                                               65938




�?IỂM LẠI
Cập nhật tình hình
Phát triển kinh tế Việt Nam
B�?O C�?O CỦA NGÂN HÀNG THẾ GIỚI
Hội nghị Tư vấn các nhà tài trợ cho Việt Nam
Hà Nội, ngày 6 tháng 12 năm 2011




     NgâN hàNg Thế giới
�?IỂM LẠI
Cập nhật Tình hình
Phát triển Kinh tế Việt Nam




B�?O C�?O CỦA NGÂN HÀNG THẾ GIỚI
Cho Hội nghị Tư vấn Nhóm các nhà Tài trợ cho Việt Nam

Hà Nội, 6 tháng 12 năm 2011
                       TỈ GI�? LIÊN NGÂN HÀNG: US$ = VND 20,803
               NĂM TÀI KHÓA CỦA CH�?NH PHỦ: 1 TH�?NG 1 �?ẾN 31 TH�?NG 12



Báo cáo này do �?inh Tuấn Việt, Habib Rab, Triệu Quốc Việt và Keiko Kubota soạn thảo, với
sự đóng góp của Jim Anderson, �?oàn Hồng Quang, Sameer Goyal, Will Martin và Maros
Ivanic, dưới sự hướng dẫn chung của Deepak Mishra. Nguyễn Lan Phương hỗ trợ v�? hành
chính.
TỪ VIẾT TẮT

ASEAN   Hiệp hội các Quốc gia �?ông Nam �?
BSA     Cơ quan thanh tra giám sát ngân hàng
CAR     Tỉ lệ An toàn Vốn tối thiểu
CGE     Mô hình cân bằng tổng thể
CPI     Chỉ số giá tiêu dùng
FDI     �?ầu tư Trực tiếp Nước ngoài
FSI     Chỉ số lành mạnh tài chính
GDP     Tổng sản phẩm Quốc nội
IFC     Công ty Tài chính Quốc tế
IMF     Quỹ Ti�?n tệ Quốc tế
JSB     Ngân hàng Thương mại Cổ phần
LIC     Quốc gia Thu nhập Thấp
NPL     Tỉ lệ nợ xấu
NPV     Giá trị Hiện tại Ròng
ODA     Hỗ trợ Phát triển Chính thức
SBV     Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
SDR     Quy�?n rút vốn đặc biệt
SOCB    Ngân hàng Thương mại Quốc doanh
SOE     Doanh nghiệp Nhà nước




                                      �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                                                     TỪ VIẾT TẮT   1
    MỤC LỤC

    TÓM TẮT TỔNG QUAN                                           3

    MÔI TRƯỜNG KINH TẾ TOÀN CẦU                                 5

    B�?I CẢNH KINH TẾ KHU VỰC                                    8

    TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM           9

    TRIỂN VỌNG KINH TẾ TRUNG HẠN                               26




     �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
2    MỤC LỤC
TÓM TẮT TỔNG QUAN

Triển v�?ng của n�?n kinh tế toàn cầu trở nên khó đoán định hơn kèm theo nhi�?u rủi ro suy
thoái trong sáu tháng cuối năm 2011. Các nước đang phát triển của khu vực �?ông �? tăng
trưởng nhanh hơn so với các nước phát triển, song h�? cũng phải đối mặt với nhi�?u thách thức
do cầu ở các nước phát triển tăng chậm, tác động của sự bất ổn toàn cầu đối với tâm lý các
nhà đầu tư, thiên tai và sự chấm dứt các gói kích cầu. Tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong
năm 2011 chậm hơn so với năm 2010 và ước đạt khoảng 5,8%.

Mặc dù tình hình thực hiện các chính sách cụ thể không đồng đ�?u, song gói kích cầu của
chính phủ (Nghị quyết 11) đã bắt đầu cho thấy kết quả tích cực. Sau khi tăng lên đỉnh điểm
vào tháng Tám, lạm phát đang có chi�?u hướng giảm dần nh�? chính sách ti�?n tệ thắt chặt
được duy trì suốt cả năm. Thâm hụt ngân sách trong năm 2011 dự kiến được cải thiện, song
chủ yếu nh�? tăng thu hơn là giảm chi. Việc cắt giảm chi tiêu và cải thiện hiệu quả các dự án
đầu tư công vẫn chưa có nhi�?u kết quả như mong muốn. Nhi�?u cuộc tranh luận đang diễn
ra v�? phương thức cải cách khu vực doanh nghiệp nhà nước song vẫn chưa thật sự rõ ràng v�?
các chính sách cụ thể trong tương lai liên quan tới lĩnh vực này.

Tình hình cán cân thanh toán tương đối êm ả. Thâm hụt cán cân vãng lai trong năm 2011 đã
giảm trong khi xuất khẩu tăng trưởng nhanh hơn so với nhập khẩu và lượng ki�?u hối lớn. Kim
ngạch xuất nhập khẩu đ�?u tăng mạnh, chủ yếu là do giá cả hàng hóa tăng. Nợ nước ngoài
vẫn được duy trì ở mức b�?n vững, do thâm hụt cán cân thanh toán chủ yếu được bù đắp bằng
luồng vốn trung hạn đổ vào, trong đó phần lớn là dòng vốn không tạo nợ (đầu tư trực tiếp
nước ngoài) hoặc vốn vay ưu đãi (viện trợ phát triển chính thức). �?ầu tư trực tiếp nước ngoài
đổ vào Việt Nam vẫn tiếp tục ổn định, mặc dù những cam kết mới đã giảm đi. Dự trữ ngoại
hối trong sáu tháng đầu năm đã được cải thiện và ti�?n đồng không có nhi�?u biến động. Tuy
nhiên, trong những tháng cuối năm, tỉ giá dự kiến sẽ có xu hướng biến động nhi�?u hơn do
những bất trắc v�? giá vàng, nhu cầu ngoại tệ để trả nợ ngân hàng và thanh toán nhập khẩu
có tính chất th�?i vụ, khi gần đến th�?i điểm cuối năm.

Việc áp dụng chính sách ti�?n tệ thắt chặt kéo dài cộng với những biến động trong và ngoài
nước gần đây đang gây áp lực cho hệ thống ngân hàng. Nhi�?u biện pháp hành chính vẫn
được sử dụng trong quá trình thực thi chính sách ti�?n tệ và chính các biện pháp hành chính
này lại là gánh nặng cho hệ thống ngân hàng. Nhi�?u ngân hàng đang trong tình trạng thiếu
thanh khoản, và tình trạng thiếu vốn vẫn là một vấn đ�? nổi cộm của hệ thống ngân hàng.
Chất lượng tài sản danh mục đầu tư của ngân hàng cũng vẫn là mối quan ngại lớn do tăng




                                            �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                                                    TÓM TẮT TỔNG QUAN   3
    trưởng tín dụng cao bất thư�?ng trong những năm qua, lãi suất cho vay tăng và năng lực
    quản lý rủi ro của hệ thống ngân hàng tương đối yếu. Các cơ quan chức năng đang thực hiện
    nhi�?u biện pháp để tháo gỡ bớt những mối quan ngại này. Một kế hoạch hành động nhằm
    tái cơ cấu và kiện toàn hệ thống ngân hàng hiện đang được soạn thảo. Năng lực của Cơ quan
    thanh tra giám sát ngân hàng (BSA) đã được nâng lên đáng kể nh�? các hoạt động hỗ trợ kỹ
    thuật. Một bước đi quan tr�?ng hướng đến một hệ thống ngân hàng minh bạch hơn là ban
    hành thông tư v�? tăng cư�?ng công bố thông tin nhằm cải thiện công tác phổ biến thông tin
    v�? chính sách ti�?n tệ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

    Gói chính sách bình ổn kinh tế do chính phủ Việt Nam đưa ra nhằm đối phó với những khó
    khăn trước khủng hoảng kinh tế toàn cầu là giải pháp thích hợp, mặc dù tình hình thực hiện
    chưa được đồng đ�?u. Tác động của gói chính sách bình ổn và những khó khăn trên thị trư�?ng
    tài chính toàn cầu dự đoán sẽ tiếp tục diễn ra trong năm 2012. Các cơ quan chức năng có
    thể giảm gánh nặng cho chính sách ti�?n tệ bằng cách đẩy nhanh việc thực hiện các cấu phần
    mang tính cơ cấu của gói bình ổn. Tác động của những biện pháp này sẽ chỉ xuất hiện sau
    một th�?i gian nữa, song chúng sẽ giảm bớt áp lực v�? phía cầu và tình trạng thiếu vốn khả
    dụng đang làm cho doanh nghiệp và ngân hàng khốn đốn.

