره او تطبیق کړي‪ ،‬ځکه چې دابهیر دپروژې‬ ‫برخه کې یوه فرعی برخه هم دریمګړي یا د دریم له خوا‬ ‫غوښتنه ده‪ ،‬چې له هغې رسه سم رسچینې په پام کې‬ ‫څارنه ده‪ .‬د پروژې څلورمه برخه د پروژې د اړیکو تامین‬ ‫ونیول يش‪ .‬او د ‪۲۰۱۶‬م کال له پاره دپروګرام دیوې برخې په‬ ‫او د خربتیا ورکول دي‪ .‬چې د پراخو اړیکو د فعالیتونو‬ ‫توګه ورکړل يش‪ .‬په اقتصادي اړتیاوو (مارکیټ) پورې اړوند‬ ‫پروګرام او د معلوماتو رشیک کول له نورو خواو رسه په‬ ‫درې شاخصونه دلومړي کال له پاره تررسه شوي دي‪ ،‬چې‬ ‫اړوند والیت کی متویلوي‪ .‬خربتیا ورکول هغه سیمو ته‬ ‫د ‪ ۱۰۰‬تحصیيل بورسونو ورکړه یې څرګندویه ده‪ ،‬چې په‬ ‫متوجه کیږی چی د پروژې په ساحه کې قرار لري‪.‬‬ ‫دې ورکړل شویو بورسونو کې یو پردرې اکاډمیک بورسونه‬ ‫ له مرکزی اسیا څخه جنوبی آسیا ته د انرژی د لیږد پروژه‬ ‫د ښځینه طبقې له پاره ورکړل شوي دي‪ .‬په ضمن کې‬ ‫(‪ )CASA-CSP‬څخه د مالتړ کار د ‪ 1000 – CASA‬څخه‬ ‫دپوهنځیو ‪ ۷۵‬تنه غړیو دزده کړې دترالسه شویو نتیجو او‬ ‫به وروسته پیل يش‪ .‬د تطبیق د بهیر له پیل څخه وروسته‬ ‫دشاګرد محورۍ پرزده کړو مترکز او ټینګار له مخې زده کړه‬ ‫هیله کیږی چی د ساحوي پروګرام (‪ )CSP‬له هغو سیمو‬ ‫ترالسه کړې ده‪ .‬همدارنګه ددولتي پوهنتونونو دپوهنځیو‬ ‫څخه مالتړ کوي چې ددې پروژی په دوه کیلومرتی ساحه‬ ‫دغړیوله ‪۳۰‬ګروپي څیړنیزو پروژو رسه مرستې هم شوي‬ ‫کې (‪ )COI‬د بریښنا د لیږد ‪ 1000 – CASA‬کې وجود‬ ‫دي‪.‬‬ ‫لری‪ .‬داسې ښکاري چې شاوخوا ‪ ۷۰۰‬سیمې په ‪ ۲۳‬ولسوالیو‬ ‫په شپږو والیتونو کی شته دي‪ ،‬چې هلته ‪ ۱۲۵۰۰۰‬کورنۍ‬ ‫د کابل ښاروالی پرمختيايي او انکشايف‬ ‫په دې ساحو کې د (‪ )COI‬په تطبیق کې شته دی ‪ .‬ددی‬ ‫پروژې د تطبیق د اوږدی سیمی کی او همدارنګه په لوړو‬ ‫پروګرام‬ ‫خطرونو کې ‪ ،‬یوه نسبی انعطاف موندنه د کار او د ډیرو‬ ‫د کابل ښارته نږدې دغه ناهوار له‬ ‫‪ ۱۱۰‬میلیون ډالر وړيا مرسته‬ ‫سیمو د پروژې د تطبیق له ساحې څخه بهر په پام کې‬ ‫خاورو دوړ ډک رسک‪ ،‬چې په دې‬ ‫ونیول يش‪.‬‬ ‫وروستیو کې په یوې مډرن او قیر‬ ‫د کابل ښاروالی د پروژې د تطبیق مسوولیت په غاړه لري‪،‬‬ ‫نیالګي د ځايي خلکو په همکارۍ په ‪ ۱۹‬کوڅو کې ایښودل‬ ‫وايل له پاره دپروګرا م جوړولو ظرفيت او وړتيا هم شتون‬ ‫شوي رسک باندې بدل شوی دی‪ ،‬د‬ ‫د پروژې موخې او هدفونه عبارت دي له ‪ )i( :‬د ښار په‬ ‫شوي دي او په عین حال کې په ډیرو کوڅو کې دجامدو‬ ‫ولري‪ .‬کله چې دغه پالن بشپړشو دکابل ښاروالۍ دکاري‬ ‫اضايف اوبو د وتلو سیستم هم لري‪.‬‬ ‫ددې سیمې اوسیدونکي ځان په دې‬ ‫مشخصو برخو کې د ښاروايل اسايس خدمتونو ته د الرسسۍ‬ ‫دلوړو زده کړو دپرمختیا پروژه‬ ‫کثافاتو راټولونه فعاله ده‪ .‬اجرایي کارونه د وګړو له پاره د‬ ‫مرشوعيت اندازه هم پياوړي کيږي‪.‬‬ ‫اوسني ښه ژوند کې د ښاروالۍ د‬ ‫پرمختیایي پروګرام د احسان او ښیګڼې‬ ‫زیاتوالی‪ )ii(،‬د کابل د ښاروالی د مالی مدیریت د سیستم‬ ‫‪ ۵۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫یو میلیون مؤقتو کاري ورځو د رامینڅته کولو سبب شوي‬ ‫ تراوسه ‪ ۲۲،۳‬میلیونه ډالر دې پروژې ته ورکړل شوي‬ ‫پوروړی ګڼي‪ ،‬چې هغوی د زیربناوو د‬ ‫بیا طرح کول‪ )iii( ،‬د قانوين بيړنيو او اضطراری حالتونو په‬ ‫دي‪.‬‬ ‫دي‪ .‬د ‪ ۴۳۸۸۷۶‬تنو په شمیر داسې وګړي شته‪ ،‬چې په‬ ‫حالت د ښه کولو مسوولیت لري‪.‬‬ ‫را څرګندیدو رسه د لومړنیو اقداماتو الرې چارې‪.‬‬ ‫دلوړو زده کړو دپرمختیایي پروژې موخه او هدف په‬ ‫مستقیم ډول له پروژې ګټه اخيل (‪ ۴۰‬سلنه دهدف وړ‬ ‫ داسې هيله او توقع کيږي چې دا پروژه دبرشي پرمختيا‬ ‫هیواد کې اقتصادي اړتیاوو رسه په اړیکه کې غوره لوړو‬ ‫شمیر‪ ۲۰۳۵۲۴ ،‬تنه اطرايف مخ پرودې سیمې او ‪۲۳۵۳۵۲‬‬ ‫او سوکالۍ مرستې له ‪ ٧٠٠٠٠٠‬تنو څخه زياتو وګړو ته‬ ‫زده کړو ته دالس ريس داندازې زیاتوالی او دکیفیت لوړاوی‬ ‫اصيل تګلوري)‪ ۱۳۹۴۷۲‬تنه دزده کوونکو ‪ ،‬ښوونکو او‬ ‫دشاوخوا ‪ ١٨٠٠‬هکټاره شخيص ځمکو ته دخدمتونو‬ ‫دی‪ .‬دنوموړې پروژې دتطبیق الره او روش دټاکل شویو‬ ‫دښوونځیو او لوړو زده کړو دمؤسسو ‪ ،‬چې په پرمختللیو‬ ‫په وړاندې کولو رسه وليږدوي‪ .‬درسک جوړولو او کابل‬ ‫شاخصونو او ترالسه شویو نتایجو ته په الس رسۍ والړ دی‪.‬‬ ‫سیمو کې واقع دي‪ ،‬یو شمیر کار کوونکو په ګډون داسې‬ ‫ښاروالۍ دتنظيف رياستونو ته برابر شويو وسايلو رسه‬ ‫ دپروژې په لومړۍ برخه کې ټاکل شوې رسچینې دترالسه‬ ‫وګړي دي‪ ،‬چې په نامستقیم ډول ورڅخه ګټه اخيل ‪.‬‬ ‫دهوادککړتيا په وړاندې مبارزه کوي‪ ،‬دخدمتونو وړاندې‬ ‫شویو شاحصونو ته په الس رسۍ یا ټاکل شویو هدفونو‬ ‫شاوخوا درې پر څلور برخې وګړي (‪۷۳‬سلنه ) چې له هغې‬ ‫کولو او ښاري چاپرييال ته ښه واىل ورکوي‪ .