73434 Хэн Компанийг Чиглүүлж Байна вэ? Компанийн засаглалын талаарх сурвалжлах удирдамж Олон улсын Сэтгүүлчдийн төв Компанийн засаглалын олон улсын форум Олон улсын санхүүгийн корпораци ӨМНӨХ ҮГ Өнөөдөр мэргэжлийн байдлаар сурвалжлахын зөвхөн сайн гүйцэтгэл үзүүлээд зогсохгүй мөн хүнд тулд бизнесийн сэтгүүлчид орчин үеийн компаниуд хэцүү эдийн засгийн нөхцөлд хэрхэн уян хатан байгааг хэрхэн үйл ажиллагаа явуулдаг, амжилтанд хүрэхэд харуулж болно. шаардлагатай нөхцөл болон тэдгээрт тулгардаг бэрхшээл, асуудлуудын талаар өргөн цар хүрээний Мөн илүү их судалгаа, мэдлэгтэй байдлаар бизнесийн ойлголттой байх хэрэгтэй. Ялангуяа компанийн сайн үйл ажиллагааны талаар сурвалжлах нь бусдын засаглалын практикийн ач холбогдлыг ойлгодог, мэдээнээс ялгарч, сайн бэлтгэж бодож төлөвлөсөн, үнэлдэг сэтгүүлчид бусдын хүндэтгэлийг олж авч, оновчтой мэдээ мэдээллийг хайж байгаа илүү мэдлэг өөрсдийн мэдээлж байгаа компаниудтайгаа итгэлцэл мэдээлэлтэй бизнес эрхлэгчдийг татна. бүхий ажлын харилцаа холбоог тогтооно. “Хэрвээ та компаниудын талаар мэдээлж байхдаа 2007 онд Хэвлэл мэдээллийн сургалтын хөтөлбөрийг компанийн засаглалын талаар орхигдуулвал та эхлүүлсэнээс хойш Олон улсын корпорацийн уншигчдад мэдээний нэг хэсгийг л зөвхөн өгч байна засаглалын форум нь Зүүн, Өмнөд болон Төв Ази, гэсэн үг” гэж (Перугийн) Компаний оролцогчид Латин Америк, Африк, Ойрхи Дорнодод сэтгүүлчдэд (Stakeholders) сэтгүүлийн Christina Sevillano del Aguila зориулсан төрөл бүрийн сургалтын хөтөлбөр, зөвлөж хэлсэн байдаг. “Хөрөнгө оруулагчдын хувьд ч семинар зохион байгуулсаар ирсэн бөгөөд ингэхдээ мөн ялгаагүй, тэдэнд буруу явдлаа залруулахын тулд ихэнх тохиолдолд Томсон Ройтерс Сан, Agence компаниуд юу хийдэг талаарх хараат бус мэдээлэл France-Presse-тай хамтран ажилласан байна. хэрэгтэйгээс гадна ийм мэдээг үзэгчдийн сонирхолтой нийцүүлж ойлгоход хялбар байдлаар бичих ёстой”. Ийм сургалт, арга хэмжээний үеэр бид компанийн засаглалын талаар шаардлагатай мэдлэггүй атлаа энэ Энэхүү Удирдамжийг бэлтгэхэд Олон улсын талаар сурвалжилж байгаа бизнесийн сэтгүүлчдийн Сэтгүүлчдийн төв(ОУСТ)-тэй хамтран ажилласан олон жишээтэй тулгарсан. Форумын зүгээс хэвлэл нь олон улсын, ялангуяа хүндрэл бэрхшээлтэй мэдээллийнхэнтэй хамтран ажиллах нь компанийн тулгарсан зах зээлүүд дээр ажиллаж байгаа засаглалтай холбоотой асуудлуудын талаарх сэтгүүлчдэд өргөн цар хүрээний туршлага болсон. ойлголтыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн арга хэмжээний Форумын зүгээс компанийн засаглалтай холбоотой нэг чухал хэсэг бөгөөд шинээр гарч ирж буй зах зээл, туршлага, ур чадварыг өгөх бол харин ОУСТ нь хөгжиж буй улс орнуудад компанийн засаглалын зөв мэдээг юу сонирхолтой болгодог, компанийн практикийг хөгжүүлнэ. Энэ арга хэмжээний хувьд засаглалын гол гол элементүүдийн талаар Дэлхийн банк группын гишүүн болох Олон улсын бизнесийн сэтгүүлчдийн суралцаж мэдэх ёстой санхүүгийн корпорацитай хамтран ажиллаж байна. шаардлагуудтай тус Удирдамжийг тохирсон байгаа эсэхийг баталгаажуулдаг. Эдгээр үйл ажиллагаа Манай хөтөлбөрийн зорилго бол компанийн нь сэтгүүлчдэд юу шаардлагатай болох талаар засаглалын талаарх мэдээллийг бизнесийн ертөнц, ойлголт өгөөд зогсохгүй мөн сургалтын хөтөлбөрөөр олон нийтэд түгээн тараахад сэтгүүлчдэд онцгой ур дамжуулж үүнийг хэрхэн түгээх ёстой талаар заана. чадварыг эзэмшүүлэх, өөрөөр хэлбэл зөвхөн хувь ОУСТ нь энэхүү Удирдамжид дурдсанаас ч илүү өргөн нийлүүлэгчид төдийгүй нийгэмд ихээхэн нөлөө цар хүрээний нөөц, туршлагатай болно. үзүүлж болох компанийн үйл ажиллагааны талаар уншигчдад ойлгуулах сэтгүүлчдийн ур чадварын Энэхүү Удирдамж нь бизнесийн сэтгүүлчдэд сургалт асуудал энд хамааралтай. Судалгаа шинжилгээ хийж, явуулахтай холбоотой Форумын болон ОУСТ- ойлголттой болсоноороо сэтгүүлчид нь компанийг ийн туршлага, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хангалтгүй удирдаж байхад юу тохиолддог талаар компанийн засаглалын чадамж бэхжүүлэх хэрэгсэл, мэдээлж болно. Түүнчлэн сэтгүүлчид нь шилдэг мэдлэг олгох материал дээр тулгуурласан байдаг. практикийг баримталж мөрдөж байгаа компаниуд Энэ нь компанийн засаглалын талаарх чухал 2 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? сэдвүүдийг хөндөж, бидний өөрсдийн ажиглалт Форумын бүхий л бүтээл, ажлын кейсийг гаргахад болон туршлагатай сэтгүүлчдийн хувь нэмэр дээр олон хүн, байгууллагуудтай өргөн цар хүрээнд үндэслэсэн эрэн сурвалжлах сэтгүүлзүйн жишээ, кейс хамтран ажиллаж тус Удирдамжийг гаргасан. Энэхүү судлалыг авч үзнэ. удирдамжийг гаргахад оруулсан хувь нэмрийг нь Тус Удирдамж нь компанийн засаглалын тодорхой эх “Талархал” хэсэгт тусгайлан талархаж сайшаан бичсэн сурвалж болох зорилгогүй бөгөөд харин шинээр гарч болно. ирж буй болон хөгжиж буй зах зээлд ажиллаж байгаа бизнесийн сурвалжлагч нарт маш хэрэгцээтэй чухал зарчмуудыг тодорхойлно. “Удирдамжийн тухай” гэсэн Олон Улсын Компанийн хэсэг нь Удирдамжийн зорилго, хэрэглээ болон үүрэг Засаглалын Форумын тэргүүн функцийг тайлбарлана. Philip Armstrong ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 3 Манай хөтөлбөрийн зорилго бол компанийн засаглалын талаарх мэдээллийг бизнесийн ертөнц, олон нийтэд түгээн тараахад сэтгүүлчдэд онцгой ур чадварыг эзэмшүүлэх, өөрөөр хэлбэл зөвхөн хувь нийлүүлэгчид төдийгүй нийгэмд ихээхэн нөлөө үзүүлж болох компанийн үйл ажиллагааны талаар уншигчдад ойлгуулах сэтгүүлчдийн ур чадварын асуудал энд хамааралтай. 4 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? ТАЛАРХАЛ Хэн нь компанийг чиглүүлдэг вэ? Компанийн засаглалын талаар сурвалжлах удирдамжийг олон улсын мэргэжилтнүүдийн идэвхитэй оролцоо, хичээл зүтгэлийн ачаар гаргасан болно. Олон улсын Компанийн засаглалын форум нь хэвлэл мэдээллийнхэнд зориулсан тус Удирдамжид хувь нэмрээ оруулсаны төлөө гол зохиогч Margie Freaney болон Олон улсын сэтгүүлчдийн төв, Форумын Хувийн хэвшлийн зөвлөх группын дор (цагаан толгойн дэс дарааллаар) нэр дурдсан дараах мэргэжилтнүүд, шүүмжлэгчид, гишүүдэд гүнээ баярлаж талархсанаа тусгайлан илэрхийлье. Amira El SaeedAgag, Үйл ажиллагаа хариуцсан ажиллагааны зөвлөх – Зүүн Ази болон Номхон далай, ажилтан ВЬЕТНАМ ОУСК-ийн зөвлөх үйлчилгээ, ЕГИПЕТ, МИНА Craig Hammer, Хэвлэл мэдээлэл, засаглалын Simone Azevedo, Зохиогч Редактор, мэргэжилтэн, Дэлхийн банк институт, АНУ Capital Alberto, БРАЗИЛ Robert Holloway, Захирал, gence France Press (AFP) сан, ФРАНЦ Tamal Bandyopadhyay, Дэд гүйцэтгэх захирал, Mint, Isimkah Ibuakah, Хуулийн зөвлөх, Нигерийн ЭНЭТХЭГ Компанийн засаглалын банкны хөтөлбөр – ОУСК-ийн Тогтвортой бизнесийн үйл ажиллагааны зөвлөх, Vanessa Bauza, Харилцаа холбооны ажилтан, Дэд Сахарын Африк, НИГЕРИ ОУСК‑ийн Байгаль орчин, нийгэм болон засаглалын хэлтэс, АНУ Sonja Matanovic, Харилцаа холбооны захирал, Олон улсын сэтгүүлчдийн төв, Mahwesh Bilal Khan, Үйл ажиллагааны гишүүн АНУ ажилтан, ОУСК-ийн Ойрхи Дорнод болон Хойд Америкийн зөвлөх үйлчилгээ, ПАКИСТАН Edmond Mjekiqi, Стратегийн шинжээч ОУСК-ийн Байгаль орчин, нийгэм болон засаглалын Caroline Bright, Олон улсын бүтээгдэхүүн хариуцсан хэлтэс, АНУ тэргүүн, Компанийн засаглал, ОУСК-ийн Тогтвортой бизнесийн үйл ажиллагааны Peter Montagnon, Хөрөнгө оруулалтын ахлах зөвлөх, зөвлөх, АНУ Санхүүгийн мэдээллийн зөвлөл, ЛОНДОН Johanna Carrillo, Хөтөлбөрийн тэргүүн захирал, Олон улсын Сэтгүүлчдийн төв, АНУ Sharon Moshavi, Дэд Ерөнхийлөгч, Шинэ санаачлага, Олон улсын сэтгүүлчдийн төв, Corina Cepoi, Захирал. АНУ Мэргэжлийн сэтгүүлзүйн Chrisinau сургууль, МОЛДОВА Anne Molyneux CS International, Eric Chinje, Стратеги, харилцаа холбоо хариуцсан АВСТРАЛИ/ИХ БРИТАНИ захирал, Mo Ibrahim сан, ИХ БРИТАНИ Kiril Nejkov, Үйл ажиллагааны ажилтан, Компанийн Juan Carlos Fernandez, Үйл ажиллагаа хариуцсан засаглал, ОУСК – Европ болон Төв Азийн зөвлөх ахлах ажилтан, ОУСК-ийн Тогтвортой бизнесийн үйл үйлчилгээ, МАКЕДОН ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 5 ТАЛАРХАЛ Adesinaola Odugbemi James D. Spellman Гадаад албаны хэлтэс, Strategic Communications ХХК, Дэлхийн банк, АНУ АНУ Eugene Spiro, Төслийн ахлах ажилтан. ОУСК-ийн John Plender, Тэргүүлэх зохиогч, Олон улсын компанийн засаглалын форум, The Financial Times, АНУ ЛОНДОН Alexey Volynets, Мэдлэгийн менежментийн Marjorie Pavia, Тэргүүлэх зохиогч, гишүүн ажилтан, ОУСК-ийн Олон улсын компанийн The Financial Times, засаглалын форум, АНУ ЛОНДОН Designer: Wendy Kelly, Loty Salazar, Мэдлэгийн менежментийн ажилтан, WLK Design Group Инк, ОУСК-ийн Тогтвортой бизнесийн үйл ажиллагааны АНУ зөвлөх, АНУ 6 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? УДИРДАМЖИЙН ТАЛААР Энэхүү Удирдамжийг бизнес болон тайлбарлах,ойлгомжтой бөгөөд сайн мэдээ бичихэд санхүүгийн салбарын талаар сурвалжлах шаардлагатай мэдлэг, ур чадварыг эзэмшихэд зарим туршлагыг хэдийнээ эзэмшсэн сурвалжлагч нарт тусална. сурвалжлагчид, редакторуудад зориулсан болно. Удирдамжийн зорилго нь компанийг хэрхэн n Компанийн засаглал гэж юу болох, энэ нь мэдээнд удирдан чиглүүлж байгаа, компанийн хувьцаа хэрхэн нөлөөлж болох. (1 дүгээр бүлэг, Сайн эзэмшигчид, компаний бусад оролцогчид (компаний засаглал гэж юу болох, яагаад сэтгүүлчид үүнийг шийдвэр, бодлого, үйл ажиллагаанас хамааралтай анхаарах ёстой вэ?) буюу тэдгээрт нөлөөлөх оролцогчид, тухайлбал, n Бусад сурвалжлагчдын мэдээлж чаддаггүй компаний зээлдүүлэгч, хувьцаа эзэмшигч, захирал, компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөл болон ажилтан, төрийн байгууллага, нийлүүлэгч, ажил хороодын зүгээс мэдээг бичиж, агуулгыг нь гүйцэтгэгч, хэрэглэгч зэрэг) ноцтой үр нөлөө үзүүлж гаргахад тэдгээрийн гүйцэтгэх үүргийг хэрхэн болох үйл явдлуудыг тодорхойлж мэдээгээ бичихэд ойлгох. (2 дугаар бүлэг, бүх чухал төлөөлөн туслах явдал юм. удирдах зөвлөл) Хэвлэл мэдээллийн манаачийн үүрэг, төлөөлөн n Хувьцаат компаниудад хувьцаа эзэмшигч нь удирдах зөвлөл нь хэрхэн ажилладаг, юу нь сайн зөвхөн хувь нийлүүлэгч байгаад зогсохгүй мөн засаглалыг бий болгодог, ямар санхүүгийн мэдээ мэдээний санааны гайхалтай эх сурвалж болж гаргадаг, хувьцаа эзэмшигчдийн үүрэг юу болох, байдаг. (3 дугаар бүлэг. Хувьцаа эзэмшигчдийн компанийн дотоод ажлуудын мэдээллийн чанартай талаарх бүх зүйл) зүйлсийг хэрхэн мөрдөж шалгах, ашиглах талаарх сэдвүүдийг хамарсан болно. n Компаниуд ямар бүтэц зохион байгуулалттай байдгийг ойлгосноор ТУЗ болон удирдлага Сэтгүүлчид нь компанийг хууль, дүрэм журмуудыг хэрхэн харилцан ажилладаг, яагаад гэр бүлийн зөрчиж байгаа эсэхийг харуулсан “улаан туг” буюу эзэмшлийн болон төрийн эзэмшлийн компаниуд анхааруулах дохиог хэрхэн таних талаар сурна. үргэлж хувьцаа эзэмшигчид, төрийн дээд эрх Мэдээг сурвалжлах, бичих талаарх зөвлөмжүүдийн ашгийн төлөө ажиллах боломжгүй байдаг талаар хүрээнд мэдээг ойлгомжтой, тэнцвэртэй, шударга сэтгүүлчийг олж мэдэхэд тусална. (4 дүгээр болон итгэл үнэмшилтэй байдлаар боловсруулахад бүлэг, гэр бүлийн болон төрийн эзэмшлийн сурвалжлагчдыг удирдан чиглүүлнэ. компаниудын эргэн тойронд) Тус Удирдамжийн гурван нийтлэг шинж чанар нь n Хууль эрхзүйн дагуух мэдэгдлүүд нь хаанаас юуг сурвалжлагчид мэдээлж буй сэдэв, сурсан мэдлэгээ харж, харж байгаа зүйлээ хэрхэн тайлбарлахаа “итгэлтэй”-гээр ашиглахад тусалдаг. мэддэг сурвалжлагчдад онцгой мэдээ бичих Сурвалжлагчийн тэмдэглэлийн дэвтэр: арвиан эх сурвалж болно. (5 дугаар бүлэг, Шугамыг дагах: Дүрэм журмууд болон мэдээлэх зарчим) Бизнесийн гарамгай, шилдэг сэтгүүлчдийн зөвлөгөө n Санхүүгийн тайлангууд болон жилийн тайланууд, Мэдээний хэрэгслийн хайрцаг: Мэдээний ялангуяа чухал хэсгүүдийг нь олж уншдаг санааг хэрхэн, хаанаас олж авах болсоноор ихэвчлэн сэтгүүлзүйн шуугиан тарьсан Та юу мэдэх вэ? Удирдамжийн хичээл, мэдээ гаргахад тус болно. (6 дугаар бүлэг, Тоон сургалтуудыг ашиглах үзүүлэлтийн цаадах мэдээг олж харах) n Мэдээгээ боловсруулах нь компаниуд хариуцсан Бүлэг бүр нь мэдээлж сурвалжилж буй компаниудын сурвалжлагчдын гол хийх зүйл юм. Иймээс талаар гарч болзошгүй мэдээг олж таних, гол компанийн гүйцэтгэх удирдлагууд болон олон гол факт баримтуудыг ухаж судлах, дүгнэлтээ нийттэй харилцах албаны захирлуудаас ирж буй ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 7 УДИРДАМЖИЙН ТАЛААР дарамт, шахалтан дор ажилладаг. (7 дугаар засаглалын сэдвүүдийг хамарч хэрэглэгдсэн нэр бүлэг, Зөвлөмжийг бичих, мэдээлэх) томъёог тодорхойлж бичдэг. Бүлэг бүрийн төгсгөлд эх сурвалжийн талаарх хэсэг байгаа бөгөөд үүнд бүлгийн сэдэвтэй Санамжууд: Бүх тоо нь ам.доллараар байна. холбоотой үндсэн эх сурвалжуудыг жагсаан бичсэн. “Компани”, “корпораци” болон “аж ахуйн нэгж” гэдэг Удирдамжийн төгсгөлд Сонгосон эх сурвалжууд гэсэн нэр томъёонууд нь бизнесийн нэгж, байгууллагын хэсэг байх бөгөөд энэ нь компанийн засаглалын илэрхийлж, хоорондоо ялгаатай байдлаар хэрэглэгддэг. талаарх хэрэгцээтэй вэбсайт, зөвлөмжүүдийг өгнө. Толь бичиг нь компаниуд болон корпорацийн 8 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? АГУУЛГА 9 БҮЛЭГ 1 Сайн засаглал гэж юу болох, яагаад сэтгүүлчид үүнийг авч үзэх ёстой вэ? БҮЛЭГ 2 Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн талаарх бүхий 19 л чухал зүйлс БҮЛЭГ 3 29 Хувьцаа эзэмшигчдийн талаарх бүхий л зүйл БҮЛЭГ 4 Гэр бүлийн болон төрийн өмчит 39 байгууллагуудын эргэн тойронд БҮЛЭГ 5 Шугамыг дагах: Дүрэм журмууд болон 49 мэдээлэх зарчим БҮЛЭГ 6 59 Тоон үзүүлэлтийн цаадах мэдээг олж харах БҮЛЭГ 7 67 Зөвлөмжийг бичих, мэдээлэх СОНГОСОН ЭХ СУРВАЛЖУУД 77 ТАЙЛБАР ТОЛЬ 82 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 9 БҮЛЭГ 1 Сайн засаглал гэж юу болох, яагаад сэтгүүлчид үүнийг анхаарч үзэх ёстой вэ? “Компанийн засаглал муу байвал компаниудыг мөхөөж, захирлуудыг нь шоронд оруулж, олон улсын нягтлан бодох бүртгэлийн фирмийг дампууруулж, компаниуд болон засгийн газруудад аюул авчирна” — The Economist (Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн чухал зүүлэлтүүд) Сайн сэтгүүлчид нь хамгийн мэдээлэлгүй бүрдүүлдэг, “улаан туг”-ийг хэрхэн тодорхойлдог, хэвлэлийн мэдээгээр ч сайн мэдээ бичиж чадна. компанийн удирдагчид юу хийж байгаа талаарх “Компанийн засаглал” гэдэг нэр томъёо дангаараа мэдээллийг хаанаас олж авдаг болохыг сурч мэднэ. нь анхааруулгын дохиог дэлдэхгүй ч дараах үгс нь Мөн та олон улсын сурвалжлагчдын бичсэн мэдээ, анхааруулах үүргээ гүйцэтгэнэ: Луйвар, хулгай, гарз уншигч болон үзэгчдэд ойлгомжтой, сайн мэдээ хохирол, мэдлэг чадваргүй байдал, давхар хэлцэл, бичих арга техникийн талаар олж мэднэ. гэр бүл-хамаатансах үзэл, эрх мэдлээ хэтрүүлэх, шамшигдуулах, ашиг сонирхлын зөрчил, бусдад Компанийн засаглал нь компанийг хянах, чиглүүлэхэд давуу эрх олгох, авилгал хээл хахууль шаардлагатай дүрэм журам, зохион байгуулалтыг тогтоодог ба мөн түүнчлэн компаний үйл ажиллагаа, Дээрх нэр томъёо нь сэтгүүлчдийг энэ тухай олон түүний гүйцэтгэлийн төлөө төлөөлөн удирдах нийтэд хүргэх сэдлийг төрүүлдэг бөгөөд учир нь зөвлөлөөс хувьцаа эзэмшигчдийн өмнө хүлээсэн эдгээр үгс сайн сэтгүүлзүйн үндэслэл болох онцгой үүрэг, түүн дотор менежментийг чиглүүлж, хянах бөгөөд шинэлэг мэдээг бичих боломж олгоно. журмыг тодорхойлдог. Гэвч компанийн засаглалын мэдээ нь зөвхөн гэмт Компанийн засаглалын тухай мэдээ нь ерөнхийдөө хэргийн тухай биш юм. Тухайлбал хүний амьжиргааг хүмүүсийн тухай юм. Өөрөөр хэлбэл, компанийн сайжруулах шинэ бараа бүтээгдэхүүн, ажил бодлогуудыг өөрчлөх хүсэлтэй хувьцаа эзэмшигчид, үйлчилгээг дэлхий дахинд өгч их хувь заяаг бий компанийн стратеги болон бодлогыг тогтоох үүрэг болгосон эрэгтэй, эмэгтэй хүн, онцгой авъяастай бүхий захирлуудын хоорондох тэмцэлдээн, өөр удирдагчид, аугаа санаа сэдэл, баатар болон зөн өөр санаа бүхий менежерүүдийн тухай юм. Ийм билэгтний талаар байж болно. мэдээнд ил тод бөгөөд хариуцлагатай байдал чухал үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд зохицуулагчид, хөрөнгийн Үндсэндээ засаглал гэдэг нь компани, эсвэл төрийн биржүүд, хувьцаа эзэмшигчид, компаний бусад өмчит байгууллагуудыг чиглүүлэх хэрэгсэл болно. оролцогчийн үйл ажиллагаа энд хамааралтай. Дэлхийн олон улс оронд тогтоож хэрэглэж байгаа Сэтгүүлчид нь хууль журам зөрчсөн томоохон удирдамж, стандарт болон шилдэг арга практик нь зүйлсийн талаар онцолж ил тод байдалд чухал үүрэг сайн засаглалыг юу бүрдүүлдэг болохыг тодорхойлдог гүйцэтгэнэ. Ил тод байдалгүйгээр үндсэн систем нь ч бөгөөд энэ талаар ойлголт сайтай бизнесийн сайн ажиллаж чадахгүй. сэтгүүлчид нь сайн болон муу засаглалын хоорондох ялгааг хурдан сурч мэдэж болно. Аль ч тохиолдолд “Компанийн засаглал гэдэг нь байгууллагын бүхэлд нь энэ нь сайн мэдээ болох боломжтой. хамарч гэрэлтсэн нарны тухай асуудал юм” гэж Пакистан дахь Kashf Microfinance Bank ХХК-ийн Энэхүү Удирдамжаас та сайн, муу засаглалыг юу гүйцэтгэх захирал Roshaneh Zafar хэлсэн байдаг. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 11 БҮЛЭГ 1 Сайн засаглал гэж юу болох, яагаад сэтгүүлчид үүнийг авч үзэх ёстой вэ? болно. Сайн засаглалтай компаниудын хувьцааны Компанийн засаглалын товч үнэ нь хямралын үед хэлбэлзэл багатай байдаг. тодорхойлж хэлвэл “Бизнесийн Сайн компанийн засаглал нь гэр бүлийн болон зан төлөвийг сайжруулах нь: гэр бүл зонхилсон удирдлагатай компаниудад энэ Яагаад бидэнд компанийн засаглал төрлийн ихэнхи компаниудыг сөнөхөд хүргэдэг өв хэрэгтэй” гэжээ. (Эдийн засгийн залгамжлахын төлөөх тэмцэлийг амжилттай даван хамтын ажиллагаа, хөгжлийн туулахад туслах боломжтой гэж Хонгконгийн Хятад байгууллага (ЭЗХАХБ): судлалын их сургуулийн Эдийн засаг, санхүүгийн http://bit.ly/J11k9R институтийн профессор, захирал Joseph Fan хэлжээ. (http://bit.ly/M2txF7). Олон сэтгүүлчид компанийн засаглалын талаар ойлгож мэдэлгүйгээр энэ талаар хэдийнээ сурвалжилж мэдээлсэн байдаг. Удирдлагын Сэтгүүлчид хэрхэн манаач болох вэ өөрчлөлт, эсвэл компанийн шинэ худалдан авалтын Хувьцаа эзэмшигчдийг ихээхэн алдагдалд хүргэх, талаарх мэдээ нь энэ талаарх үгсийг дурдаагүй ч эдийн засагт нөлөөлж болох үйл явдлыг илчлэх, үнэн компанийн засаглалын талаар болно. дүр царайг нь ил гаргаж байгаа ажиллагаа нь хэвлэл мэдээллийн байгууллага манаачийн үүргээ гүйцэтгэж Сэтгүүлчдийн зүгээс мэдээнд голчлон анхаарах ёстой байгаа нэг хэлбэр юм. Компаниудын удирдлагын зүйлс нь компанийн стратеги, хяналт болон ил тод чадварт анхаарал хандуулах, захирлууд болон байдлыг ухаж мэдэх явдал юм. Сайн компанийн удирдлага нь зөв шийдвэр гаргаж байгаа эсэхийг засаглал нь судалгаагаар баримтжуулсан илүү өргөн тодруулах, тэдгээрийн үйл ажиллагаа нь компанийн цар хүрээний нөлөөтэй байна. Учир нь: өмнө хүлээсэн үүрэг хариуцлагатай хэрхэн холбогдож байгааг эсэхийг нягтлах нь сэтгүүлчийн ажил юм. n Хөрөнгө оруулалтыг хөхүүлэн дэмждэг, n Хөрөнгө оруулагчийн хүлээлт, сонирхлыг Эдгээр асуулт нь эрс тэс ялгаатай үзэгч, уншигчдад сайжруулдаг, улмаар энэ нь компанийн мэдээ байдлаар хүрч үйлчилж болно. Үүнд хөрөнгө татан төвлөрүүлэх, эсвэл зээлийн харилцагчид, хөрөнгө оруулагчид, татвар төлөгчид, өртгийг бууруулдаг, бизнесийн удирдлагууд, захирлууд, зохицуулагчид, n Компаниудын өрсөлдөх чадварыг бодлого тогтоогчид болон хэрэглэгчид орно. нэмэгдүүлдэг, n Эдийн засгийн хямралд тэсч үлдэхэд Компанийн урт хугацааны ашиг сонирхол болон компанийг илүү сайн бэлтгэх, хувьцаа эзэмшигчдийн туйлын ашиг сонирхлын төлөө n Авилгал, хээл хахуулийг бууруулах, захирлууд ажиллаж байгаа эсэхийг сурвалжлагчид n Хувьцаа эзэмшигчдэд шударгаар харьцах, таньж мэдэж сурсанаар өөрсдийн мэдээлж байгаа n Нийгэмд ихээхэн нөлөө үзүүлдэг томоохон компаниудын талаар илүү нарийн судалж мэдээлэх бизнесийг тэнцвэржүүлж, хяналт шалгалтын анхны алхам болно. Хүлээн зөвшөөрөгдсөн нэг хэсгийг бүрдүүлэх. практикуудыг дагаж мөрдөөгүй захирлууд, менежерүүдээс яагаад ийм үйлдэл гаргасныг нь Компанийн өсөлт нь ялангуяа гадны санхүүжилтаас асуух ёстой. (Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь хэрхэн хамгийн их хамааралтай салбар, чиглэлүүдэд хүчтэй стратегийг чиглүүлдэг, хувьцаа эзэмшигчийн ашиг илэрдэг болохыг судалгаагаар харуулжээ. Мөн сонирхлыг хамгаалдаг, төлөөлөн удирдах зөвлөл компанийн засаглалын чанар нь эдийн засгийн болон менежмент нь хэрхэн харилцан ажилладаг шоконд байх үед компанийн зан төлөвт нөлөөлж талаар илүү нарийвчилсан мэдээлэл авахыг хүсвэл 2 дугаар бүлгийг үз). Сайн засаглалыг тодорхойлох, Сайн засаглалын үзүүлэх таних Гэхдээ сайн засаглалыг юу бий болгодог нөлөөллийн талаар “10 дугаар вэ? Эдүгээр засаглалын зорилгуудад хүрэхэд хэсэг: Компанийн засаглал болон захирлууд болон менежерүүдийн дагаж мөрдөх хөгжил”-аас харна уу http://bit.ly/M2shli ёстой зарчмуудыг тодорхойлж бичсэн хууль, удирдамжуудтай 70 гаруй улс орон байна. Ингэхдээ 12 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Компанийн урт хугацааны ашиг сонирхол болон хувьцаа эзэмшигчдийн туйлын ашиг сонирхлын төлөө захирлууд ажиллаж байгаа эсэхийг сурвалжлагчид таньж мэдэж сурсанаар өөрсдийн мэдээлж байгаа компаниудын талаар илүү нарийн судалж мэдээлэх анхны алхам болно. заавал дагаж мөрдөх хуулийн хэлбэрээр бус ихэвчлэн тэнцвэртэй, хяналттай байдлаар үйлдэл гаргах нь сайн дураар дагаж мөрдөхийг уриалсан хэлбэртэй эргэлзээтэй байдаг. байдаг. Эдгээр хууль тогтоомжид “шилдэг арга практик”-ийг тодорхойлсон байдаг бөгөөд сайн Олон оронд байгаа нийтлэг нэг зүйл бол компаниуд засаглалыг дэмжих тусгай бодлого, дүрэм журмуудыг нь өөрийн ноёрхолоо тогтоосон нэг гэр бүлийн тодорхойлох зорилготой. гишүүдээс бүрдсэн хувьцаа эзэмшигчидтэй байдаг явдал юм. Энэ нь ялангуяа шинээр хөгжиж буй Ийм хууль тогтоомжуудын зөвлөмжөөс нилээд зах зээлүүдэд түгээмэл үзэгдэл юм. Мэдээж гэр зөрчсөн компаниуд нь тусгай хяналт шалгалтанд орох бүлийн гишүүд нь төлөөлөн удирдах зөвлөл, бөгөөд сайтар эрэн сурвалжилсан мэдээг гаргаж менежментэд давамгайлж ордог ба тусгай хувьцааны болно. Ийм зөрчлийг онцолж мэдээлэх нь компаниуд тусламжтайгаар бусад хувьцаа эзэмшигчдийн санал хууль бусаар ажиллаж байгаа эсэхийг хэвлэл өгөх эрхийг хянах замаар нөлөөллөө хэрэгжүүлдэг. мэдээллийн зүгээс анхаарч байгаа арга замуудын нэг Энэ нь компаний хувьцааны бага хувийг эзэмшигж билээ. байгаа гэр бүлийн хувьд ч боломжтой байдаг. Түүнчлэн шинээр хөгжиж буй зах зээлд нийтлэг байдаг тохиолдол нь төлөөлөн удирдах зөвлөл болон Өөрийн улс орны засаглалын менежментийг төрөөс бүрдүүлсэн төрийн хяналттай, тухай хууль тогтоомжуудыг бусад эсвэл төрийн эзэмшилтэй байгууллагууд байдаг. Энэ нь хувьцаа эзэмшигчдийн үр ашгийн төлөө биш улс орнуудтай харьцуул. харин улс төрийн шалтгааны улмаас шийдвэр гаргахад http://bit.ly/IttIHR хүргэдэг. Жишээлбэл: ихэнх хууль тогтоомжуудад төлөөлөн удирдах зөвлөлийг хэд хэдэн хараат бус гишүүдтэй Засаглалын асуудлууд нь гол байхыг шаарддаг. “Хараат бус” гэдэг нь компанийн мэдээг бүрдүүлнэ удирдлагатай, эсвэл компанитай холбогдолтой бусад Гэр бүлийн эзэмшлийн компаниуд нь эдийн засгийн хүмүүстэй бодитой харилцаа холбоогүй этгээдийг сайн сайхан байдлыг хангах үндэс суурь байдаг. үндсэндээ хэлнэ. Ашиг сонирхлын зөрчилгүй гэсэн Тухайлбал, АНУ-ын Форд Мотор, Энэтхэгийн Тата утгаараа ийм гишүүн нь компани болон түүний групп болон Туркийн Сабанчи Холдинг компанийг хувьцаа эзэмшигчдийн үр ашгийн төлөө шийдвэр дурдаж болно. Гэхдээ бас гэр бүлийн эзэмшилтэй гаргах боломжтой байна. компаниуд нь компанийн засаглалтай холбоотой ноцтой зөрчилтэй ч байх боломжтой. Дээд шатны менежерүүдийн төрөл төрөгсөд, эсвэл найз нөхөдөөс бүрдсэн Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь Жишээлбэл, Энэтхэгийн Сатям Компьютер Системс хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг сонирхлын төлөө ХХК‑ийн гэр бүлийн гишүүд гэр бүлийн эзэмшлийн ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 13 БҮЛЭГ 1 Сайн засаглал гэж юу болох, яагаад сэтгүүлчид үүнийг авч үзэх ёстой вэ? бусад хоёр компанийн хөрөнгийг шилжүүлж авахаар Японы эрчим хүчний хувьцаат компани болох Tokyo оролдож байсан. Electric Power Company Инк(TEPCO)-ийн захирлууд өмнө нь тодорхойлчихсон байсан эрсдлүүдэд Энэтхэгийн Times-д мэдээлсэнээр, “Сатямын хэрэг хангалттай хэмжээнд бэлтгэж чадаагүй болох 2009 оны 1 дүгээр сарын 7-ны өдөр гарсан. Тус талаар яагаад сэтгүүлчид, шүүмжлэгчид асуусан вэ? компанийг үндэслэн байгуулагч B.Ramalinga Raju Яагаад тус компанид хараат бус төлөөлөн удирдах хэд хэдэн жилийн турш бүртгэл тооцоог гуйвуулж зөвлөлийн гишүүд, эсвэл эрсдлийн удирдлагын зөрчил гаргажээ.” Тус луйврыг илчилж төлөөлөн хороо байгаагүй вэ? Эдгээр эрсдлийг арилгах удирдах зөвлөлд бичсэн захидалд Raju онцлохдоо алхмууд, эрсдлүүдийг тодорхойлох зохих ёсны “сүүлийн жилүүдэд компанийн бүртгэл, тооцоонд бодлогууд байгаагүй вэ, яагаад ийм цөмийн гамшиг тусгасан болон үйл ажиллагааны бодит ашгийн болсон вэ? хоорондох ахиуц зөрүү нь өсөн нэмэгдэх төлөвтэй байгаа. Энэ нь улмаар удирдан хянах боломжгүй “TEPCO цунами болно гэдгийг урьдчилж таамаглаж хувь хэмжээнд хүрсэн...” гэжээ. Тэрээр цааш нь чадаагүй, гэхдээ ийм явдал гарахад бэлэн байх тодорхойлж бичихдээ “яг л бар унасантай адил, идэж ёстой байсан” гэж шинжээч, судлаач Nathanial Par- завшилгүйгээр хэрхэн ажиллаж байсныг огт мэдэх ish Flannert бичсэн. Түүний онцлон тэмдэглэснээр арга алга” гэсэн байна. цөмийн байгууламж нь дунд зэргийн хэмжээний цунамид ч эвдрэх аюултай байсан гэж гадны Хожим нь Сатям компанийн хөрөнгийг хувьцаа мэргэжилтнүүд анхааруулж байжээ. эзэмшигчдээс буруутай этгээдүүдын үр ашгийн төлөө гуйвуулсаны төлөө торгууль оногдуулах, ийм зүй Гэхдээ эдгээр шүүмжлэл, асуудлууд нь ихэвчлэн үйл бус хэргээс хамгаалах, эсвэл хувьцаа эзэмшигчдийг явдал, фактын дараа гарч ирсэн. хамгаалсан хэд хэдэн хууль тогтоомжийг зөрчсөн болох нь тодорхойлогдсон. Компаниуд засаглалын сайн зарчим, арга практикийг хэрхэн дагаж мөрдөж байгаа эсэхийг сэтгүүлчид шүүж тунгаахад туслах, компанийг үнэлэхэд туслах арга хэрэгслүүдийн нэг бол компанийн засаглалын үзүүлэлтүүд юм. Олон улс Сатямын хэргийн талаар илүү мэдээлэл авахыг хүсвэл оронд эдгээр үзүүлэлтийг жил бүр гаргадаг тул мэдээ бэлтгэх санаа болдог. http://reut.rs/Icj4hL http://scr.bi/IA3vm7 Тухайлбал, Дэлхийн банкны нэг хэсэг болох Олон http://bit.ly/HEcrLX улсын санхүүгийн корпораци (ОУСК) нь 2011 оны Вьетнамын компанийн засаглалын үнэлгээний үзүүлэлтийг гаргасан бөгөөд үүнд хувьцаа эзэмшигчдийн эрх, ашгийг хамгаалах системийг Эрсдлийг таамаглах сайжруулахыг шаардсан байдаг. Ингэхдээ Ханой Компанийн засаглалын хууль тогтоомжуудад болон Хо Чи Минх хотын хөрөнгийн биржүүд дээр тодорхойлсон нэг шилдэг практикт компанид бүртгэлтэй 100 томоохон компаниудын засаглалын тулгарч болзошгүй эрсдлийг урьдчилан таамаглах, арга барилуудыг судалж авсан үзсэн байна. эрсдлийг бууруулах ажлыг зохион байгуулах ур Хууль тогтоомжууд, компанийн засаглалын чадварыг компаний удирдлагаас шаардсан байдаг. үнэлгээний үзүүлэлтүүд нь тухайн улс оронд Компаниуд нь ашгийг олох хэмжээнд эрсдэл хүлээдэг. Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь бизнесийн бүх эрсдлийг тодорхойлж, үнэлж, мэдээлж, эрсдлийг бууруулах арга хэмжээг авч байгаа эсэхийг баталгаажуулах Энэ талаарх мэдээг үзэхийг үүрэгтэй. хүсвэл: http://bit.ly/HEcwiH Эрсдлийг удирдан зохион байгуулах үүрэг хариуцлага нь олон нийтийн эрүүл мэндийн Энэ талаарх холбоосыг үзэхийг хүсвэл: асуудлыг цочроосон Фукушимагийн Дай-Чи цөмийн http://bit.ly/I73s2j станцыг сүйрүүлсэн 2012 оны Японы газар хөдлөл, цунамигийн дараа гарсан гол асуудалтай урган гарч ирсэн. 14 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Facebook, LinkedIn зэрэг нийтийн сүлжээний сайтууд нь онцгой мэдээлэл, ялангуяа ажилтнуудын нүдээр харсан зүйлсийн талаар мэдээлэл өгч болно. Өөр нэг ач холбогдолтой хэрэгсэл бол компанийн шүүмжлэгч нарын бичсэн блогууд байж болно. компаниуд нь нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн шилдэг Энэтхэг улсын хамгийн том олон салбарт үйл арга практикуудыг дагаж мөрдөж байгаа эсэхийг ажиллагаа явуулдаг Тата Группын захирал 75 настай тодорхойлоход сэтгүүлчдэд шалгах хуудас болно. Ратан Татаг залгамжлах этгээдийн талаар тус улсын болон олон улсын хэвлэл мэдээллээр онцлон ярьж, (Энэхүү бүлгийн мэдээний санааг илэрхийлсэн шуугианд дэгдсэн. Залгамж халааны асуудал нь хэрэгслийн хайрцаг нь хууль тогтоомжууд болон зөвхөн тухайн компанид нөлөө үзүүлээд зогсохгүй компанийн засаглалын үнэлгээний үзүүлэлтүүд дээр мөн тухайн улсын эдийн засагт их хэмжээний нөлөө тулгуурласан болно.) үзүүлнэ. Тата Группын 100 охин, хараат компани нь л гэхэд олон улсын эдийн засаг, ажлын байрны гол Муу засаглалын үр нөлөөлөл хөдөлгөгч хүч болж байдаг. Компани нь засаглалын гол зарчмуудыг дагаж мөрдөөгүй, ёсзүйн болон нягтлан бодох бүртгэлийн 2011 оны 11 дүгээр сард энэ талаар шийдвэр гарахад зарчмуудыг зөрчсөн, эрсдлийн менежмент, хяналтыг Тата группын хамгийн том хувьцаа эзэмшигчийн хүү буруу хэрэгжүүлсэн, төлөөлөн удирдах зөвлөлийн Cyrus Mistry шинэ удирдагч болж, түүний давуу болон шийдвэр гаргалт үр дүнгүй болсон тохиолдолд сул талуудын талаар олон шуугиан тарьсан мэдээ холбогдох үр нөлөө нь ноцтой байж болно. гарсан. Хувьцааны үнэ нь хүчтэй унаж, хувьцаа эзэмшигчдэд Компанийн засаглалын мэдээ нь бүхэлдээ далд сөрөг нөлөө үзүүлж, зарим тохиолдолд тухайн өрсөлдөөн тэмцээний талаар ч байж болно. компанийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа салбарт ч Тухайлбал, Энэтхэгийн улсын Reliance компанийн сөрөг нөлөө үзүүлж болно. Тухайн компани нь ажлын төлөө ах дүүс Амбани нар тэмцэлдэж, компанийн байрны цомхотгол хийх хүртэл арга хэмжээ авахад бизнесийг хэрхэн хуваах талаарх маргаан нь улс орны хүрч, улмаар тухайн бүс нутагт бусад хор хохиролтой эдийн засагт бүхэлд нь аюул тарьсан. үр нөлөөг үзүүлж болно. Зарим ноцтой тохиолдолд засгийн газраас тусламж авахад хүрч, татвар төлөгчдөөр зардлыг нь төлүүлэхэд хүргэж болно. 2011 онд Bank of Moscow засгийн газраас тусламж авсан бөгөөд зээлийн өртөг нь 14 See an example of a story about the тэрбум ам.доллар буюу Оросын дотоодын нийт Ambani brothers at: бүтээгдэхүүний 1 хувьтай тэнцэх үзүүлэлт болсон. http://tgr.ph/I73Ail Мэдээнүүд нь ихэвчлэн хувийн бизнесийн сонирхолтой онцлог зүйлсээр дүүрэн байдаг. Улс орны хамгийн том корпорациудыг удирддаг маш Юу асуух, хаанаас олж хайх талаар нууцлаг бөгөөд хүчирхэг бизнес гэр бүлүүд, төрийн сайд асануудын талаар сэтгүүлчид олж мэдэж мэдэж байх бичих хэрэгтэй болно. Ийм мэдээг бичихэд тухайн Ах дүүс Амбанигийн хэрэг шиг мэдээг сурвалжлахын бизнесийг залгамжилж авах удам угсааны асуудал тулд сэтгүүлчид компанийг өөрчлөх дохионуудыг маш чухалд тооцогддог. хэрхэн таних, ямар асуулт асуухаа мэдэж байх ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 15 БҮЛЭГ 1 Сайн засаглал гэж юу болох, яагаад сэтгүүлчид үүнийг авч үзэх ёстой вэ? ёстой. Үүнд мэдээж тухайн компаниудын захирал, өгсөнгүй. Гэхдээ эцэст нь хэвлэл мэдээллийн зарим удирдлага нар хэрхэн ажиллаж байгаа, мөн шинжээчид тус компанийн нягтлан бодох бүртгэлийн компанийн сайн засаглалын талаар гүн гүнзгий зарчмууд асуудалтай болох талаар эхний шинж мэдлэг, ойлголттой байх шаардлагатай. тэмдгүүдийг дурдаж, Weil-ийн мэдээг онцолж эхэллээ. Энэ нь компанийн хувьд тэсрэлт болж, дээд Хөрөнгийн бирж дээр бүртгэлтгүй компаниуд, түвшний гүйцэтгэх удирдлагуудыг нь гэмт хэрэгт ялангуяа гэр бүлийн эзэмшлийн компаниудын хувьд дуудаж, АНУ-ын түүхэнд байгаагүй компанийн ихэвчлэн маш нууцлаг байдаг бол төрийн өмчит хамгийн том гэмт хэрэг болж мэдэхээр байсан юм. олон компаниуд найдвартай мэдээг гаргадаггүй, мэдээллийн найдвартай эх сурвалж биш байх жишээтэй. Ийм нууцлаг байгууллагуудын талаар мэдээ бичихэд сурвалжлагчид нь компанийн дотроос Үл итгэх үзэл, шургуу хөдөлмөр, болон гаднаас эх сурвалж мэдээлэл олж мэдээг сайн эх сурвалж бэлтгэх хэрэгтэй болдог. Сэтгүүлчид Enron компанийн талаар таагүй мэдээг нийтлэхээс өмнө тус компанийн луйврын үйл ажиллагааны талаар хэд хэдэн жилийн турш Энэ талаарх мэдээний жишээг яригдаж байсан тухай Michael J.Borden санхүүгийн харахыг хүсвэл: сэтгүүлчдийн үүрэг оролцоог судалж бичихдээ http://bit.ly/IA4ymd онцолсон байдаг. Enron компанийн талаар сэтгүүлчдийн мэдээлсэн зүйлсийн талаар тэрээр онцлохдоо “энэ бол үл итгэх Компаний ажилчид, бэлтгэн нийлүүлэгчид, үзэл, шургуу хөдөлмөр, нягтлан бодох бүртгэлийн өрсөлдөгчид, албан ёсны борлуулагч нар нь ихэвчлэн тайлангуудыг шинжлэх ур чадвар болон шинжээчид, тухайн компанийг харах бас нэг өнцөг байдгийг санах бусад мэргэжилтнүүдийн хамтын ажиллагаа” гэсэн хэрэгтэй. Facebook, LinkedIn зэрэг нийтийн сүлжээний байна. Нарийн нягт мэдээ бэлтгэх талаарх нөү-хаутай сайтууд нь онцгой мэдээлэл, ялангуяа ажилтнуудын байснаар сурвалжлагч нь нийгэм, эдийн засагт нүдээр харсан зүйлсийн талаар мэдээлэл өгч болно. өөрчлөлт, шинэчлэлд авчирах хууль эрхзүй болон Өөр нэг ач холбогдолтой хэрэгсэл бол компанийн зохицуулалтын хариу арга хэмжээг бий болгоход шүүмжлэгч нарын бичсэн блогууд байж болно. Аль хурдасгуур буюу катализаторын үүрэг гүйцэтгэж ч тохиолдолд сэтгүүлчид нь албан бус бүх мэдээг болох юм. шалгаж баталгаажуулах ёстой бөгөөд мөн зарим ажилчид, блог бичигчдэд байж болох мэдээ, бас Сэтгүүлчид нягтлан бодох бүртгэлийн ахисан шатны өширхсөн үйлдлийн талаар ойлгож мэдэж байх зэрэг авахын тулд их дээд сургуульд суралцаж, ийм ёстой. мэдлэг чадварыг хэрхэн олж авах вэ? Компанийн удирдах түвшний менежмент нь Зарим тохиолдолд асуудлыг гадны мэргэжилтэн ярилцлага өгөхөөс татгалзсан байж болох ч тодруулж өгдөг бөгөөд энэ нь бүхий л шатанд сайн эх компанийн санхүүгийн тайлангууд болон бусад сурвалжтай болох шаардлагатайг харуулж байна. баримт бичгүүд, зохицуулах байгууллагын тайлангуудыг уншиж, шинжлэх талаарх мэдлэг нь Тухайлбал, Оросын эрчим хүчний Газпром компанийн мэдээг бичих үндэслэл болно. талаар гадны нэр хүндтэй хэвлэл мэдээллээр дамжуулж нэгэн хэджи сангийн менежер хэд хэдэн Wall Street сэтгүүлийн сурвалжлагч Jonathan сэтгүүлчдэд анхааруулсан. Өөрөөр хэлбэл Газпром Weil нь Enron Корпорацийн талаарх АНУ-ын Үнэт компани найз нөхөд, төрөл төрөгсдийн удирдаж цаас, арилжааны газрын мэдээг шалгаж, нягтлан хянадаг байгууллагуудад хөрөнгөө шилжүүлж байгааг бодох бүртгэл болон үүсмэл хэрэгслүүлийн мэдээлсэн байна. Эцэст нь компанийн гүйцэтгэх мэргэжилтнүүдтэй зөвшилцөж, үүсмэл хэрэгслүүдийн удирдлага огцорч, Газпром компани бусад өөрчлөлт нягтлан бодох бүртгэлийг нарийвчлан судлахад шинэчлэлтийг хийсэн байдаг. хоёр сар зарцуулсан байна. Улмаар тэрээр 2000 оны 9 дүгээр сард дээрх компанийн мэдээлсэн ашиг орлогын үзүүлэлт зөрчилтэй болох талаар мэдээлжээ. Ээдрээтэй байдлыг ойлгомжтой Эхэндээ түүний нийтлэлд ихээхэн ач холбогдол болгох 16 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? МЭДЭЭНИЙ n Захирлууд нь компанийн хувьцааг худалдах, худалдан авахдаа энэ талаар ХЭРЭГСЛИЙН мэдээлдэг үү? Ингэхдээ энэ нь цаг хугацаандаа байдаг уу? ХАЙРЦАГ n Тухайн компани нь захирлуудын танилцуулга, туршлага ур чадвар болон Мэдээний санаа: Таны мэдээлж байгаа төлөөлөн удирдах зөвлөлийн бусад компаниуд улс орны хэмжээнд тогтоосон харилцаа холбооны талаар хир их сайн засаглалын талаарх хууль мэдээлэл өгдөг вэ? Энэ мэдээнд нь ашиг тогтоомжуудыг хэрхэн дагаж мөрдөж байна сонирхлын аливаа зөрчил байдаг уу? вэ? Мэдээ болж мэдэх компанийн засаглалын Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд нь талаарх хууль журмуудад аливаа өөрчлөлт хараат бус байна уу? байна уу? n Компанийн удирдлага болон Түүнчлэн өөрийн улс орныг хөрш зэргэлдээ захирлуудын цалин хөлсний талаар хир улс орнуудтай харьцуулахад компаниуд нь өргөн цар хүрээнд мэдээлж байна вэ? сайн засаглалын арга практикуудыг хэрхэн Энэ нь компанийн бусад практикуудтай дагаж мөрдөж байгаа эсэхийг нягтлаж мэдээ нийцэж байна уу? бичиж болно. Ил тод байдал болон нээлттэй n Хараат бус захирлуудад цалин байдал гэсэн зөвхөн нэг асуудлыг энд авч хөлс олгодог уу? Хэрвээ үгүй бол үзэхэд болно. Доорх асуудлуудад компанийг тэдгээрийг төлөөлөн удирдах харьцуулж судал. Үүнд: зөвлөлд ажиллуулахын тулд хэрхэн n Хөндлөнгийн аудитортой байна уу? сэдэлжүүлдэг вэ? Хөндлөнгийн аудитор нь тухайн n Компаниуд нь өөрсдийн стратеги болон улсдаа, эсвэл олон улсад хүлээн таамаглаж байгаа эрсдлүүдийн талаар зөвшөөрөгдсөн аудитын компани яаж мэдээлдэг вэ? эсэх? Ашиг сонирхлын ямарваа Энэ сэдвийн талаарх жишээг харахыг хүсвэл: зөрчилтэй байна уу? http://bit.ly/IjIFaY Торонтогийн их сургуулийн санхүү, бизнесийн талаар бичихдээ мэргэжлийн үг хэллэгээс зайлсхийх эдийн засгийн профессор, Александр Дик мэдээ нь маш чухал байдаг. Нэр томъёог тодорхойлж компаниудад хэрхэн нөлөөлж байгааг судалсан тайлбарлаж, мэргэжлийн үг хэллэгээс зайлсхийж, бөгөөд тэрээр хэлэхдээ: “Засаглалын талаарх ойлгомжтой байдлаар мэдээ бичих нь уншигч мэдээлэлтэй холбоотой бэрхшээлтэй асуудал гэвэл үзэгчдийг татахад тусална. Учир нь уншигч, үзэгчид хир ээдрээ зангилаатай байгаа талаар юм. Хэрвээ дэндүү мэргэжлийн, гүн гүнзгий мэдээг хайхрахгүй ийм ээдрээ зангираагүй бол хувьцаа эзэмшигчид байж болно. ямар нэгэн зүйл хийж боломжтой байна... Компанийн үйл ажиллагаанд оролцож байгаа талуудын хувьд Мэдээний эхэнд явах болж байгаа зүйлсийг нуух, төөрөгдөлд оруулах гэсэн Сүүлийн хорь гаруй жилийн турш авилгал хээл оролдлого байдаг” гэжээ. хахуулийн талаарх мэдээ зонхилох болжээ. Гэхдээ ихэнх тохиолдолд компани үр нөлөөнд автсаны дараа Ийм л учраас бизнесийн сэтгүүлчдийн хувьд уншигч, үйл явдлыг дагаж мөрдөх загвараар ажиллаж байсан. үзэгчдэд таатай байдлаар баримтуудыг мэдээлэх, нарийн төвөгтэй нягтлан бодох бүртгэлийн манёврын Тухайлбал, Сатямагийн мэдээнд дээр ч дээрх байдал ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 17 БҮЛЭГ 1 Сайн засаглал гэж юу болох, яагаад сэтгүүлчид үүнийг авч үзэх ёстой вэ? ‘‘ Засаглалын талаарх мэдээлэлтэй холбоотой бэрхшээлтэй асуудал гэвэл хир ээдрээ зангидраатай байгаа талаар юм. Хэрвээ ийм ээдрээ зангираагүй бол хувьцаа эзэмшигчид ямар нэгэн зүйл хийж боломжтой байна...” — Торонтогийн их сургуулийн санхүү, бизнесийн эдийн засгийн профессор, Александр Дик ажиглагдсан. Нягтлан бодох бүртгэлийн мэдээллээ Behan бичихдээ Сатямын төлөөлөн удирдах зөвлөл олон нийтэд буруу мэдээлсэнээс болж компанийг сайн компанийн засаглалын практикаар даажигнаж сүйрэлд хүргэсэн бөгөөд тухайн үйл явдал болсоны байгаа нь тодорхой гэж бичсэн байдаг. Сэтгүүлчид дараа л холбогдох мэдээ нь гарч байсан. санхүүгийн ур чадвар дутмаг төлөөлөн удирдах зөвлөлийн бүтэц бүрэлдэхүүн нь хараат бус гишүүдтэй PricewaterhouseCoopers хэмээх хөндлөнгийн аудитор байсан ч компаний удирдлагаас хараат бус байж Сатямын буруу санхүүгийн тайлан тэнцлүүдийг хэд чадаагүй, (үүнээс болж сайн компанийн засаглалтайд хэдэн жилийн турш баталгаажуулсаар ирсэн. тооцогдсон) болохыг эрэн сурвалжилж мэдэж болох Хожим хойно нь сэтгүүлчид болон бусад байсан. шүүмжлэгчид нар Сатямын аудиторууд үнэхээр Сатямын хэрэг дээр төвлөрч авч үзэхэд гайхалтай хараат бус мэргэжилтнүүд байсан эсэх талаар эрэн бизнесийн шагнал болон жил бүрийн тайлангууд ч сурвалжилж, хэдэн сая бэлэн мөнгө алга болсон компаниудыг хууль ёсоор, ёсзүйтэй ажиллаж байгаа байхад аудиторууд яагаад анхааруулж мэдээлээгүй эсэх баталгаа болохгүй нь харагдаж байна. талаар асуулт тавьж байсан. Хамгийн их дуулиан дагуулсан бизнесийн авилгалын Ийм хэрэг болохоос өмнө ердөө нэг жилийн дотор тухай хэргүүдийн нэг бол Хорватад болсон үйл явдал Сатям компани Компанийн Засаглалын Дэлхийн болж байна. Подравка хэмээх хүнсний чиглэлийн Зөвлөлөөс компанийн засаглалын үлгэр жишээ алдартай компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн Golden Peacock шагналыг авч байсан байх жишээтэй. гишүүд болон менежерүүд нь 2009 оноос хойш гурван Дараа нь тус Зөвлөл шагналаа буцааж, компанийг жилийн турш будлиан тарьж, компанийн мөнгийг материаллаг мэдээ баримт өгөөгүй гэж гомдол өөр компанид хөрөнгө оруулан хувьцааг нь худалдаж гаргаж байсан. авах замаар өөр компанийг худалдаж авахын тулд Харин Business Week-ийн сурвалжлагч Beverly хууль бус үйлдэл гаргаж, тодорхой гишүүд үгсэн СУРВАЛЖЛАГЧИЙН ТЭМДЭГЛЭЛИЙН ДЭВТЭР “Хэрвээ та санхүүгийн тайлангуудыг хэрхэн унших талаар мэдлэгтэй байсан бол компанийг удирдаж байгаа этгээдүүд, эсвэл тэдгээрийг хамгаалсан зохицуулах байгууллагуудын албан ёсны мэдээнд найдаж, тэдгээрт тулгуурлан мэдээгээ бэлтгэдэг бусад сурвалжлагчаас ялгарахад тус болно” — Jonathan Weil, Enron-ийн мэдээг хамгийн их бичсэн Wall Street-ийн сурвалжлагч асан, одоо Блүүмбергийн мэдээний редактор болсон. Эх сурвалж: Аудитын сурвалжлага, Ryan Chittum, Columbia Journalism Review. 