    Trong dài hạn, mục tiêu duy trì tăng trưởng cao trong thập niên tới của Việt Nam đòi h�?i
    phải có những cải cách táo bạo như những cải cách đã thực hiện trong chương trình �?ổi Mới.
    Thách thức đặt ra cho Việt Nam sẽ khó khăn hơn so với giai đoạn trước, và cũng không nhi�?u
    nước có thể đạt được tham v�?ng này. Việt Nam có ưu thế là lực lượng lao động trẻ và cần cù,
    đây là một tài sản quan tr�?ng sống còn để giúp đạt được mục tiêu đầy tham v�?ng của Việt
    Nam nếu được trang bị những kỹ năng phù hợp và đi kèm với đó là nguồn vốn cần thiết. Việt
    Nam cũng cần có một sân chơi bình đẳng để khai thác tối đa những ti�?m năng của mình. Khi
    ngư�?i dân ngày càng có trình độ h�?c vấn cao hơn, và hoạt động sản xuất trở nên tinh vi, phức
    tạp hơn, thì yêu cầu đối với tính tiên liệu, độ tin cậy và một sân chơi bình đẳng sẽ càng tăng.
    Trong bối cảnh đó thì tính minh bạch sẽ là yếu tố then chốt. Tập trung sức mạnh kinh tế vào
    một số ít các doanh nghiệp lớn có nguy cơ làm giảm các nỗ lực nhằm tạo dựng một sân chơi
    bình đẳng. Tình trạng các ngành và doanh nghiệp có thế lực gây lũng đoạn vì lợi ích cục bộ sẽ
    làm gia tăng tham nhũng, suy yếu tính hiệu quả và làm tổn hại ti�?m năng chung của toàn bộ
    n�?n kinh tế. Những thách thức v�? quản trị là rất phức tạp, song triển v�?ng trung hạn của Việt
    Nam sẽ tốt hơn nhi�?u nếu những thách thức này được khắc phục càng sớm càng tốt.




     �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
4    TÓM TẮT TỔNG QUAN
MÔI TRƯỜNG KINH TẾ TOÀN CẦU

Triển v�?ng của n�?n kinh tế toàn cầu trong sáu tháng cuối năm 2011 trở nên khó đoán định
hơn, kèm theo nhi�?u nguy cơ suy thoái. Khủng hoảng nợ ở châu Âu ngày càng sâu sắc, và sẽ
làm cho chi tiêu của cả doanh nghiệp và ngư�?i tiêu dùng giảm bớt với những hệ lụy tiêu cực
đối với tăng trưởng toàn cầu. Tính đến tháng 9/2011, dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu
năm 2012 vào khoảng 2,2-2,3%, song những dự báo này đang bị đi�?u chỉnh khi tính đến ảnh
hưởng của tình hình biến động ngày càng phức tạp của kinh tế thế giới. Dự báo đưa ra hồi
tháng 9 v�? tăng trưởng kinh tế của các nước có thu nhập cao là 1,2-2,2% và các nước đang
phát triển là 4,8-6% (hình 1).

                     Hình 1: Triển v�?ng không chắc chắc của kinh tế toàn cầu
                        Tăng trưởng dự báo




                                    Kịch bản đư�?ng dự báo tăng trưởng
                                    nhảy v�?t xuống thấp hơn:                                      Nhảy v�?t lên Nhảy v�?t xuống
                                    Tác động của việc sợ rủi ro tăng có thể     �?ang phát triển
                                    tăng tiết kiệm thêm 1% và giảm đầu tư       Thu nhập cao
                                    xuống 2.5% bắt đầu từ tháng 10/2011 và
                                    kết thúc vào Q4/2012.                       Thế giới




                       Nguồn: Ngân hàng Thế giới, DEC Prospects




Kể cả khi tăng trưởng đạt được tốc độ cao, nhi�?u nước đang phát triển cũng rơi vào tình trạng
tồi tệ hơn so với năm 2008 trong việc đáp ứng với một đợt suy giảm tăng trưởng toàn cầu
mới. Cán cân tài khóa của các nước đang phát triển lành mạnh hơn so với các n�?n kinh tế có
thu nhập cao, song đến nay h�? không còn nhi�?u dư địa tài khóa để đối phó với suy thoái do
chậm rút v�? các chính sách kích cầu mà h�? đã tung ra trong năm 2008 và 2009. Trước khủng
hoảng 2007, hơn phân nửa số quốc gia đang phát triển có thặng dư ngân sách. Tuy nhiên,
tình hình đã thay đổi theo chi�?u hướng ngược lại tính đến năm 2009 khi trên 60 phần trăm các
nước đang phát triển lại rơi vào tình trạng thâm hụt ngân sách, trong đó hơn 40 phần trăm là
có mức thâm hụt vượt 4% GDP.




                                                                          �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                                                                         MÔI TRƯỜNG KINH TẾ TOÀN CẦU   5
                      Hình 2: Tình hình ngân sách các nước đang phát triển từ năm 2007
                                % của các nước đang phát triển




                                                                              Cán cân tài khóa của Chính phủ
                               Nguồn: Ngân Hàng Thế Giới, DEC Prospects




    Trong năm 2010-2011, một số quốc gia áp dụng chính sách ti�?n tệ thắt chặt để kiểm soát lạm
    phát nảy sinh từ chính sách kích cầu áp dụng trước đó. Những quốc gia chống lạm phát thành
    công có thể còn nhi�?u dư địa để nới l�?ng chính sách ti�?n tệ hơn, nhưng những nước khác vẫn
    đang tiếp tục đối mặt với lạm phát cao, hoặc lãi suất đã giảm xuống rất thấp. Trên khía cạnh
    tích cực, nhi�?u nước đang phát triển, đặc biệt là các nước ở khu vực �?ông �? có dự trữ ngoại
    hối dồi dào và đồng ti�?n tăng giá. Các yếu tố thuận lợi này sẽ giúp các nước �?ông �? có thêm
    lựa ch�?n khi đối phó với suy giảm kinh tế.

    Khu vực ngân hàng ở trong thế dễ bị tổn thương trước những biến động của thị trư�?ng tài
    chính toàn cầu, hoặc trực tiếp thông qua kênh khủng hoảng nợ, hoặc gián tiếp thông qua suy
    thoái kinh tế (xem thảo luận chi tiết v�? hệ thống ngân hàng ở phần sau). Nợ xấu của khu vực
    ngân hàng ở Châu Âu và Trung �? đã gia tăng mạnh mẽ sau khi tốc độ phát triển kinh tế trở
    nên xấu đi trong năm 2008 và 2009.

                                   Hình 3: Tỉ lệ nợ xấu (NPL) trong tổng dư nợ


                                                                 Khu vực đồng Euro
                                                                 Các nước có thu nhập cao khác
                                                                 Châu Âu và Trung �?
                                                                 Châu �? (�?ông và Nam �?)
                                                                 Các nước đang phát triển khác




                                     Nguồn: Quỹ Ti�?n tệ Quốc Tế




     �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
6    MÔI TRƯỜNG KINH TẾ TOÀN CẦU
Giảm sút v�? cầu đã làm giảm bớt áp lực đối với giá cả hàng hóa; giá cả giảm hoặc bình ổn sau
khi tăng nhanh trong năm 2010 và đầu năm 2011, mặc dù giá dầu vẫn còn rất cao so với chuẩn
từ trước tới nay (xem Hình 4.1). Giá lương thực cũng đang bình ổn trở lại. Tất cả các nước sẽ có
lợi từ việc giảm lạm phát và giảm sự bất ổn của thị trư�?ng hàng hóa và giá lương thực bớt biến
động, mặc dù giảm giá có ảnh hưởng trái ngược đối với các nước sản xuất hàng hóa.