‬په عني حال‬ ‫پورې مرشوط او اړوندې وي‪ ،‬چې له هغې رسه سم به‬ ‫څخه ګټه اخيل ښځې او ماشومان دي‪ .‬شاوخوا ‪۱۲۲۰۰‬‬ ‫کې حاميتي پروژې په دښاروالۍ دمايل مديريت دښه‬ ‫دلوړو زده کړو دوزارت په واک کې ورکړل يش‪.‬په دغه‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ ‪/35‬‬ ‫‪ 34/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫د بڼوالۍ او مالدارۍ ميل پروژه‬ ‫دنغلو داوبو بریښنا بند د بیارغونې‬ ‫‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫پروژه‬ ‫‪ ۸۳‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫دغه پروژه د ‪ ۲۰۱۳‬میالدي کال په جنوري میاشت کې د‬ ‫‪ ۱۰۰‬میلیونه ډالرو په ارزښت‪ ،‬چې ‪ ۵۰‬میلیونه ډالره يې‬ ‫د نغلود اوبو بریښنا پروژې بیارغونه به په افغانستان کې‬ ‫لومړنۍ مرسته وه‪ ،‬پیل شوه‪ .‬دغه پروژه به په ټولیز ډول‬ ‫دانرژۍ دسکټور داړتیا وړ زیاتره انرژي برابره کړي‪ ،‬دغه‬ ‫د باغدارې د حاصالتو او تولیداتو له ودې او د مالدارۍ‬ ‫بند د څولسیزو جګړو او ناامنیو په نتیجه کې له پاملرنې‬ ‫د تولیداتو او حیواين روغتیا له ودې رسه مرسته وکړي‪.‬‬ ‫غورځیدلی او ډیر زیامنن شوی دی‪ .‬هغه ستونزې او‬ ‫دې موخې ته د رسېدو لپاره تخنیکي سرتاتیژي د دودیزو‬ ‫‪‎‬ژۍ سکټور وررسه مخامخ دی‬ ‫خنډونه‪ ،‬چې دبریښنا دانر‬ ‫خدمتونو وړاندې کول او د پرمختللو سیستمونو له الرې‬ ‫ډیري یې دفزیکي جوړښت وسایلو او تجهیزاتو له امله دي‪،‬‬ ‫له پانګه اچونې څخه مالتړ دی‪ .‬دغه پروژه درې برخې‬ ‫چې همیشنۍ څارنه او ساتنه یې نه وه شوې او هم په‬ ‫لري‪( :‬الف) د بڼوالۍ تولیدات‪( ،‬ب) د مالدارۍ تولیدات‬ ‫عین وخت کې دتشکیاليت او اداري ظرفیتونو دنشتوايل له‬ ‫او د څارويو روغتیا‪( ،‬ج) د پروګرام د پيل کولو مدیریت‬ ‫امله دي‪ ،‬چې د‪۲۰۱۵‬میالدي کال دجون په میاشت کې په‬ ‫او تخنیکي مالتړ‪ .‬دغه چارې به د ‪ ۲۳‬والیتونو په ‪۱۲۰‬‬ ‫افغانستان کې دبریښنا انرژۍ ته دالس رسۍ اندازه په سلو‬ ‫ولسوالیو کې د وخت په تېرېدو او د سیمې حالت ته په‬ ‫کې ‪۲۵‬څخه تر ‪۳۰‬پورې اټکل شوې وه‪.‬‬ ‫کتو رسه پيل يش‪ .‬دمالدارۍ او باغدارۍ له ميل پروژې څخه‬ ‫د یادونې وړ ده چې په افغانستان کې دبریښنا انرژۍ ته‬ ‫دغوښټنو او درخواستونو په زیاتوايل رسه‪ ،‬دغې پروژې خپل‬ ‫الس رسۍ یوازې په ښارونو او ډیر لږو هغو سیمو پورې‬ ‫فعالیتونه د ‪۲۰۱۶‬میالدي کال له پیل څخه دافغانستان‬ ‫محدود دی ‪ ،‬چې دبریښنا دلیږدونې ددهلیز په تګلوري‬ ‫دجنوب په څلورو نورو والیتونو (قندهار‪ ،‬هلمند‪ ،‬غزين او‬ ‫کې واقع دي‪.‬‬ ‫وردک) کې پراخه کړي دي‪ ،‬چې دغه پروژه په مجموع کې‬ ‫ داوبو بریښنا به سلو کې ‪ ۹۴،۶‬دداخيل مرصف کوونکو‬ ‫له ‪ ۳۴‬والیتونو څخه ‪ ۲۷‬والیتونه ترپوښښ الندې لري‪.‬‬ ‫اړتیاوې پوره کوي‪ ،‬چې ټول ظرفیت یې ‪۲۵۴‬میګاواټه اټکل‬ ‫ د پروژې موخه د بزګرانو لخوا د کرنيزو خدمتونو د‬ ‫شوی دی‪ .‬تر ‪۲۰۱۵‬میالدي کال پورې په افغانستان کې د‬ ‫سیستم تدریجي تطبیق‪ ،‬له پانګه اچونې څخه مالتړ او د‬ ‫بریښنا دتولید ‪۱۲‬بندونه موجود وو‪ ،‬البته له ‪ ۵۰۰۰‬څخه‬ ‫پروژې د پام وړ بزګرانو لخوا د پرمختللو کرنيزو الرو چارو‬ ‫زیات په لیرې سیمو کې دبریښنا کوچني بندونه‪ ،‬چې دميل‬ ‫د کابل ښاري ترانسپورت د اغیزمنتیا‬ ‫رواجول دي‪ .‬د بزګرانو لخوا د خدمتونو وړاندې کول د اړتیا‬ ‫پیوستون دپروګرام لخوا جوړ شوي دي‪ ،‬چې هغه په دې‬ ‫د ښه وايل پروژه‪ ،‬د کابل دښار په‬ ‫وړ خدمتونو په ټاکنه کې د بزګرو د عميل ونډې اخیستلو‬ ‫شمیر کې نه دي شامل‪ .‬دبریښنا له دغو ‪۱۲‬بندونو څخه‬ ‫څوسیمو کې د رسکونو حالت ښه‬ ‫د زیاتوايل لپاره الر هواروي‪ .‬دغه پروژه به د بزګرو لپاره د‬ ‫نغلو او ماهیپر دبریښنا سرت تولیدوونکي دي‪ ،‬چې دنغلو‬ ‫کړی‪ ،‬چې له امله یې خوندي او پاک‬ ‫چاپیریال رامینځته شوی دی‪ .‬د رسک‬ ‫مخامخ مرستې کچه هم لوړه کړي‪ .‬له همدې کبله موخه‬ ‫بند ‪۹۴‬میګاواټه او ماهیپر‪ ۶۶‬میګاواټه بریښنا تولید ظرفیت‬ ‫د غاړې ګروپونه‪ ،‬د پلیو الرو لرونکي‬ ‫پاره چمتو دی‪ .‬داتم قرارداد دطرحې امتی برخې دکتنې‬ ‫او څیړنې کار بشپړ شوی او دتدارک پروسه هم پیل شوې‬ ‫د الندې شاخصونو له الرې سنجش او ارزیايب کیږی‪( :‬الف)‬ ‫د ترافیکو د وړتیاو لوړول د منځنۍ اندازی چټکتیا د ګڼه‬ ‫په کابل ښار کې د ښاري ترانسپورت د‬ ‫داده چې پایښت‪ ،‬اغیزمنتوب او پیاوړتیا وده وکړي‪.‬‬ ‫لري‪ .‬دغه پروژه به د نغلو په بریښنا بندباندې مترکز وکړي‪،‬‬ ‫پراخ رسکونه‪ ،‬د رسک د غاړو پټې‬ ‫او رسپوښلې ویالې‪ ،‬د کابل د ښاري‬ ‫ښه کولو پروژه‬ ‫ د ‪ ۲۰۱۶‬کال دمارچ ترمیاشتې پورې دې پروژې‬ ‫ځکه چې هغه د بریښنا د انرژۍ د تولید په برخه کې زیات‬ ‫ترانسپورت د اغیزمنتیا د ښه وايل‬ ‫ده‪ .