18 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Эрэн сурвалжлах сэтгүүлзүй бол өөр хэрэг. Үүнд сурвалжлагчийн санаачлага, сэтгэн бодох чадвар шаардлагатай бөгөөд өөрөөр хэлбэл судлагдаагүй газар нутгийг судалж, шинэ нээлт хийж, холбоо хамааралтай ажиллана гэсэн үг... ? ТА ЮУ МЭДЭХ ВЭ? хуйвалдаж байжээ. Хэвлэл мэдээллийн ертөнцөд Хорватын дээр дурдсан компанийн шүүх хэрэг нь хамгийн том хэргүүдийн нэгэнд тооцогдож байсан бөгөөд компанийн хуучин Шуурхай асуулт, хариулт гүйцэтгэх удирдлагууд, бизнесийн түншүүд нь хамгийн багадаа 54 сая еврог завшсан хэрэгт унаад 1. Төлөөлөн удирдах зөвлөл яагаад зогсохгүй тухайн хэрэг улам даамжирч тус улсын дэд хараат бус гишүүдтэй байх ёстой вэ? ерөнхий сайдыг хүртэл огцроход хүргэсэн байна. A. Шаардлагатай тохиолдолд захирлууд Түүнийг ч энэ хэрэгт холбоотой гэж үзсэн. болгон ажиллуулах боломжтой Подравка компанийн удирдлага, хяналтын зөвлөл B. Ашиг сонирхлын зөрчилгүй шийдвэр нь өөрчлөгдөж солигдсон боловч 2012 оны 3 дугаар гаргах боломжтой сард ч дээр дурдсан хэрэг анхаарал татсан хэвээр байлаа. C. Компанийн хувь эзэмшлийн томоохон хэсгийг эзэмшдэггүй. Хэрэг болсоны дараа учир шалтгааныг нь задлан шинжилж байсаны оронд ийм явдал болохоос 2.Компанийн эрсдлийн удирдлагын өмнө компанийн үйл ажиллагааны талаар үндсэн үүрэг хариуцлагыг хэн бичих нь тайлбарлах сэтгүүлзүй (зарим тохиолдолд хүлээх вэ? “археологийн” сэтгүүлзүй ч гэдэг) болон эрэн сурвалжлах сэтгүүлзүйн хоорондох ялгааг харуулж A. Гүйцэтгэх удирдлага байна. Тайлбарлах сэтгүүлзүй нь тухайн үйл явдал B. Төлөөлөн удирдах зөвлөл хэрхэн яагаад гарав гэдгийг авч үздэг. Ийм төрлийн C. Хувьцаа эзэмшигчид сэтгүүлзүй нь үнэ цэнэтэй, тайлбарласан байж болно. Ийм мэдээг ихэвчлэн зохицуулах байгууллага, эсвэл 3. Компанийн засаглалын үнэлгээний шүүхийн үйл ажиллагааны үр дүнгийн дараа бичдэг. үзүүлэлтүүд нь дараах талаараа ач Харин эрэн сурвалжлах сэтгүүлзүйн хувьд ялгаатай. тустай болно Үүнд сурвалжлагчийн санаачлага, сэтгэн бодох чадвар шаардлагатай бөгөөд өөрөөр хэлбэл судлагдаагүй A. Компаниуд нь компанийн засаглалын газар нутгийг судалж, шинэ нээлт хийж, холбоо сайн арга барилыг дагаж мөрдөж хамааралтай ажиллана гэсэн үг...хэн нэгний өмнө нь аялж байсан газраар дахин явахгүй. байгаа эсэхийг тодорхойлдог, B. Компанийн хувьцаа өсөх төлөвтэй Бизнесийн сэтгүүлчид компаниудын дотоод үйл ажиллагааны талаар мэдээлэхдээ улам гарамгай болохыг тооцоолж таамагладаг, болж, илүү гүн гүнзгий эрэл хайгуул хийснээр аливаа C. Захирлууд өөр хэд хэдэн төлөөлөн хэрэг гарахаас нь өмнө зүй бус үйл ажиллагааны удирдах зөвлөлд ажиллаж байгаа талаар олж мэдээлэх боломжтой болно (эрэн сурвалжлах сэтгүүлзүйн сургалт, мэдээлэл болон эсэхийг олж мэддэг. дэмжлэг үзүүлдэг байгууллагуудын вэбсайтуудыг 7 Хариулт: 1. B, 2. B, 3. A дугаар бүлгээс үзнэүү). ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 19 БҮЛЭГ 1 Сайн засаглал гэж юу болох, яагаад сэтгүүлчид үүнийг авч үзэх ёстой вэ? ЭХ СУРВАЛЖУУД БҮЛЭГ 1 Редакторын тэмдэглэл: 1 дүгээр бүлгийг бэлтгэхэд зориулж доорх эх сурвалжуудыг авч үзсэн болно. Ихэнхи вэбсайтууд нь олон нийтэд нээлттэй мэдээллээ байрлуулсан байдаг. Харин Wall Street сэтгүүл, Financial Times зэрэг тодорхой эх сурвалжуудын мэдээг үзэхийн тулд нэвтрэх эрх захиалах шаардлагатай. New York Times нь уншигч, үзэгч бүрт зориулж сар бүрд хязгаарлагдмал тооны архивласан материал өгдөг. НИЙТЛЭЛ, БҮТЭЭЛҮҮД http://on.ft.com/HDG9AZ Beverly Behan, “Энэтхэгийн Сатямын засаглалын асуудлууд”, Bloomberg BusinessWeek, 2009 оны 1 Dean Nelson, “Reliance-ийн ах дүүс Амбаничуудын дүгээр сарын 16-ний өдөр хоорондох өрсөлдөөн Энэтхэгийн эдийн засаг http://buswk.co/HMu6Po заналхийлэв”, Telegraph, 2009 оны 8 дугаар сарын 27-ны өдөр Catherine Belton, Neil Buckley, “Оросын банкууд: http://tgr.ph/I73Ail Барьцаа хөрөнгийн гэмтэл”, “Financial Times”, 2011 оны 9 дүгээр сарын 22-ны өдөр http://on.ft. Melissa Preddy, “Компанийн засаглалын com/INw0Pe мэдээг илэрхийлэх гүйцэтгэх удирдлагуудын хөдөлгөөнийг мөрдөх нь” Donald W.Reynolds Michael J.Borden, “Компанийн засаглал дахь Бизнесийн сэтгүүлзүйн үндэсний төв, Business- санхүүгийн сэтгүүлзүйн үүрэг оролцоо”, journalism.org,” 2011 оны 1 дүгээр сарын судалгааны ажил, Clevenland State их сургууль, 21-ний өдөр Cleveland-Marshall хуулийн сургууль, 2006 оны 10 http://bit.ly/IGmvTM дугаар сар http://bit.ly/ItvWXD Scott Sherman, “Enron, Хөндөөгүй мэдээг үл мэдээлэх нь”, Columbia Journalism Review, 2002 оны Ryan Chittum, “Audit Interview: Jonathan Weil,” 3, 4 дүгээр сар, Columbia Journalism Review, 2008 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр Manoj Shivanna, “Сатямын хэрэг: Компанийн http://bit.ly/Itw6OL засаглалын сүйрэл”, кейс судлал, Monash их сургууль, 2010 он Nathanial Parish Flannery, “TEPCO корпорацийн http://bit.ly/I74BHa менежментийн асуудал Японы 15 тэрбум ам.долларын цацраг идэвхитэй бодисыг “Муу мэдээний талаарх сайн мэдээ: Компанийн алдагдахад нөлөөлсөн үү?” Forbes, 2011 оны 5 засаглалын төлөөх ичгүүр сонжворгүй төлбөр”, дугаар сарын 27-ны өдөр 2007 он, Knowledge@Wharton, 2007 он http://onforb.es/HEdjA5 http://bit.ly/IGn8Nh James Fontanella-Khan, “Тата группын өв “Өмнөд Солонгосын Самсунгийн ерөнхийлөгч залгамжлал ноцтой ажил болов”, Financial Times, авилгалын хэргээр огцров”, 2008 оны 4 дүгээр 2011 оны 11 дүгээр сарын 24-ний өдөр сарын 4-ний өдөр http://bit.ly/I74R8T http://on.ft.com/HB37I6 “Lee өршөөл авсаны дараа захирлын албан Joe Leahy, “Тата групп өв залгамжлагчаа хайж тушаалдаа эргэж оров”, Financial Times, 2010 оны байна”, Financial Times, 2011 оны 9 дүгээр сарын 3 дугаар сарын 24-ний өдөр 5-ны өдөр http://on.ft.com/IGnfZf 20 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? НОМ ЗОХИОЛ, СУДАЛГАА “Японд анхаарлаа хандуулах нь: Яагаад эрсдлийн Anya Schiffrin, редактор, “Муу мэдээ (Америкийн менежмент асуудалтай болов”, GMI Blog, 2011 бизнесийн хэвлэл мэдээллийнхэн зуун жилийн оны 6 дугаар сарын 28-ны өдөр. мэдээг хэрхэн алдсан талаар)”, New Press, http://bit.ly/HEtslE Нью-Йорк, 2011 он. “Бизнесийн зан төлвийг сайжруулах нь: Яагаад Rebecca Smith, John R.Emshwiller, “24 өдөр (Wall бидэнд компанийн засаглал хэрэгтэй вэ”, Street-ийн хоёр сурвалжлагч Corporate America-д (Компанийн засаглалын талаарх ЭЗХАХБ-ын 2004 итгэх итгэлийг үгүй хийсэн хуурмаг явдлыг оны засварласан хувийг хянаж баталсаны дараах хэрхэн мэдээлж чадаагүй вэ),” илтгэл), Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, HarperBusiness, 2004 он. хөгжлийн байгууллага http://bit.ly/J11k9R Bob Tricker, “Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн захирлуудад зориулсан үндсэн зарчмууд”, эдийн Олон улсын компанийн засаглалын тухай хууль засагчийн Profile Books ХХК-тай хамтарсан тогтоомжуудыг нэгтгэсэн вэбсайт бүтээл, Bloomberg Press, http://bit.ly/IttIHR АНУ, Канад, 2009 он. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 21 БҮЛЭГ 2 Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн талаарх бүхий л чухал зүйлс Компани дотор хамгийн дээд эрх барих байгууллага бол төлөөлөн удирдах зөвлөл юм. Тус зөвлөл нь Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн мэдээний гол эх сурвалжууд болж байдаг. үүрэг хариуцлагуудтай холбоотой Гэхдээ асуудал урган гарсан үед л зөвхөн сэтгүүлчдийн жагсаалтыг үзэхийн тулд ЭЗХАХБ- үйлдэл эхэлдэг юм шиг санагдсан. Тухайлбал, ын Компанийн засаглалын талаарх тухайн компани нь нягтлан бодох бүртгэлийн хэрэгт орооцолдсон, эсвэл компанийн гүйцэтгэх удирдлага зарчмууд буюу “Төлөөлөн удирдах нь огцрохоор болсон зэрэг үйл явдлын дараа зөвлөлийн үүрэг хариуцлагууд”-ыг сэтгүүлчид онцолж ярьдаг. үз. Хуудас 24. http://bit.ly/HArlwY Компанийн үйл ажиллагааг бүдүүвчилж тэмдэглэхэд төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гүйцэтгэх онцгой эрх мэдэл, үүрэг хариуцлага нь ямагт анхаарал татсан, үнэ Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн цэнэтэй зүйл болж байдаг. төрлүүд болон захирлууд Өргөн цар хүрээнд хэлвэл төлөөлөн удирдах Нэг, эсвэл хэд хэдэн этгээдэд эрх мэдэл хийгээд зөвлөлийн үүрэг хариуцлага нь компанийн ашиг мэдээллийг төвлөрүүлэхээс урьдчилан сэргийлэхийн сонирхол болон хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгийг тулд төлөөлөн удирдах зөвлөл нь гүйцэтгэх ба хамгаалах, тэдгээрийн хөрөнгө оруулалтын өгөөжийг гүйцэтгэх бус гишүүд, зарим нь хараат бус гишүүд баталгаажуулах явдал байдаг. Стратегийн бүх (тодорхойлолтыг үз)-ийн тоог тэнцвэржүүлэхийг шийдвэр гаргалт нь ТУЗ-н санаачилгаар эхэлж эсвэл, хичээдэг. Төлөөлөн удирдах зөвлөлд байх ёстой аль нэг өөр этгээд санаачилсан ч гэсэн төлөөлөн хараат бус гишүүдийн тооны талаар мэргэжилтнүүд удирдах зөвлөлөөр эцсийн байдлаар батлуулах харилцан адилгүй байр суурьтай байдаг боловч ёстой. Нэн ялангуяа ТУЗ нь дээд түвшний гүйцэтгэх нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн тоо нь гуравны нэгээс удирдлагуудыг хөлслөн авч, халж, компанийн тал хувь хүртэл байдаг. гүйцэтгэлийг хянаж, санхүүгийн тайлангуудыг баталж, Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн талаар мэдээлж гүйцэтгэх удирдлагын цалин хөлс болон урамшууллыг байгаа сэтгүүлчдийн хувьд захирлууд, төлөөлөн шийдвэрлэж, болзошгүй эрсдлийг үнэлж төлөвлөж, удирдах зөвлөлийг тодорхойлоход ашиглагддаг компанийн нэгтгэл болон худалдан авалтын үйл тодорхойлолтуудыг ойлгох хэрэгтэй байна. ажиллагааг батлах зэрэг бусад үндсэн шийдвэр гаргалтуудыг хийдэг. Түүнчлэн ТУЗ-н гүйцэтгэх гишүүн нь тухайн компанй гүйцэтгэх захирал эсвэл санхүүгийн захирал зэрэг Мөн түүнчлэн ТУЗ нь тухайн компаний ёс зүйтэй, компанийн гүйцэтгэх удирдлагад давхар ажиллаж хуулийн дагуу, хариуцлагатай ажиллаж байгаа гэдгийг байдаг. Харин гүйцэтгэх бус гишүүн гэдэг нь компаний харуулах нүүр царай нь болж байдаг. удирдлагын нэг хэсэг биш бөгөөд компаний талаар гадны байр суурь болон онцгой ур чадварын хувьд үнэ цэнэтэйд тооцогддог. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 23 БҮЛЭГ 2 Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн талаарх бүхий л чухал зүйлс Засаглалын мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар Нэг түвшинт загвар: Хоёр түвшинт загвар: “гүйцэтгэх бус” захирлууд нь “гүйцэтгэх” захирлуудыг байлцуулалгүйгээр тогтмол нууцлаг байдлаар хуралдаж уулзах ёстой. Эзэмшлийн Хувь нийлүүлэгчдийн Хувь нийлүүлэгчдийн Олон улс оронд төлөөлөн удирдах зөвлөл нь хараат түвшин хурал хурал бус гишүүдийн тодорхой хэмжээний тоо, харьцаа үзүүлэлтийг хангасан байх ёстой байдаг. Удирдлага, хяналтын Хяналтын түвшин зөвлөл Хараат бус захирал Төлөөлөн удирдах зөвлөл Менежментийн “Хараат бус” гэдэг үгийн тодорхойлолт нь ТУЗ-ийн зөвлөл харилцан адилгүй байдаг. Гэхдээ ихэвчлэн Гүйцэтгэх дарга аливаа этгээдийг санхүү, гэр бүлийн болон түвшин Гүйцэтгэх удирдлага ажлын хувьд харилцан хамааралгүй, эсвэл компани, түүний захирлууд хийгээд ажилчидтай бусад чухал харилцаа холбоогүй байхыг шаарддаг. Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь нэг, эсвэл хоёр түвшинт Бусад шалгуур үзүүлэлтүүдэд: загвартай байж болно. Үүнд: n Саяхны ажилтан биш байх, n Нэг түвшинт буюу нэг төрлийн төлөөлөн удирдах зөвлөл нь гүйцэтгэх захирал, n Ойрын хугацаанд компанитай томоохон менежментийн баг, эсвэл гүйцэтгэх хорооны бизнесийн харилцаа холбоогүй байх, өдөр тутмын бизнесийн үйл ажиллагааг n Захирлаар ажилласны хөлс, хувьцааны төлөөлөх бөгөөд гүйцэтгэх болон гүйцэтгэх бус опшин, тодорхой хороонд ажилласантай гишүүдийн аль алинаас бүрддэг. Энэ бүтэц холбоотой хөлс, тэтгэвэрээс бусад зохион байгуулалт нь Америкийн Нэгдсэн байдлаар компаниас цалин хөлс ойрын Улс, Их Британи, Тусгаар тогтносон хамтын үед, эсвэл одоогийн байдлаар аваагүй улс орнууд зэрэг нийтлэг хууль тогтоомжийн байх, уламжлалтай улс орнуудад хамгийн ихээр тааралддаг.. n Компанийн зөвлөхүүд, захирлууд болон удирдах түвшний ажилчидтай гэр бүлийн n Хоёр түвшинт буюу хоёр төрлийн, хосолсон ойр дотно харилцаа холбоогүй байх, төлөөлөн удирдах зөвлөл нь хяналтын n ТУЗ-н бусад гишүүдтэй ямар нэг чухал болон менежментийн зөвлөл гэсэн хоёр харилцаа холбоогүй, тэдгээрийн тусдаа хэсэгт хуваагддаг. Хяналтын зөвлөл ажилладаг компанид нь давхар ТУЗ-н нь өдөр тутмын үйл ажиллагааг гүйцэтгэдэг гишүүнээр ажилладаггүй, тэдгээрт менежментийн зөвлөлийг хянадаг. Энэхүү компанитай нь ямар нь холбоогүй байх бүтэц зохион байгуулалт нь ихэвчлэн Герман зэрэг иргэний хуулийн уламжлалтай улс n Томоохон хувьцаа эзэмшигч биш байх, орнууд, түүнчлэн Зүүн Европын олон улс n Төлөөлөн удирдах зөвлөлд удаан орнууд, Францын зарим компаниудад хугацаагаар ажиллаагүй байх түгээмэл ажиглагддаг. Эх сурвалж: Дэлхийн банк групп, Олон улсын Сэтгүүлчдэд өгөх зөвлөмж: Хоёр түвшинт санхүүгийн корпораци, Олон улсын компанийн системд хоёр зөвлөлийн хооронд хагарал тэмцэл засаглалын форум, “Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн байдаг уу? Эдгээр зөрчил нь компанийн сайн компанийн засаглалтай холбоотой манлайлах ур гүйцэтгэл үзүүлэх боломж бололцоог судалж шинэ чадварын сургалтын материалаас” шинэ мэдээг бичихэд тусалж болно. 24 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Төлөөлөн удирдах зөвлөл, тушаалын өөрчлөлтийн бодит шалтгааныг тодорхой удирдлага нь тус тусдаа үүрэг гаргаагүй байж болох учир улам гүнзгийрүүлж судалж мэдээлэх ёстой гэсэн үг. хариуцлагатай Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь удирдлага болон хараат Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг хариуцлагууд нь бус хэд хэдэн захирлуудтай нягт харилцаа холбоотой удирдлагын түвшнээс ялгаатай байдаг. Компанийн байх үед асуудал урган гарах магадлалтай байдаг талаар үр дүнтэй мэдээлэхийн тулд сэтгүүлчид нь гэж компанийн засаглалын зөвлөхүүд үздэг. Үүнээс удирдлагын түвшинд эрх мэдлийг хэрхэн хуваалцах зарим тохиолдолд гүйцэтгэх захирлын нөлөөнд хэт талаар тооцон үзэж, гүйцэтгэх удирдлагуудын автаж, төлөөлөн удирдах зөвлөл нь удирдлагын үйл дундах өөрчлөлтийг нягт нарийн судалж харах ажиллагаа болон санал төлөвлөгөөг тэр чигээр нь ёстой. Төлөөлөн удирдах зөвлөл болон удирдлагын батлах буюу хамаагүй тамга дарж болно. 2011 онд хоорондох харилцаа холбоо нь мөн чухал ач J.P. Morgan-ийн Depostiroy Receipts компаний хийсэн холбогдолтой байна. судалгаагаар Латин Америкт ийм асуудал ноцтой Удирдлагын баг нь компанийн өдөр тутмын байсан бөгөөд төлөөлөн удирдах зөвлөл нь хараат бус үйл ажиллагааг чиглүүлж, бизнесийн стратегиа байдлын хувьд хангалтгүй түвшинд байжээ. тодорхойлдог гүйцэтгэх удирдлагаар эхэлнэ. “...Төвлөрсөн удирдлагын түвшин нь эрсдлийн Түүнчлэн удирдлагын багт үйл ажиллагаа хариуцсан хэмжээг нэмэгдүүлж болно” гэж GovernaceMetrics захирал, санхүүгийн захирал болон мэдээллийн Internataional (GMI)-ийн талаарх J.P.Morgan-ний захирал орохоос гадна тухайн салбараас шалтгаалж судалгаанд судлаач, шинжээч Nathaniel Parish Flan- удирдлагын түвшний бусад албан тушаалууд орсон nery онцлон бичсэн байдаг. Тус судалгаанд үндэсний байна. баялгийн сангууд, институционал хөрөнгө оруулагчид болон бусад харилцагчдыг багтаасан олон улсын 20,000 гаруй компаниас мэдээ цуглуулж шинжилгээ Байгууллага доторх хийсэн. үүрэг хариуцлага бүрийг Тус судалгаанд дурдсан компаниуд дотроос тодорхойлохын тулд хөрөнгө тэрбумтан Карлос Слимийн эзэмшлийн Мексик дэх оруулагчдын ашиг сонирхлын компаниуд ч байсан. Тэрээр өөрийн Grupo Carso SAB- сэдвээр тайлбар бүхий нийтлэл аар дамжуулж теле харилцаа холбооны компаниуд бичдэг санхүүгийн олон салбарын болон Мексикийн бусад компаниудын төлөөлөн мэргэжилтнүүдийг авч ажиллуулж, удирдах зөвлөлийн дарга, гүйцэтгэх захирлын ажил гүйцэтгэдэг. Түүний энэхүү том эзэнт гүрэн нь банк, нэг талыг баримтлаагүй хөрөнгө утсан харилцаа холбоо, замын барилга, зоогийн газар оруулалтын эх сурвалж болсон зэрэг салбаруудад үйл ажиллагаа явуулдаг 200 гаруй санхүүгийн боловсролын вэбсайт компаниудыг удирддаг болохыг сонинд дурдсан Investopedia-ын “Байгууллагын байдаг. бүтцийн үндсэн зарчим”-ыг үз. http://bit.ly/HG44Qj Слим болон түүний хувь эзэмшлийн талаарх илүү Компанийн өв залгамжлагч гарах, тодрох, албан дэлгэрэнгүй мэдээллийг авахыг тушаал өөрчлөгдөх зэрэг дотоод өөрчлөлт болон хүсвэл: http://tgr.ph/KEooiO эрх мэдлийн төлөөх тэмцэлдээн нь компанийн удирдлагын шатлал болон ирээдүйн чиг хандлагын өөрчлөлтийг тодорхойлдог. Захирал нь огцрох, томилогдох зэрэг төлөөлөн удирдах зөвлөлийн Болзошгүй зөрчил өөрчлөлт нь мөн томоохон өөрчлөлтийн дохио болж Сэтгүүлчид нь хувьцаа эзэмшигчдийн болон төлөөлөн мэднэ. Ийм л учраас сэтгүүлчид дээрх өөрчлөлт, удирдах зөвлөлийн ашиг сонирхлын хоорондох хөдөлгөөнд чухал анхаарал тавих ёстой бөгөөд болзошгүй зөрчлийг тодорхойлоход хэрэглэгддэг үргэлж ийм мэдээг эрэлхийлж байх шаардлагатай. “төлөөллийн ацан шалаа” гэсэн нэр томъёотой Өөрөөр хэлбэл компанийн хэвлэлийн мэдээнд албан таарч болох юм. Менежментийн нөлөөнд автсан ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 25 БҮЛЭГ 2 Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн талаарх бүхий л чухал зүйлс төлөөлөн удирдах зөвлөл нь компанийн хувьцаа зөрчилгүй байх ёстой. эзэмшигчдийн урт хугацааны ашиг сонирхолын оронд богино хугацааны ашиг хонжоо хайж болох талтай n Мэдэгдэл: Компаниуд нь ашиг сонирхлын юм. Хувьцаа эзэмшигчид нь эрсдлийг таамаглах зөрчил үүсгэж болох гүйцэтгэх удирдлагууд, хүсэлгүй байж болох бөгөөд удирдлага нь компанийн захирлууд болон бусад холбогдох талуудтай өрсөлдөх чадвар болон өсөлтийг бууруулахын тулд хийсэн хэлцлээ зарлаж мэдэгдэх ёстой. ийм нөхцөл байдлыг бий болгож болно. Хувьцаа эзэмшигчдийн туйлын ашиг сонирхлыг төлөөлөн удирдах зөвлөл төлөөлдөг, харин удирдлага Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн нь эдгээр ашиг сонирхолтой нийцүүлж ажиллах үүрэг хариуцлагууд болон ёстой гэдгийг баталгаажуулж, стратегийн хувьд шалгарсан арга практикийг ийнхүү сэтгэж үндсэн үүрэг хариуцлагаа биелүүлэх нь харахыг хүсвэл: http://bit.ly/HDB765 захирлуудын ажил юм (доорх хүснэгтийг үз). Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн Захирлууд нь компанид хангалттай хэмжээний бүтэц бүрэлдэхүүн, үр ашигт хувь эзэмших ёстой гэсэн нийтлэг ойлголт байдаг бөгөөд энэ нь хууль ёсны эрх ашгийг илэрхийлнэ. байдлыг шалгах Нөгөө талаар байгууллагын засаглалын зөвлөхүүд Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн бүтэц бүрэлдэхүүн нь нь ийм их хэмжээний хувь эзэмшилтэй захирлуудын GMI зэрэг засаглал сайтай байгууллагуудын зорилтот эсрэг болгоомжтой ханддаг бөгөөд учир нь ийм эрх талбаруудын нэг юм. олгосноор захирлууд богино хугацааны ашгийн төлөө GMI-ийн нэг хэсэг болох Corporate Library-аар нягтлан бодох бүртгэлийн манёвр ашиглаж хувьцааны төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хараат бус байдал, үр үнийг өсгөх хүсэлтэй байж болно гэж үздэг байна. ашгийг үнэлэхэд хөрөнгө оруулагчдад туслах шалгах Захирлуудыг төлөөлөн удирдах зөвлөлд байх хуудсыг боловсруулсан байдаг. Үүнд: хугацаанд нь хангалттай хэмжээний төлбөр өгч, n Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хэмжээ. Тогтсон туршлага болон мэдлэг чадварыг нь үнэлж хөлс шагнал тоо гэж байхгүй, гэхдээ төлөөлөн удирдах олгох ёстой. зөвлөлийн дундаж хэмжээ нь 9-10 гишүүн “Хараат бус захирлууд” гэж компанитай ямар ч холбоо юм. Дэндүү олон гишүүнтэй төлөөлөн удирдах хамааралгүй гадны этгээдүүд бөгөөд компанийн зөвлөл нь нүсэр байх бол харин дэндүү бага засаглалын мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар гишүүнтэй бол ажлын ачааллыг даах чадвар хараат бус байдлаа хадгалж үлдэхийн тулд 5 хувиас муутай байж болно. бага хувь эзэмших ёстой ажээ. Энэ хувь нь улс орон бүрээс хамаарч харилцан адилгүй байдаг. Энэтхэг n ТУЗ-н хараат бус гишүүдийн тоо: Нийт улсын Компанийн тухай шинэ хуулийн төсөл 2012 онд гишүүдийн дийлэнх олонхи байх нь батлагдах бөгөөд үүнд гадны захирлууд нь хамгийн зохимжтой гэж олон ажиглагчид үздэг. ихдээ 2 хувийн хувьцаа эзэмших ёстой гэж заасан n Гүйцэтгэх удирдлага, аудит, цалин байдаг. урамшууллын болон нэр дэвшүүлэх хороодын Хувьцаа эзэмшигчид нь ихэвчлэн жил бүрийн хурал оролцоо: Цалин урамшууллын болон дээр төлөөлөн удирдах зөвлөлийн санал болгосны аудитын хороод нь хараат бус захирлуудаас дагуу захирлуудыг сонгодог. Ази тивд бол төлөөлөн бүрдсэн байх ёстой. Аудитын хорооны дарга удирдах зөвлөлийн захирлуудыг нэр заах, сонгож нь мэргэшсэн, эсвэл бүртгэлтэй нягтлан эрхтэй хяналтын хувьцаа эзэмшигч байх нь нийтлэг бодогч мэргэжилтэй байх ёстой гэж зарим байдаг. ажиглагчид үздэг ч энэ асуудлаар дахиад л нэгдсэн нэг ойлголт, хэлцэл байдаггүй. Мөн ийм хувь эзэмшлийн хязгаар, хугацаа нь улс орон төдийгүй компаниасаа хамаарч харилцан адилгүй n Хязгаарлагдмал удирдлага. Ерөнхийдөө байдаг ч төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хугацаа нь төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүн нь ерөнхийдөө нэгээс гурван жил байдаг. гурваас илүү төлөөлөн удирдах зөвлөлд ажиллах ёсгүй бөгөөд ТУЗ нь ашиг сонирхлын 26 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Удирдах, чиглүүлэх хоёрын үндсэн ялгаа ЗАХИРЛУУД МЕНЕЖЕРҮҮД Байгууллагын ирээдүйг тодорхойлох, хөрөнгө болон нэр хүндийг нь хамгаалах Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн Шийдвэр гаргалт шаардлагатай. Түүнчлэн өөрсдийн шийдвэрүүд бодон бодлогуудыг шийдвэр гаргалтыг компаний бусад хэрэгжүүлэхэд илүү анхаарал оролцогчдийн эрх ашиг болон хууль хандуулдаг эрхзүйн орчинтой хэрхэн зөв уялдуулах вэ гэдгийг анхаарах учиртай Компанийн урт хугацааны хөгжлийн төлөө туйлын үүрэг хариуцлага хүлээдэг. Ерөнхийдөө захирлууд нь компанийн Үүрэг төлөө үүрэг хариуцлагаа биелүүлэх, Ихэвчлэн захирлын түвшний үүрэг хариуцлагууд итгэмжлэлийн үүрэг хариуцлагаа хариуцлагуудтай холбогддоггүй биелүүлэхдээ зохих ёсны анхаарал тавьж, ур чадвараа ашиглах үүргийг хуулиар оноосон байдаг. Хэрвээ үүрэг хариуцлагаа зөрчсөн буюу зохиох ёсоор гүйцэтгээгүй бол биечлэн хариуцлага хүлээж болно. Зарим тохиолдолд компанийн үйлдлийн өмнөөс хариуцлага хүлээж ч болно. Хувьцаа эзэмшигчид нь захирлуудыг Захирлууд, удирдлагын Хувьцаа албан тушаалаас нь чөлөөлж болно. зүгээс ихэвчлэн халж, томилж эзэмшигчийн Түүнчлэн компанийн захирлууд нь хувьцаа байдаг. Ховор тохиолдолд харилцаа холбоо эзэмшигчдийн өмнөөс хариуцлагатай хариуцлага хүлээх хууль эрхзүйн ажиллана. шаардлагатай тулгарч болно. Өдөр тутмын манлайлах үүрэг нь Байгууллагыг дээд түвшинд зөв манлайлж, гүйцэтгэх захиралд хамааралтай Манлайлал чиглүүлнэ бөгөөд менежерүүд нь захирлуудын өмнөөс ажиллана Төлөөлөн удирдах зөвлөлөөс Ёсзүй, үнэ цэнэ Компанийн үнэ цэнэ болон ёсзүйн байдлыг зааварчилгаа авч, ёсзүйг тодорхойлоход гол үүрэг гүйцэтгэнэ хэрэгжүүлэх ёстой Компанийн Компанийн захиргааны удирдлага, Компанийн захиргаатайхолбоотой ажлуудыг хариуцна захиргаа үүрэг хариуцлагуудын заримыг удирдлагад/менежерүүдэд шилжүүлж болох боловч эцсийн хариуцлагыг захирлууд хүлээнэ. Эдгээр хуулийн заалт нь ихэвчлэн Олон улс оронд компани нь хуулийн менежерүүдэд нөлөө үзүүлдэггүй. Хуулийн заалтууд заалтуудыг дагаж мөрдөж чадаагүй бол захирлуудад оногдуулж болох торгуулийн тухай хатуу чанга үүрэг хариуцлага хүлээлгэх олон хуулийн заалтууд байдаг. Эх сурвалж: Chris Pierce, “Сайн захирал”, Лондон: Kogan Page, 2003 он ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 27 БҮЛЭГ 2 Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн талаарх бүхий л чухал зүйлс СУРВАЛЖЛАГЧИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ Аудит болон зөвлөх үйлчилгээний байна. компаниудын судалгаа, тайлангууд нь мэдээний санааг өгч болно. Үүнд дараах асуудлууд багтсан байна: n Хараат бус захиралуудын хэрэгцээг LiveMint-ийн Moulishree Srisvastava хэмээх өндөрөөр үнэлэх, онлайн бизнесийн хэвлэл мэдээллийн компани n Хөрөнгийн зах зээл дээр биш хаалттай нь Grant Thornton India-ийн нэг хамтрагчийн хүрээнд тодорхой компаний хувьцааг чадвар мэдлэгийг ашиглаж Энэтхэгийн гэр бүлийн худалдан авах замаар хийдэг хөрөнгө бизнесүүдэд тулгарч байгаа компанийн засаглалтай оруулалтыг нээлттэй болгох холбоотой бэрхшээлтэй асуудлын талаарх мэдээг n Луйврын эсрэг тэмцэх, эрсдлийг удирдах бэлтгэж, мухардалд орсон байдлуудыг бичсэн Мэдээг уншихыг хүсвэл: http://bit.ly/HArSyV Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн олон талын чадварыг шалгах Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд нь компанийн МЭДЭЭНИЙ хэрэгцаа шаардлагад нийцсэн ур чадвар, туршлагатай байх ёстой. Түүнчлэн шаардлагатай тохиолдолд ХЭРЭГСЛИЙН гүйцэтгэх удирдлага , ТУЗ-ийн даргын гаргасан шийдвэрийг эсэргүүцэх, үзэл бодлоо хамгаалах ХАЙРЦАГ үндэслэлийг дэвшүүлэх хангалттай хэмжээний чадвартай байх ёстой. Ийм чадварын тусламжтайгаар Мэдээний санаа: Таны мэдээлж байгаа зарим тохиолдолд Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд нь сэтгүүлчдэд компанийн дотоод үйл компаниудын төлөөлөн удирдах ажиллагаанд юу асуудал болоод байгаа талаар зөвлөлийн хороодын үүрэг хариуцлага, мэдээлж, сайн мэдээ гаргах боломжийг бий бүтэц зохион байгуулалтыг болгодог. шалгаж үзнэ үү. Сүүлийн жилүүдэд засаглалын зөвлөхүүд болон n Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь хувьцаа эзэмшигчдийг дэмжигчид Төлөөлөн удирдах засаглалын зөвлөхийн (холбогдох зөвлөлд эмэгтэйчүүдийн тоог илүү нэмж төрөлжүүлэх талаар бичиж байгаа бөгөөд зарим улс оронд энэ хуулиар зөвлөсөн) зөвлөж, санал талаар шаардаж хуульчлан баталсан ч байдаг. болгосон бүхий л хороодыг байгуулсан байна уу? Зөвлөхүүдийн үзэж байгаагаар бол хүйсийн ялгаатай байдал нь төлөөлөн удирдах зөвлөлийн ур чадвар, n Хороодын гишүүд нь ямар чадамж, туршлага болон үзэл санааг илүү олон талтай төрлийн ур чадвар, мэдлэгтэй болгоно. Тэдгээрийн хэлж байгаа эдгээр давуу тал нь байна вэ? тэнцвэртэй шийдвэр гаргалтанд хүргэж, санхүүгийн менежментийг илүү үр дүнтэй хянаж, хувьцаа n Хороодын гишүүдэд онцгой ур эзэмшигчдэд ажлаа тайлагнах явдлыг сайжруулж, чадвар байна уу? (Тухайлбал, эрсдлийн удирдлагыг хянамгай болгодог. аудитын хорооны гишүүдэд?) 2012 оны GMI-ийн тайланд “өмнөх жилийн n Хороодын гишүүд нь хараат судалгаанаас харахад төлөөлөн удирдах зөвлөлд эмэгтэйчүүдийн оролцох оролцоо эрчимтэй бус байна уу? (энэ бүлэг дэх нэмэгдсэн байна” гэжээ. 43 улс оронд 4,300 тодорхойлолтыг үзнэ үү.) компанийн дунд явуулсан судалгаанаас харахад 28 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? удирдах зөвлөлийн гишүүнд тохирох этгээд Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хайх, үнэлэх, судлах, сонгон шалгаруулах, Хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд нэрийг нь хүйсийн ялгаатай байдлын дэвшүүлж оруулдаг. талаар илүү дэлгэрүүлж уншихыг хүсвэл: Эрэгтэй захирлуудтай хийсэн n Компанийн засаглал — Компаний ярилцлага: http://bit.ly/LEphFk бодлогуудыг хянаж, шаардлагатай бол өөрчлөлт шинэчлэлийг санал болгодог. Түүнчлэн төлөөлөн удирдах зөвлөл нь Гүйцэтгэх удирдлагын хороог байгуулж болох бөгөөд төлөөлөн удирдах зөвлөлийн нийт суудлын тус хороо нь төлөөлөн удирдах зөвлөлийн тооны 10.5 хувийг эмэгтэйчүүд эзэлж байгаа нь хурлын чөлөөт цагаар ТУЗ‑ийн эрх мэдлийг өмнөх жилээс 10 хувь өссөн үзүүлэлт болж байна. хэрэгжүүлдэг. Мөн болзошгүй эрсдлүүдийг Эмэгтэйчүүдгүй төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хувь урьдчилан таамаглаж, төлөвлөхийн тулд нь 40 хувиас бага зэрэг доош унасан байна. Мөн Эрсдлийн хороог байгуулж болно. судалгаанд дэлхийд 10 ТУЗ-н гишүүний судал тутмын нэг суудлыг эмэгтэй гишүүн эзэлж байна гэжээ. Санхүүгийн салбарт төлөөлөн удирдах зөвлөл нь тодорхой хороодыг байгуулж, тэдгээрийн бүтэц бүрэлдэхүүн, үйл ажиллагаа, ялангуяа эрсдлийн менежментийг үндэслэлтэй тайлбарлах явдал банкны Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хууль тогтоомж, дүрэм журмуудад нийтлэг ажиглагдах хороодыг шинжилж үзэх нь болжээ. Түүнчлэн компаниуд ёсзүйн, хямралын менежмент, байгаль орчны бодлого, хөдөлмөрийн Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь төлөөлөн удирдах асуудал, технологи зэрэг асуудлуудаар байнгын, эсвэл зөвлөлийн тодорхой ажил үүргийг гүйцэтгүүлэх, түр хороодыг байгуулан ажиллуулж болно. техникийн асуудлуудад нарийвчилсан судалгаа шинжилгээ хийлгэх, өөрийн батлах, шийдвэрлэх Онцгой тохиолдолд ашиг сонирхлын болзошгүй ёстой асуудлуудаар мэргэжлийн зөвлөмжийг авах зөрчил, эсвэл худалдан авалтыг шалгахын тулд зорилгоор хороодыг байгуулдаг. Тус зөвлөл нь хороо байгуулж болно. Ингэхэд төлөөлөн удирдах хороодод хариуцуулж өгсөн асуудлын эцсийн зөвлөлийн ашиг сонирхлын зөрчилгүй гишүүдийн хариуцлагыг хүлээдэг. Хороод нь захирлуудыг санал бодол чухалд тооцогдоно. тодорхой салбар чиглэлийн, ялангуяа хорооны гишүүдэд өөрийн мэргэшсэн салбар чиглэлээрээ Компанийн засаглалын хамгийн шилдэг арга барил, илүү ажиллах, судлах боломжийг олгодог. Хороод нь заавар журмын дагуу бол тодорхой хороод, ялангуяа төлөөлөн удирдах зөвлөлд ажлаа тайлагнах ба мөн аудит, нэр дэвшүүлэх, цалин урамшуулал болон гүйцэтгэх удирдлагын санал төлөвлөгөөг судалж, энэ компанийн засаглалын хороод нь үндсэндээ хараат асуудал нь төлөөлөн удирдах зөвлөлийн шийдвэрлэх бус захирлуудаас бүрдэх ёстой. асуудал мөн эсэх, мөн бол тухайн асуудалд хорооны Эдгээр хороодын бүтэц бүрэлдэхүүнийг хянаж үзэхэд байр суурь, дүгнэлтээ гаргаж зөвлөлийн хурлаар улаан туг буюу анхаарал татсан асуудал гарч ирж оруулдаг тул тухайн асуудлууд нь голдуу стратегийн болно. Тухайлбал: асуудлууд байдаг. n ТУЗ-ийн дарга нь бүх шийдвэр гаргалтыг нягт Төлөөлөн удирдах зөвлөлөөс олон хороодыг байгуулж нямбай хянаж байна уу? болох бөгөөд байгуулах үндсэн хороод нь: n Ашиг сонирхлын зөрчил байна уу? (Тухайлбал, n Аудитын хороо — Компаний хөндлөнгийн Аудитын хорооны захирлууд нь аудитортой болон дотоод аудиторуудыг сонгож, ажлыг нь бизнесийн тусгай харилцаа холбоотой юу? хянадаг. Мөн гол гол хувьцаа эзэмшигчидтэй онцгой n Цалин урамшууллын хороо — харилцаа холбоотой юу?) Компанийн зүгээс дээд түвшний удирдлагад n Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн туршлага хир их бэлэн мөнгө, хувьцаа болон бусад хангалттай юу? (Аудитын хороонд санхүүгийн шагнал урамшууллыг өгөх ёстойг зөвлөдөг. болон нягтлан бодох бүртгэлийн ур чадвартай n Нэр дэвшүүлэх хороо — Төлөөлөн гишүүд орсон байна уу?) ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 29 БҮЛЭГ 2 Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн талаарх бүхий л чухал зүйлс mated Touchstone Machine (ATM) компанийн хоёр For other red flags on board com- хараат бус захирал огцорсон бөгөөд компанийн mittees, see: http://bit.ly/HGJADd хамгийн сүүлийн санхүүгийн тайлангуудыг цаашид баталгаажуулж чадахгүй гэдгээ мэдэгдсэн байна. Эдгээр хоёр гишүүний нэг нь Сингапурын хөрөнгийн Улаан тугуудыг тодорхойлж сурах биржид бүртгэлтэй тус компанийн аудитын хорооны гишүүн, нөгөө нь тус хорооны дарга байсан тул дээрх Компани нь цохилтонд орвол төлөөлөн удирдах огцорсон асуудал илүү чухал нөлөө үзүүлсэн байна. зөвлөл нь анхаарлын төвд орж, эргэж харахад ямар асуудалтай байсан талаар ихэвчлэн тодруулж авч 2008 онд хөрөнгийн биржээс тус компанийг хасах үздэг. Энэтхэг улсын Сатям Компьютер системс хүртэл АТМ-д ийм огцрох үзэгдэл энгийн явдал компанийн Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь гэр болсон байна. бүлийн гишүүд буюу танилуудаас бүрдсэн байдаг Мөн Сингапурын хөрөнгийн биржэд бүртгэлтэй China бөгөөд компанийн удирдлагуудтай, эсвэл тухайн Aviation Oil компанийн захирал ч ийм дохиог өгч салбартаа туршлага багатай, санхүүгийн ур чадваргүй ажлаасаа гарчээ. Тэрээр 2 жил ажилласныхаа дараа этгээдүүдтэй ажил хэргийн болон хувийн ойр дотно 2008 онд ажлаасаа огцорсон бөгөөд ТУЗ нь шилдэг харилцаа холбоотой байжээ. арга практикийг уландаа гишгэж байгаа тул хараат бус Гэхдээ хэрэг мандаж гарсаны дараа л тухайн захирлын үүргээ биелүүлэх боломжгүй болсон гэж асуудлыг хүмүүс олж мэддэг гэвч сэтгүүлчид үүнийг мэдэгдсэн. Тэрээр олон нийтэд мэдээлсэн захидалдаа анхааралтай мэдээлж асуудлуудыг урьдчилан харах ТУЗ-ийн бусад тодорхой гишүүд нь хараат бус болохыг боломжтой. Өөрөөр хэлбэл захирлууд, гүйцэтгэх илчилсэн байна. удирдлагууд болон хяналтыг тогтоосон хувьцаа эзэмшигчдийн туршлага, ур чадвар, харилцан хамаарал, гол гол үзүүлэлтүүдийг нарийвчлан судалж ТУЗ-ийн дарга болон гүйцэтгэх үзнэ. Захирлуудын зөвлөлийн нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүдийг шалгах хэрэгтэй. ТУЗ-ийн гишүүдээс захирал: тусдаа асуудал уу, эсвэл өөр компаний зөвлөлд ажиллаж байгаа эсэх, ийнхүү нэг ойлголт уу? давхар ажиллаж байгаа компани болон түүний ТУЗ-ийн дарга болон гүйцэтгэх захирлын үүрэг төлөлөн удирдах зөвлөлийн бусад гишүүдтэй нөлөө хариуцлага нь тусдаа байх ёстой эсэх талаарх бүхий харилцаатай эсэхийг судална. асуудал нь өөр нэг анхаарал татсан асуудал болж байна. Ингэж ухаж судалсанаараа гадаргуу хөрсөн доорх таамаглаж байгаагүй, чухал харилцаа холбоог нээж Үүрэг хариуцлагыг хуваах нь зохистой гэж үздэг илрүүлэх боломжтой. мэргэжилтнүүдийнхээр бол хараат бус ТУЗ-ийн дарга нь ТУЗ-ийг тэргүүлж хувьцаа эзэмшигдчийнн “Хараат бус захирлууд нь ихэвчлэн компанийн ашиг сонирхлыг илүү сайн хамгаалж чадах бол харин удирдагаас хараат бус байж болох ч эдгээр захирал гүйцэтгэх захирал нь ашиг сонирхлын олон зөрчлийг нь бусад ТУЗ-ийн гишүүд, эсвэл томоохон хувьцаа арилгаж бизнесийг удирдан явуулдаг. эзэмшигчидтэй чухал харилцаа холбоотой байх нь олонтаа” гэж Дубай хотын Компанийн засаглалын Гэхдээ зарим нь ийм үүрэг хариуцлагын хуваарилалт Hawkanah институтийн ахлах эдийн засагч, гүйцэтгэх нь олон компаниудад туйлын сайн сонголт болохгүй удирдлага Др.Nasser Saidi хэлсэн байна. гэж үзэж, дээрх санааг үгүйсгэдэг. Тэдний үзэж байгаагаар эрх мэдлийн төлөөх тэмцэлдээн байхгүй Хараат бус захирлууд нь ТУЗ-аас огцроход энэ гэсэн утгаараа нэг захиралтай байх нь илүү дээр ажээ. талаар сэтгүүлчид болон хөрөнгө оруулагчид онцлон Ихэнх том компаниуд үүрэг хариуцлагыг тусгаарлаж тэмдэглэж, мэдээлдэг. Ийм ажлаас гарах тохиолдол байхад мөн ихэнх шинэ хууль тогтоомжууд болон байнга гараад байдаггүй бөгөөд компанид гүн компанийн засаглалын дүрэм журмуудад ч үүнийг гүнзгий асуудал байгааг зааж болно. “Гэр бүлийн”, баталгаажуулсан байдаг. Гэхдээ л үүрэг хариуцлагын эсвэл “хувийн” шалтгааны улмаас огцорсон гэх тусгаарлал нь нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн арга тохиолдолдлын талаар сэтгүүлчид улам нарийвчлан барилаас хол байна. судалж үзэх нь бараг байнга байх ёстой зүйл юм. Мексикийн Grupo Televisa S.A компанид ТУЗ-ийн 2007 оны 9 дүгээр сард Хятадад байрлалтай Auto- дарга болон гүйцэтгэх захирлын үүргийг нэгтгэж 30 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? хослуулсан нь GMI-ийн шүүмжлэлийн бай болсон Түүнчлэн GMI нь Televisa-ийг хараат бус ТУЗ-ийн байна. Сэтгүүлчид энэхүү зүй бус зүйлийн талаар хороодгүй мөн аудит, цалин урамшуулал, компанийн мэдээлж сурвалжлахаас ч өмнө тухайн явдал нь сайн засаглалын хороодыг тус тусад нь томилж чадаагүй засаглалын зарчмуудыг зөрчсөн талаар байнга давтан гэж шүүмжилжээ. ярьж байлаа. GMI-ийн зүгээс Groupo Televisa-ийг шүүмжилсэн нь: n Өөрийн эцгээсээ компанийг өв залгамжлан Цалин хөлсний асуудлаар сонор авсан Televisa-ийн ТУЗ-ийн дарга бөгөөд сэрэмжтэй байх гүйцэтгэх захирал Azcarrage Jean нь хараат бус ТУЗ-ийн хараат бус байдал нь цалин хөлсний тал дээр даргыг томилоогүй, чухал байж болно. Энэ нь сүүлийн хорь гаруй жилийн турш хөгжилтэй орнуудын зах зээлд хамгийн чухал n 20 гишүүнтэй төлөөлөн удирдах зөвлөлийн асуудал болж байсан. ердөө таван гишүүн нь бүрэн хэмжээнд хараат бус байсан, хэд хэдэн гишүүн нь Televisa-тай Бусад улс орнуудтай харьцуулахад АНУ-д цалин бизнес хийдэг компаниудын төлөөлөн удирдах хөлстэй холбоотой шуугиан тарьсан хэргүүд хамгийн зөвлөлд ажилладаг байсан, их гарч байлаа. Гэхдээ 2008 онд Economist-д онцлон тэмдэглэхдээ Америк маягийн дээд түвшний гүйцэтгэх n Гүйцэтгэх бус гишүүдийн аль нь ч телевизэд захирлуудын цалин урамшуулалын систем нь ажиллаж байсан хангалттай хэмжээний Европын олон компаниудад нийтлэг байсан бөгөөд туршлагагүй байсан, энэ үеэс хойш зөвхөн дээрх хандлага улам илт тодохой n ТУЗ-ийн хараат бус байдалд зөвлөлийн болжээ. захирал хоорондын харилцаа холбоо, мөн Tele- Биржид бүртгэлтэй компаниуд нь ихэвчлэн visa болон захирлуудын хоорондох бизнесийн итгэмжлэлийн тайлан мэдэгдлүүд дээрээ цалин харилцаа холбоо “ноцтой нөлөөлж” байсан. хөлсний асуудлыг ил тод зарладаг. Компанийн жил бүрийн хувь нийлүүлэгчдийн хурал болохоос өмнө саналын хуудсыг хувьцаа эзэмшигчдэд илгээдэг. Энэ Сэтгүүлчдийн зүгээс өөрсдийн хурлаар зөвхөн дээд түвшний удирдлагуудын жил мэдээлж байгаа компаниудын бүрийн цалин хөлсний талаар мэдээлээд зогсохгүй төлөөлөн удирдах зөвлөлийн талаар мөн урамшуулал, тэтгэмж, хувьцааны опшин, асууж болох асуултуудад: тэтгэвэрт гаралт, эсвэл үүрэгт ажлыг дуусгавар болоход төлөх төлбөрийн талаар авч хэлэлцдэг. n Захирлууд нь ТУЗ-д хир удаан хугацаагаар ажиллаж байна вэ? Шинээр гарч ирж буй зах зээл дээрх олон хөрөнгийн n Нэг захирлын ажиллах хугацаа хэд вэ? биржүүдийн хувьд гүйцэтгэх удирдлагын цалин хөлсний талаар мэдээлэх шаардлага, дүрэм журам n Захирлууд хэдэн ТУЗ-д ажилладаг байдаггүй. Тухайлбал, санхүүгийн зах зээлийн вэ? Тэд тухайн ажиллаж байгаа нэгдмэл байдлын талаарх CFA институтийн төвийн нэг компанитайгаа бусад бизнесийн судалгаанд Ази тивийн улс орнуудад цалин хөлсний харилцаатай юу? талаар мэдээлэх тогтолцоо байхгүй, олон улсын n Тэдний хэн нэг нь өөр компаний шилдэг арга барилаас хоцорсон байгаа тул хөрөнгө ТУЗ-д ажилладаг уу? Тэд нар ямар оруулагчдыг хамгаалах талаар сайжруулсан арга хэмжээний цалин хөлс авдаг вэ? хэмжээ авч ажиллах шаардлагатай байна гэжээ. n Захирлууд компанид хичнээн хувьцаа “Ази тивийн одоогийн байдал нь хувьцаа эзэмшдэг вэ? эзэмшигчдийн байгууллагын санхүүгийн асуудлын n Аль нэг захирал нь ойрын үед талаар олж мэдэх эрхийг хязгаарлаж байна, улмаар хувьцаагаа зарсан уу? Ийм үзэгдэл энэ нь бизнесийн үйл ажиллагаа явуулахад итгэл өмнө нь байсан уу? хүлээлгэсэн этгээдүүдийн үүрэг хариуцлага. Мөн ийм байдал нь хувь хүний хариуцлагатай байдлыг n Захирал бүрийн ирцийн үзүүлэлт үнэлэхэд сохор болгож байна” гэж дээрх судалгаанд ямар вэ? дурдсан байна. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 31 БҮЛЭГ 2 Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн талаарх бүхий л чухал зүйлс ? ТА ЮУ МЭДЭХ ВЭ? Шинээр гарч ирж буй зах зээлүүдийн хувьд бол гүйцэтгэх бус захирлуудын цалин хөлс хангалтгүй байх, эсвэл цалин хөлсгүй ажиллах явдал байдаг нь илүү их анхаарал татах асуудал болж байна. Зарим компаниуд ТУЗ-ийн гүйцэтгэх бус захирлууддаа хувь нийлүүлэгчийн хурлаар бага хэмжээний Шуурхай асуулт, хариулт төлбөр төлдөг, бүтэн жилийн хөдөлмөрийн хөлсийг үнэлдэггүй. Гүйцэтгэх бус захирлуудад ийнхүү 1. Гүйцэтгэх болон гүйцэтгэх бус цалин хөлс хангалттай хэмжээнд олгож чадахгүй захирлын хоорондох ялгаа юу вэ? байгаа учраас эдгээр захирлуудыг хувийн орлогоо A. Гүйцэтгэх захирал нь ТУЗ-ийн хороог нэмэгдүүлэхийн тулд хэд хэдэн ТУЗ-ийн албан тэргүүлдэг бол гүйцэтгэх бус захирал тушаалд ажиллах сонирхолтой болгож болно. Энэ нь тус хороог удирддаггүй. нь компанийн төлөөх сэтгэл, сонирхлыг бууруулаад зогсохгүй мөн хариуцлагатай байдлыг алдагдуулж B. Гүйцэтгэх захирал нь менежментийн болзошгүй юм. нэг гишүүн бол гүйцэтгэх бус захирал нь гишүүн бус болно. C. Ялгаа байхгүй. Чухал асуудлуудыг тодорхойлоход 2. Захирал нь хараат бус байдлаа тайлан, судалгаануудыг ашиглах хадгалахад ямар хүчин зүйлс сөрөг CFA буюу Мэргэшсэн санхүүгийн шинжээчийн судалгаа зэрэг тайлангууд нь компанийн засаглалын нөлөө үзүүлдэг вэ? талаарх байнга мэдээлэхийг хүссэн сэтгүүлчдийн A. Компанийн менежментийн гишүүн хувьд “алтны орд” болно. Түүнчлэн судалгааны байх ажлууд, санал асуулга болон блогууд нь компанийн B. Компанийн үйл ажиллагаа явуулж засаглалын талаарх муу арга барил, эсвэл болзошгүй байгаа салбарын мэргэжилтэн зөрчлийг тодорхойлон бичсэн байдаг ч компаниудын талаар мэдээлдэг шилдэг сурвалжлагчдын мэдээний C. Өөр компанид захирлын үүрэг хашиж дэргэд ач холбогдол багатай юм. Ёс суртахуун, ил тод, байх хараат бус байдал, хариуцлага, үүрэг болон шударга 3. Дараах хороодоос аль нэг нь байдал зэргээр компаниудыг авч үзэж, үнэлгээ өгдөг. төлөөлөн удирдах зөвлөлд Тухайлбал, CFA-ийн мэдээллийн ил тод байдалтай хамгийн нийтлэг байдаг. Харин холбоотой судалгаанд дурдсанаар сэтгүүлчид нь бусад нь сонголтот хэлбэрээр өөрсдийн мэдээлж байгаа томоохон компаниудын мэдэгдэл, зарлалыг шалгаж үзэж, тийнхүү олон байдаг. Аль нь хамгийн их нийтлэг нийтэд мэдээллийг хүргэхдээ шалгарсан хамгийн хороо вэ? сайн арга барилыг дагаж мөрдөж байгаа эсэхийг A. Нэгтгэл, худалдан авалтын хороо нарийвчлан авч үзэх ёстой. Мөн тухайн бүс нутаг, B. Аудитын хороо эсвэл салбар дахь бусад компаниудтай харьцуулалт C. Ёс зүйн хороо хийж болно. Түүнчлэн мэдээ хайж байгаа сэтгүүлчдийн хувьд тухайн бүс нутгийн жилийн судалгаа, компаний Хариултууд: 1. B, 2. A, 3. B засаглалын үнэлгээний үзүүлэлтүүд нь ач холбогдолтой юм. Хараат бус брокер, хөрөнгө оруулалтын групп болох CLSA Asia Pacific Markets нь Азийн Компанийн засаглалын холбоотой хамтарч Ази тивийн 11 улс орны 580 хувьцаат компаниудыг хамруулсан компаний засаглалын жилийн судалгааг гаргадаг. 32 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? ЭХ СУРВАЛЖУУД БҮЛЭГ 2 Редакторын тэмдэглэл: 2 дугаар бүлгийг бэлтгэхэд зориулж доорх эх сурвалжуудыг авч үзсэн болно. Ямар ч хүн ихэнх вэбсайтууд руу нь орох боломжтой. Wall Street сэтгүүл, Financial Times зэрэг тодорхой эх сурвалжуудын мэдээг үзэхийн тулд нэвтрэх эрх захиалах шаардлагатай. New York Times нь уншигч, үзэгч бүрт зориулж сар бүрд хязгаарлагдмал тооны архивласан материал өгдөг. НИЙТЛЭЛ, БҮТЭЭЛҮҮД Michelle Quah, “Ази тив гүйцэтгэх удирдлагын Annalisa Barrett, судалгааны ахлах мэргэжилтэн, цалин хөлсний талаар мэдээлэх системээ “Төлөөлөн удирдах зөвлөлд байгаа хүмүүст сайжруулах шаардлагатай байна”, Business Times ирдэг бүх зүйлс”, Байгууллагын өөрчлөлт (Сингапур), 2008 оны 3 дугаар сарын 3-ны өдөр. шинэчлэлтийн ирээдүй, Corporate Library, 2009. http://bit.ly/Iv2nDM http://bit.ly/HGJADd Moulishree Srivastava, “Гэр бүлийн бизнес Nathaniel Parish Flannery, GMI-ийн судлаач засаглалын асуудалтай тулгарав”, LiveMint, 2011 шинжээч, “Telenovela: Мексик улсын Televisa-ийн оны 9 дүгээр сарын 21-ний өдөр. Төлөөөлөн удирдах зөвлөлийн хариуцлагатай http://bit.ly/HP6I3M байдлын цаашдын асуудлууд”, Forbes, 2011 оны 6 дугаар сарын 9-ний өдөр Pavan Kumar Vijay, “Компанийн тухай шинэ http://onforb.es/IOMgNe хуулийн төсөлд ёсзүйн асуудлын өндөр түвшинд авч үзнэ”, DNA India, 2011 оны 12 дугаар сарын Nathaniel Parish Flannery, Governance Metrics 30-ны өдөр International (GMI)-ийн судлаач шинжээч, “Шинэ http://bit.ly/I9jdFN судалгаагаар Латин Америкийн компанийн засаглалын одоогийн тулгамдсан асуудлуудыг “Байгууллагын бүтэц зохион байгуулалтын үндэс онцолсон”, 2011 оны 9 дүгээр сарын 27-ны өдөр суурь”, Investopedia http://bit.ly/J7LCtC http://bit.ly/HG44Qj Kalpana Rashiwala, “ATM-ийн хараат бус “Европ дахь гүйцэтгэх захирлын төлбөр: захирлуудын огцролт”, Business Times (Сингапур), Анхаарал татсан асуудал”, Economist, 2008 оны 6 2007 оны 9 дүгээр сарын 17-ны өдөр дугаар сарын 12-ны өдөр http://bit.ly/IlMhcz http://econ.st/HGNnR5 Aude Lagorce, “Европ тивд шуугиан дэгдээсэн “Дэлхийн хамгийн том нээлттэй хувьцаат гүйцэтгэх удирдлагын цалин хөлснйи асуудал”, компаниудын 40 гаруй хувь нь төлөөлөн удирдах MarketWatch, 2009 оны 5 дугаар сарын зөвлөлдөө ямар ч эмэгтэй гишүүнгүй болохыг 14-ний өдөр. судалгаагаар тогтоожээ”, Corporate Library, 2011 http://on.mktw.net/IS6LeO оны 3 дугаар сарын 14-ний өдөр. http://bit.ly/KD5CI6 Ric Marshall, ахлах шинжээч, “Захирлуудын асуудал: Хувьцаа эзэмшигчийн санаа зовоосон асуудлуудыг онцлох нь”, Company Library, 2010 он ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 33 БҮЛЭГ 2 Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн талаарх бүхий л чухал зүйлс НОМ, СУДАЛГАА porate Governance Association (ACGA). “ТУЗ-ийн цоорхойг нөхөх нь”, Study Group on http://bit.ly/IESikf Corporate Boards blue ribbon panel, Колумбийн Бизнесийн их сургууль, Delaware-ийн их Гүйцэтгэх бус захирлуудын хараат бус байдал сургуулийн Компанийн засаглалын John (Ази тивийн бодит хараат бус байдлыг олох L.Weinberg-ийн төв, 2011 он. нь), CFA институтийн Санхүүгийн зах зээлийн http://bit.ly/JyJ9OM нэгдмэл байдлын төлөөх Ази-Номхон далайн орнуудын оффис, 2010 он. http://scr.bi/HRt9Vo Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн үүрэг хариуцлага, шилдэг арга барил зэрэг Компанийн засаглалын “Төлөөлөн удирдах зөвлөл дэх эмэгтэйчүүд: баримт бичгүүд, Корпорацийн захирлуудын Эрэгтэй захирлуудтай хийсэн харилцан яриа”, форум Олон улсын Компанийн засаглалын форум, http://bit.ly/HDB765 2011 он. http://bit.ly/LEphFk Corporate Governance Watch 2010, жилийн судалгаа, CLSA Asia Pacific Markets and Asian Cor- 34 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? БҮЛЭГ 3 ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ТАЛААРХ БҮХ ЗҮЙЛС Олон хувьцаа эзэмшигчид компаниуд юу хийж байгаа, өмнө нь хөндөгдөж байгаагүй хамгийн сүүлийн үеийн төлөөлөн удирдах зөвлөл нь хариуцлагатайгаар мэдээг олж авахын тулд тэмцэлдэж байв. Иргэний ажлаа гүйцэтгэж байна уу, хөрөнгө оруулалтыг нэхэмжлэл, шүүхийн үйл ажиллагаа нь ихэвчлэн болгоомжтойгоор удирдан зохицуулж, зарцуулж сэтгүүлчдэд хувьцаа эзэмшигчийн үйлдлийг мэдэх байгаа эсэхийг мөрдөн шалгаж, мэдээлэхэд боломжоор хангадаг ч үүнээс гадна институционал сэтгүүлчдэд итгэж найдаж байдаг. хөрөнгө оруулагчид, зохицуулах байгууллагууд, шинжээчид, ТУЗ-ийн гишүүд болон компанийн Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд хувьцаа эзэмшигчид нь дотоод мэдээлэл эзэмшигчдийн дундах харилцаа өөрсдөө илүү их дуу хоолойгоо илэрхийлж, олон холбоо, мэдээлэл нь мөн мэдээний сайн эх сурвалж төрлийн асуудалд илүү идэвхитэй байр сууринаас болдог. оролцож байгаа. Янз бүрийн улс орнуудын зохицуулах байгууллагууд нь хувьцаа эзэмшигчдэд ТУЗ-н гишүүнд Хувьцаа эзэмшигчид өөрсдийн санал шүүмжлэлийг нэр дэвшүүлэх эрхийг олгож тэдний нөлөөг улам анхаарлын төвд авчрахын тулд хэвлэл мэдээлэлд бататгасан. байнга мэдээ өгдөг байна. Заримдаа цорын ганц хувьцаа эзэмшигч ч аюулын хонхыг дэлдэж, 2008 онд АНУ-ын ипотекийн зээлийн зах зээл нуран компани юу хийж байгаа талаар шалгах сонирхлыг унаж, дэлхийн санхүүгийн зах зээлийн хямралыг сурвалжлагчдад өгдөг. даатгах болсон нь захирлууд хувьцаа эзэмшигчдийн өмнө үүрэг хариуцлагаа биелүүлж байгаа эсэх Нэг жишээ дурдаж болж байна. Лондонгийн талаар илүү нарийн авч үзэхэд хүргэжээ. Үүнтэй хөрөнгийн биржэд бүртгэлтэй Bumi plc-тэй хамтарсан зэрэгцэн хуул шүүхээр маргалдах явдал нэмэгдэж, Индонезийн нүүрсний компани болох PT Bumi хэвлэлийнхний мэдээллийн урсгал ч дагаж ихэслээ. Resources –ийн зээлийн үйл ажиллагааны талаар нэг хувьцаа эзэмшигч нь асуудал тарьсан байна. Nat Хувьцаа эзэмшигчдийн эсэргүүцэл нь дан Rothschild хэмээх хувьцаа эзэмшигч нь тус компанийн ганц идэвхитэн, эсвэл институционал хөрөнгө 11 хувийг эзэмшдэг банкны өв залгамжлагч этгээд оруулагчид(даатгалын компани, тэтгэврийн сан болон бөгөөд компанийн зүгээс өндөр хүүтэй зээлээр дахин компаниудын хувьцааг их хэмжээгээр худалдаж санхүүжилт татан төвлөрүүлэх гэж гэж байхад нь авдаг хөрөнгө оруулалтын итгэлцлийн сангууд)-ын харъяа компаниудад зээл өгөхийг шаардаж дайрчээ. үйлдлээс хамааралгүйгээр улам эрчимтэй болж мөн түүнчлэн гэр бүлийн эзэмшлийн компаниуд ч мөн Тэрээр өөрийн гомдлын талаар нарийвчлан ийм эсэргүүцэлтэй тулгарлаа. бичиж компанийн захирлуудад захидал бичсэн бөгөөд захидлын нэг хувийг Financial Times-ийн Macau casino-ийн эзэн Stanley Ho өөрийн эзэнт сурвалжлагчдад өгсөн байна. гүрнийг удирдан хянахын тулд гэр бүлийн дотоод зөрчил тэмцэлтэй тулгарсан байна. Эцэст нь компанийн өв залгамжлагчдын хоорондох маргааныг Энэ ганц хувьцаа эзэмшигч том шийдвэрлэхийн тулд өөрийн ихэнх хувьцаанаасаа компанийн эсрэг зогссон талаар татгалзахад хүрчээ. Financial Times хэрхэн мэдээ Ho-ийн гэр бүлийн энэхүү хэрэг гэр бүлийн гишүүдийн бичсэнийг харахыг хүсвэл: хоорондох маргаан шийдвэрлэх хууль журманд ч http://on.ft.com/IF2PvR тусгалаа олжээ. Сэтгүүлчид бие биеэсээ өрсөн, урьд ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 35 БҮЛЭГ 3 Хувьцаа эзэмшигчдийн талаарх бүхий л зүйл Хувьцаа эзэмшигч нь компани ямар асуудалтай ашиг сонирхлыг хамгаалах нь үндсэн санаа зовоосон тулгарч болох талаарх сэтгүүлчдэд мэдээлж туслах асуудал болж байдаг. боломжтой юм. Сурвалжлагчид нь компанийн “ашиг хүртэгч эзэд”‑ийг шалгах ёстой. Эдгээр эздийн 2004 онд Оросын засгийн газраас Yukos Oil хувьцаа нь хамтын сан, эсвэл хөрөнгө оруулалтын компанийн үйл ажиллагааг үр дүнтэйгээр зогсооход итгэлцлийн сан зэрэг өөр этгээдийн нэр дээр байсан цөөнх хувьцаа эзэмшигчид нь хохирч үлдсэн. ч ийм хувь эзэмшлээсээ ашиг, өгөөж хүртэж байдаг. Компанийн эзэн ба үүсгэн байгуулагч Михайль Шинээр гарч ирж буй болон хөгжиж буй зах зээлд Ходорковскийг Сибирийн шоронд хорих ял оноосон. үнэт цаасны зах зээл нь ихэвчлэн хөгжлийн эхэн үед Шүүх үйл ажиллагаа болон ял оноолт нь улс төрийн шатандаа байдаг бөгөөд хувь эзэмшил нь компанийн сэдэлтэй байсан эсэх талаар маргаан байдаг. эздийг шалгаж мөрдөхөд хэцүү болгосон бүртгэлийн Yukos-ийн хөрөнгө оруулагчдын дийлэнх нь гадаад дүрэм журмуудтай байж болно. бөгөөд компанид хөрөнгө оруулсан 100 хүртэлх тэрбум ам.долларыг нөхөн төлүүлэх оролдлого хийж, хуулийн янз бүрийн манёвр ашиглахыг хичээж Зарим хувьцаа эзэмшигчид үйл байв. Гэхдээ олон улсын шүүх үйл ажиллагаанд ажиллагааг зогсоодог зарим жижиг хувьцаа эзэмшигчид ялалт байгуулсан 2011 онд Rupert Murdoch-ийн News корпорацийн тохиолдол байдаг ч ерөнхийдөө ийнхүү амжилттай ёсзүй болон ТУЗ-ийн үүрэг хариуцлагын талаар ялах нь ховор байдаг. анхаарал татсан асуудлыг татсан утасны дуут шууданг хакердсаны дараа институционал хөрөнгө оруулагчид тус компанийг шүүмжилсэн. Бага хувьцаа эзэмшигчийн түүхийг АНУ-ын хамгийн том нийтийн тэтгэврийн сан харах болох California Public Employees Retirement System Зарим тохиолдолд цөөнхийн хөрөнгө оруулагчидтай (Calpers) нь Rupert Murdoch болон хүү James, Lachlan зүй бусаар харьцвал хуулийн үйлдэл хийхэд хүргэж нарыг News корпорацийн төлөөлөн удирдах зөвлөлд болдог. Тухайлбал Мексикийн TV Azteca-тай дахин сонгох саналыг эрх эзэмшиж байсан. Өөрөөр холбоотой хэргийг дурдаж болно. Тус компанийн хэлбэл бусад институционал хөрөнгө оруулагчдыг ТУЗ-ийн дарга бөгөөд гүйцэтгэх захирал Ricardo ийм үйлдэл гаргах сэдэл үүсгэж чадна. 2012 оны 3 Salinas Pliego хувьцаа эзэмшигчдэд мэдэгдэлгүйгээр дугаар сарын эхээр хувьцаа эзэмшигчдийн дарамтан нээлттэй хувьцаат TV Azteca-аар дамжуулж өөрийн дор Murdoch‑ийн хүү James-ийг News International- шинэ компанид хөрөнгө оруулах замаар шинэ ийн гүйцэтгэх захирлын албан тушаалаас нь теле харилцаа холбооны хамтарсан компанийг огцруулсан. санхүүжүүлэх тогтолцоог бүрдүүлжээ. Энэ нь хувьцаа эзэмшигчдийн дургүйдлийг хүргэсэн байна. Олон ч сэтгүүлчид 2011 оны 10 дугаар сард болох компанийн жил бүрийн ээлжит хурлын талаар олон Бага хувьцаа эзэмшигчид шүүх хэрэг гаргасан байна. долоо хоног онцолж ярьсан. Их хэмжээний хувьтай Хэдэн жилийн дараа АНУ-ын Үнэт цаас, арилжааны хувьцаа эзэмшигчид ч өөрсдийн зорилгодоо хүрэх хороо (ҮЦАХ) болон Мексик улсын эрх бүхий боломж багатай байлаа. News корпораци нь хоёр байгууллагуудын зүгээс бага хувьцаа эзэмшигчдийн зэрэглэлийн хувьцаатай бөгөөд Murdoch-ийн гэр зардлаар Pliego болон түүний хамтран ажиллагсдын бүлийн В хувьцаа нь саналын эрхийн 40 хувийг олсон ашиг, гэрээ хэлэлцээрт шалгалт хийж эхэлжээ. эзэлдэг бол үлдсэн 60 хувь нь ямар ч саналын эрхгүй Эцэст нь ҮЦАХ-оос Pliego-г залилан хийсэн гэж үзсэн байлаа. байна. Түүнд хариуцлага оногдуулахаар болж, гэм “Ийм нөхцөл байдлын улмаас бага зэрэглэлийн буруутай гэж шүүхэд таталгүй торгууль өгчээ. Гэхдээ хувьцаа эзэмшигчид нь өөртөө эрсдлийг хүлээж, хожим нь тэрээр компаниудыг биржээс хасахаар чадваргүй, эсвэл бүтэлгүй менежерүүдийг ч шийдвэрлэсэн байна. Мексикийн зохицуулах зайлуулах боломжгүй болгодог” гэж сэтгүүлч Dan байгууллагууд нь цөөнхийн хөрөнгө оруулагчдад илүү Gillmor Guardian (Их Британи)-д бичсэн байна. нээлттэй, мэдээлэлтэй байлгахын тулд компаниудыг шахаж шаардсан хууль тогтоомжоо өөрчлөн Шинээр хөгжиж буй зах зээлийн хувьцаа шинэчилжээ. эзэмшигчид ч үүнтэй төстэй бэрхшээлтэй асуудлуудтай тулгардаг. Өөрөөр хэлбэл өөрсдийн Энэтхэг улсад засгийн газар нь жижиг хувьцаа 36 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? эзэмшигчдийг эрх ашгийг компаниуд үл хайхрахаас дунд байдаг. Ази болон Африк тивд хувьцаа урьдчилан сэргийлэхийн тулд арга хэмжээ авсан эзэмшигдчийн холбоод нь илүү нийтлэг бөгөөд байна. 2012 онд батлагдах Компанийн тухай шинэ идэвхитэй болж байгаа нь маш сайн эх сурвалж хуулийн төслийн дагуу бол компаниуд худалдан болдог. авалт, бусад салбарт хөрөнгө оруулалт хийх зэрэг компанитай холбоотой томоохон шийдвэрүүдийг Жишээлбэл, Малайзын Minority Shareholders’ эсэргүүцсэн хувьцаа эзэмшигчдэд хувьцаагаа зарж Watchdog Group (MSWG) нь өөрийн вэбсайт (http:// гарах төлөвлөгөөг санал болгох ёстой гэж заажээ. www.mswg.org/my/web)-тай бөгөөд одоо компанийн Одоохондоо хууль болж хэрэгжээгүй ч дээрх хуулийн засаглалын асуудлууд, компанийн хэлцэл гүйлгээний төсөл нь санал зөрөлдөөнтэй байгаа хувьцаа талаар онцолж долоо хоног бүр электрон зар мэдээг эзэмшигчдэд хувьцаагаа илүү хялбар байдлаар зарж гаргадаг болсон байна. Сингапурын Үнэт цаасны гарах боломж олгоно. Тухайлбал, компанийн зүгээс хөрөнгө оруулагчдын холбоо (SIAS) (http://www.sias. хувьцааг эргүүлж авах зэрэг сонголтуудыг хувьцаа orc.sg/) нь мөн дээрхтэй адил үйл ажиллагааг эрхэлдэг эзэмшигчдэд санал болгож болно. бөгөөд хувьцаа эзэмшигчдийн асуудлыг компаниудын Институционал хөрөнгө оруулагчид нь ихэвчлэн өмнө дэвшүүлэн төлөөлж хэд хэдэн удаа амжилттай их хэмжээний хувь эзэмшиж байгаа компаниудад ажилласан байна. мэдрэгдэж байгаа асуудлуудын талаар сэтгүүлчдэд Пакистан дахь Карачигийн хувьчлагдсан цахилгаан учиг атгуулдаг. Ялангуяа Calpers энэ тал дээр хангамжийн компанийн хувьцаа эзэмшигчид нь 2011 идэвхитэй. 