           Hình 4.1: Giá hàng hóa đã bình ổn                                           Hình 4.2: Lạm phát lương thực và lạm phát chung
                           Chỉ số, giá USD, tháng 1/2000 = 100                           Tổng và lạm phát giá lương thực
                                                                                                                                 Quốc gia đang phát triển, CPI lương thực

                                                                                                                                 Quốc gia đang phát triển, tổng CPI
                                                                 Dầu thô
                                     Kim loại và khoáng sản                                                                      Quốc gia thu nhập cao, tổng CPI




                                                                      Lương thực




  Nguồn: Datastream Ngân hàng Thế giới và DEC Prospects.                                  Nguồn: Ngân Hàng Thế Giới, ILO, DEC Prospects




Việt Nam sẽ phải tính đến thực tế khi xuất khẩu và đầu tư có thể không còn thuận lợi trong
th�?i gian tới trước những diễn biến khó lư�?ng của kinh tế toàn cầu. Nợ xấu dự kiến sẽ gia
tăng và tạo thêm áp lực cho khu vực ngân hàng. Dư địa cho chính sách kích cầu dư�?ng như
không còn nhi�?u vào th�?i điểm hiện nay. Khủng hoảng kinh tế toàn cầu cho thấy mức độ
tổn thương của các nước trước những cú sốc từ bên ngoài và vị thế ngân sách có thể thay đổi
nhanh chóng - từ thặng dư sang thâm hụt và gia tăng nợ công chỉ trong khoảng th�?i gian
ngắn. Việt Nam cũng không thể là ngoại lệ trong bối cảnh này. Hơn nữa việc tiếp cận các
nguồn vốn từ bên ngoài cũng đang trở nên khó khăn hơn. Nâng cao hiệu quả đầu tư công,
cơ cấu lại khu vực doanh nghiệp nhà nước và các cải cách cơ cấu khác đang trở nên cấp thiết
dẫu rằng các biện pháp này có thể ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn.




                                                                                   �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                                                                                  MÔI TRƯỜNG KINH TẾ TOÀN CẦU                               7
    B�?I CẢNH KINH TẾ KHU VỰC

    Tăng trưởng ở các nước đang phát triển khu vực �?ông �? trong năm 2011 chậm lại do cầu ở
    các nước phát triển tăng chậm, tác động của sự bất ổn toàn cầu đối với tâm lý các nhà đầu
    tư, thiên tai và sự chấm dứt các gói kích cầu. Tăng trưởng sản xuất công nghiệp giảm sút, đặc
    biệt là các mạng lưới sản xuất linh kiện xuất khẩu sang các n�?n nước phát triển. Thương mại
    nội khối và cầu trong nước gia tăng đã giúp giảm bớt tác động của suy thoái. Các ngành khai
    khoáng được yểm trợ bởi cầu trong nước gia tăng, nh�? vậy mà các nước giàu tài nguyên dự
    báo sẽ tăng trưởng nhanh hơn trung bình. GDP thực ở các n�?n kinh tế đang phát triển ở �?ông
    �? dự báo sẽ tăng 8,2% trong năm 2011 và 7,8% trong năm 2012. Trung Quốc dự kiến sẽ tăng
    trưởng 9,1% trong năm 2011 và 8,4% năm 2012, thấp hơn so với mức trung bình 10,5% trong
    suốt giai đoạn 2000-2007, song vẫn cao hơn nhi�?u so với trung bình khu vực và thế giới.

                              Bảng 1: Tăng trưởng ở khu vực �?ông �? Thái Bình Dương
                                                                                      D báo
                                                                 2009   2010
                                                                                 2011     2012
             �?ông �?                                              4,9     9,3     7,1      6,7
              Các nư c đang phát tri n �?ông �?                    7,5     9,7     8,2      7,8
                 Trung Qu c                                      9,2    10,4     9,1      8,4
                 Indonesia                                       4,6     6,1     6,4      6,3
                 Malaysia                                        -1,6    7,2     4,3      4,9
                 Philippine                                       1,1    7,6     4,2      4,8
                 Thái Lan                                        -2,3    7,8     2,4      4,0
                 Vi t Nam                                   5,3          6,8     5,8      6,1
             Các nư c đang phát tri n �?ông �? tr Trung Qu c 1,3           7,0     4,7      5,3
             Gi đ nh v môi trư ng kinh t ngoài khu v c:
               Th gi i                                     -2,4          4,0     2,7      2,8
               Các nư c thu nh p cao                       -3,8          2,9     1,6      1,7
                Các nư c đang phát tri n khác                    -1,0    6,0     4,7      4,9

             Nguồn: Ngân hàng Thế giới


    Tuy tăng trưởng kinh tế có chi�?u hướng suy giảm nhưng các nước đang phát triển �?ông �?
    vẫn có thể tạo ra cơ hội cho xuất khẩu và đầu tư của Việt Nam. Nguồn đầu tư trực tiếp nước
    ngoài vào Việt Nam vẫn chủ yếu đến từ các nước phát triển �?ông �?. Các nỗ lực đầu tư trong
    mối quan hệ đối tác và cơ sở hạ tầng khu vực sẽ góp phần giảm thiểu tác động từ tình trạng
    giảm cầu của các nước phát triển.



     �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
8    B�?I CẢNH KINH TẾ KHU VỰC
TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN
�?ÂY CỦA VIỆT NAM

Gói chính sách bình ổn bắt đầu phát huy tác dụng

Gói chính sách bình ổn kinh tế đưa ra vào đầu tháng hai năm 2011 theo Nghị quyết 11 của
Chính phủ đã góp phần làm giảm nhiệt lạm phát. Lạm phát theo tháng vào tháng 11 đã giảm
xuống 0,39%, từ mức trung bình 1,6% của mư�?i tháng đầu năm 2011 (hình 5). Mặc dù chỉ số
CPI so với cùng kỳ năm trước vẫn cao, đứng ở mức 19,8% vào tháng 11, song giá cả rõ ràng
đang giảm dần. Lạm phát trung bình 3 tháng đã giảm nhanh xuống mức 0,5%, sau khi lên
mức cao đến 2,6% vào tháng 5/2011. Ước tính CPI cả năm nay sẽ giảm xuống mức dưới 19%.

                                                   Hình 5: Chỉ số giá tiêu dùng
                Chỉ số CPI so với cùng kỳ (%)
                                                                                        Chỉ số CPI hàng tháng (%)

                                           CPI chung
                                                                                                  CPI chung         Trung bình 3 tháng
                                           CPI Lượng thực phẩm
                                           CPI cơ bản




  Ghi chú: CPI cơ bản không tính giá lương thực, thực phẩm và xăng dầu
  Nguồn: Tổng cục Thống kê và Ngân hàng Thế giới ước tính




Duy trì chính sách ti�?n tệ thắt chặt
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã thể hiện khá nhất quán với chính sách ti�?n tệ thắt chặt kể
từ khi Chính phủ thông qua gói chính sách ki�?m chế lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô (Nghị
quyết 11) vào tháng 2/2011. Tín dụng và tổng phương tiện thanh toán (M2) đã tăng ở mức
rất cao trong những năm trước, nhi�?u hơn mức cần thiết để khôi phục tăng trưởng kinh tế
và việc tiếp tục ti�?n tệ hóa n�?n kinh tế được coi là một trong những nguyên nhân chính gây
ra lạm phát. Trong năm 2010, tăng trưởng tín dụng của n�?n kinh tế đạt mức 32,4% và tăng




                                                                 �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                                                TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM        9
     trưởng M2 là 33,3%. Trong năm 2011, NHNN đ�? ra mục tiêu tăng trưởng tín dụng dưới 20% và
     tăng tổng phương tiện thanh toán dưới 16% (Hình 6). Ước tính đến ngày 20 tháng 10, tăng
     trưởng tín dụng từ đầu năm là 8,6% và tăng trưởng M2 là 7,5%. Ngân hàng Nhà nước ước tính
     tăng trưởng tín dụng và M2 cho cả năm lần lượt là 12% và 10%. Những con cố này cho thấy
     nỗ lực của các cơ quan hoạch định chính sách ti�?n tệ nhằm ki�?m chế lạm phát xuống dưới
     một chữ số.