‬دا په داسې حال کې دي چې داووم قرارد داد داوومې‬ ‫ګوڼې د حالت څخه په غیر حالت کې ارزیايب يش‪( .‬ب)‬ ‫‪۱۲۰۳۵‬هکټاره د میوې نوي باغونه (له ټاکل شوي هدف‬ ‫پروژې له خوا وړاندې شوي خدمتونه‬ ‫برخې او دوزیرآباد دکانال طرحې کتنه او څیړنه دپرمختګ‬ ‫خلک د ( پروژې په ‪ ۵۰‬مرتو ساحه کې ) د کال په ټولو‬ ‫‪ ۹۰،۵‬میلیون ډالره وړيا مرسته‬ ‫اهمیت لري او دکابل داړتیا وړ له نیامیي څخه زیاته بریښنا‬ ‫څخه ‪۶۰۰۰‬هکټاره زیات) یو پردریمه یې په هغو والیتونو‬ ‫پوره کوي‪.‬‬ ‫دي‪ ،‬چې هغه د کابل ښاروالۍ تررسه‬ ‫کړي دي‪.‬‬ ‫په حال کې ده‪.‬‬ ‫فصلونو کې واټونو ته الرسسی ولري‪( .‬ج) د ګڼه ګوڼې‬ ‫کې‪ ،‬چې نوې پکې پروژې پیل شوي‪ ،‬مالی مرستې برابرې‬ ‫لرونکو واټونو شبکه به مناسب حالت ولري‪.‬‬ ‫دغه پروژه دکابل ښار په ځينو رسکونو کې دترافيک جريان‬ ‫ د نغلو د اوبو بریښنا د بیارغونې پروژه په پام کې لري چې‬ ‫پيداکولو او دحالت دښه کولو له پاره رامينځته شوې ده‪.‬‬ ‫کړي دي‪ .‬واقعي او ورته السته راوړنې د میوو د باغونو د‬ ‫ لومړنی فعالیتونه د ساختامنی کارونو د رسوې طرحې‬ ‫د بند دخوندیتوب او مصونیت اندازه ښه او په دې بند کې‬ ‫دا پروژه د واټونو د سیستم او د کابل ښاروالۍ له پاره‬ ‫رغولو او جوړولو په برخه کې (‪ 6000‬هکتاره ټاکل شوي‬ ‫او تدارک دکتنې په ګډون‪ ،‬چې دپروژې دچمتو والی په‬ ‫دبریښنا تولید زیات کړی‪.‬په افغانستان کې دبریښنا دتولید‬ ‫د تخنیکي مرستو تیارول دي‪ ،‬چي په ځانګړو سیمو کې‬ ‫هدف څخه ‪ 76442‬هکټاره زیات) ثبت شوی دی‪.‬‬ ‫بهیر کې پیل شوي وو‪ .‬د ‪ ۲۰۱۵‬میالدي کال دجوالی له‬ ‫سکټور ښه والی دافغانستان دحکومت له لومړیتوبونو څخه‬ ‫متمرکز کیږي‪ .‬د کابل په کلیدي واټونو د یو بل رسه د تړل‬ ‫ رسبیره پر دې د سبو او سبزیجاتو د کرنې څخه د مالتړ‬ ‫‪ ۱۵‬نیټې راهیسې دودانیزو کارونو دوه قراردادونه لومړۍ‬ ‫دي‪ ،‬او دميل پرمختیا دپروګرام یوه ډیره مهمه برخه جوړوي‪.‬‬ ‫کیدو وضعیت او حالت ښه شوی دی‪ ،‬او کابل هر اړخیز‬ ‫له پاره د هغو خلکو غوښتنې او تقاضاوې چې د پروژې‬ ‫برخه ‪ ۱،۹۲‬کیلو مرته او ‪ ۲،۵۲‬کیلومرته دڅلورو ميل‬ ‫دبریښنا رسولو دغوره خدمتونو وړاندې کول ‪ ،‬حکومت‬ ‫شوی دی همدارنګه د تخنیکي او زده کړو مرستی به ورو‬ ‫څخه ګټه اخيل‪ ،‬ډیرې لوړې دي او دهغوی کلنی پروګرام‬ ‫قراردادونو له جملې څخه داوطلبي ته ایښودل شوي وو‪،‬‬ ‫دپرمختیايي هدفونو تررسه کول‪ ،‬چې دکار او تولید دالرو‬ ‫ورو د کابل ښاروالی د نړیوالو منل شوو فعالیتونو له الرې‬ ‫هم په کايف اندازه (‪ 58116‬پالن له ټاکل شوي هدف ‪20000‬‬ ‫بشپړ شوي او رسک دترافیکو پرمخ پرانیستل شوی دی‪ .‬د‬ ‫چارو برابرول او همدارنګه په افغانستان داستوګنو او اتباعو‬ ‫د پالن کوونکی او تطبیق کوونکی په یوه عرصي بنسټ‬ ‫څخه زیات) زیاتوالی لري‪.‬‬ ‫دریم قرارداد کولو په برخه کې ‪ ۶۵‬سلنه پرمختګ شوی‬ ‫ رسبیره پر دې د بڼوالۍ او مالدارۍ ميل پروژې د‬ ‫د ژوند دسطحې ښه کول دي‪ ،‬مرسته کوي‪ .‬دغه پروژه د‬ ‫دی‪ .‬اوڅلورم قرارداد هم ‪ ۱۰‬سلنه پرمخ تللی دی‪ .‬له څلورو‬ ‫باندې واړوي‪ .‬د کابل ښاروايل به د دې پروژې او د هغه د‬ ‫نوښتګره پانګې اچونې مالتړونو پیژندنې او معرفۍ ته دوام‬ ‫سون د موادو پورې د تړاو کمښت څخه پرته په اقلیمي‬ ‫څخه دفوایدعامې دداوطلبۍ د دوو قرارد دادونو له پاره‬ ‫تدارکاتو او مايل مدیریت په خپله غاړه ولري‪.‬‬ ‫ورکړی دی‪.‬‬ ‫بدلونونو کې هم ډيرې اغیزې لري‪.‬‬ ‫دتدارک کار ‪ ۵‬او ‪ ۶‬برخې بشپړ شوی‪ .‬او دتررسه کیدو له‬ ‫ د پروژې انکشايف موخو په تر السه کولو کې پرمختګونه‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/37‬‬ ‫‪ ۳۶/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫دې پروژې د تولید الرې چارې په بریالۍ توګه په نورو‬ ‫دنتیجې پروګرام (په افغانستان کې په‬ ‫مواردو کې معريف کړي دي او په دې توانیدلی چې د‬ ‫نارسمي توګه دمهارتونو او دکار کسب‬ ‫سبزیجاتو د تولید زمانې موده او دوره له کوچنیو ګلخانو‬ ‫دزده کړې پروګرام)‬ ‫څخه په استفاده د ‪ 1840‬پر تولید والړو پروګرامونو په‬ ‫تاسیس رسه وغځوي‪ .‬دغه بهیر په وچو ځمکو کې د ‪1990‬‬ ‫‪۱۵‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫‪.‬‬ ‫هکټاره د پستو د متنوع باغونو د رامنځته کولو لپاره چې‬ ‫ددې پروګرام موخه په کلیوالیو او نیمه ښاري سیمو کې‬ ‫له مخکې څخه یې تولیدي مالتړ موجود و او مجموعې‬ ‫دافغان ځوانانو نارینه و او ښځینو له پاره په نارسمی ډول‬ ‫هدف یې ‪ 300‬هکټاره وه‪ ،‬د تولیدي فعالیتونو د اندازې‬ ‫دکار کسب دزده کړې په وسیله په لوړ عاید دکارموندنې له‬ ‫د زیاتوايل المل شوي دي‪ ،‬دغه پروژه د بڼوالۍ د روزنې‬ ‫پاره دظرفیت زیاتوالی او لوړوالی دی‪ .