2010 онд тус тэтгэврийн сангийн зүгээс оны тайландаа дурдсан компанийн нэхэмжлэлүүдийг Мексикийн буланд асгарсан газрын тосны хэрэгтэй эсэргүүцсэн байна. Тус тайланд 2010 оноос 2011 он холбоотойгоор BP plc-ийн удирдлага, чадварыг хүртэлх татварын дараах алдагдлыг бууруулж тооцсон шүүмжилсэн. BP-ийн 60.6 сая ширхэг хувьцааг байжээ. эзэмшдэг Calpers-ийн мэдээлсэнээр бол газрын тос асгарахаас өмнө компанийн АНУ дахь үйл ажиллагааг Хувьцаа эзэмшигчдийн холбооноос үзэж байгаагаар хянаж чадаагүй ажээ. алдагдлын хэмжээг ийнхүү бууруулсан нь “хэт их ачааллыг далдлан нуусан” алхам ажээ. Өөрөөр 2011 оны 4 дүгээр сард Calpers BP-ийн хувьцаа хэлбэл эрэлт ихтэй байх үед цахилгааныг таслах буюу эзэмшигчидтэй хамтарч тус компанийн жил бүрийн “хэтрүүлж төлбөр авах” зүй бус явдлыг тодорхойлж ээлжит хурлаар тайлан тооцоог нь эсэргүүцсэн байна. хэрэглэсэн нэр томъёо, ойлголт юм. Түүнчлэн хувьцаа Мөн BP-ийн ТУЗ-ийн аюулгүй ажиллагааны хорооны эзэмшигчдийн зүгээс компанийг засгийн газрын захирал байсан этгээдийг дахин сонгохын эсрэг эзэмшлийн байх үеэсээ илүү их татаасыг засгийн саналаа өгсөн байна. газраас авч, цахилгаан үйлдвэрлэлийг бууруулсаных Тус компани газрын тос асгарах аюулыг удирдан нь төлөө шүүмжлэл өрнүүлсэн. зохицуулж чадаагүйн улмаас 2012 оны 3 дугаар сарын эхээр 10,000 гаруй хохирогчоос нэхэмжлэл авч 7.8 тэрбум ам.долларын нөхөн төлбөр төлөхөөр болсон байна. Өөр нэг сайн эх сурвалжийг Шинээр хөгжиж буй зах зээлүүдийн хувьд дурдвал Өмнөд Африкийн институционал хөрөнгө оруулагчдын хувь эзэмшил хариуцлагатай хөрөнгө ерөнхийдөө бага байдаг. Иймээс сэтгүүлчдийн зүгээс оруулалтын хууль юм: компани доторх болон хувьцаа эзэмшигчдийн дундах хагаралдааны талаарх мэдээ, тайланг нарийвчлан http://bit.ly/HDK2ol судалж үзнэ гэсэн итгэл найдвар хөрөнгө оруулагчдын ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 37 БҮЛЭГ 3 Хувьцаа эзэмшигчдийн талаарх бүхий л зүйл Бид Яаж Мэдээ Олж Авдаг вэ Заримдаа зөвлөж хэлсэн үгнээс ч жижиг хувьцаа хуулийг ашиглаж нүүрсний үнэтэй холбоотой эзэмшигчид болон тэдгээрийн тэмцлийн талаарх мэдээг удирдамжийн нэг хувийг олж авчээ. Тус хуулиар бол бичиж болно. Компанийн засаглалын зарчмуудын иргэдийг засгийн газрын мэдээг ашиглах боломжоор талаарх мэдлэг болон эх сурвалжийн сайн харилцаа хангасан байдаг. Тэрээр засгийн газрын өндөр албан холбоо нь мэдээг бичихэд чухал ач холбогдолтой. тушаалтны зүгээс удирдамжийг Coal China-ийн захиралд явуулсаныг баталж харуулсан баримт Нэг жишээ татвал, Children’s Investment Fund (TCI) бичгийн нэг хувийг бидэнд өгсөн юм. -ийн ажилчид саяхан хувьчлагдсан Coal India Limited компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн захирлуудыг Тус баримт бичгийг тухайн хэрэгт ашиг сонирхолтой шүүхэд дуудах төлөвлөгөөний талаар сэтгүүлчдэд нэг талаас өгсөн тул миний бие тухайн ажилтнууд мэдээлсэн байна. TCI нь тус компанийн бага хувьцаа нь үнэхээр ийм албан тушаалыг албан ёсоор эрхэлж эзэмшигч бөгөөд компанийн 90 хувийг Засгийн газар байсаныг шалгаж баталгаажуулахын тулд албан ёсны эзэмшдэг байна. вэбсайттай нь танилцаж, үнэн бодит бхайдлыг нь шалгасан юм. Энэтхэгийн өдөр тутмын Business Standard сонингийн зүгээс энэ мэдээг хэрхэн олж авсан талаар сэтгүүлч N Түүнчлэн бидэнд мэдээний нөгөө тал хэрэгтэй байсан. Sundaresha Subramanian онцлон бичихдээ: Учир нь Coal India-ийн төлөөлөн удирдах зөвлөл нь өөрсдийн итгэл хүлээсэн үүргээ биелүүлж чадаагүй, мөн TCI-ийн зүгээс бидэнд мэдээлэл өгмөгц надад David- цөөнхийн хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалж Goliath-ийн хэрэг санаанд орсон юм. Энэ хэрэгт чадаагүй гэж буруутгагдсан. Яам болон компанийн компанийн ердөө 1 хувийг эзэмшдэг этгээд 90 хувийг ажилчидтай харилцаа холбоотой байдаг Дели дэх эзэмшдэг этгээдийг ялсан байдаг. Иймээс мэдээ миний хамтран ажиллагч тус компанитай холбогдсон бэлтгэж болох юм шиг санагдсан. Тэгээд би TCI‑ийн юм. Coal India-ийн зүгээс TCI-ийн албан бичгийг танил Oscar Veldhuijzen руу утасдлаа. хүлээж авсанаа баталгаажуулахаас татгалзсан. Veldhuijzen хэлэхдээ тус сангийн зүгээс компанийн 2010 Бид захидлын агуулгын талаар мэдэж байсан бөгөөд оны анхдагч зээлийн арилжаагаар хөрөнгө оруулсанаас сангийн ажилчдаас үүнийг баталгаажуулж байсан юм. хойш Coal India-ийн удирдлагад хандаж хүсэлтээ Иймээс бид мэдээг бэлтгэхээр болсон. бичсээр байсан гэнэ. Засгийн газрын зүгээс нүүрсний Энэ бүх үйлдлийг хийхэл хэдэн цаг л зарцуулсан. Бид үнийн өсөлтийг өөрчлөх удирдамж гаргасны дараа тухайн шөнө нь өөрийн вэбсайтандаа мэдээг тавьсан TCI-аас ийм үйлдэл хийхэд хүргэжээ. Учир нь нүүрсний бөгөөд дараагийн өдрийн хэвлэлээр нийтлэгдэж үнийн өөрчлөлт нь компанийн ашигт ажиллагаанд цацагдсан юм. ноцтойгоор сөрөг нөлөө үзүүлэх боломжтой байлаа. Энэ талаарх мэдээг уншихыг хүсвэл: http://bit.ly/I9kRay Veldhuijzen Энэтхэг улсын Мэдээллийн эрхийн тухай Хувьцаа эзэмшигчийн асуудлууд: маргаан дэгдээж ирсэн. Тэрээр өвчний улмаас Компаниудын залгамж халааны компанийг орхиж явах болсон боловч энэ талаар олон нийтэд нарийвчлан мэдээлсэн зүйл тун бага төлөвлөгөөг шалгах байлаа. Хувьцаа эзэмшигч идэвхитнүүд тодорхой асуудлуудад харилцан адилгүй байр суурьтай байх нь түгээмэл Wall Street-ийн сэтгүүлд дурдсанаар Jobs мэс засалд байдаг. Гүйцэтгэх удирдлагын зүгээс өөрийн эрүүл орсоноос хэдэн сарын дараа буюу 2009 онд элэг мэндийн талаар хир сайн мэдээлж байх ёстой вэ шилжүүлэн суулгуулсан талаар олж мэдсэн байна. гэсэн асуулт Apple Inc-ийн гүйцэтгэх захирал Steve ҮЦАХ-оос бол компаниудаас залгамж халааны Jobs-ийн хэрэгтэй адил хэд хэдэн жилийн турш төлөвлөгөөг ил тод байлгахыг шаардаг. Сэтгүүлчид ч 38 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? гүйцэтгэх удирдлага гэнэт ажилдаа ирэхгүй болсонтой түрүүнд хийх ёстой зүйл бол энэ талаар Berkshire- холбоотойгоор энэ талаар асууж тодруулах ёстой ийн хувьцаа эзэмшигчдэд мэдээлэх ёстой гэж бодож боллоо. Гүйцэтгэх захирал гэнэт ажлаа орхих болсон байна. Учир нь би хувьцаа эзэмшигчдийн төлөө нь эрүүл мэндээс гадна өөр бусад шалтгаантай ажилладаг шүү дээ” гэж тэрээр хэлжээ. Buffett энэ холбоотой байж болохоор байлаа. Өөрөөр хэлбэл сэдвийн талаар Stanford-ын их сургуулийн Closer ТУЗ-тай санал зөрөлдсөн, эсвэл өрсөлдөгч компаниас Look-д ярилцлага өгсөн байдаг. нь ажлын санал тавьсан байж болох шүү дээ. Компанийг цаашид удирдан манлайлах залгамж халааны төлөвлөгөө нь нэн ялангуяа гэр бүлийн Мэдээ олохын тулд жил бүрийн эзэмшлийн компаниудын хувьд чухал (4-р бүлгийг үз). хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд Компанийн үүсгэн байгуулагчийнэ нас ч ирээдүйн оролцох залгамж халааны асуудлыг ноцтойгоор сөхөх үндэслэл Зарим сэтгүүлчдийн хувьд жил бүрийн хувьцаа болох ёстой. эзэмшигчдийн хуралд оролцох нь цаг завын гарз 2011 онд Jobs-ийн үйлдэлтэй холбоотойгоор ч юмуу гэж боддог. Учир нь хурлын өмнө олон чухал ач олон хувьцаа эзэмшигчийн зүгээс дараагийн залгамж холбогдолтой асуудлууд шийдэгддэг, мөн зарим халааны төлөвлөгөөг төлөөлөн удирдах зөвлөлөөс тохиолдолд ихэнх хувьцаа эзэмшигчид нь хурлын олон нийтэд зарлахыг шаардаж эхэлсэн. Хэрвээ үр дүнг урьдчилан тодорхойлсон байдаг гэж үздэг. гүйцэтгэх удирдлагын өвчин компанийн цаашдын Гэхдээ арвин туршлагатай бизнесийн сэтгүүлч Melissa чиг хандлага нөлөө үзүүлэхээр бол төлөөлөн удирдах Preddy хувь нийлүүлэгчдийн хурал бол очих ёстой үнэ зөвлөлийн зүгээс энэ талаар мэдээлэх үүрэгтэй гэж цэнэтэй зүйлсийн нэг гэж боддог ажээ. идэвхитнүүд үзэж байсан юм. “Хувь нийлүүлэгчдийн хурал бол компанийн Berkshire Hathaway-ийн гүйцэтгэх захирал Warren гүйцэтгэх удирдлагуудтай харилцаа холбоо тогтоох, Buffett хэлэхдээ дээд түвшний удирдлагын эрүүл мөн идэвхитэй хувьцаа эзэмшигчид, захирлууд, мэндийн асуудалтай холбоотой мэдээллийг олон шинжээчид, блог бичигчид, байгууллагатай холбоотой нийтэд зарлах ёстой гэсэн. нийгэмлэгийн удирдагчид болон бусад компаний оролцогчидтой танилцаж танилын хүрээгээ тэлэх “Хэрвээ би ямар нэг ноцтой өвчинтэй байсан бол, сайхан газар” гэж Бизнесийн сэтгүүлзүйд зориулсан эсвэл үүнтэй төстэй байдалд орсон, ажлаа явуулах Donald W.Reynolds-ийн Үндэсний төвийн вэбсайтанд зэрэг бүх чухал шинж чанараа алдсан бол хамгийн Preddy блог бичсэн байдаг. СУРВАЛЖЛАГЧИЙН ТЭМДЭГЛЭЛИЙН ДЭВТЭР Оросын хуульч бөгөөд нийтлэлч Alexey хүртэл 75 хувиар бууруулсан байх жишээтэй. Navalncy Оросын хамгийн том хэд хэдэн Navalny энэхүү буяны хандив мөнгийг хаашаа нь компанийн хувьцааг худалдан авч, улмаар оруулсан талаар харуулсан баримт бичгийг дахин эдгээр компанийн арга практикийг судалж эхэлсэн. дахин хүссэн боловч компанийн зүгээс татгалзсан Тэрээр Оросын шугам хоолойн монополь оператор хариу өгч байлаа. Үүнээс болж тэрээр ажигласан болох OAO Transneft компанийг 2009 онд 112 сая зүйлээ ярихдаа: “Хэн ч энэхүү буяны мөнгийн ул ам.долларын буяны хандив өгсөнийг олж мэджээ. мөрийг хараагүй. Би хамгийн том гэсэн буяны Энэ нь хөрөнгө оруулагчдад төлсөн ногдол ашгийн байгууллагуудын олон ч менежер, ажилчидтай хэмжээнээс бараг найм дахин их үнийн дүн юм. ярилцаж үзлээ. Тэд энэ мөнгийг огт аваагүй гэж Буяны хандивыг хэдэн жилийн турш өгсөөр ирсэн хэлсэн” гэжээ. :http://bloom.bg/HAykpC бөгөөд 2007 онд 300 сая ам.доллар хүрсэн байна. New Yorker’s Julia loffe-аар дамжуулж Navalny-ийн Энэ хугацаанд ашиг орлого нь өссөн хэдий ч танилцуулгыг уншихыг хүсвэл http://nyr.kr/HGk4Bz Transneft-ийн зүгээс хувьцаа эзэмшигчдэд өгөх ногдол ашгаа бууруулсан бөгөөд 2003 оноос 2009 он ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 39 БҮЛЭГ 3 Хувьцаа эзэмшигчдийн талаарх бүхий л зүйл Түүний нийтлэлийг уншихыг хүсвэл: http://bit.ly/ Жил бүрийн ээлжит хурал дээр танилцуулах HPaTwk аливаа санал төлөвлөгөөний талаарх мэдээлэл нь ойлгомжтой, бүрэн дүүрэн байх ёстой. Хэрвээ ийм Компанийн жил бүрийн хувь нийлүүлэгчдийн хуралд биш байвал сэтгүүлчид учир шалтгааныг нь тодруулж бэлтгэхийн тулд сэтгүүлчдийн зүгээс компанийн асуух ёстой. итгэмжлэлийн мэдэгдэл, хөрөнгө оруулагчдад зориулсан мэдэгдэл, саналын хуудас зэрэг хурал Түүнчлэн итгэмжлэлийн мэдэгдэлд “холбогдох болохоос өмнөх 6 орчим долоо хоногт ихэвчлэн этгээдтэй хийсэн хэлцэл”-ийн талаарх мэдээллийг гардаг материалуудыг нарийвчлан судлах ёстой. тусгаж болно. Үүгээр компаниуд нь өөрсдийн (“Итгэмжлэл” гэдэг үгийн тодорхойлолтыг тайлбар гүйцэтгэх удирдлага болон захирлуудтай хийсэн толиноос харна уу.) хэлцлийг илчилж байна гэсэн үг (Холбогдох этгээдтэй хийсэн хэлцлийн талаарх илүү дэлгэрэнгүй Ихэнх улс оронд хөрөнгийн биржүүд, эсвэл үнэт мэдээллийг 5 дугаар бүлгээс үзнэ үү). цаасны зохицуулах байгууллагуудын зүгээс шаарддаг итгэмжлэлийн тухай мэдэгдэлд хэд хэдэн асуудлын талаар нарийвчлан тусгасан байх ёстой. Гэхдээ шинээр бий болсон олон хөрөнгийн биржүүд дээр Итгэмжлэлийн талаарх мэдээг ийм нээлттэй байх шаардлага сул, үүнийг дагаж хэрхэн олж авах талаар илүү мөрдөх байдал ч хангалтгүй байдаг. Ямартаа ч гэсэн дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг итгэмжлэлийн мэдэгдлийн хувьд дараах зүйлсийг шалгах нь чухал юм. Үүнд: хүсвэл Melissa Preddy-ийн “Гүйцэтгэх удирдлагын төлбөр болон бусад n Гүйцэтгэх удирдлага болон захирлуудын цалин мэдээнд зориулсан итгэмжлэлийн хөлсний талаарх нарийвчилсан мэдээлэл, тусгай тэтгэмж болон зээл үүнд хамаарна. мэдэгдэлүүд”‑ийг үзнэ үү: http://bit.ly/J7XjAt n Жилийн ээлжит хурал дээр санал өгөхөд зориулж танилцуулах асуудлууд, үүнд захирлын сонгон шалгаруулалт орно. Жил бүрийн ээлжит хурлаас хэрхэн n Захирлын үндсэн үзүүлэлт болон туршлагыг авч үзэх ёстой, ингэснээр хувьцаа эзэмшигчид сайн мэдээлэл олж авах вэ Сэтгүүлчид нь ихэвчлэн компаниудын жил бүрийн илүү мэдээлэлтэй шийдвэр гаргах боломжтой ээлжит хуралд бусад хурал шиг шууд оролцоод болно. n Хувьцааны опшиний шилжүүлэг байдаггүй. Хэвлэл мэдээллийнхэн зэрэг гадны n Одоогийн захирлуудын туршлага болон этгээдүүд хувьцаа эзэмшдэггүй л бол хуралд оролцох ‘‘ хууль ёсны эрхгүй байдаг. Хэрвээ байгууллагууд нь ТУЗ‑ийн бусад гишүүдийн талаарх мэдээлэл Авилга хээл хахуулийн түвшин өндөртэй улс орнуудын компаниудын хувьцаа эзэмшигчид болон бизнесийн сурвалжлагчид нь маш их хэмжээгээр нягт нарийн анхаарал хандуулж байх ёстой. Оросын төрийн өмчит компаниуд ийм аюултай арга барилын эсрэг хатуу тэмцэж зогсч байна” — Alexey Nabalny, Maxim Trudolyubov, Nieman Reports, 2011 оны хавар 40 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? зөвшөөрсөн бол эсвэл тухайлан хувьцаа худалдан Иймээс бизнесийн сурвалжлагчид дээрх төрлийн авахад тулгарч буй асуудлыг ил гаргаж тавьхаар хувьцаа эзэмшигчидтэй болгоомжтой хандахын хувьцаа эзэмшигчид нь сурвалжлагчлийг байлцуулах зэрэгцээ нөгөө талаас эх сурвалж болгон ашиглавал зөвшөөрлийг олгодог байна. зохино. Зарим сэтгүүлчдийн хувьд хурлын үеэр ердийн байдлаар ажиллаж, хурал болж байгаа газрын ойролцоо хувьцаа эзэмшигчид болон бусад хүмүүстэй Хувьцаа эзэмшигчийн эрхийн ярилцлага хийж, эсвэл хурлын дараа утсаар яриа асуудалд анхаарлаа хандуулах авдаг. Байгууллагуудын хэрэг улам мандан гарч ирэх давалгаанаар АНУ-ын моргейжийн зээл ч амжилтгүй Нэг компани Times-ийн сурвалжлагчийг жил бүрийн болж, дэлхийн санхүүгийн хямралд хүргэсэн. Хувьцаа ээлжит хуралд оролцохыг нь хориглосны дараа эзэмшигчид ч компаниудад илүү хүчтэй дуу хоолойгоо буюу 2005 онд “Нарын гэрэл бол хамгийн сайн хүргэх, хөрөнгө оруулалтаа хамгаалуулахын тулд халдваргүйжүүлэгч, нуух ямар ч зүйлгүй компаниудын хэд хэдэн арга хэмжээг санаачилсан байна. Хувьцаа хувьд хэвлэл мэдээллийнхнийг нээлттэй хүлээж эзэмшигчийн хийсэн мэдэгдэл нь эсэргүүцлийг өдөөн авдаг” гэж ажиглагч Corporate Library-ийн редактор турхирч, мэдээний санааг өгч болно. Nell Minow New York Times-д ярилцлага өгсөн байдаг. Америкийн Нэгдсэн улсад ҮЦАХ-ийн дүрэм 2001 онд Yahoo Inc компани жил бүрийн ээлжит журмуудын дагуу компанийн 1 хувь, эсвэл 2,000 хуралд сурвалжлагчдыг оролцуулахаас эсэргүүцсэн ам.доллараас илүү хэмжээний хувьцаа эзэмшдэг тул шүүмжлэгчдийн дургүйцлийг хүргэсэн байна. аливаа этгээд ийм санал, мэдэгдэл гаргахыг Хувьцаа эзэмшигчдийн хувьд интернетээр хурлын зөвшөөрсөн байдаг (Энэ хязгаар үзүүлэлт нь бусад улс талаар сонсох боломжтой. Гэхдээ ийм хориг нь оронд харилцан адилгүй байж болно). сэтгүүлчдийн хувьцаа эзэмшигчдэд хүрч очих боломжийг хязгаарлаж, тэднийг хурлын байдлын Дүрэм журам болон биелэлт талаар бүрэн дүүрэн ойлголт авахад саад болдог гэж Зарим зах зээл дээр хувьцаа эзэмшигчид компанийн сэтгүүлчид гомдоллодог. талаарх хатуу чанга дүрэм журмууд, ялангуяа ил тод байдал, хариуцлагатай байдал, зайлшгүй дагаж Сүүлийн жилүүдэд олон компаниуд зөвхөн мөрдөж биелүүлэх ёстой зүйлсийг шаарддаг. Хувьцаа интернетээр жилийн хурлаа хийдэг болжээ. эзэмшигчдийн зүгээс хийсэн ийм үйл ажиллагаа нь Шүүмжлэгчдийн үзэж байгаагаар бол энэ нь хувьцаа сэтгүүлчдийн анхаарлыг ихэд татдаг бөгөөд сэтгүүлчид эзэмшигчдээс өөрсдийг нь тусгаарлах, мөн буруутай нь хөрөнгийн биржээс тавьж байгаа шаардлагуудыг үйлдлээ хамгаалах гэсэн өөр нэг арга зам гэнэ. Харин бусад улс орнуудын ижил төстэй дүрэм журмууд, байгууллагын ажилчид онлайн хурал, уулзалт нь шаардлагуудтай харьцуулж ярих боломж бүрдэнэ. хувьцаа эзэмшигчдийн сонирхлыг илүү их татаж, илүү олон хүмүүсийг хуралд оролцох боломж олгодог гэж Компанийн нийгмийн хариуцлага үздэг. Хувьцаа эзэмшигчид, компаний бусад Жил бүрийн ээлжит хуралд оролцох өөр нэг оролцогчид, харилцагчид болон компанийн шалтгааныг дурдвал жил бүрийн ээлжит хуралд байгууламжуудын хөрш зэргэлдээх байгууллагууд, оролцож, өөрсдийн хүссэн асуудал, үндэслэл бэлтгэн нийлүүлэгчид, засгийн газар нь ихэвчлэн шалтгаануудаа удирдлага болон төлөөлөн удирдах компаниудаас хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалах, зөвлөлд тулгаж дарамт үзүүлдэг идэвхитэн буюу байгалийн нөөц баялгийг ариг гамтай ашиглах, “хэнхэг” хувьцаа эзэмшигчдийг барьж авах явдал юм. ажилчидтай шударга харьцахад хариуцлагатай байхыг шаарддаг. Зарим сурвалжлагчид ийм хэнхэг хувьцаа эзэмшигчдээс ичиж зайлсхийж, тэднийг эх сурвалж Хөрөнгө оруулагчид нь компанийн нийгмийн гэхээсээ илүү хортон шавьжтай адилтган үздэг. хариуцлагатай уялдуулж бизнесийн үйл ажиллагааг Гэхдээ л ийм хувьцаа эзэмшигчид анхаарвал зохих анхаарч үздэг. Өөрөөр хэлбэл өрсөлдөгч практик болон ТУЗ-ийн алдаа дутагдлын талаарх компаниудаасаа ялгарч илүү өндөр өгөөж өгөх санааг ихэвчлэн өгдөг. боломжтой компаниудыг харна гэсэн үг. Norway’s зэрэг тэтгэврийн сангууд нь компанийн багц, эсвэл Компани доторх чухал асуудлын эхний ул суурь хөрөнгө оруулах талбар нь нийгмийн хариуцлагатай нь ийм хувьцаа эзэмшигчийн саналаас гарч ирдэг. эсэхийг үнэлэхийн тулд удирдамж, дүрэм журмуудыг ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 41 БҮЛЭГ 3 Хувьцаа эзэмшигчдийн талаарх бүхий л зүйл ашигладаг. 18 триллион ам.долларыг удирдаж МЭДЭЭНИЙ байгаа 550 гаруй хөрөнгө оруулалтын сангууд нь өөрсдийн хөрөнгө оруулалтаа чухалчлан үзэж НҮБ-ын ХЭРЭГСЛИЙН Хариуцлагатай хөрөнгө оруулалтын зарчмууд дээр гарын үсэг зурсан байна. Энэ нь олон улсын түвшинд ХАЙРЦАГ мөрдөж дагадаг цогц зарчмууд юм. Компанийн хурал уулзалтанд ороцоход Хөрөнгө оруулагчид, нийгмийн идэвхитнүүд болон компаниудын хоорондох мөргөлдөөн нь сайн хувьцаа эзэмшигчдийн хувьд хир амархан мэдээ бичих санаа болно. Энэтхэг улсын Coco-Cola байдаг вэ? Компанийн хурлын өмнө энэ компани нь хэдэн жилийн турш фермерүүдийн талаар урьдчилан мэдээ бичих хэрэгтэй. усны хомсдолын асуудлыг шийдэж өгөхийг хүссэн дарамтанд орж байлаа. Учир нь тус компани лонхолж n Санал өгөхөд бэрхшээлтэй зүйлс байна савлах үйлдвэр барьсны улмаас ийм нөхцөл байдал уу? үүдэн бий болжээ. Үүнтэй зөрчилдсэн нэг мэдээ гэвэл Хятадын Intel корпорацитай хамааралтай болно. n Итгэмжлэлийн мэдэгдлийг нотариатаар http://bloom.bg/HRwPGC баталгаажуулах шаардлага, эсвэл итгэмжлэлийг шуудангаар илгээхтэй 2011 оноос хойш Bear Greek Mining корпораци нь холбоотой саад бэрхшээл зэрэг хууль Перуд 25,000 эсэргүүцэгчидтэй тулгарсан. Ажил хаялт болж, гол гол хурдны замуудыг үхэр чулуугаар зүйн ямарваа хориг, хүндрэл байгаа эсэх? хаагдсан. Мөнгөний шинэ уурхайг фермерүүд n Хурлыг нууцаар хийх, тохиромжгүй цаг эсэргүүцэж, өөрсдийн амьдрал ахуйд сөрөг нөлөө хугацаанд хол зайдуу газарт хийх зэрэг үзүүлнэ гэж айж байсан юм. Мөн Chevron Nigeria Limited-ээс эдийн засгийн үр ашиг шаардахын тулд далд, нууцлаг саад бэрхшээл байгаа Нигерийн Niger Delta дахь эмэгтэйчүүд газрын тосны эсэх? байгууламжуудыг бүсэлж байсан түүхтэй. n Чухал санаа солилцох, асуулт асуухад Түүнчлэн засгийн газруудын зүгээс ч өөрсдийн хангалттай хэмжээний цаг хугацаа байгаа улс орон бизнесийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа эсэх? компаниудад дарамт шахалт үзүүлдэг. Ялангуяа тухайн бизнесийн үйл ажиллагаа нь улс орны n Хурлын мэдэгдлүүдийг хэрхэн байгалийн нөөц баялагтай холбогдолж байгаа хүргүүлсэн вэ? Хэн ч унших боломжгүй тохиолдолд дээрх дарамт хүчтэй ажиглагддаг. байдлаар албан мэдээллийн самбарт Тухайлбал, Танзани улсад Ерөнхийлөгч Jakaya Kikwete хууль ёсны зар сурталчилгааг тавьсан уу, нь орон нутгаас бараа бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээг худалдаж авч байхыг олборлох салбарынхнаас имэйлээр илгээсэн үү, эсвэл шуудангаар шаардсан байдаг. илгээсэн үү, эсвэл олон нийтийн хэвлэл мэдээллээр нийтэлж гаргасан уу? “Энэ нь компаниуд болон компаниудын үйл ажиллагаа явуулж байгаа олон нийтийн дундах n Хэрвээ тус компани нь жил бүрийн харилцаа холбоог сайжруулна. Эс бөгөөс энэ хоёр ээлжит хурлыг онлайнаар хийдэг бол талын хоорондох дайсагналаас зайлсхийх боломжгүй хувьцаа эзэмшигчдэд асуулт шууд асуух юм” гэж тэрээр хэлсэн байна. боломж олгосон уу? Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь нийгмийн хариуцлагыг n Компанийн хөрөнгө оруулагчтай харьцах анхаарч үзэж байвал компанийн засаглалын бодлогууд, практикууд болон хөрөнгө оруулалтын алба хэлтэс нь компанийн талаарх хандлагыг эерэгээр харах үндэслэл болдог. Эргэн асуултанд хариулт өгдөг үү? тойрны орчин, олон нийтийг бохирдуулах химийн — Эх сурвалж: Компанийн засаглалын тухай хэвлэлийн бодис ашиглавал энэ нь гүн гүнзгий асуудлын бага хурлаас тохируулж авч хэрэглэв. Бодлогын дохио болж мэднэ. Ийм хуучирсан үйлдвэрлэлийн харилцааны санаачлага технологи нь ашигт ажиллагааг ч бууруулна. 42 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Байгууллагын нийгмийн хариуцлагатай холбоотой ТУЗ-ийн дарга, гүйцэтгэх захирлыг нэг этгээд асуудлуудын талаар мэдээлж байхдаа сэтгүүлчдийн гүйцэтгэхийг хориглох хувьд асуух ёстой зүйлс гэвэл: Энэ асуудлаах хэлэлцүүлгийг харахын тулд 2 дугаар бүлгийг үз. n Компани нь гомдлыг сонсч, шийдвэрлэж байна уу? Цалин хөлсний талаар санал хэлэх n Дээд түвшний удирдлага, эсвэл төлөөлөн Гүйцэтгэх удирдлагын цалин хөлстэй холбоотой заавал удирдах зөвлөлийн аливаа этгээд нь үл биелүүлэх саналын эрхийг хувьцаа эзэмшигчдэд хөдөлмөрийн болон байгаль орчны өгдөг. Олон улс оронд энэ эрхийг зөвлөх эрх байдлаар хамгааллын тухай хуулийг зөрчсөн бэлтгэн хувьцаа эзэмшигчдэд өгдөг байлаа. Сөрөг зөвлөх нийлүүлэгчдийн ашиг олох боломжийг саналыг биелүүлвэл зохистой, ялангуяа хэдэн жил бүрдүүлэх сонирхлын зөрчилтэй эсэх? дараалан ийм санал гарсан тохиолдолд сөрөг саналыг n Компаний бусад оролцогчдоос өгч байгаа хэрэгжүүлнэ. шүүмжлэл нь бодитой байна уу? Австрали улсын “хоёр цохилт” гэсэн цалин хөлстэй n Асуудлуудыг засварлахад юу хийх вэ? Үүний холбоотой бодлогын талаарх мэээг харахыг хүсвэл: шийдлийн өртөг ямар байх вэ? n Ямар нэг нууж далдалсан зүйл байна уу? http://bit.ly/HPb2Qv Компанийн нийгмийн хариуцлагыг зөрчсөнөөс үүдэн гарсан хямрал нь удирдлагыг өөрчлөхөд Сэжигтэй байж болох хэлцлийг хүргэж, улмаар компанийн нэр хүнд болон ашигт ажиллагаанд аюул учруулж, ажлын байр, байгаль анхаарч үзэх Хувьцаа эзэмшигчид нь үйлдэл хийсэн эсэхийг үл орчны хийгээд бусад хууль журмуудыг мөрдүүлэх харгалзан сэтгүүлчид нь хөрөнгө оруулагчдын туйлын засгийн газрын, эсвэл хэвлэл мэдээллийн зохицуулах ашиг сонирхлын төлөө бус байж болох компанийн байгууллагуудад улс төрийн асуудал үүсгэж болох үйлдлийг ажиглаж байх ёстой. талтай билээ. Тухайлбал, 2007 онд Хонгконгийн биржид бүртгэлтэй Компаниудаас хараат бус байдлаар үнэлгээ China National Offshore Oil Corporation Ltd (CNOOC) хийдэг байгаль орчны бүлгүүд зэрэг төрийн бус нь гурван жилийн турш өөр нэг төрийн эзэмшлийн байгууллагууд болон институционал хөрөнгө компанид мөнгөө хадгалуулахыг хүссэн. Ийм үйлдэл оруулагчид нь ерөнхийдөө компанийн нийгмийн нь хувьцаа эзэмшигчдэд өөрийн эзэмшдэггүй хариуцлагын талаарх мэдээний сайн эх сурвалж болж компанийн алдагдлыг хуваалцах эрсдлийг бий байдаг. болгожээ. Иймд хараат бус хувьцаа эзэмшигчдийн Компаниуд хамгийн сайн практикуудыг дагаж 52 гаруй хувь нь тус мөнгөний хөдөлгөөнийг авч мөрдөж байгаа эсэхийг илүү сайтар ойлгохын тулд хэлэлцэхийн тулд зарлан хуралдуулсан ээлжит бус тэдгээрийн үйл ажиллагааг бусад мэргэжлийн хурлаар эсэргүүцэж байгаагаа илэрхийлсэн байна. байгууллагуудын гаргасан удирдамжуудтай нийцэж 2004 онд CNOOC нь үүнтэй төстэй хэлцэл хийсэн байгаа эсэхийг харьцуулан шалга. Тухайлбал, үүнд болохыг сэтгүүлчдэд мэдэгдсэн байж болох юм. Азийн компаниудыг жил бүр хянаж шалгадаг CLSA Хувьцаа эзэмшигчид нь тус хэлцлийг баталсан боловч Asia Pacific Markets, Нэгдсэн Үндэсний байгууллагын амралтын өдөр болсон хувьцаа эзэмшигчдийн Олон улсын гэрээ хэлэлцээр, Олон улсын санхүүгийн хурлын талаар товч мэдэгдэл хүлээн авчээ. Тухайн корпорацийн Эквадорын зарчмууд, дэлхийн хамгийн үед Блүүмбергийн мэдээнд бичихдээ “Хятадын том тэтгэврийн сангуудын боловсруулсан НҮБ-ын төрийн өмчит байгууллагууд нь хувьцаа эзэмшигчдэд Хариуцлагатай хөрөнгө оруулалтын зарчмууд орно. мэдэгдэлгүйгээр нээлттэй арилжаалагддаг Ийм хамгийн сайн практикуудад орох нь: компаниудаас ашиг хүртэж байна” гэж шүүмжлэлтэй хандсан байдаг. Дагаж мөрдөх эрхүүд Томоохон хувьцаа эзэмшигч нь хувиа зарах бол жижиг Хожим нь Хонгконгийн зохицуулах байгууллагууд нь хувьцаа эзэмшигчийг хамгаална. Энэхүү дүрмийн 2004 оны дээрх хэлцлийн талаар мэдээлэх ёстой дагуу компани дүрмийг баталсан л бол жижиг дүрмийг зөрчсөн гэж CNOOC-ийг нийтийн өмнө хувьцаа эзэмшигчид нь хэлцэлд оролцож, өөрсдийн шүүмжлэн бичсэн байдаг. хувьцааг зарах эрхтэй байна. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 43 БҮЛЭГ 3 Хувьцаа эзэмшигчдийн талаарх бүхий л зүйл Ёсзүйн зөрчлийн талаар анхааралтай байх Компанийн талаарх мэдлэгээ дээшлүүлэх, эсвэл мэдээ бичих зорилгоор хувьцаа худалдан авч байгаа ? ТА ЮУ МЭДЭХ ВЭ? сэтгүүлчдийн хувд ёсзүйн асуудлуудыг ой ухаандаа Шуурхай асуулт, хариулт тооцож байх ёстой. Хувьцаа худалдан авалт нь хууль 1. Дагаж мөрдөх эрхүүд гэж: журмын дагуу, ил тод байх тусмаа, эсвэл худалдан авсан дүн нь бага, нэг юмуу хоёр хувьцааг авсан бол A. Олон нийт, иргэд нь компанийн жил энэ нь асуудал үүсгэхгүй. бүрийн ээлжит хуралд оролцож болно. B. Хэрвээ томоохон хувьцаа эзэмшигч нь Гэхдээ ямарваа заль мэх ард нь нуугдаж байгаа бол асуудалтай болж мэднэ. Wall Street сэтгүүлийн хувьцаагаа зарсан бол жижиг хувьцаа сурвалжлагч Dennis Berman нь нээлттэй бус эзэмшигчид нь мөн дагаж зарж болно. технологийн хувьцаат компаниудын арилжааны C. Захирлыг нэр дэвшүүлж сонгоход саналаа зах зээл болох SharesPost-аар дамжуулж нийгмийн өгөх арга. харилцаа холбооны вэбсайт болох Facebook-ийн хувьцааг худалдан авах зорилгоор өөрийн эмэг эхдээ 2. Залгамж халааны төлөвлөлт гэдэг нь хүсэлт гаргажээ. Berman-ийн зорилго бол энэ систем дараах этгээдийн үүрэг хариуцлага нь дүрэм журмуудыг хуурах гэсэн түүний оролдлогыг юм. олж илрүүлэх эсэхийг шалгах явдал байсан юм. A. Хувьцаа эзэмшигчдийн Berman “Бизнесийн үйл ажиллагааг явуулах бүхий л B. Одоогийн менежерүүдийн арга замыг шалгах энгийн арга барил хэрэглэх нь C. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хөрөнгө оруулагчид болон зах зээлд чухал сэдвийг илүү ойлгоход тусална” гэж өөрийн үйлдлээ 3. “Цалин хөлсний талаар саналаа хамгаалан хэлсэн байдаг. хэлэх” гэдэг нь: A. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга Гэхдээ түүнийг уг үйлдлийг Reuters-ийн нийтлэлч Felix Salmon зэрэг өрсөлдөгч сурвалжлагчид нь өөрийгөө нь Гүйцэтгэх захирлын цалин хөлсийг буруу илэрхийлсэн алхам гэж хүчтэй шүүмжилсэн шийддэг байна. Salmon энэ явдлыг “осолтой үзүүлбэр” гэж B. Цалин хөлс, урамшууллын хороо нь нэрлээд Berman-ийн ёсзүйг шүүмжилсэн байна. шийдвэр гаргадаг. (Бизнесийн сурвалжлагчдын ёсзүйн талаар илүү дэлгэрүүлж мэдэхийг хүсвэл 7 дугаар бүлгийг үз.) C. Хувьцаа эзэмшигчид нь цалин хөлсний асуудлаар зөвлөх дуу хоолойгоо хүргүүлнэ. Хариултууд: 1. B, 2. C, 3. C 44 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? ЭХ СУРВАЛЖУУД БҮЛЭГ 3 Редакторын тэмдэглэл: 3 дугаар бүлгийг бэлтгэхэд зориулж доорх эх сурвалжуудыг авч үзсэн болно. Ямар ч хүн ихэнх вэбсайтууд руу нь орох боломжтой. Wall Street сэтгүүл, Financial Times зэрэг тодорхой эх сурвалжуудын мэдээг үзэхийн тулд нэвтрэх эрх захиалах шаардлагатай. New York Times нь уншигч, үзэгч бүрт зориулж сар бүрд хязгаарлагдмал тооны архивласан материал өгдөг. НИЙТЛЭЛ, БҮТЭЭЛҮҮД эзэмшигч, 2011 оны 11 дүгээр сарын 6-ны өдөр. Dennis Berman, “Facebook-ийн хөрөнгө оруулагч http://bit.ly/I9uKVJ талийгаач эмээтэй уулзсан минь”, Wall Street сэтгүүл, 2011 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр. Alexei Navalny, Maxim Trudilyubov, “Оросын http://on.wsj.com/HGk9VE сэтгүүлчид авилгал хээл хахуулийг илчлэхэд туслах хэрэгтэй”, Nieman Reports, 2011 оны Maryann Bryant-Rubio, “TV Azteca: Мексикийн хавар. http://hvrd.me/J84PLR компанийн засаглалын кейс судлал”, академик кейс судлал, Колумбийн их сургууль, Нью-Йорк, Melissa Preddy, “Гүйцэтгэх удирдлагын цалин Олон улсын бизнесийн Chazen Web сэтгүүл, 2005 хөлсний итгэмжлэлийн мэдэгдэл болон бусад оны өвөл. http://bit.ly/IEyn7r мэдээг ухах нь”, Бизнесийн сэтгүүлзүйн Donald Reynolds төв, 2011 оны 4 дүгээр сарын JJason Corcoran, Henry Meyer, “Ногдол ашиг өндөр 27-ны өдөр. http://bit.ly/J7XjAt байх нь нялхсыг өнчрүүлж, өвчинд хүргэнэ гэж Транснефть хэлэв”, Блүүмберг, 2011 оны 4 дүгээр Felix Salmon, “Dennis Berman-ийн ёсзүй”, Ройтерс, сарын 19-ний өдөр. http://bloom.bg/HAykpC 2011 оны 4 дүгээр сарын 27-ны өдөр. http://reut.rs/HGCfVV Maureen Nevin Duffy, “BP-ийн хувьцаа эзэмшигчид жилийн ээлжмит хурлаар үгээ хэллээ”, Richard Siklos, “Утасны компани сэтгүүлчдийг институционал хөрөнгө оруулагч, 2011 оны 4 жил бүрийн ээлжит хувь нийлүүлэгчдийн хуралд дүгээр сарын 21-ний өдөр. оролцохыг хориглов”, New York Times, 2005 оны 12 http://bit.ly/IOWrBe дугаар сарын 12-ны өдөр. http://nyti.ms/HGdWcL Dan Gillmor, “Яагаад Rupert Murdoch News корпорацийн шинэ зааварчилгааг зарлах ёстой Walter Stuart, Jessica Mussallem, “Хувьцаа вэ”, Guardian, 2011 оны 10 дугаар сарын эзэмшигчийн шүүх хэрэг: Та одоохондоо юуг ч 19-ний өдөр. хараагүй”, http://bit.ly/HDUtZ6 New York Times, 2005 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр. http://bit.ly/JT6uFz Julia Ioffe, “Цэвэр нөлөөлөл – Нэг эрийн кибер халдлага Оросын авилгалын эсрэг тэмцэв”, New Tim Webb, “Yukos-ийн хувьцаа эзэмшигчид Yorker, 2011 оны 10 дугаар сарын 19-ний өдөр. шүүх үйл ажиллагааны эхний шатанд ялалт http://nyr.kr/HGk4Bz байгуулав”, Guardian, 2009 оны 11 сарын 30-ны өдөр. http://bit.ly/HRAOmG Ross Kerber, “Шинжилгээ: Вэбээр хийсэн хувьцаа эзэмшигчдийн хурал эсрэг саналтай дуу хоолойг Xioa Yu, Darren Boey, “CNOOC харъяа компаниуд хориглов”, Ройтерс, 2010 он 9 дүгээр сарын руугаа шилжүүлэг хийх баталгааг хайж байна”, 24-ний өдөр.http://reut.rs/IP0rln Блүүмберг, 2004 оны 4 сарын 20-ны өдөр. http://bloom.bg/HGneVS CCraig McGuire, “Компанийн хэрхэн хувьцаа эзэмшигч гэж хэн вэ?” Идэвхитэй хувьцаа ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 45 БҮЛЭГ 3 Хувьцаа эзэмшигчдийн талаарх бүхий л зүйл “Мексикийн ууртай хувьцаа эзэмшигчдийн “Ricardo Salinas Pliego and family,” in “The World’s бүлэг”, Business Week, 1999 оны 6 дугаар сарын Billionaires issue,” Forbes, Oct. 2010 28-ны өдөр. http://buswk.co/HxeZqN http://onforb.es/HGVcWJ “Apple-ийн Гүйцэтгэх захирал эрүүл мэндийн “Орос улс Yukos Oil компанийн эрх болон Европын байдлаа мэдэгдэв: Компанийн, эсвэл хувийн шүүхийн дүрмийг зөрчсөн нь”, Associated Press, асуудал уу?” Standfordknowledgebase, Stanford 2011 оны 9 дүгээр сарын 20-ны өдөр. Business School of Business, 2011 оны 1 дүгээр http://bit.ly/IFkymM сарын 25-ны өдөр. http://bit.ly/IFkaVo “Итгэмжлэлийн мэдэгдлийн нууцыг тайлах нь”, “Бизнесийн уламжлалт сэтгэлгээг үл Business-Week, 2002 оны 3 дугаар сарын 4-ний харгалзан Yahoo жил бүрийн ээлжит хуралд өдөр. http://buswk.co/ILLOUC сурвалжлагчдыг оролцохыг хориглов”, Associated Press, 2001 оны 4 дүгээр сарын “Yukos-ийн хувьцаа эзэмшигчид Стокхольмын 26-ны өдөр. http://bit.ly/IlSfdi арбитрын шүүх үйл ажиллагаанд томоохон ялалт байгуулав”, Хөрөнгө оруулалтын “Хэт их төлбөр тооцооноос болж KESC-ийн арбитрын шүүхийн сурвалжлагч, 2010 оны 12 алдагдал нэмэгдэв”, Dawn.com, Karachi, 2011 оны сарын 20-ны өдөр. http://bit.ly/LCLOTD 10 дугаар сарын 14-ний өдөр. http://bit.ly/Hxaexa 46 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? БҮЛЭГ 4 Гэр бүлийн болон төрийн өмчит байгууллагуудын эргэн тойронд Шинээр гарч ирж буй зах зээлтэй улс орнуудад Тухайлбал, Ойрхи Дорнодод төрийн болон хувийн давамгайлж байгаа төрийн болон гэр бүлийн эзэмшлийн компаниудын нээлттэй байдлыг эзэмшилт компаниуд нь сэтгүүлчдийн хувьд нэвтэрч сайжруулах сонирхол нэмэгдсээр байна. Төрийн ороход хүндрэлтэй байж болно. болон хувийн эзэмшлийн компаниуд нь эдийн засагт илүү чухал болж, зарим тохиолдолд бүр хангалттай Эдгээр компанийн бүтэц зохион байгуулалт нь хэмжээний дотоод хяналт, зохих шалгалтгүйгээр үйл төлөөлөн удирдах зөвлөл, үүнтэй төстэй удирдлагын ажиллагаа явуулж байгааг санхүүгийн мэргэжилтнүүд бүтэц, санхүүгийн тайлангуудаа мэдээлдэг, ажиглажээ. хувьцаа эзэмшигчтэй зэрэг талуудаараа нээлттэй арилжаалагддаг хувьцаат компаниудыг дуурайсан “Хувийн болон гэр бүлийн эзэмшлийн компаниуд нь байж болно. Төрийн болон гэр бүлийн эзэмшилтэй аж ахуйн нэгж салбарын араг ясыг бүрдүүлдэг бөгөөд олон ч компаниуд хөрөнгийн биржүүдэд бүртгэлтэй ажлын байрны маш том орон зайг эзэлж байдаг. байдаг. Хэрвээ бүс нутгийн зүгээс ажилгүйдлийн хямралыг Гэхдээ эдгээр компани нь хяналт, тэнцвэржилтийн хязгаарлан барих, ажлын байрыг нэмэгдүүлэхийг байдал султай, мөн мэдэгдлийг хязгаарлагдмал хүсвэл энэ салбарыг өсгөж хөгжүүлэх хэрэгтэй юм” хүрээнд хийж үйл ажиллагаа явуулж болно.Энэ нь гэж Дубай хотын Компанийн засаглалын Hawkamah сэтгүүлчдийн хувьд компанийн нарийн төвөгтэй институтын гүйцэтгэх захирал бөгөөд ахлах эдийн дотоод үйл ажиллагааны нууцыг тайлахад хүндрэлтэй засагч Др.Nasser Saidi хэлсэн байдаг. болгож байдаг. Гэр бүлийн бизнесийг ойлгох нь Олон улсын хяналтын байгууллагууд болон Family Firm Institute Inc-ийн 2010 оны олон улсын санхүүгийн байгууллагууд нь төрийн өмчит судалгаанд дурдсанаар бол гэр бүлийн компаниуд компаниудыг нээлттэй хувьцаат компаниуд шиг нь дэлхийн ДНБ-ний 70-90 хувийг жил бүр бүрдүүлж ажиллахыг, ялангуяа мэдээллийн нээлттэй байдлыг байна гэсэн тооцоо судалгаа байдаг. хангахыг шаардах нь ихэссээр байна. Ийм бизнесийн талаарх мэдээ нь ихэвчлэн анхаарал татдаг. Учир нь хүчирхэг, баян чинээлэг, өндөр Гэр бүлийн компаниудын бүтэц, зохион нууцлалтай гэр бүлийн нэг хэсэг болох онцлог шинж байгуулалт нь төрөл бүрийн хэлбэртэй чанарын талаар онцолж ярьдаг. Гэхдээ сэтгүүлчдийн байж болно. хувьд гэр бүлийн компаниуд нь ил тод байдал дутмаг n Үүсгэн байгуулагчид, эсвэл тэдгээрийн гэр байдаг тул хүндрэл бэрхшээлүүдтэй тулгарч болно. бүл бүхэлд нь эзэмшдэг, удирддаг “Гэр бүлийн эзэмшлийн” болон “гэр бүлийн n Үүсгэн байгуулагчийн гэр бүл нь хяналтын хяналттай” гэсэн нэр томъёо нь ихэвчлэн нэг багц эзэмшдэг, гүйцэтгэх удирдлагад нь нэгнийгээ орлож хэрэглэгддэг. Гэхдээ ерөнхийдөө гэр чухал үүрэг гүйцэтгэдэг төрийн болон бүлийн гишүүд нь гэр бүлийн эзэмшлийн бизнесийн хувийн хэвшлийн компаниуд, гол хувьцаа эзэмшигчид болдог байхад харин гэр n Гэр бүл нь чухал нөлөө бүхий компаниуд бүлийн удирдаж хянадаг компанийн хувьд гэр бүл нь жижиг хувьцаа эзэмшигч байж болох ч ураг төрлийн хамаарал, удирдлагын үүрэг оролцоо, саналыг ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 47 БҮЛЭГ 4 Гэр бүлийн болон төрийн өмчит байгууллагуудын эргэн тойронд эрхийг эзэмшсэн тусгай зэрэглэлийн хувьцаануудын n Мэргэжлийн бус удирдлага. Гэр эзэмшил зэргээрээ дамжуулж компанийн удирдан бүлийн гишүүд нь ихэвчлэн зохих мэргэшил хянаж байдаг. чадваргүйгээр удирдлагын албан тушаалд ажиллах нь түгээмэл үзэгдэл юм. Ийм компаниуд нь хэд хэдэн давуу талтай байдаг. Үүнд: n Залгамж халааны асуудлууд. Эдийн засагч Др.Joseph Fan-ийн Азийн зах зээлийн n Шийдвэр гаргалтыг урт хугацаанд хардаг, судалгаанд дурдсанаар бол: n Уян хатан байдал, “Компанийн үүсгэн байгуулагч нь дараагийн n Ирээдүйн залгамж халааныханд зориулсан залгамж халаадаа жолоогоо өгсөний дараа бизнесийг бий болгох хүсэл тэмүүлэл, таван жилийн хугацаанд компаниуд дунджаар 60 орчим хувиар үнэ цэнээ алдаж байжээ”. n Компанийн өмнө хүлээсэн гэр бүлийн Шинээр гарч ирж буй зах зээлүүдийн гэр менежментийн үүрэг амлалт. бүлийн бизнесийн үйл ажиллагааны ач Нөгөөтэйгүүр гэр бүлийн компаниуд нь нийтлэг холбогдлыг харгалзан үзвэл энэ асуудал нь тулгамдсан, бэрхшээлтэй асуудлуутай байдаг. Үүнд эдийн засгийн хөгжлийн гол бэрхшээлтэй хангалттай хэмжээнд хараат бус төлөөлөн удирдах асуудалд болдог байна. зөвлөлтэй байх, стратегийн шийдвэр гаргалтуудыг Гэр бүлийн олон бизнесүүд өөрсдийн ашиг гэр бүлийн гишүүд хийж, төлөөлөн удирдах зөвлөл нь сонирхлыг зохицуулах, гэр бүл, төлөөлөн удирдах зөвхөн тамга дарах үүрэгтэй, захирлууд болон зөвлөл болон дээд түвшний удирдлагын хоорондох удирдлагын үүрэг хариуцлагын хооронд будлиан үндсэн харилцаа холбоог тогтоохын тулд гэр бүлийн ихтэй, гэр бүлийн хяналт, оролцоо нь нэмэгдэж, өсөх зөвлөлийг томилдог. Мөн тус зөвлөл нь төлөөлөн тусам хагарал тэмцэлдээн ихэсдэг байна. удирдах зөвлөлийн гишүүдэд нэр дэвшигчдийг санал Гэхдээ гол авч үзэх ёстой асуудлуудыг дурдвал: болгож, гэр бүлийн хөдөлмөр эрхлэлт, цалин хөлс болон хувь эзэмшил зэрэг зүйлүүд дээр бодлого боловсруулдаг. Гэр бүлийн бизнесүүдийн талаар асуух Гэр бүлийн зөвлөл доторх эх сурвалжуудыг асуултууд: сайжруулах нь мэргэжлийн дээд түвшиндээ очих n Гэр бүл нь төлөөлөн удирдах зөвлөл хүсэлтэй сэтгүүлчдийн хувьд гол түлхүүр нь болно. болон удирдлагатай харилцаа холбоо тогтоох өөрийн гэсэн удирдах зөвлөлтэй байна уу? Гэр бүлийн бизнесүүд, тэдгээр нь хэрхэн ажилладаг талаар n Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь гэр бүлийн бус захирлуудтай юу? Эдгээр захирлууд илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл нь үнэхээр хараат бус уу, эсвэл одоог авахыг хүсвэл “ОУСК-ийн хүртэл гэр бүлтэй холбоо хамааралтай Бизнесийн засаглалын гарын байна уу? авлага”-ыг үзнэ үү: n Гэр бүлийн хир олон залгамж халаа тус http://bit.ly/JNjkqO компанийг удирдаж байна вэ? Залгамж халаатай холбоотой тэмцэл, өрсөлдөөн байна уу? Төлөөлөн удирдах зөвлөл дэх гэр n Компани нь гэр бүлийн ашиг сонирхлын бүлийн нөлөөллийг анхаарч үзэх Мөн сэтгүүлчдэд төлөөлөн удирдах зөвлөл дэх эх зөрчлийг хянах, шийдэх арга барилтай сурвалжууд ямагт хэрэгтэй болно. Гэр бүл болон юу? хараат бус захирлуудын аль алинтай нь холбоотой эх n Тэгш бус саналын эрх нь хувьцаа сурвалжууд энд хамааралтай. эзэмшигчдийн шийдвэртэй тэнцүү бус үүрэг оролцоог гэр бүлийн гишүүдэд өгч Энэтхэгийн Satyam Computer Systems Ltd-ийн хэрэг байна уу? гарсаны дараа төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хараат бус байдал нь чухал асуудал болсон. 48 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Компанийн зүгээс анх Satyam-ийн төлөөлөн удирдах Гэр бүлийн компаниудын бүтэц, зөвлөлийн дарга бөгөөд үндэслэгч Ramalinga Raju- зохион байгуулалтыг шалгах ийн хүүхдүүдийн удирдаж байгаа хоёр компанийг “Пирамид” хэлбэрийн бүтэц, зохион байгуулалт нь гэр худалдаж авахын тулд 1.6 тэрбум ам.