     Chính sách ti�?n tệ của Việt Nam được bổ sung bằng một loạt các biện pháp hành chính, như
     hạn chế cho vay bằng ngoại tệ, quy định trần lãi suất huy động ti�?n đồng và đô-la, và kiểm
     soát việc mua bán ngoại tệ. Các biện pháp này có thể giải quyết một số bất ổn vĩ mô trước mắt
     nhưng chúng thư�?ng có chi phí cao, giảm động cơ khuyến khích và can thiệp vào hoạt động
     của cơ chế thị trư�?ng. Hơn nữa, các biện pháp hành chính sẽ làm giảm sút hiệu quả của chính
     sách ti�?n tệ trong dài hạn. Chính sách ti�?n tệ ngày càng phức tạp đòi h�?i chiến lược và định
     hướng tổng thế phải được thông tin một cách minh bạch và rõ ràng. Nếu không sẽ tạo ra sự
     bất ổn cho các ngân hàng và ngư�?i tham gia thị trư�?ng. Ngay sau khi Nghị quyết 11 được ban
     hành, Ngân hàng Nhà nước đã quy định trần lãi suất huy động ti�?n đồng và ngoại tệ, và giới
     hạn mức cho vay phi sản xuất của hệ thống ngân hàng, chủ yếu là cho kinh doanh bất động
     sản và chứng khoán. Vào đầu tháng 9, Ngân hàng Nhà nước công bố hướng dẫn hạ thấp lãi
     suất cho vay và khuyến khích các ngân hàng thương mại tập trung cung cấp tín dụng cho sản
     xuất, phát triển nông nghiệp và nông thôn, xuất nhập khẩu hàng hóa thiết yếu, và cho doanh
     nghiệp vừa và nh�? vay. Ngân hàng Nhà nước cũng áp dụng nghiêm ngặt mức trần huy động
     ti�?n đồng là 14%. �?i�?u đáng ghi nhận là các cơ quan hữu quan cam kết sẽ thôi áp dụng các
     biện pháp hành chính một khi thị trư�?ng được ổn định trở lại.

                                       Hình 6: Ti�?n tệ, tín dụng và lãi suất
                               (thay đổi so với cùng kỳ năm trước, tính theo %)




       Nguồn: NHNNVN




      �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
10    TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM
Tăng trưởng GDP giảm, song đang lấy lại đà

Tốc độ tăng trưởng GDP được cho là sẽ thấp hơn so với dự báo đưa ra vào đầu năm, do thực
hiện các chính sách bình ổn và do khủng hoảng tài chính toàn cầu. Trong chín tháng đầu năm
2011, GDP tăng 5,8% so với 6,5% cùng kỳ năm trước (Bảng 2). Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng
qua mỗi quý lại tăng tốc, từ 5,4% trong quý một, 5,7% trong quý hai lên 6,1% trong quý ba.
Thông thư�?ng thì quý bốn là th�?i gian các hoạt động kinh tế diễn ra sôi nổi nhất trong năm
nếu xét v�? sản lượng do tăng tiêu dùng và xuất khẩu. Tốc độ tăng trưởng cả năm dự báo sẽ
đạt khoảng 5,8%.

                                  Bảng 2: Tổng sản phẩm trong nước

                                           Cơ cấu                  Tốc độ tăng trưởng (%)
                                            2010         2009         2010       9M-10          9M-11

       Tổng số                              100          5,3           6,8          6,5           5,8
        Nông, lâm, ngư nghiệp               20,6         1,8           2,8            3           2,4
        Công nghiệp và xây dựng             41,1         5,5           7,7          7,3           6,6
          Công nghiệp                       34,1         4,0           7,0          6,6             7
          Xây dựng                           7,0        11,4          10,1         10,3           4,9
        Dịch vụ                             38,3         6,6           7,5          7,3           6,2

       Nguồn: Tổng cục Thống kê


Bóc tách sản lượng theo ngành cho thấy tăng trưởng khá cân đối. Các ngành công nghiệp
và dịch vụ tăng trưởng mạnh, đóng góp phần lớn vào tăng trưởng chung. Tăng trưởng trong
ngành xây dựng giảm xuống 4,9%. �?ây là một kết quả đáng hoan nghênh nếu nó phản ánh
đúng sự đi�?u chỉnh của tình trạng phát triển quá nóng những năm trước. Mặt khác, đây cũng
có thể là nguyên nhân gây quan ngại nếu như sự suy giảm này chủ yếu là do hạn chế v�? thanh
khoản và làm ảnh hưởng đến tất cả các dự án xây dựng mà không có sự phân biệt. Một số dự
án có lợi ích xã hội và kinh tế cao hơn so với các dự án khác, và một số dự án cũng tiến triển
xa hơn nhi�?u so với số còn lại, chỉ cần có thêm bổ sung thêm một ít vốn đầu tư để hoàn thiện.
Kể cả khi khu vực xây dựng chỉ chiếm 7% GDP, sự giảm tốc của ngành này có thể gây tác động
lớn đến n�?n kinh tế thông qua những hiệu ứng thứ phát, vì ngành này sử dụng nhi�?u nhân
công, trong đó có nhi�?u lao động giản đơn, và hàng hóa và dịch vụ của ngành này có hàm
lượng nội địa cao, ví dụ như vật liệu xây dựng, xi măng và giao thông vận tải.

Khu vực nông lâm ngư nghiệp tăng trưởng 2,4% trong chín tháng đầu năm, mặc dù th�?i tiết
không thuận lợi. Giá cả hàng hóa trên thị trư�?ng thế giới tăng cũng góp phần làm kim ngạch
xuất khẩu hàng nông sản tăng mạnh. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn ước tính sản
lượng gạo năm 2011 của �?ồng bằng sông Cửu Long sẽ tăng khoảng gần 1,3 triệu tấn so với




                                               �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                              TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM   11
     2010 và đạt mức cao nhất từ trước đến nay. Nh�? đó, xuất khẩu gạo của Việt Nam sẽ vượt mốc
     7 triệu tấn cho cả năm, tương đương khoảng một phần tư sản lượng gạo của cả nước. Trong
     những năm tới, việc cải thiện chất lượng sản phẩm và an toàn vệ sinh thực phẩm, gia tăng giá
     trị cho hàng hóa nông lâm ngư nghiệp và cải thiện công tác quản lý tài nguyên thiên nhiên
     sẽ giúp nâng cao thu nhập cho ngư�?i nông dân, làm cho khu vực này đóng một vai trò đáng
     kể trong tăng trưởng kinh tế nói chung vì khu vực này chiếm khoảng 22% tổng sản lượng n�?n
     kinh tế. Các hàng hóa khác như cà phê, cao su và hạt đi�?u cũng tăng kim ngạch xuất khẩu chủ
     yếu nh�? vào tác động giá cả (xem thảo luận trong phần xuất khẩu).

                                        Hình 7: Tổng mức bán lẻ và dịch vụ




                               Nguồn: Tổng cục Thống kê


     V�? phía cầu, bức tranh kém phần hấp dẫn hơn. Chỉ số tổng mức bán lẻ và dịch vụ, đại diện
     cho tiêu dùng và do đó là một chỉ số đo lư�?ng ni�?m tin của ngư�?i tiêu dùng chỉ tăng 3,9% xét
     v�? giá trị thực (loại trừ yếu tố giá) so với cùng kỳ năm trước, chậm hơn so với tốc độ tăng GDP
     thực tế. �?i�?u này cho thấy xu hướng sụt giảm của chỉ số giá bán lẻ kể từ đầu năm 2010, mặc
     dù sự sụt giảm đã có dấu hiệu cải thiện vài tháng nay (Hình 7). Ngư�?i tiêu dùng dư�?ng như
     đang chịu nhi�?u tác động của lạm phát cao và biến động giá cả, đặc biệt là giá lương thực,
     thực phẩm thiết yếu. Khu vực ngoài quốc doanh chiếm khoảng gần 90% tổng doanh số bán
     lẻ và dịch vụ ở Việt Nam, và như vậy, đây là một chỉ số đánh giá sự lành mạnh của các hoạt
     động trong khu vực tư nhân.

     Hiệu ứng giá cả làm tăng kim ngạch xuất khẩu
     Giá cả hàng hóa cao giúp cho kim ngạch xuất khẩu dầu thô và ngoài dầu thô tăng 34,6%, mặc
     dù chỉ tăng nhẹ v�? số lượng xuất khẩu do suy giảm kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, kết quả này
     khó có khả năng lặp lại trong năm 2012 khi giá cả nhi�?u loại hàng hóa trên thị trư�?ng thế giới
     dự kiến sẽ giảm xuống. Lượng xuất khẩu của Việt Nam có thể được duy trì khá tốt vì những
     mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam thư�?ng có cầu ít co dãn.



      �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
12    TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM
Mặc dù có những hạn chế v�? năng lực sản xuất, song giá trị kim ngạch xuất khẩu vẫn mạnh
nh�? giá cả trong năm nay khá cao. Tính đến tháng 10, khối lượng xuất khẩu dầu thô tăng
với tốc độ 6,7% so với cùng kỳ, song kim ngạch xuất khẩu dầu thô đã tăng 53,5%. Giá trị kim
ngạch xuất khẩu tăng trong vài năm trở lại đây chủ yếu là do giá cả tăng cao, chứ không phải
vì tăng số lượng. Thu từ dầu thô vẫn tiếp tục đóng vai trò quan tr�?ng trong ngân sách nhà
nước, ước tính đóng góp khoảng 15% tổng thu ngân sách năm 2011.

                            Bảng 3: Giá trị xuất khẩu và tăng trưởng

                                  Kim ng ch (f.o.b, $bn)                  Tăng trư ng, %
                                            2010            2009       2010       10T -10 10T -11
    T ng kim ng ch xu t kh u        72,2                    - 8,9      26,4         23,3         34,6
      D u thô                        5,0                   - 40,2     -20,0        -24,6         53,5
      Ngoài d u thô                 67,2                    - 2,7      32,0         29,5         33,2
       G o                           3,2                    - 8,0      21,9         10,8         17,3
       Các m t hàng nông s n khác    6,4                    -13,1      35,1         29,9         52,4
       Th y h i s n                  5,0                     - 5,7     18,0         15,3         22,8
       Than                          1,6                     - 5 ,1    22,3         20,7           7,9
       May m c                      11,2                    - 0,6      23,7         22,3         29,4
       Giày dép                      5,1                   - 14,7      26,0         24,8         25,8
       �?i n t và Máy tính            3,6                       4,7     29,9         28,0           8,7
       Hàng th công m ngh (k c vàng) 3,3                   133,1        5,3          56
                                                                                      ,          - 6,4
       S n ph m g                    3,4                     - 8,2     32,3         36,2         16,2
       Các m t hàng khác            24,2                     - 6,3     49,0         47,7         50,4

      Nguồn: Tổng cục Thống kê.

Kim ngạch xuất khẩu ngoài dầu thô tăng 33,2% trong mư�?i tháng đầu năm 2011 so với cùng
kỳ năm ngoái, vì các hàng hóa khác đ�?u được lợi từ tăng giá. Kim ngạch xuất khẩu gạo tăng
17,3% trong mư�?i tháng đầu năm 2011 nh�? giá tốt và mức sản lượng cao kỷ lục. Giá trị xuất
khẩu cà phê tăng 59,2%, cao su tăng 55,7% và hạt đi�?u tăng 32,6%.




                                              �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                             TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM   13
                        Hình 8: Thay đổi v�? giá cả và giá trị một số mặt hàng xuất khẩu
                                               (bình quân gia quy�?n)




                               Ghi chú: Các mặt hàng ở trên bao gồm dầu thô, than, gạo, cà phê và cao su.
                               Nguồn: Tổng cục thống kê và Ngân hàng Thế giới ước tính



     Trong mư�?i tháng đầu năm 2011, kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp có vốn đầu tư
     nước ngoài tăng 38,6 %, cao hơn so với các doanh nghiệp trong nước. Các doanh nghiệp này
     chiếm tỉ lệ cao hơn trong cả nhập khẩu (57% tổng kim ngạch – kể cả dầu thô) và nhập khẩu
     (45% tổng kim ngạch). Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài chiếm phần lớn hàng hóa chế biến
     xuất khẩu, chiếm 90% dây và cáp điện, 96% máy tính và linh kiện, 75,5% giày dép, 62% đồ nội
     thất và 60% hàng may mặc.

     Mỹ vẫn tiếp tục là thị trư�?ng lớn nhất cho hàng xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2011, hấp
     thu gần 18% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam (Hình 9). Thị trư�?ng Mỹ là đích đến của
     trên một nửa hàng may mặc, 35% hàng nội thất và 30% giày dép xuất khẩu của Việt Nam.
     Tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ tăng 19% (so với cùng kỳ năm trước). Các thị trư�?ng
     xuất khẩu lớn khác của Việt Nam là EU, ASEAN, Nhật Bản và Trung Quốc. Xuất khẩu sang thị
     trư�?ng Châu Phi vẫn còn thấp, chỉ chiếm 4,4%, song v�? giá trị đã tăng mạnh với mức 124%.




      �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
14    TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM
                             Hình 9: Các thị trư�?ng xuất khẩu chính
                           (tỉ tr�?ng trên tổng kim ngạch xuất khẩu)




                       Nguồn: Tổng cục Thống kê



Giá cả nhập khẩu cũng tăng cao

Giá trị nhập khẩu trong mư�?i tháng đầu năm tăng 27,2% trong mư�?i tháng đầu năm 2011 (so
với cùng kỳ năm ngoái), cũng phần lớn do giá cả tăng mạnh. Tốc độ tăng trưởng nhập khẩu
phần này bị giới hạn bởi những biện pháp hạn chế của Bộ Công Thương với việc ban hành
danh mục các mặt hàng không khuyến khích nhập khẩu trong khuôn khổ gói chính sách bình
ổn. Giá nhập khẩu đặc biệt tăng cao đối với nhi�?u mặt hàng nguyên nhiên liệu và tư liệu sản
xuất khác như xăng dầu, sắt thép, chất dẻo, bông, phân bón, sợi dệt, lúa mỳ (xem Hình 10).

                    Hình 10: Giá hàng xuất khẩu tăng mạnh trong năm 2011
              (phần trăm thay đổi đơn giá bình quân, so với cùng kỳ năm trước)




                       Nguồn: Tổng cục Thống kê




                                                  �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                                 TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM   15
     Tăng giá lương thực và tỉ lệ nghèo

     Giá hàng xuất khẩu và nông sản tăng mang lại thu nhập cao hơn cho ngư�?i sản xuất ở nông
     thôn. Lợi ích này đối với một số nhóm dân cư là đủ lớn để bù đắp tác động tiêu cực do tăng
     trưởng chậm và lạm phát cao mang lại, dẫn đến tiến bộ trong công tác giảm nghèo ở Việt
     Nam. Trong giai đoạn 2008-2010, tỉ lệ nghèo đã giảm 3,7 điểm phần trăm, xuống còn 10,7%,
     đo theo chuẩn nghèo quốc gia đã đi�?u chỉnh theo lạm phát. Tỉ lệ giảm nghèo ở khu vực thành
     thị và nông thôn là tương đương nhau.



      Hộp 1: Khả năng tác động của giá cả lương thực đối với tỉ lệ nghèo ở Việt Nam
      Mối quan hệ giữa giá lương thực và tỉ lệ nghèo được tìm hiểu trong một nghiên cứu mới đây của
      Ivanic và Martin (2011). Sử dụng số liệu �?i�?u tra mức sống hộ gia đình Việt Nam VHLSS 2010 trong
      khung phân tích CGE, mô ph�?ng của các tác giả cho thấy khi tất cả các giá cả lương thực tăng 10
      điểm phần trăm thì sẽ làm giảm tỉ lệ nghèo nói chung xuống khoảng 0,5 điểm phần trăm ở Việt
      Nam. Tuy nhiên, tác động này cũng khác nhau đáng kể đối với các tầng lớp dân cư khác nhau.
      Tác động giảm nghèo là khá lớn đối với các hộ gia đình có chủ hộ là nông dân, chiếm 78% số hộ
      nghèo. Ngược lại, tỉ lệ nghèo lại tăng trong số các hộ gia đình có chủ hộ không phải là nông dân,
      và cả những hộ có chủ hộ là phụ nữ khi giá lương thực tăng lên 10 điểm phần trăm. Những ngư�?i
      nghèo nhất hầu như không được hưởng lợi từ sự tăng giá lương thực, vì h�? ít khi là những ngư�?i
      sản xuất lương thực ròng. Tác động ước tính cũng rất khác nhau theo vùng địa lý, do tính chất tập
      trung ngành theo khu vực địa lý.