‬دغه پروژه دکار په‬ ‫د سکتور مډرن کول پیاوړي کړي او ‪ 52.7‬هکټاره میوه‬ ‫مارکیټ کې (دمثال په توګه عاید یا ګټه وټه او استخدام)‬ ‫لرونکي باغونه یې په لوړو او منځنیو لوړو ځمکو کې‬ ‫دبې کار او کسبه او نیمه حرفوي ځوانانو له پاره‪ ،‬چې لږو‬ ‫رامنځته کړي دي‪.‬‬ ‫ډیرکاري مهارتونه لري‪ ،‬دکار کسب دزده کړی او دزده کړې‬ ‫ رسبیره پر دې ‪ 500‬تنو د قوي خوړو تولیدونکو په دې‬ ‫په بهیر کې دمرستو په برابرولو باندې تاکید او ټینګار یا‬ ‫برخه کې خپلې تجربې تر رسه کړي دي‪ ،‬دا په داسې حال‬ ‫مترکز لري‪ .‬دغه پروګرام له درې برخو تشکیل شوی دی‪:‬‬ ‫کې دي چې په ‪ 823‬هکټاره ځمکه کې د قطره یی خړوبولو‬ ‫ لومړۍ برخه‪ :‬موخه داده چې ‪ ۴۰۰۰۰‬تنه افغانانو ته‬ ‫الره تررسه کړي او ټول ‪ 385‬ځانګړي د ممیزو وچولو لوی‬ ‫دزده کړې او روزنې له پاره دزده کړې دکیفیت دښه وايل‪،‬‬ ‫خونې د ممیزو د تولید او کیفیت د ښه وايل له پاره جوړې‬ ‫او دسیالۍ دفرصت درامنځته کولو او برابرولو له پاره‬ ‫شوي دي‪ ،‬د ممیزو د وچولو ‪ 620‬لویو خونو او ‪ 500‬د باران‬ ‫مرسته په واک کې ورکړل يش‪ .‬په اوس وخت کې نادولتي‬ ‫د اوبو زیرمه ځایونه نوی بشپړ شوي دي او داسې هیله‬ ‫او خصوصی زده کړو برابرونکي ‪۱۹۲‬بنسټونه مشخص‬ ‫کیږي چې د جوړولو کار يې د ‪ 2016‬میالدي کال تر پای‬ ‫شوي دی‪ ،‬چې هغوی له زده کړې او روزنې څخه وروسته‬ ‫پورې پوره رسته ورسیږي‪.‬‬ ‫فارغانو او دکار موندنې شمیر په اساس او دهغو زده‬ ‫ د مالدارۍ د محصوالتو د ښه وايل په اړه د کرنې‪ ،‬اوبو‬ ‫کوونکو داستخدام په اساس‪ ،‬چې زده کړې یې کړي دي‪ ،‬په‬ ‫لګولو او مالدارۍ وزارت د بڼوالۍ او مالدارۍ ميل پروژې‬ ‫خپل منځ کې پر سیالۍ بوخت دی‪.‬‬ ‫رسه د روغتیا ساتنې د چارو د ماموریت په برخه کې مرسته‬ ‫ ددې فعالیت منطقي دلیل دادی‪ ،‬چې هڅونې‬ ‫کوي‪ ،‬دغه مرسته د وترنرۍ ساحوي واحدونو له خوا د‬ ‫دکارموندنې دبازار څخه دالسته راغلیو نتیجو رسه‬ ‫وترنرۍ د خدمتونو او نورو پراخه خدمتونو د وړاندې کولو‬ ‫د میوه لرونکو ونو د ګڼ ایښودنې‬ ‫مستقیمه اړیکه لری او دا په یقیني توګه د زده کړو‬ ‫او مالتړ له الرې د حیواناتو د روغتیا او روغتیا ساتنې د‬ ‫نوې او عرصي الرې چارې له بڼوالو‬ ‫برابروونکو بنسټونو دهڅونې سبب ګرځي‪ .‬دغه هڅونې‬ ‫قراردادي پروګرام له الرې کیږي‪.‬‬ ‫ دمعلوماتو دراټولو له پاره لومړنۍ رسوې روانه ده او‬ ‫عبارت دي له (لومړی) مايل مدیریت (دویم) تدارکات (‪)۳‬‬ ‫رسه مرسته کوي‪ ،‬چې د خپلو‬ ‫هغوی دې ته اړبايس چې په ډیر فعال ډول دفراغت‬ ‫ د بڼوالۍ او مالدارۍ ميل پروژه چې د وترنرۍ د خصويص‬ ‫محصوالتو کچه ښه او لوړه کړي او‬ ‫په هغې پیسې به منځنۍ او وروستۍ رسوې هم تررسه‬ ‫دتشبیثاتو وده او پرمختیا (‪ )۴‬په استخدام پورې اړوند‬ ‫مارکیټ ته د حاصالتو وړاندې کولو‬ ‫دتصدیق لیک دترالسه کولو آزموینې ته چمتو کړي‪ .‬اوله‬ ‫‪ 168‬ساحوي واحدونو او ‪ 76‬والیاتی وترنري کارکوونکو‬ ‫يش‪ ،‬څو دپروګرام اوږد مهاله اغیزې دکار کسب او دندو‬ ‫خدمتونه او (پنځم) دکار دبازار(مارکیټ) دمعلوماتو‬ ‫وخت متدید کړي‪ .‬ننداریز او منایيش‬ ‫فارغانو رسه مرسته وکړي ‪ ،‬چې دکار او روزګار خاوندان‬ ‫له پاره د روغتیا ساتنې د ماموریت پروګرام تررسه کړ‪ ،‬په‬ ‫درامینځته کولو‪ ،‬ګټې وټې (عاید)‪،‬دمهارتونو زده کړې‬ ‫راټولول‪ ،‬تحلیل او کارول‪ .‬دمهارتونو دودې او پرمختیا دميل‬ ‫فارمونه‪ ،‬لکه دغه فارم‪ ،‬چې په کابل‬ ‫کې جوړ شوی دی‪ ،‬ترڅو د بڼوالۍ‬ ‫يش‪ .‬البته دا مسئله له دې خربې رسه هم اړیکه لري ‪،‬‬ ‫تولیدي برخه کې تر اوسه پورې د پراختیایی پیغامونو لیږل‬ ‫په برخه کې اندازه کړي‪ .‬دمعلوماتو دمدیریت سیستم‬ ‫پروګرام له ظرفیت څخه څارنه او ارزونه به پیاوړې يش‪،‬‬ ‫او مالدارۍ د ميل پروژې په مالتړ‬ ‫ترهغه پورې چې دنارسمي زده کړو کیفیت ښه نه يش‬ ‫د ‪ 19‬والیتونو په ‪ 138‬ناحیو کې ‪ 58800‬تنو هغو وګړو ته‬ ‫دپراختیا په برخه کې دکتنې وړ پرمختګونه شوي دي‪ ،‬تردې‬ ‫چې د پروژو له رسته رسیدو څخه ډاډمن معلومات راټول‬ ‫نوې او عرصي الرې چارې نندارې ته‬ ‫دکار له بازار (مارکیټ) څخه ترالسه شوې نتیجه به هم‬ ‫چې له پروژې ګټه اخيل د پرمختللو ټکنالوژیکي بستو په‬ ‫وړاندې کړي‪.‬‬ ‫چې دمعلوماتو دراټولولو او دپروګرام د لومړي او دریمې‬ ‫او تحلیل يش‪.‬‬ ‫ښه والی ونه مومي‪ .‬دزده کړي دريس موادو دښه وايل او‬ ‫ویشلو رسه تررسه شوي دي‪.‬‬ ‫برخې د اجزاء څخه دڅارنې په برخه کې انټرنیټي صفحه‬ ‫ هڅې روانی دی‪ ،‬چې دنتیجې پروګرام دمهارتونو‬ ‫پرمختیا په برخه کې دکتنې وړ پرمختګونه شوي دي‪ ،‬دکار‬ ‫د څارویو له پاره د درملنې مرکزونو رامنځته کول اساساً د‬ ‫(ویب پاڼه)هم تاسیس شوې ده ‪.‬‬ ‫دعمومي ریاست رسه مدغم يش او په پام کې دي چې‬ ‫کسب معیارونه له نړیوال سټنډرډ رسه برابر شوي دي‪ ،‬چې‬ ‫بروسیلوز د کنرتول پروګرام د ‪ 34‬والیتونو په ‪ 360‬ناحیو کې‬ ‫ دریمه برخه‪ :‬ددې برخې مترکز او ټینګار په کلیو کې‬ ‫‪ ۲۰۱۶‬میالدي کال دمئ په میاشت کې دابشپړ يش‪ .‬تردې‬ ‫وروسته به دزده کړې په پروګرامونو کې په کیفیت کې ښه‬ ‫مترکز لري‪ ،‬ددې پروګرام له الرې ‪ 1.2‬میلیونه غوایان‪6.4 ،‬‬ ‫دهغو غیرمسلکي او بې سواده ځوانانو ته دمهارتونو په‬ ‫جزالندې نتیجې پروګرام به ددې پروګرام داغیزکولو‬ ‫وايل او اسانتیاوې هم رامینځته يش او دزده کوونکو وګړو‬ ‫میلیونه وري او سیريل د مخه واکسین شوي دي‪.‬‬ ‫زدهکړه باندې دی‪ ،‬چې دمهارتونو دپرمختیا له پروګرام رسه‬ ‫دارزونې درسته رسولو له پاره دایټالیا دهمکارۍ له دفرت‬ ‫له پاره به داستخدام ښه فرصتونه هم په الس وريش‪.‬‬ ‫رسوکار لري‪ .‬دغه پروګرام د نویو او پخوانیو تشبثاتو له پاره‬ ‫رسه یو ځای يش او دغه ارزونه یې په شپږو والیتونو‬ ‫ دویمه برخه‪ :‬د نتیجې پروګرام (په افغانستان په‬ ‫پورونه هم وړاندې کوي‪.‬‬ ‫(هرات‪ ،‬بامیان‪ ،‬فراه‪ ،‬بلخ‪ ،‬کابل او ننګرهار) تررسه کړې ده‪،‬‬ ‫نارسمي توګه دمهارتونو او کارکسب د زده کړې پروګرام‬ ‫ داستخدام دخدمتونو دوړاندې کولو دمرکز دکار کوونکو‬ ‫چې ددې پروګرام دفعالیتونو اغیزې پایښت او ټینګښت‬ ‫) به دظرفیت له لوړولو رسه مرسته وکړي‪ ،‬چې په دغه‬ ‫له خوا دپوهاوي او خرباوي دیو پیاوړي کمپاین له تررسه‬ ‫ومومي او داڅرګنده کړي‪ ،‬چې څه دول کولی يش بریايل‬ ‫مرسته کې به دکار کوونکو دشمیر زیاتوالی‪ ،‬د کار کوونکو‬ ‫کولو وروسته‪ ،‬چې ویې کړای شول یو شمیر ځانګړو بې‬ ‫فعالیتونه زیات کړي‪.‬‬ ‫زدهکړه او ځینې تخنیکي مرستې شاملې وي‪ ،‬چې هغه‬ ‫پايلې‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫دکندهار واليت په نوې لېسه کې د مډرن آسانتياوو‬ ‫په پایله کې د روزنې کیفیت لوړ شوۍ دې‬ ‫ •د کندهار والیت په یوه لیسه کې د لومړ ‌‬ ‫ي ځل لپاره یو مډرن البراتوار او کتابتون ته د زده کوونکو السرسۍ‬ ‫د دې المل شوې‪،‬چې د دغې لیسې د روزنې چارې خورا لوړ کیفیت ترالسه کړي‪.‬‬ ‫ •په لیسه کې دغو آسانتیاوو ته الس رسۍ د کیفیت د لوړوالي لپاره مرسته ده‪ ،‬چې د پوهنې د کیفیت لوړولو‬ ‫پروګرام لخوا تمویل او د پوهنې وزارت لخوا پلي کیږي‪.‬‬ ‫ •د دغه پروګرام هدف با کیفیته او متوازنې ښوونې او روزنې ته السرسۍ دی‪.‬‬ ‫کلن رحیم الله‪ ،‬چې د دولسم ټولګي زده کوونکی دې‪ ،‬په ډیجیټيل‬ ‫مقیاس کې د کوچنې ډبرو وزن آزمايي او هغه په یو پالستیکي‬ ‫بکس کې ځای پرځای کوي‪ .‬نوموړې له نورو زده کوونکو څخه په‬ ‫لږ واټن د البراتوار په بله ګوښه کې بوخت دی‪ ،‬چیرته چې نور زده‬ ‫يل بڼه تررسه کوي‪.‬‬ ‫ي رسه نورې کیمیاوي آزموینې په عم ‌‬ ‫‪۱۷‬‬ ‫کړیاالن له ښوونک ‌‬ ‫ رحیم الله‪ ،‬چې د صوفی صاحب لیسې زده کوونکی دی‪ ،‬دغه ښوونځی ته د‬ ‫کیمیا مضمون په هکله د یو البراتواري تجربې په هکله د مشورې لپاره راغلی او‬ ‫په خپلو څرګندونو کې داسې وایي‪ « :‬البراتواري آسانتیاوو ته الرسسې د دې المل‬ ‫شوې‪ ،‬چې اوس موږ په کیمیاوي عنارصو باندې په حقیقي توګه تجربې تررسه کړو‪.‬‬ ‫اوس مهال البراتوار له هغو زده کوونکو څخه ډک دې‪ ،‬چې په لیوالتیا رسه غواړي‬ ‫عميل تجربې په البراتوار کې زده کړي‪».‬‬ ‫يف صاحب د هلکانو لیسه د کندهار والیت د چوين په ګاونډيتوب کې‬ ‫ د صو ‌‬ ‫موقیعت لري‪ .‬په دغه لیسه کې ټولټال ‪ ۴۳۰۰‬زده کوونکي‪ ۸۵ ،‬ښوونکي او ‪ ۲۵‬تنه‬ ‫اداري کارکوونکي په زده کړې او دندو بوخت دي‪.‬‬ ‫ د دغې لیسې ودانۍ په ‪۱۹۷۲‬میالدي کال کې جوړه شوې او په ‪ ۲۰۱۳‬کالې کې‬ ‫دغې لیسې د پوهنې د کیفیت لوړولو پروګرام له دویم پړاو څخه وتوانیده شاوخوا‬ ‫“‬ ‫‪ ۵۵۰۰۰‬ډالره امریکایي بسپنه مرسته ترالسه کړې‪ .‬د پوهنې د کیفیت لوړلو پروګرام‬ ‫وسپارل يش‪ ،‬دغه ښوونځي په ‪ ۲۰۱۰‬کال کې د ‪ ۳۲۰۰۰‬امریکايی ډالرو په ارزښت‬ ‫د دویم پړاو مترکز باکیفیته او متوازنې ښونې او روزنې ته الرسسۍ بلل کیږي‪ .‬دغه‬ ‫پروګرام د پوهنې وزارت له لوري تطبیق او ما ‌‬ ‫يل متویل یې د افغانستان د بیارغونې‬ ‫مجهز البراتوار او کتابتون ته د دغې لیسې د‬ ‫یوه بله مرسته هم له دغه پروګرام څخه ترالسه کړې وه‪ ،‬چې په هغه مهال کې شپږ‬ ‫نوې دريس خونې پرې ودانې کړی شوې‪.‬‬ ‫صدوق په غاړه لري‪.‬‬ ‫يس خونو د ودانۍ‬‫ دو پنځوس کلن ښوونکۍ عبدالغفار په دغه لیسه کې د در ‌‬ ‫ د کیفیت لوړلو لپاره بسپنه مرسته په بشپړه توګه د نوموړي لیسې د البراتوار‬ ‫له جوړښت وروسته‪ ،‬د رامینځ ته شوي بدلون په هکله داسې خپل نظر څرګندوي‪:‬‬ ‫« مخکې له هغه چې دغه ودانې او دريس خونې جوړې يش‪ ،‬زده کوونکي د روزنې‬ ‫او کتابتون د تجهیز په موخه‪ ،‬چې خورا ناسم حالت یی درلود‪ ،‬لګول شوي دي‪.