      Một kết quả gây ngạc nhiên của nghiên cứu này là mối quan hệ dư�?ng như không đơn nhất giữa
      giá cả và tình trạng nghèo nói chung. Mặc dù một sự gia tăng nh�? trong giá cả lương thực có thể
      mang lại lợi ích cho những ngư�?i bán lương thực ròng và ngư�?i nghèo nói chung, song giá cả
      lương thực tăng mạnh lại có thể gây tác động tiêu cực đối với kết quả giảm nghèo do tác động tiêu
      cực đáng kể của nó đối với các hộ gia đình phi nông nghiệp.
         Nguồn: Ivanic và Martin (2011), Hàm ý của sự thay đổi giá lương thực đối với nghèo đói ở Việt Nam




     Thâm hụt thương mại và cán cân vãng lai giảm

     Thâm hụt tài khoản vãng lai đã giảm trong ba năm vừa qua, từ 12% GDP năm 2008 xuống ước
     khoảng 3,8% trong năm 2011. Mức thâm hụt này giảm xuống một phần là nh�? dòng ki�?u hối
     mạnh và cải thiện thâm hụt thương mại (theo giá fob) với dự báo sẽ đạt được 6% GDP cuối
     năm nay. Thâm hụt cán cân vãng lai của Việt Nam được bù đắp bằng luồng vốn ròng tăng
     lên, chủ yếu dưới hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài và lượng lớn hỗ trợ phát triển chính
     thức (ODA).



      �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
16    TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM
                                    Hình 11: Cán cân đối ngoại
                                         (phần trăm GDP)




                        Nguồn: NHNNVN, IMF và Ngân hàng Thế giới ước tính




Tỉ giá tiếp tục biến động

Ti�?n đồng của Việt Nam có một giai đoạn ổn định từ khi Chính phủ thực thi Nghị quyết 11.
Thị trư�?ng ngoại hối t�? ra bình ổn sau khi ti�?n đồng giảm giá mạnh vào tháng 2. Những biện
pháp hành chính kèm theo như trần lãi suất huy động ti�?n gửi bằng đô-la và hạn chế cho vay
bằng ngoại tệ, có lẽ có tác dụng trong ngắn hạn, song áp lực có thể đang gia tăng do cầu
bị dồn nén. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết đã mua vào khoảng 6 tỉ USD trong giai
đoạn từ tháng 3 đến tháng 6 năm nay để tăng mức dự trữ ngoại hối lên khoảng hai tháng
nhập khẩu.

Tuy nhiên, ti�?n đồng đã bắt đầu mất giá so với đô-la Mỹ trở lại trong những tháng gần đây,
mặc dù dòng vốn vào vẫn cao hơn so với thâm hụt cán cân vãng lai. Sự mất giá của ti�?n đồng
là do lòng tin của các chủ thể trong nước bị giảm sút, đi�?u này lại do những biến động giá
vàng, kỳ v�?ng lạm phát và biến động kinh tế toàn cầu gây ra. Trong đi�?u kiện đó, các chủ thể
tham gia thị trư�?ng thư�?ng chuyển hướng nắm giữ tài sản sang ngoại tệ, vì ngoại tệ được
coi là nơi cất giữ tài sản an toàn hơn. �?ể đáp lại, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã dần dần
hạ thấp tỉ giá tham chiếu thông qua những đợt đi�?u chỉnh nh�?, và can thiệp vào thị trư�?ng
ngoại hối vào tháng 10. �?p lực tỷ giá dự kiến sẽ gia tăng vào th�?i điểm cuối năm vì cầu ngoại
tệ sẽ tăng trong những tháng cuối năm để đáp ứng nhu cầu thanh toán nhập khẩu và hàng
loạt các khoản vay ngân hàng bằng ngoại tệ, dù dao động v�? tỉ giá hối đoái có thể tránh được




                                                �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                               TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM   17
                                  Hình 12: Tỉ giá giữa đồng Việt Nam và đô-la Mỹ




     Xu hướng mới trong đầu tư trực tiếp nước ngoài

     Cam kết vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đã giảm đáng kể trong năm 2011, song vốn giải ngân
     không bị chậm lại nhi�?u kể từ khi khủng hoảng toàn cầu bắt đầu lan rộng. Tổng vốn FDI cam
     kết giảm gần 22% trong mư�?i tháng đầu năm 2011 so với cùng kỳ năm ngoái.

                                         Bảng 3: �?ầu tư trực tiếp nước ngoài
                                                  (triệu đô-la Mỹ)

                                                            10t-2010     10t-2011   thay đổi %

             Vốn thực hiện                             9.000               9.100       1,1
               Vốn đăng ký                            14,412              11,274     -21,8
                Mới đăng ký                           12,670               8,876     -29,9
                Tăng vốn cho các dự án đang thực hiện  1,742               2,398      37,6
               Số dự án
                Mới đăng ký                            1,067                861      -19,3
                Tăng vốn                                 367                264      -28,1
               Xuất khẩu của khu vực có vốn FDI       27,294             37,830       38,6
               Nhập khẩu của khu vực có vốn FDI       29,643             38,892       31,2

               Nguồn: Bộ Kế hoạch và �?ầu tư



     Trong một dấu hiệu đáng khích lệ, các nhà đầu tư nước ngoài dư�?ng như đang chuyển từ khu
     vực bất động sản mang tính đầu cơ cao sang khu vực sản xuất, đi�?u này có thể giúp gia tăng
     việc làm và sản lượng một cách ổn định.




      �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
18    TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM
                                Hình 13: Thay đổi trong cam kết FDI
                                             (cơ cấu)




 Nguồn: Bộ Kế hoạch và �?ầu tư




Các nước �?ông �? là các nước đầu tư vào Việt Nam nhi�?u nhất trong 10 tháng đầu năm 2011.
�?ặc khu hành chính Hồng Kông, Trung Quốc là nhà đầu tư lớn nhất với số vốn cam kết 2,9 tỉ
USD, tiếp theo là Singapore (1,4 tỉ USD), Nhật Bản (0,9 tỉ USD), Trung Quốc (0,6 tỉ USD) và Hàn
Quốc (0,5 tỉ $). Trong dài hạn, Việt Nam cần giải quyết nhi�?u vấn đ�? mới có thể duy trì được vị
thế là một điểm đến thực sự hấp dẫn đầu tư. Một thách thức của Việt Nam là phải nâng cấp
cơ sở hạ tầng, đặc biệt trong các lĩnh vực như điện, giao thông và kho cảng, là các lĩnh vực mà
các nhà đầu tư thư�?ng cho là những trở ngại chính. Kỹ năng ngư�?i lao động cũng cần được
nâng cao để Việt Nam cải thiện được giá trị gia tăng trong chuỗi sản xuất toàn cầu.



Thâm hụt ngân sách giảm nh�? hành thu tốt
Cân đối ngân sách vẫn ở trong tầm kiểm soát nh�? có cải thiện đáng kể trong thu ngân sách
năm 2011. Tổng thu ngân sách ước tính tăng 29,4% trong chín tháng đầu năm 2011 so với
cùng kỳ năm trước: thu thuế tăng 29,8%, và thu ngoài thuế tăng 39,6%. Giá dầu cao giúp cho
thu từ dầu thô tăng 54% so với cùng kỳ năm trước.




                                              �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                             TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM   19
                                 Hình 14: Thu ngân sách nhà nước theo sắc thuế
                                                      (nghìn tỉ đồng)




                               Nguồn: Bộ Tài chính



     Kết quả thực hiện ngân sách ban đầu cho chín tháng đầu năm 2011 cho thấy chi ngân sách
     tăng nhanh – tăng 27,9% so với thu ngân sách trong nước. Trong chín tháng đầu năm 2011,
     chi thư�?ng xuyên và chi đầu tư tăng lần lượt là 30,1 và 20,9%. Tỉ lệ tăng chi này nhất quán với
     kế hoạch ngân sách ban đầu cho năm 2011 (so với kế hoạch ngân sách ban đầu năm 2010),
     nhưng lại không thống nhất với thông báo trong khuôn khổ Nghị quyết 11 là tổng chi đầu tư
     sẽ cắt giảm 80 nghìn tỉ đồng (khoảng 3,2% GDP) bằng cách đình chỉ các dự án đầu tư công
     không hiệu quả và tạm dừng các dự án chưa thực sự cấp bách như một phần của gói chính
     sách bình ổn. Việc củng cố ngân sách diễn ra theo nghĩa là thâm hụt ngân sách chung dự báo
     là 3,9% GDP trong năm 2011, giảm từ mức 6,4% trong năm 2010, song không phải nh�? cắt
     giảm chi tiêu (Hình 15).