‬‬ ‫د لیسې مدیر محب الله قادري وایی‪« :‬دغو آسانتیاوو د لیسې ښوونیز او روزنیز‬ ‫ زده کوونکو الرسسې په ټول والیت کې‬ ‫د روزنې کچه لوړه بولې‪.‬‬ ‫په مهال له سختو ستونزو رسه مخامخ وول‪ ،‬په تیره بیا د سړی هوا او تودوخې په‬ ‫کیفیت خورا لوړ کړی‪ .‬د بیلګې په توګه د مجهز البراتور شتون زمونږ په لیسه کې‬ ‫لوړیدلو به دوی ډير ځوریدل او په خپلو درسونو یی مترکز نشو کوالۍ‪ .‬اوس مهال‬ ‫د دې المل شوې چې په تول والیت کې دغه ښوونځې مطرح واويس او یو زیات‬ ‫مونږ توانیدلۍ یو چې د اوړي په فصل کې له بادپکې څخه او په سړه هوا کې له‬ ‫شمیر زده کوونکي دلته جذب يش‪ .‬یو شمیر درسونه د پروجکتور په ذریعه تدریس‬ ‫ دغه حالت د دې المل شوې چې د زده کوونکو‬ ‫”‬ ‫بخاریو څخه ګټه واخلو‪ .‬په دې توګه زده کوونکي اوس مهال په بشپړه توګه په زده‬ ‫کیږي چې دا بهیر په ټول افغانستان کې یوه نوې تدریيس تګالره بلل کیږی‪».‬‬ ‫کړې مترکز کولۍ يش او د روزنې کیفیت د پخوا په پرتله خورا لوړ تللۍ دی‪».‬‬ ‫ اتلس کلن حفیظ الله‪ ،‬چې د لسم ټولګي زده کوونکۍ دی‪ ،‬د روزنې له اوسني‬ ‫بهیر څخه رايض ښکاري‪ .‬نوموړی په ټولګي کې له ‪ ۳۰‬نورو زده کوونکو رسه ناست‬ ‫او کتاب لوستلو باندې بوخت دې ‪ .‬حفیظ الله وايي‪ « :‬وړاندې له هغه چې دغه ‪۶‬‬ ‫د روزنې غوره چاپريیال‬ ‫د پوهنې د کیفیت لوړولو پروګرام د ښوونځیو د مدیریت لپاره تر اوس مهاله د‬ ‫کندهار والیت په ‪ ۱۲‬ولسوالیو کې‪ ۳۶۰‬سیمه ییزې شورا ګانې جوړې کړي دي‪.‬‬ ‫یو زیات شمیر دغې لیسې ته مخه کړې‪.‬‬ ‫دريس خونې موږ ته جوړې يش‪ ،‬زموږ د لیسې په ټولګیو کې د زده کوونکو شمیر‬ ‫دغه پروګرام توانیدلۍ د ښوونځیو لپاره ‪ ۹۱‬ودانۍ جوړې کړي‪ ،‬چې‪ ،‬له دغه شمیر‬ ‫خورا زیات وو او دابه ناشونې وه چې په زده کړو مو مترکز کړی وای‪ .‬ډیرې زده‬ ‫ودانیو څخه دوه برخې یی د ښوونځیو د شورا ګانو له لور ‌‬ ‫ي او پاتې نورې یې د‬ ‫–محب الله قادري‪ ،‬د صويف صاحب دهلکانو لیسې مدیر‬ ‫کوونکي حتی د خیمو الندې د روزنې په موخه ځای پر ځای کیدل‪ .‬خو اوس مهال‬ ‫خصويص رشکتونو له لخوا ودانې شوي دي‪.‬‬ ‫له نیکه مرغه زموږ دريس خونې د زده کړې لپاره آرام چاپريیال لري ‪».‬‬ ‫ پخوا له هغه څخه چې د صويف صاحب د هلکانو لیسې لپاره دغه بسپنه‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‪/41‬‬ ‫‪ ۴۰/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫کال راهیسې د ‪ ۵۴۲‬په شمیر دمرستې بستې دکیفیت د‬ ‫د پوهنې د کېفیت لوړولو پروګرام‬ ‫لوړتیا او ‪ ۳۰۰‬بستې مرستې دجندر یا جنسیت برخې ته‬ ‫د ښوونکو دروزنې مرکزونو په واک کې ورکړل شوې دي‪.‬‬ ‫دویم پړاو‬ ‫دجندر یا جنسیت برخې ته مرستې دهغو ښځو په‬ ‫‪۴۰۸‬میلیونهډالرهدافغانستاندبیارغونېصندوقوړیامرسته‬ ‫شمیر ‪ ،‬چې دښوونکو د روزنې په مرکزونو کې شاملی‬ ‫شوي‪ ،‬ورکړل شوې دي‪ ،‬ترڅو چې هغوی دښځو زیاتې‬ ‫د دې پروګرام موخه او هدف باکېفیته او متوازنې لومړنۍ‬ ‫راجذبولو ته وهڅول يش‪ .‬دجندر برخې ته له ورکړي‬ ‫ښوونې او روزنې ته الرسسی دی‪ ،‬په ځانګړې توګه د نجونو‬ ‫‪.‬‬ ‫مرستې څخه دښځینه زده کوونکو له پاره دزده کړې دفضا‬ ‫ښوونځیو لپاره د ثابتو مرستو برابرولو ‪ ،‬ښوونکو ته د روزنې‬ ‫او زیاتو اسانتیاوو درامنیځته کولو له پاره استفاده کیږي‪.‬‬ ‫امکاناتورامنځته کولو‪ ،‬د اړوندو ادارو د ظرفیتونو پیاوړي‬ ‫کولو‪ ،‬د سیمې د خلکو او خصويص معارف تقويه کولو‬ ‫عمومي د عامه مايل چارو د اداري اصالحاتو‬ ‫په برخو کې‪ .‬ددې پروګرام فعالیتونه لومړی په‬ ‫تعلیامتو‪ ،‬د ښوونکو روزنې او پوهنې په مدیریت باندې‬ ‫مترکز لري‪ .‬د دې پروګرام فعالیتونه په بشپړه توګه د دویم پړاو‬ ‫افغانستان د پوهنې له ميل سرتاتیژیک پالن رسه سمون لري ‪ ۱۱۴ ،۱‬میلیونه ډالره وړیا مرسته‬ ‫او په پوهنې وزارت کې د ادارې د ودې او پرمختګ مالتړ‬ ‫کوي‪ .‬دپوهنې دکیفیت دښه وايل پروګرام اساساً د نړیوال ددې پروژې موخې او هدفونه دتدارکاتو‪ ،‬خزانه دارۍ‪،‬‬ ‫بانک ګروپ دنړیوالې پرمختیا ادارې له خوا متویل کېده‪ .‬مايل تفتیش او دڅارنې ‪ ،‬رپوت ورکولو او کنرتول له‬ ‫ د‪۲۰۱۶‬میالدي کال د فربوري ترمیاشتې پورې دپوهنې پاره دمايل چارو دسامل مدیریت له معیارونو رسه په‬ ‫دکیفیت دښه والی پروګرام ‪۱۰۳۳‬ښونځیو او دښوونکو سمون کې دسیستمونو داغیزناکو تشکیالتو او جوړښت‬ ‫دروزنې دمؤسسو (دارملعلیمینونو)دجوړولو مرسته کړې له الرې دعامه مايل چارو دمدیریت پیاوړتیا ده‪.‬‬ ‫ده‪ .‬دپوهنې وزارت دوړاندې شویو معلوماتو به اساس ‪ ۸ ،۵‬دغه پروژه دا الندې درې برخې لري‪:‬‬ ‫میلیونه ماشومان په ټول هیواد کې ښوونخیو ته شامل شوي‪-۱ ،‬دتدارکاتو په برخه کې اصالحات‪ :‬دملی تدارکاتو‬ ‫چې له دې جملې څخه ‪ ۳ ،۳‬میلیونه(‪۳۹‬سلنه) یې نجونې دي‪ .‬ادارې ته دتخنیکي مرستو برابرول ‪ ،‬ترڅو وکړای يش چې‬ ‫ دپوهنې دکیفیت دښه وايل پروژې تردواړو پړاوونو الندې دهغې دکار داصولې او اداري چوکاټ رسه مرسته وکړي‬ ‫په ‪ ۱۴۴۳۲‬کلیو کې دټولنیزې ځواکمنتیا فعالیتونه رامینځته او اختصاصی بودجې ته په پاملرنه دتدارکاتو چارې پرمخ‬ ‫چارو درسته رسولو‬ ‫‪.‬‬ ‫شوي‪ ،‬چې په نتیجه کې دښوونځیو دمدیریت مساوي بوزي‪ .‬همدارنګه وکړای چې دتدارکايت‬ ‫شمیر شوراګانې (سیمه ییزمشوريت بنسټونه) رامینځته له پاره یوه کړنالره ترتیب کړي او الکرتونیکي ارزیايب‬ ‫شوي دي‪ .‬دپوهنې دکیفیت دښه کولو دپروګرام د دویم معاونتونه دتدارکاتو له بهیر څخه برابره کړي‪،‬دتدارکايت‬ ‫د بلخ په والیت کې دغه لیسه‪ ،‬چې‬ ‫یو له هغو ‪ ۴۰۰‬ښوونځیو څخه ده‪،‬‬ ‫پړاو الندې ‪ ۱۱۵۴۳‬ښوونځي ( له ټاکيل شمیر څخه ‪ ۵۰۰۰‬کار کوونکو ظرفیت پیاوړی کړي او په ضمن کې‬ ‫چې د پوهنې د کیفیت لوړ وايل‬ ‫زیات) له ‪۲۵‬میلیونه ډالرو مرستو چې دپوهنې دکیفیت تدارکايت کارکوونکو دزده کړې بهیر ته ښه وايل ورکړي‪.‬‬ ‫پروګرام پورې‪ ،‬اړوند مرستو څخه‬ ‫استفاده کوي‪ .‬د کیفیت د لوړ وايل‬ ‫دښه وايل له پاره اختصاص شوې وې‪ ،‬استفاده کړې ده‪ .‬دغه پروژه دتدارکاتو دميل ادارې پرمختیایي بهیر له‬ ‫پروژه‪ ،‬د پوهنې د کیفیت دښه والی‬ ‫ د ‪ ۱۵۴۸۱۱‬په شمیر داخل خدمت ښوونکو ته تر نن تاسیساتو‪ ،‬تشکیل‪ ،‬سیستم‪ ،‬کاري پروسجر او دهغې‬ ‫دویم پروګرام له خوا متویلیږي‪ .‬دغه‬ ‫ترڅو چې له دې منځ څخه رښتیني او واقعي غوښتنلیکونه‬ ‫سوادو ځوانانو ته د(بلخ‪ ،‬ننګرهار او کابل) په والیتونو‬ ‫مرسته ښوونځي ته دا توان ورکوي‪،‬‬ ‫ورځې پورې زده کړې کړي دي‪ ،‬چې ‪۳۵‬سلنه یې ښځې دسرتاتیژۍ تحقق او عميل کولو څخه په مالتړ رسه پیاوړی کړي‪.‬‬ ‫چې البراتواري وسایل او تجهیزات‪،‬‬ ‫په پروګرام کې دشمولیت له پاره ټاکل کیږي او هغوی‬ ‫پوهاوی اوخربتیاورکړي‪ .‬اوس ددې سوداګریزو پورونو په‬ ‫دي‪ .‬په عین حال کې ‪۲۱۲۷۷‬تنو رسښوونکو او اداري په مايل مدیریت کې اصالحات او سمونونه‪ :‬دخزاینو‬ ‫کتابتون او نور د اړتیا وړ توکي‪ ،‬چې‬ ‫کوچنیو تشبثاتو په پروژو کې شامل او یادې خپل کوچنی‬ ‫هکله فعالیتونه روان دي‪ .‬به نتیجه کې شاوخوا ‪۸۵۰۰‬‬ ‫کارکوونکو هم دښوونځیو دچارو دتنظیم په برخه کې ریاست ته د تخنیکي مرستو برابرول‪ ،‬چې وکړای يش یو‬ ‫د زده کړې له پیاوړتیا رسه مرسته‬ ‫کوي‪ ،‬وپیري‪.‬‬ ‫تشبث د (‪ )۵۰۰‬ډالرو په ترالسه کولو رسه پراخه کړي‪ .‬دپور‬ ‫غوښتنلیکونه (‪ ۳۰۰۰‬له بلخ‪۴۰۰۰ ،‬له ننګرهار او ‪۱۵۰۰‬له‬ ‫زده کړې کړي‪ ،‬چې په دوې کې هم ‪ ۲۰‬سلنه ښځې دي‪ .‬باکیفیته او ځواکمن مايل مدیریت تررسه کړي‪ .‬دخپلو‬ ‫دغوښتونکو غوښتنلیکونه(په سلو کې ‪۴۱‬ښځې دي) دیو‬ ‫کابل څخه) ترالسه شوي اوهغه په کاري پالن کې شامل‬ ‫رسبیره پرد دې – ‪ ۱۱۴۳۶‬شمیر ښځو د پکتیکا‪ ،‬ارزګان فعالیتونو دهمغږي کولو له پاره دحکومت په سیستم مترکز‬ ‫هئیت له خوا ترغور او څیړنې الندې نیول کیږي‪ ،‬ترڅو‬ ‫شوي دي‪ .‬یو ابتدایي ‪ ۲۶۰۰‬کسیز لیکلړ (فهرست) به له‬ ‫او زابل له والیتونو پرته په ټول افغانستان کې دښوونکو وکړي او د افغانستان دمايل مدیریت د معلوماتو سیستم‬ ‫ددې بهیر رونټیا تضمین يش‪.‬‬ ‫هغو وګړو څخه چې له دې پروژې ګټه اخيل‪ ،‬خپور يش‪ .‬په‬ ‫دروزنې له مرکزونو څخه دتحصیيل فرصتونو په ترالسه تطبیق او پيل کړای يش‪ .‬په اداره او مدیریت کې قوی رپوټ‬ ‫دې لیکلړ (فهرست) کې شامل وګړي به د ‪ ۱۲۶۰‬تنو له منځ‬ ‫کولو فارغې شوي دي‪ .‬په ‪ ۲۰۱۳‬او ‪ ۲۰۱۴‬میالدي کلونو ورکول معريف کړي‪ ،‬دافغانستان مايل مدیریت دمعلوماتو‬ ‫څخه د پچې (قرعې) په وسیله غوره کړای يش‪.‬‬ ‫کې هم شاوخوا ‪ ۵۰۰۰‬تنو ښوونکو دزده کړې او تحصیل سیستم ته الس ريس اندازه هم په والیتونو کې دافغانستان‬ ‫ هغه معلومات چې غوښتونکو د خپلو غوښتنلیکونو‬ ‫فرصتونه ترالسه کړي دي‪ .‬همدارنګه له ‪ ۲۰۱۰‬میالدي دمالې وزارت اړوندو ریاستونو ته پراخه کړي‪ ،‬دڅارنې او‬ ‫رسه وړاندې کړي دي‪ ،‬ترغور او څیړنې الندې نیول کیږي‪،‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫‪ ۴۲/‬شپږ مياشتنۍ خپرونه‪ /‬د افغانستان د بیارغونې صندوق‬ ‫دمالیې وزارت او نورو سکتوري وزارتونو دکارکوونکو له‬ ‫دڅانګړو زده کړو پروګرام دعميل کولو او څارنې به برخه‬ ‫پاره دباقاعده او منظمو زده کړو الرې چارې برابرې کړي‪.‬‬ ‫کې دکارکوونکو چمتو کول له دې رسه مرسته کوي‪ ،‬چې‬ ‫ دعوایدو راټولول‪ :‬دافغانستان دعوایدو دراټولولو‬ ‫دکار کوونکو دکلنیو فعالیتونو د ارزونې ځواک او توان ولري‪.‬‬ ‫ریاست رسه مالتړ کوي ‪ ،‬ترڅو هغه ریاست وکړای يش‬ ‫د زده کړې بیلګې مالیې دوزارت دپروسوپه بهیرکې دهغو‬ ‫خپل دستورونه‪ ،‬دمالیې راټولولو د سیستم داصالح او‬ ‫تصدیق لرونکو تخنیکي کورسونو درامینځته کولو په چوکاټ‬ ‫سمون (دمالیاتو دراټولولو له پاره ګډ دولتي ستنډرد‬ ‫کې دچارترحسابدارۍ مؤسسې له خوا تررسه کیږي‪ ،‬چمتو‬ ‫سیستم) په شمول ‪ ،‬عميل کړي‪ .