                                         Hình 15: Chi ngân sách nhà nước
                                                      (nghìn tỉ đồng)




                                Nguồn: Bộ Tài chính




      �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
20    TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM
Nợ công gia tăng kể từ khi khủng hoảng kinh tế toàn cầu

Nợ công của Việt Nam vẫn an toàn từ trước đến nay, song đã xấu đi nhi�?u kể từ cuộc khủng
hoảng toàn cầu cuối năm 2008. Tổng số dư nợ công ước tính bằng 57% GDP, trong đó nợ
trong nước và nước ngoài của Chính phủ bằng 46% GDP, nợ được Chính phủ bảo lãnh bằng
11% và nợ trái phiếu chính quy�?n địa phương băng 0,3% GDP.

Tổng dư nợ nước ngoài của Việt Nam tính đến cuối năm 2010 ước tính đã ở mức 42% GDP,
cao hơn so với cuối năm 2007 gần 10 điểm phần trăm. Phần lớn nợ nước ngoài của chính phủ
Việt Nam và được chính phủ bảo lãnh là nợ ưu đãi với kỳ hạn dài và cấu trúc đồng ti�?n vay khá
đa dạng. Tính đến cuối năm 2010, cơ cấu đồng ti�?n vay nước ngoài của chính phủ và được
chính phủ bảo lãnh bao gồm 39% bằng đồng yên Nhật, 27% bằng Quy�?n rút vốn đặc biệt
(SDR), 22% bằng đô-la Mỹ, 9% bằng Euro và 3% bằng các đồng ti�?n khác. Số nợ nước ngoài
của chính phủ và được chính phủ bảo lãnh vào th�?i điểm cuối năm 2009 vào khoảng 29,3%
GDP và ước tính đã có thể tăng lên 31,1% GDP vào 2010.

Mặc dù các chỉ số v�? nợ và trả nợ nước ngoài của Việt Nam hiện có thấp hơn so với các mức
đánh giá trong phân tích b�?n vững nợ nhưng khủng hoảng kinh tế toàn cầu cho thấy tình
trạng nợ nước ngoài có thể thay đổi cực kỳ nhanh chóng trong các nước phát triển cũng như
đang phát triển. Trước khủng hoảng kinh thế toàn cầu đã có nhi�?u quốc gia đang phát triển
có được vị thế tài khóa thuận lợi do h�? đã thực thi các chính sách thận tr�?ng từ những năm
đầu của thập kỷ trước. Tuy nhiên, việc phải triển khai các chính sách kích cầu nhằm đối phó
khủng hoảng kinh tế toàn cầu đã làm gia tăng nợ công ở hàng loạt nước phát triển cũng như
đang phát triển. Nợ công ở các nước công nghiệp có thể tăng lên mức 110% GDP vào năm
2015 tức là gần 40 điểm phần trăm cao hơn so với th�?i điểm trước khủng hoảng. Tại các nước
thu nhập thấp, giá trị hiện tại ròng của nợ công so với GDP ước tăng thêm 5-7 điểm phần trăm
trong hai năm 2009-2010 và khoảng 40% số các nước thu nhập thấp đã thuộc diện khó khăn
v�? nợ công hoặc ti�?m ẩn nguy cơ rơi vào tình cảnh này (theo “Nợ quốc gia và khủng hoảng tài
chính�? Carlos Primo Braga và Gallina A. Vincelette).




                                            �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                           TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM   21
                                          Hình 16: Tổng dư nợ nước ngoài
                                                  (phần trăm GDP)




                                Nguồn: Bộ Tài chính




     Việt Nam cũng khó có thể tránh được nguy cơ nợ công gia tăng. Một nguyên nhân gây nên
     sự bất trắc, và do đó là một rủi ro khó lượng hóa, đối với tính b�?n vững nợ là khoản nợ ti�?m ẩn
     chưa được phản ánh trong các số liệu thống kê chính thức v�? nợ của chính phủ và được chính
     phủ bảo lãnh. Nợ nước ngoài của “khu vực ngoài quốc doanh�?, bao gồm cả các khoản vay của
     các doanh nghiệp nhà nước và tư nhân không được chính phủ bảo lãnh trong năm năm vừa
     qua đã tăng từ 4,4% GDP ở năm 2005 lên 11,1% trong năm 2010.

     Nghĩa vụ công khai của các khoản nợ nước ngoài được chính phủ bảo lãnh đã tăng từ 1,7%
     lên 4,4% GDP trong giai đoạn từ 2005 đến 2010. Một số DNNN nợ nhi�?u, đặc biệt là trong
     ngành đóng tàu và xi măng được cho biết là đang gặp phải khó khăn trong việc trả nợ. Chính
     phủ nhận thức rất rõ v�? những rủi ro này, và hiện nay đang chuyển sang tăng cư�?ng công
     tác giám sát và quản lý nợ của các DNNN bằng cách thắt chặt quy định và thay đổi chế độ
     báo cáo. Cần phải tập trung vào việc đơn giản hóa yêu cầu báo cáo, tăng cư�?ng các nghĩa vụ
     công khai thông tin, đánh giá rủi ro tổng hợp thay vì theo dõi sát sao từng quyết định đi vay.
     Nâng cao quản trị doanh nghiệp là công việc hết sức cần thiết trong các DNNN v�? quản lý nói
     chung và trách nhiệm giải trình tài chính nói riêng. Cải thiện được những khía cạnh này không
     những sẽ làm giảm bớt các vấn đ�? nợ phát sinh từ các nghĩa vụ ti�?m ẩn, mà còn giúp chuyển
     đổi các DNNN thành các doanh nghiệp có khả năng cạnh tranh tốt hơn.




      �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
22    TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM
                                Hình 17: Nợ công nước ngoài, phân theo chủ nợ
                                                       (tỉ đô-la)




                              Nguồn: Bộ Tài chính




Có dấu hiệu căng thẳng trong khu vực ngân hàng

Khu vực ngân hàng của Việt Nam gặp nhi�?u khó khăn do tình hình kinh tế vĩ mô bất lợi, chính
sách ti�?n tệ thắt chặt và tăng trưởng suy giảm. Tổng tăng trưởng ti�?n gửi vào cuối quý ba năm
nay đạt 9,8% song trong tháng 9 đã cho thấy tăng trưởng âm (-1,07%). Tăng trưởng tín dụng
cũng chậm lại đáng kể, xuống còn 8,14% vào cuối quý ba, chủ yếu là do thanh khoản trong hệ
thống ngân hàng giảm sút và các hành động chính sách của NHNN. Cắt giảm tăng trưởng tín
dụng là cần thiết để chống lạm phát, nhưng hậu quả của nó là ách tắc tín dụng lại gây nhi�?u
khó khăn cho ngân hàng và doanh nghiệp.

Chất lượng tài sản của các ngân hàng vẫn là một mối quan ngại thư�?ng trực trong bối cảnh
tín dụng tăng trưởng bất thư�?ng trong những năm qua, lãi suất cho vay cao và năng lực quản
lý rủi ro của hệ thống ngân hàng tương đối yếu. Theo số liệu chính thức, tỉ lệ nợ xấu (NPL) của
hệ thống ngân hàng vào khoảng 2% tính đến cuối năm 2010, và tăng lên 3,2% tính tại th�?i
điểm cuối tháng 8/2011. Nợ xấu ngân hàng dự báo sẽ tăng trong những tháng tới, khi quá
trình giảm bớt đòn bẩy nợ đầy khó khăn vẫn tiếp diễn.

Rủi ro của hệ thống ngân hàng đối với các DNNN làm ăn thua lỗ và các khoản cho vay bất
động sản là mối quan ngại đặc biệt. Các khoản vay dành cho DNNN ước tính1 vào khoảng 27%
tổng dư nợ. Mặc dù lượng tín dụng từ các NNTMQD cho các DNNN vay đã giảm dần trong
những năm gần đây nếu xét v�? tỉ lệ trong tổng dư nợ tín dụng, song đây vẫn là một nguồn
gây bất ổn cho hệ thống ngân hàng. Những đ�? xuất thay đổi trong Nghị định 09/2009/N�?-CP
v�? quản lý tài chính trong các doanh nghiệp nhà nước và hạn chế đầu tư của DNNN vào các
1
     Ước tính của Ngân hàng Thế giới dựa trên số liệu của IMF (T3/2011).