‬په مالیاتو پورې اړوند‬ ‫کړي‪.‬ميل رهربي کمیټه د حسابدارۍ دمقرراتو دتنظیم‪،‬‬ ‫نوښتونه‪ ،‬لکه پرخطر والړه څیړنه او په غور کتنه ‪ ،‬په‬ ‫دمسلکي تفتیش رسته رسول او دمسلکي محاسبانو زدهکړه‬ ‫زیات شوی ارزښت د مالیې اجراءکول ‪ ،‬دنوې ادارې ډیزاین‬ ‫دې رامینځته کړي او په پای کې وکړای يش په اوو سکټوري‬ ‫او دهغې دجوړښت تطبیق او په عمل کې پيل کوي‪.‬‬ ‫وزراتونو کې عامه مايل مدیریتي یوه ارزیابی رامخې ته کړي‪.‬‬ ‫ له دې پرمختګ څخه ترالسه شوې نتیجې داالندې‬ ‫ د تفتیش دبرخې اصالحات او سمونونه‪ :‬د مالیي‬ ‫موارد لري‪( :‬لومړی) دټول ژمنه شوی مبلغ څخه شاوخوا‬ ‫چارو داخيل تفتیش دمشاورینو دفعالیتونو مايل چارې‬ ‫‪۴۹‬میلیونه ډالر ویشل (‪۶۰‬سلنه) (دویم) د مرکزي دفرت‬ ‫برابروي‪ ،‬ترڅو دداخيل تفتیش دبهیر الرښوونه وکړي ‪،‬‬ ‫شاوخوا ‪۳۵۰‬تنه کارکوونکو او همدارنګه ‪ ۳۱۵‬تنه نور‬ ‫دکار کوونکو له پاره دکار په ځای کې دزده کړې پروګرام‬ ‫په والیتونو کې په خزاینو او د عمومي تعلیامتو بیالبیلو‬ ‫رامینځته کړای يش‪ .‬دداخيل تفتیش دبرخې کارکوونکو‬ ‫برخو کې زدهکړه کړې ده‪( .‬دریم) مفتشینو د زده کړې‬ ‫لومړنۍ زده کړې ټولو کار کوونکو تر مالتړ الندې ونیيس‬ ‫دویم پروګرام‪ ،‬چې په هغې کې ‪ ۳۲۶‬تنو داخيل مفتشینو‬ ‫او هغه شمیر کارکوونکو ته‪ ،‬چې لومړنی زده کړې یې‬ ‫له شلو سکټوري وزارتونو څخه او لس تنو نورو مفتشینو‬ ‫بشپړې کړې وي‪ ،‬دپرمختللو زده کړو دورې تررسه کړي‪.‬‬ ‫له مستقلو ریاستونو څخه په شپږو وروستیو ډلو کې زده‬ ‫ باندینې تفتیش‪ :‬دتفتیش له عايل ادارې څخه مالتړ ‪،‬‬ ‫کړې کړي دي‪( .‬څلورم) د اصالحاتو او سمونونو تربرخې‬ ‫ترڅو وکړای يش‪ ،‬دپوهنې او معلوماتو سطحه‪ ،‬تخصص او‬ ‫الندې ‪ ۲۳‬دزده کړې پروګرامونه په بیالبیلو موضوعاتو‬ ‫دهغو کارونو فعالیتونه چې له خدمتونو څخه داستفادې‬ ‫تررسه شوي دي او له ‪ ۴۱۵‬تنو څخه زیاتو کارکوونکو زده‬ ‫له پاره یې تررسه کوي‪ ،‬لوړ کړي او د نورو متخصصينو او‬ ‫کړه کړې ده‪( .‬پنځم) په بودجي پورې اړوند ټول اجراات‬ ‫مفتشینو د کار نتیجې‪ ،‬په ځانګړې توګه دپروژو دتفتیش‬ ‫چې مايل معلوماتو دمدیریت دسیستم له الرې تررسه کیدل‬ ‫په خاطر دتفتیش له نړیوالو معیارونو اوسټنډرډونو رسه‬ ‫‪ ،‬په اوس وخت کې په کابل کې دخزاینو دریاست او په‬ ‫په سمون کې پیاوړې کړي‪ ،‬دکارکوونکو دزده کړې له پاره‬ ‫والیتونو کې په مستوفیتونو کې تررسه کیږي‪( .‬شپږم) د‬ ‫دمشورې ورکولو له خدمتونو څخه دکارکوونکو دزده کړې‬ ‫تشبیت شوي پروګرام دکارکوونکو دحقوقو دورکړې مالتړ‬ ‫له پاره مالتړ وکړي او دپروژې په جریان کې دنهو سکټوري‬ ‫دوام موندلی‪ ،‬چې په هغې کې دکارکوونکو دپیژندنې‬ ‫وزارتونو د ټولو بودجوي کړنو دخپلواکې او کیفیته بیاکتنې‬ ‫(هویت) ثبت‪ ،‬په کمپیوتري سیستم دحقوقو ورکړه او د‬ ‫دکار له پاره الرې چارې برابرې کړي‪ .‬باندینی تفتیش‬ ‫هغې ثبت او دافغانستان دسوداګریز بانک رسه دحقوقو‬ ‫په عین حال کې دا دنده لری چې دعامه حسابدارۍ‬ ‫دورکړې یو میکانیزم رامینځته کول او (اووم) دبرشي‬ ‫دکمیټو دغړیو دزده کړې بهیر له مايل پلوه متویل کړي‪.‬‬ ‫چارو دتنظیم دریاست دیوې خرب پاڼې رامینځته کول‪ ،‬په‬ ‫ داصالحاتو اوسمونونو مدیریت‪ :‬دغه برخه دیو‬ ‫پښتو‪ ،‬دري او انګلیسی ژبو ‪ .‬دمالیې دوزارت معلومايت‬ ‫تشکیل یا جوړښت او د دندو دالیحې په رامینځته کولو‬ ‫پوښتنلیک دکتاب خپرول او هم هغه اطالعیې‪ ،‬چې‬ ‫دنظارت او ارزیابۍ په ریاست کې دکار کوونکو دزده کړې‬ ‫دمالیې وزارت دویب پانې له الرې دالس رسۍ وړ دی‪.‬‬ ‫دپروګرامونو په برابرولو(ساختار) او دنظارت او ارزیابۍ‬ ‫دموجودالرښود په نوي کتنه کې له مالیې وزارت رسه‬ ‫مرسته کوي‪ .‬دبرشي چارو دتنظیم ریاست فعالیتونوته په‬ ‫ښه وايل ورکولو رسه‪ ،‬چې هغوی په خپلوکړنو کې اغیزمنتیا‬ ‫رامینځته کړي او دټولې پروژې په تطبیق کې مرسته کول‪،‬‬ ‫ترڅو په راتلونکي کې هم دعامه مايل چارو داصالحاتو‬ ‫په برخه کې دتخنیکي مرستو دجلبولو وړتیا ولري‪ ،‬دا‬ ‫نوټ‪:‬پهدېخپرونهکېټولېیادېشوېشمېرېپهامریکاييډالرودي‪.‬‬ ‫ټول یې له دندو څخه دي‪ ،‬یو بل فعالیت یې دادې چې‬ ‫دنړيوالېپراختيااداره‪،‬دنړیوالبانکدوړیامرستواوبېسودهپورونوبرابرولوڅانګهده‪.‬‬ ‫‪www.worldbank.org.af‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانک ګروپ‬ ‫عبدالروف ضياء‬ ‫انځورونه‪ :‬رومي د مشوريت خدماتو مرکز‪ /‬نړيوال بانک ‪۱۳۹۵ /‬‬ ‫تليفون‪+۹۳۷۰۱۱۳۳۳۲۸ :‬‬ ‫ګراهام کراوچ‪ /‬نړيوال بانک‬ ‫‪infoafghanistan@worldbank.org‬‬ ‫نړیوال بانک‪ ،‬وری ‪۱۳۹۵‬‬ ‫‪ ۱۹‬منرب کور‪ ۱۵ ،‬سړک‪ ،‬وزير محمد اکرب خان‪ ،‬کابل‪ ،‬افغانستان‬