                                                         �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                                        TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM   23
     doanh nghiệp khác là những quyết định đáng nghi nhận. Một số ngân hàng nh�? và trung
     bình còn chịu rủi ro cho vay bất động sản mà bằng chứng là số lượng đang gia tăng các doanh
     nghiệp vừa và nh�? phải đóng cửa2 và các doanh nghiệp (ví dụ như một số nhà máy xi măng)
     không thanh toán được các khoản vay đến hạn.

     An toàn vốn tối thiểu vẫn là một vấn đ�? nổi cộm không chỉ với các ngân hàng nh�? mà cả đối
     với các ngân hàng lớn cả v�? con số tuyệt đối lẫn tỉ lệ an toàn vốn. Nói v�? con số tuyệt đối, th�?i
     hạn các ngân hàng phải tăng vốn đi�?u lệ tối thiểu lên 3 nghìn tỉ đồng (khoảng 143 triệu USD
     theo tỉ giá hiện hành) vào cuối năm 2010 đã được gia hạn thêm một năm nữa, vì nhi�?u ngân
     hàng nh�? không thể đáp ứng được yêu cầu này. Xét v�? tỉ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR), cả hệ
     thống ngân hàng ước tính đã đạt vượt 9%. Với tỉ lệ nợ xấu gia tăng và chất lượng tài sản được
     báo cáo là đang xấu đi, tỉ lệ an toàn vốn tối thiểu ở một số ngân hàng có lẽ đã yếu đi. Các nhà
     đầu tư chiến lược nước ngoài có thể sẽ mang thêm vốn, kinh nghiệm và kỹ năng chuyên môn
     cho các ngân hàng trong nước như đã thấy trong các trư�?ng hợp Công ty Tài chính Quốc tế
     (IFC) đầu tư vào Vietinbank và Ngân hàng Commonwealth của Australia tăng vốn cổ phần cho
     Ngân hàng Cổ phần Liên Việt.

     Vấn đ�? tái cơ cấu và kiện toàn khu vực ngân hàng đang được tích cực thảo luận và chính phủ
     đang xây dựng một kế hoạch hành động nhằm giải quyết các thách thức kể trên. Nhi�?u định
     chế tài chính có quy mô nh�?, hoạt động ở thành thị và có tốc độ tăng trưởng danh mục cho
     vay rất cao. Mặc dù đã hỗ trợ cho các ngân hàng yếu thông qua tăng thêm thanh khoản, song
     Ngân hàng Nhà nước cũng có ý cho biết rằng có thể sẽ phải có những động thái kiện toàn lại
     nếu như các ngân hàng yếu kém hoạt động không tuân thủ theo đúng quy định hiện hành.

     Chính phủ cũng đang nỗ lực củng cố khuôn khổ thanh tra, giám sát và thực thi tốt các quy
     định của ngành tài chính. Công tác thanh tra giám sát ngân hàng đã được các đối tác phát
     triển chú tr�?ng hỗ trợ trong năm vừa qua, và năng lực của Cơ quan Thanh tra Giám sát Ngân
     hàng (BSA) đã được cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, việc thực thi giám sát vẫn còn yếu và cần được
     tiếp tục hoàn thiện cho phù hợp với Luật v�? các tổ chức tín dung (2010). Việc lệ thuộc vào các
     biện pháp hành chính vẫn còn phổ biến và sẽ phải giảm dần để như�?ng chỗ cho các cơ chế
     dựa vào thị trư�?ng.

     Một bước đi quan tr�?ng hướng đến một môi trư�?ng minh bạch hơn của hệ thống ngân hàng
     là việc ban hành Thông tư 35/2011/TT-NHNN của NHNNVN v�? vấn đ�? công khai và cung cấp
     thông tin của ngân hàng trung ương. Nỗ lực cung cấp định kỳ những thông tin quan tr�?ng
     như một số các chỉ số lành mạnh tài chính (FSIs) là rất đáng hoan nghênh, đặc biệt khi những
     quy định phức tạp v�? bảo mật thông tin vẫn còn đang có hiệu lực. Thông tư này là bước khởi

     2
            Theo thông tin từ Bộ KH-�?T, trong chín tháng đầu năm 2011, có gần 49 ngàn doanh nghiệp đã ngừng hoạt động (trong
            đó 5.800 trư�?ng hợp phá sản, 11.500 trư�?ng hợp kinh doanh thất thư�?ng, 31.500 trư�?ng hợp không đóng thuế). Ước tính
            cho cả năm 2011 có thể lên đến 10% trong tổng số 60.000 doanh nghiệp.




         �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
24       TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM
đầu tốt nhưng cần phải làm nhi�?u hơn nữa để các báo cáo và quy trình công khai như vậy tiến
gần hơn tới các chuẩn mực quốc tế. Trong các năm tới đây, NHNNVN cần tiếp tục tăng cư�?ng
tính minh bạch thông qua việc công khai thêm các chỉ số lành mạnh tài chính (FSIs) và các
số liệu thống kê khác v�? toàn ngành ngân hàng (và của từng ngân hàng) như các nước láng
gi�?ng trong khu vực.




                                           �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
                                                          TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ GẦN �?ÂY CỦA VIỆT NAM   25
     TRIỂN VỌNG KINH TẾ TRUNG HẠN

     Ổn đinh kinh tế vĩ mô của Việt Nam vẫn còn mong manh và nếu nới l�?ng chính sách quá sớm
     sẽ lại tạo nguy cơ để các bất ổn sẽ lặp lại. Việc thực hiện nghiêm túc các biện pháp củng cố
     ngân sách và cải cách cơ cấu như đã đ�? ra trong Nghị quyết 11 - bao gồm sắp xếp lại và cải
     cách doanh nghiệp nhà nước cũng như khu vực tài chính ngân hàng – sẽ giúp Việt Nam khôi
     phục lại môi trư�?ng kinh tế vĩ mô b�?n vững, đồng th�?i đặt n�?n móng để nâng cao hiệu quả và
     năng suất cho quá trình tăng trưởng trong trung hạn và dài hạn. Tuy nhiên, việc triển khai các
     biện pháp chính sách cải cách cơ cấu sâu rộng và quan tr�?ng này đòi h�?i phải có sự chỉ đạo
     quyết liệt, sự thực hiện b�?n bỉ và nghiêm túc và ủng hộ của các đối tác phát triển cũng như
     những hy sinh trong ngắn hạn. Việt Nam sẽ phải lựa ch�?n hoặc một vài năm khó khăn nhằm
     bình ổn kinh tế hướng tới triển v�?ng phát triển b�?n vững hơn trong tương lai, hoặc tiếp tục
     theo đuổi phương thức tăng trưởng song hành với bất ổn vĩ mô như những năm trước đây.

     Thách thức của việc duy trì tăng trưởng cao trong thập niên tới sẽ đòi h�?i phải có những cải
     cách táo bạo như những cải cách đã thực hiện trong chương trình �?ổi Mới. Thách thức đặt ra
     cho Việt Nam sẽ khó khăn hơn so với giai đoạn trước, và cũng không nhi�?u nước trên thế giới
     có thể đạt được tham v�?ng này. �?ể đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần nâng cao hiệu quả
     phân bổ nguồn lực trong đó nhà nước đóng vai trò rất quan tr�?ng - đi�?u này đôi lúc có nghĩa
     là nhà nước cần giảm bớt mức độ can thiệp của mình hơn so với hiện nay. Nhà nước cần phải
     từ b�? việc quản lý trực tiếp các hoạt động kinh doanh ở những lĩnh vực thị trư�?ng không thất
     bại, và tập trung nhi�?u hơn vào chức năng đi�?u hành, đi�?u tiết và tạo ra sân chơi bình đẳng
     cho khu vực tư nhân. Nhà nước có vai trò quan tr�?ng sống còn trong việc tạo ra một môi
     trư�?ng thuận lợi để đạt được hiệu quả cao hơn từ sử dụng nguồn lực ít hơn, có nghĩa là nâng
     cao phúc lợi cho ngư�?i lao động và ngư�?i tiêu dụng trong khi sử dụng ít đầu vào hơn, và giảm
     bớt tác động tiêu cực đối với môi trư�?ng.




      �?IỂM LẠI CẬP NHẬT TÌNH HÌNH PH�?T TRIỂN KINH TẾ VIỆT NAM
26    TRIỂN VỌNG KINH TẾ TRUNG HẠN
Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam
63 Lý Thái Tổ, Hà Nội
Tel. (84-4) 3934 6600, Fax (84-4) 3935 0752
www.worldbank.org.vn