доллар төлөхийг бүлийн ноёрхолтой компаниудад нийтлэг тохиолддог. зөвшөөрсөний дараа Satyam-ийн залилан хэрэг Хуулийн дагуу бол нэг гэр бүл эзэмшлийн харилцаа илчлэгдсэн. Raju-ийн гэр бүл Satyam-ийг ажиллуулдаг холбооны гинжин хамаарлаараа дамжуулж хараат бөгөөд түүний ах нь ердөө 8 хувийн хувь эзэмшилтэй бус компаниудыг удирдан хянаж болдог. Компанийн гүйцэтгэх захирал байсан юм. саналын эрхийн хамгийн багадаа 20 хувийг эзэмшдэг Гэхдээ компанийн зүгээс гэр бүлийн эзэмшлийн хяналтын багц эзэмшигч этгээд нь өөр нэг хувьцаат хоёр компанийг их үнийн дүнгээр худалдаж авах компанийн эзэмшлээр дамжуулж компанийг хянаж ородлого хийх үед хувьцаа эзэмшигчид нь эсэргүүцэл удирддаг. гаргаж, хувьцааны ханш нь унасан. Улмаар төлөөлөн Ийм компаниуд нь хууль зүй болон ёсзүйн талаасаа удирдах зөвлөлөөс дээрх компаниудыг худалдаж авах үйл ажиллагаа явуулж болно. Гэхдээ 2011 онд шийдвэрээсээ буцсан. Хятадын интернетийн компани болох Renren Inc Нью- Raju сүүлийн жилүүдэд дансны бүртгэлийг буруу Йоркийн хөрөнгийн бирж дээр IPO гаргахад АНУ-ын хөтөлж, хамгийн сүүлийн улиралд хөрөнгө гэж хөрөнгө оруулагчид маш болгоомжилж дээрх төрлийн бүртгэсэн 1.04 тэрбум ам.долларын банкны зээл, бүтэц зохион байгуулалтыг хэрэгжүүлсэн. бэлэн мөнгө байхгүй байгааг олон нийтэд илчилж Хөрөнгө оруулагчийн вэбсайт болох Motley Fool-ийн захидал бичих ёстой болсон. Эцэст нь тус компани онцлон дурдсанаар бол Renren-ийн хувьцааг санал дээрх луйврыг тодорхойлохын тулд 2002 оноос 2008 болгож байсан компани нь Кэймэний арлуудад он хүртэл зургаан жилийн турш үр дүнгээ дахин бүртгэлтэй холдинг компани байжээ. Хятад дахь тооцоолсон байна. Renren-ний үйл ажиллагаа хариуцсан компани нь Төлөөлөн удирдах зөвлөл, зохицуулах байгууллагууд угтаа Beijing Qianxiang Tiancheng Technology Develop- болон аудиторуудын хараа хяналтан дор Raju ийм ment байсан бөгөөд тус компанийн 99 хувийг Renren- олон жилийн турш хэрхэн луйвар хийж байсан вэ? ийн гүйцэтгэх захирлын эхнэр болох Хятад гаралтай иргэн эзэмшихээр болж байлаа. Дээрх хэрэг бүхэлдээ компанитай холбоо хамааралгүй болохыг өмнө нь сэтгүүлчид мэдэх ёстой байсан уу? Хоёр зэрэглэлийн хувьцааны бүтэц, зохион байгуулалт BusinessWeek-ийн мэдээнд Satyam-ийн нууц улаан гэж байдаг бөгөөд үүнд зарим хувьцаа нь саналын тугийг тооцсон байсан: эрхтэй, зарим нь ийм эрхгүй байдаг. Мөн ийм бүтэц, зохион байгуулалттай бол гадны хувьцаа n Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь зургаан эзэмшигчдийн нөлөөлөл ч хязгаарлагдмал болдог. менежментийн бус захирлуудтай байсан Энэ бол гэр бүлийн удирдлагатай компаниудад боловч дөрөв нь эрдэмтэн, нэг нь засгийн ердийн тохиолдол болно. газрын танхимын нарийн бичгийн дарга байжээ. Дээр дурдсан болон бусад анхааруулах дохиог Зөвхөн нэг гишүүн нь өмнө нь технологийн үл харгалзан Renren (RENN) нэгж хувьцаагаа 14 компанийн дээд түвшний гүйцэтгэх ам.доллараар зарж 740 сая ам.доллар татан удирдлагаар ажиллаж байжээ. төвлөрүүлсэн байна. n Тус компани нь аудитын хороондоо Энэ IPO амжилттай болсоноос харахад “улаан туг” санхүүгийн мэргэжилтэнгүй байжээ. нь хэт туйлширсан компанийг тодорхойлж өгдөг гэж боддог хөрөнгө оруулагчдыг ч зогсоож саатуулдаггүй n Satyam нь Гүйцэтгэх захирал болон байна. Гэхдээ Хятадын компаниудын нягтлан бодох төлөөлөн удирдах зөвлөлийн даргын албан бүртгэлийн практик нь бусад Хятад компаниудтай тушаалуудыг тусгаарласан боловч дээрх адил Renren-д хохирол учруулсан гэж хөрөнгө хоёр албан тушаалыг менежментийн гишүүд оруулагчид санаа зовниж, тус компанийн хувьцааны байсан, компанийн их хэмжээний хувьцааг үнэ 2012 оны эхээр 4.05 ам.доллар болж унасан. эзэмшдэг ах дүүс хашиж байлаа. n Төлөөлөн удирдах зөвлөлд хараат бус чадварлах захирал байсангүй. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 49 БҮЛЭГ 4 Гэр бүлийн болон төрийн өмчит байгууллагуудын эргэн тойронд Дайсагналцсан гэр бүлүүд нь Энэ мэдээг сурвалжлагчид сайн мэдээ өгдөг Заримдаа гэр бүлийн дотоод дайсагналцал нь хэрхэн бичиж зохицуулсан шуугиан дэгдээсэн мэдээг бий болгодог. Тухайлбал талаар харахыг хүсвэл Мексик улсад Azcarraga-ийн гэр бүл гурван үе дамнан “Бразил дахь Kirin-ийн бизнесийн хамгийн том телевиз болох Grupo Televisa S.A-г үйл ажиллагааг өргөжүүлэн удирдан хянаж байжээ. тэлэх төлөвлөгөө нь гэр бүлийг Тус компанийн хуучин захирлын бэлэвсэн эхнэр дайсагналцахад хүргэсэн нь”-ийг баривчлагдаж, түүний компанийн томоохон хувь үзнэ үү. http://bit.ly/IhYdK1 эзэмших нэхэмжлэлээсээ татгалзахыг шаардах хүртэл хэрэг явдал өрнөөгүй. Ажиглагчид ч компани хэрхэн ажиллаж байгаа, төлөөлөн удирдах зөвлөлийн цалин Гэр бүлийн нууцлыг задлахын тулд хөлс ямар байгааг нягт нарийн харж эхэлсэн байна. Grupo Televisa-г авах эрхийн төлөө гэр бүлийн зөрчил, шүүх үйл ажиллагааг судал дайсагналцал гарах үеэр гол үйл явдал ихэвчлэн Шүүх үйл ажиллагааны талаар сайтар уншиж судалвал өрнөдөг. гэр бүлийн компаниудын хөшгийг нээхэд сэтгүүлчдэд тус болно. Учир нь компаниудтай холбоотой Японд байрлалтай олон улсын шар айрагны компани маргаан нь шүүхээр эцэслэн шийдвэрлэгддэг бөгөөд болох Kirin Holdings нь Бразил улсын гэр бүлийн их хэмжээний ажил хэрэг болон баримт бичгүүдийг эзэмшлийн шар айраг үйлдвэрлэгч Schincariol Par- олон нийтэд задалдаг. ticipacoes e Representacoes SA-ийн хяналтын багцыг худалдаж авахаар оролдож байхад нь гэр бүлийн Жишээ татвал 2008 онд гэр бүлийн дайсагналцал, дайсагналцал үүдэж гарсан. маргаантай холбоотой шуугиан тарьсан хэргийг дурдаж болно. Хонконгийн хамгийн баян гэр Kirin-ийн худалдаж авахыг сонирхсон Бразилийн бүлүүдийн нэгийн эзэмшдэг Хонгконгийн хамгийн том компанийн хувьцааны 50 орчим хувийг тус үл хөдлөх хөрөнгө хөгжүүлэгч Sun Hung Kai Properties компанийн үүсгэн байгуулагчийн ур удам болох (SHKP) компанийн хэрэг юм. Shincariol-ийн Гүйцэтгэх захирал болон түүний ахын эзэмшиж байгаа нэг компани авсан байлаа. Гэхдээ Компанийн ТУЗ-ийн дарга болон Гүйцэтгэх захирал Shincaroil-ийн үлдсэн 49 хувийн хувьцааг дээрх гэр нь SHKP-ийн ТУЗ-д өөрийн хайрт хүнээ оруулахыг бүлийн хамаатан саднуудын компани эзэмшдэг байв. хүссэн тухай мэдээ гарахад хэрэг явдал өрнөж эхэлсэн. Үүнээс болж гүйцэтгэх захирлын хоёр дүү нь Гүйцэтгэх захирал болон түүний ах нь хувьцааг ахыгаа шахан зайлуулж, 79 настай ээжийгээ түүний зарахдаа болгоомжтой хандаж байсан ч харин оронд тавьж, төлөөлөн удирдах зөвлөлд эргэлт хамаатан саднууд нь үүнийг эсэргүүцэж, шүүхийн гаргах үйлдэлд хүргэсэн. Энэ асуудлаар хэд хэдэн хориг шийдвэр гаргуулахаар шүүхэд ханджээ. удаа шүүх хурал болж, хөөгдсөн гүйцэтгэх захирал нь Японы үндэсний өдөр тутмын сонин болох Asahi хоёр дүүгийнхээ эсрэг хэрэг үүсгэсэн байна. Харин Shimbun-ийн мэдээнд гэр бүлийн энэхүү луйврын дүү нарынх нь зүгээс ахыгаа “худалч” болж, ухаангүй талаар дэлгэрэнгүй бичсэн байдаг. Энэ мэдээ нь бүр болтлоо гутралд автсан гэж буруутгаж үзэж байсан. 1950-иад оны үед хамаарах бөгөөд тус компанийн Итали дахь цагаач үүсгэн байгуулагч компанид эзлэх “Гэр бүлийн үнэнч байдал нь эцэстээ дайсагналцал хувиа өөрийн хоёр хүүдээ хувааж өгсөнөөс хэрэг болоход юу тохиолддог вэ? SHKP-ийн хэргийн хувьд үүджээ. Шар айрагны салбарынхан гэр бүлийн энэхүү тус компанийн зах зээлийн үнэ долоон өдрийн хувь хуваалтын талаар ерөнхийдөө мэдэж байснаа хугацаанд 4.6 тэрбум ам.доллараар унасан” гэж мэдэгдсэн боловч Kirin ийм эсэргүүцэл болно гэж Asia Times Online-ийн сурвалжлагчид тухайн үед таамаглаж байсангүй. мэдээндээ бичсэн байна. Гэр бүлийн бизнесийн бүхий л мэдээний хувьд тухайн Тус мэдээг уншихыг хүсвэл: http://bit.ly/ILNhdw компанийн дотор үйл ажиллагааны талаар бодитой (Дүү нар нь өөрийн ээжийг орлож 2011 онд SHKP-ийн бөгөөд итгэлтэй бичихэд компани доторх сайн эх хамтарсан захирлууд болсон. Харин ах нь гүйцэтгэх сурвалж шаардлагатай. Энэ эх сурвалж нь компанийн бус захирал хэвээр үлдсэн.) доторх болон гаднах этгээдүүд, эсвэл гэр бүл доторх этгээд ч байж болно. 50 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? ‘‘ “Ази тивд бизнесүүдийн 70 гаруй хувь нь гэр бүлийн эзэмшлийн байхад дийлэнх компаниудад нь эдүгээ өөрчлөлт шинэчлэлт орсон байна. Учир нь үүсгэн байгуулагчид нь хөгширчээ. Хэрвээ гэр бүлийн маргаан нь бизнесийн үйл ажиллагаанд хохирол учруулах шийдвэр гаргахад хүргэх юм бол энэ нь илүү өргөн цар хүрээг хамарч эдийн засгийг нь гэмтээж болно...” — Др.Joseph Fan бол Хонконгийн Хятад судлалын их сургуулийн Санхүү, эдийн засгийн институцийн санхүүгийн профессор бөгөөд хамтарсан захирал юм. Залгамж халааны мэдээнд Сэтгүүлчид нь төрийн өмчит компаниудад учирч болзошгүй асуудлын анхаарах Гэр бүлийн эзэмшлийн компаниудын залгамж талаар сонор сэрэмжтэй байх ёстой. халаа нь нэн ухаан шаардах асуудал болдог. 2011 онд Эдгээр асуудалд орох нь: явуулсан олон улсын нэгэн судалгаанд дурдсанаар n Засгийн газраас томилоогүй, хараат бус бол гэр бүлийн бизнесийн 27 хувь нь ирэх таван байдлыг хадгалсан захирлууд төлөөлөн жилийн хугацаанд өөрчлөгдөхөөр байна гэжээ. Гэхдээ удирдах зөвлөлд нь байгаа юу? Эсвэл 47 хувь нь ямар ч залгамж халааны төлөвлөгөөгүй өмнө нь засгийн газартай харилцаа байжээ. холбоотой байсан, эсвэл ямар нэг Гэр бүлийн компанийн гүйцэтгэх захирал нь гэнэт байдлаар харилцаа холбоотой байсан өвчин тусах, эсвэл ажлын чадваргүй болоход залгамж захирлуудаас бүхэлдээ төлөөлөн удирдах халаа нь байхгүй бол томоохон асуудал гарч болно. зөвлөл бүрдсэн байна уу? Хамгийн чухал асуудлуудын нэг бол гэр бүл дотор n Төлөөлөн удирдах зөвлөл нь засгийн тохирох нэр дэвшигч байна уу, эсвэл гаднаас хүн газрын бодлогууд дээр шууд тамга дардаг томилох талаар авч үзэх эсэх юм. системтэй юу? 2011 оны “Гэр бүлийн тоглоом” хэмээх n Тухайн салбар дахь мэргэжилтнүүд нь PricewaterhouseCoopers-ийн явуулсан судалгаагаар компанийн гүйцэтгэх удирдлага болж гэр бүлийн бизнес эрхлэгчдийн 38 хувь нь гүйцэтгэх байна уу, эсвэл улс төрийн үүднээс захирлын хүүхдүүд, эсвэл бусад хамаатан садан нь тэднийг сонгож байна уу? компанийг хангалттай удирдаж авч явах насанд n Засгийн газар болон компанийн хүрээгүй байхад гүйцэтгэх захирал гэнэт нас барсан харилцан хамаарлын бүтэц, зохион тохиолдолд түүнийг орлох этгээдийг томилоогүй байгуулалтыг хэрхэн гаргасан байна вэ? байгаа нь тогтоогдсон байна. n Удирдлагын шийдвэр гаргалтанд улс Түүнчлэн олон мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар төрийн хөндлөнгийн оролцоо байна уу? бол компанийн зүгээс удирдлагад гадны этгээдийг Тухайлбал, ажлын байрыг цомхотговол авах ёстой. ажлын байрыг дээд түвшинд хүртэл нэмэгдүүлэх гэсэн улс төрийн зорилготой “Гэр бүлийн менежерүүдтэй харьцуулахад илүү олон зөрчилдсөн тохиолдолд засгийн газрын мэргэжилтэн удирдлага байх тусам компанийн үйл зүгээс оролцох уу? ажиллагаа илүү сайжрах ёстой” гэж Мумбай дахь Ernst & Young-ийн Manesh Patel Financial Times-д n Засгийн газар нь төрийн өмчит ярилцлага өгсөн байдаг. байгууллагатай төстэй салбар дотоод болон гадаад өрсөлдөөнийг дэмжиж байна уу, үүнийг үр дүнтэй хэрэгжүүлж байна уу? ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 51 БҮЛЭГ 4 Гэр бүлийн болон төрийн өмчит байгууллагуудын эргэн тойронд Төрийн өмчит компаниуд гүйцэтгэх захирлыг солих зэрэг өөрчлөлт шинэчлэлт Сэтгүүлчид нь олон улсын түвшинд ихэвчлэн төрийн гарч эхлэв. Browder сурвалжлагчдад мэдээлэхдээ эзэмшлийн, эсвэл төрийн хяналттай байгууллагуудын Газпромын гүйцэтгэх захирал санхүүгийн сэдэлтэй талаар, хааяа хувийн бизнесийн талаар сурвалжилж байсан гэж шууд хэлжээ. Түүнийг тойрсон зөрчилтэй байдаг гэдгээ мэдэх хэрэгтэй. Энэ нь зөвхөн улс асуудлууд илчлэгдэхэд түүний компанид оруулсан төрийн холбоотойгоор ч төдийгүй мөн ихэвчлэн хөрөнгө оруулалт 50 сая ам.доллараас 1.5 тэрбум нууцлагдмал байдаг, өөрсдийн бүртгэл тооцоо, ам.лоллар болж өссөн байна. арга практикаа олон нийтэд нээлттэй байлгахад Хэджи сангийн менежер нь Газпромын ээдрээ, бэлэн бус байдаг зэрэг шалтгааны улмаас онцгой зөрчилтэй дотоод бүтэц зохион байгуулалтын нууцыг тулгамдсан асуудал үүсгэдэг. Гэхдээ эдгээр компаниуд тайлах, компанид юу болж байгааг олж мэдэхэд нь ихэвчлэн улс орны эдийн засгийн араг яс болж хангалттай цаг хугацаа, туршлага, эх үүсвэртэй байдаг. байжээ. Улмаар тэрээр энэхүү мэдээллээ ямар Төрийн өмчит компаниуд нь хангалтгүй ажиллавал сурвалжлагчдад дамжуулах, ямар хэвлэл мэдээллийн өрсөлдөөнийг бууруулж, өсөлтөнд саад болно гэж хэрэгсэл нь компанийн үйл ажиллагааны талаарх илүү Hawkamah институтийн Др.Saidi хэлсэн байдаг. сайн мэдээлж нөлөө үзүүлэхүйц байдлаар анхаарал татах вэ гэж бодсон байна. Шийдэл нь гэвэл: “Улс төр, эсвэл нийгмийн бодлого болон бизнесийн шийдвэр гаргалтуудыг холихоос зайлсхийж, ийм арга барилыг тодорхойлох, ил тод Газпромын мэдээг байдлыг сайжруулах, төрийн өмчит компаниудын Пеннсилванийн их сургуулийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийг хүчирхэгжүүлэх, тэдгээрийн хариуцлагатай байдлыг нэмэгдүүлэхийн Wharton сургуулийн Олон тулд бид тоглоомын талбайг хувийн хэвшлээр улсын санхүүгийн судалгааны Weiss тэнцвэржүүлж, төрийн өмчит компаниудын хувь төвийн ивээн тэтгэж санхүүжүүлсэн эзэмшлийн үйл ажиллагааг бэхжүүлэх хэрэгтэй” гэж хэвлэлийн хурал дээр олон нийтэд тэрээр нэмж хэлсэн байна. хүртээл болгосон байна. Энэ талаар уншихыг хүсвэл: http://bit.ly/IhYdK1 Төрийн өмчит компаниудаас эх сурвалж олох Төрийн өмчит компаниудын талаарх сэтгүүлчийн Засгийн газрын нөлөөг хянамгай хамгийн сайн эх сурвалжууд бол ихэвчлэн олон нийтэд нээлттэй байгаа баримт бичгүүдээр зөвхөн ажиглах Төрийн өмчит компаниудын үйл ажиллагаанд улс төр хязгаарлагддагүй. Өөрөөр хэлбэл, компанийн гол үүргийг гүйцэтгэдэг. дунд шатны менежментийн ажилчид, дотоод мэдээлэл эзэмшигч, гадаадын хөрөнгө оруулагчид, Тухайлбал компанийн зүгээс ашгаа нэмэгдүүлж, өрсөлдөгчид, засгийн газрын мэдээлэгч, сөрөг намын зардлаа бууруулахын тулд баримтлах хамгийн сайн тэргүүлэгч, бэлтгэн нийлүүлэгчид болон харилцагчид стратеги бол ажлын байрыг цомхотгож, үнээ өсгөх ч үүнд хамааралтай. явдал юм. Гэхдээ компанийн эзэн, төр засгаас үүнийг эсэргүүцэж болно. Мөн инфялцийг хөөрөгдөж, 2000 онд нэгэн хэджи сангийн менежер Оросын ажилгүйдлийг нэмэгдүүлэх бусад аливаа үйлдлийг төрийн өмчит Газпром компанийн сэжигтэй байдлын эсэргүүцэж болно. Зохицуулах байгууллагуудын хувьд талаар сэтгүүлчдэд мэдээлсэн байдаг. Hermitage ажлын байрны аюулгүй байдлын дүрэм журмуудыг сангийн менежер Bill Browder Оросын үнэт цаасны зөрчихийн эсрэг арга хэмжээ авахын оронд бусад бүртгэлийн мэдээг уншиж судлаад, Газпромын арга замыг эрэлхийлж болно. менежерүүд өөрсдийн найз нөхөд, хамаатан саднуудын удирдаж хянадаг байгууллагуудад Засгийн газар нь компанийн гол хувьцаа эзэмшигч компанийн хөрөнгийг шилжүүлсэн байгааг олж биш, эсвэл шууд байдлаар хувь эзэмшдэггүй байлаа ч илрүүлжээ. компанийн үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс оролцож, нөлөө үзүүлэх боломжтой юм. Ингээд Financial Times, BusinessWeek, New York Times дээр энэ талаарх мэдээнүүд гарч, эцэст нь Газпромын Дэлхийн хамгийн том төмрийн хүдрийн олборлогч 52 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Бразилийн Vale S.A компани 1997 онд хувьчлагдсан. гүйцэтгэх удирдлагыг халж сольж, менежментийн Гэсэн хэдий ч засгийн газрын зүгээс төрийн салбарын түвшинд хөндлөнгөөс оролцож чаддагийг сэтгүүлчид тэтгэврийн сангийн хөрөнгө оруулалтаар дамжуулж илүү анхаарч мэдээлэх ёстой болох нь тодорхой компани дахь эрх мэдлээ баталгаажуулж, ноёрхлоо байна. тогтоосон хэвээр байв. 2011 онд тус компанийн гүйцэтгэх захирал Roger Agnelli нь бусад улс орнуудад Засгийн газрын хяналт удирдлагагүй компаниудад ч руу чиглэсэн экспортыг нэмэгдүүлэх стратегийг улс төр чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Ялангуяа зохицуулалт амжилттай хэрэгжүүлээгүй тул албан тушаалаас нь ихтэй, улс төрийн шаардлага дор байдаг теле огцруулах хүртэл дарамт шахалт өгсөн байна. харилцаа холбооны томоохон компаниудад ийм тохиолдол их ажиглагддаг. Улс төрчдийн хувьд 2008 оны санхүүгийн хямралын дараа Agnelli-ийг хөрөнгө оруулалтаа танасан, ажлын Өмнөд Африкт хөдөлмөрчний эвлэлийн идэвхитнүүд байрыг бий болгох, хадгалж үлдэх арга хэмжээ шүүмжлэл өрнүүлэхдээ “теле харилцаа холбооны аваагүй гэж буруутгаж хэдэн жилийн турш шүүмжлэл Telkom компани Африк дахь хамгийн том оператор өрнүүлж байсан. Харин Agnelli Бразилд гангийн Vodacom-д эзэмшиж байгаа хувиа Их Британийн үйлдвэр бариулах гэсэн улс төрчдийн хүсэлтийг үл оператор Vodafone-д зарах шийдвэр гаргахад улс тоож, Хятад зэрэг гадаадын ган үйлдвэрлэгч улс төрийн оролцоо их байсан, энэ тендерийн үйл орнуудад нийлүүлэх төмрийн хүдрийн экспортоо ажиллагаа нь авилгалтай байсан” гэжээ. эргүүлж танасан байна. Эцэст нь тэрээр засгийн Johannesburg-ийн Business Day-д сурвалжлагч Lesley газрын дэмжлэггүй болгож компанийг худалдаж авах Stones-ийн бичсэн нийтлэлд бичсэнээр бол Telkom үнийг төлсөн. компанийн зарим үйл ажиллагааны оутсоурсинг Үүнтэй төстэй нэг хэргийг дурдвал хамтарсан хөрөнгө зэрэг янз бүрийн хөдөлгөөн нь улс төрийн дарамт оруулалттай TNK-BP компанийн гүйцэтгэх захирал Bob шахалттай холбоотой байсан, компанийн гүйцэтгэх Dudley-ыг зайлуулахын тулд Оросын эрх баригчид удирдлагууд нь улс төрийн шинэ удирдлага гарч шургуу ажилласан тухай юм. Лондонд байрлалтай өөрчлөлт хийхээс өмнө “өөрсдийн ирээдүйгээ BP PLC-ийн 50 хувийн эзэмшил нь 2008 онд тус хамгаалах”-ыг зорьсон гэж Теле харилцаа холбооны компанийг хууль эрхзүй болон зохицуулалтын дарамт ажилчдын нэгдэл, Өмнөд Африкийн харилцаа шахалтанд оруулсан Оросын эрх баригчдын эрх холбооны нэгдлээс дүгнэсэн байна. мэдэлтэй зэрэгцэхгүй болох нь тодорхой болсон юм. Улс төрийн оролцоо нь ажлын байранд аюул Dudley зэрэг Барууны орны олон менежерүүд заналхийлэл учруулахад сурвалжлагчдын хувьд Оросын хувьцаа эзэмшигчдийн гомдлын дагуу TNK- хөдөлмөрийн байгууллагууд нь үр өгөөжтэй эх BP компанийг орхин явлаа. Өөрөөр хэлбэл засгийн сурвалжууд болно. Гэхдээ эдгээр байгууллагын газрын дэмжлэгтэйгээр хувьцаа эзэмшигчдийн зүгээс шүүмжлэлийн үнэн зөв хийгээд бодит байдлын хувийг хууль эрхзүй болон зохицуулалтын дарамт шахалт тэнцүүлсэн байдлаар авч үзэх ёстой. үзүүлсэн нь хэргийн цаад учиг шалтгаан болж байлаа. Эцэст нь 2009 онд BP буулт хийж, төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийн тоог 13-аас 6 болгон бууруулж, Сайн талаасаа гэвэл BP голлох хяналтаа алдаж, шинэ гүйцэтгэх удирдлага Гэхдээ бүх төрийн хяналттай компаниудыг буруу томилогдсон байна. удирдлагатай, эсвэл ээдрээтэй хэцүү гэсэн үг биш юм. Нөгөө талаас төрийн өмчит олон компаниуд нь TNK-BP нь шинэ бүрэлдэн тогтсон төлөөлөн удирдах улс орны гол орлогын эх үүсвэр, ажлын байр бүтээгч зөвлөлд Германы Канцлер асан Gerhard Schroeder болж байдаг. Шинээр гарч ирж буй зах зээлтэй зэрэг хараат бус захирлуудыг оруулж чадсан. Гэвч үндэстнүүдийн талаарх тусгай тайланд Economist‑ийн 2012 оны эхээр Schroeder болон өөр нэг хараат бус дурдсанаар бол нөөцийн хэмжээгээрээ дэлхийн захирал нь огцорчээ. Учир нь BP Орос улсын өөр нэг хамгийн том арван газрын тос болон хийн чиглэлээр томоохон төрийн мэдлийн эрчим хүчний компани үйл ажиллагаар явуулдаг компаниуд нь бүгдээрээ болох Rosneft-тэй нэг талын хэлэлцээр хийх гэж төрийн өмчит байдаг бөгөөд төрийн оролцоо, оролдсон гэх асуудлаар шүүхэд дуудагдсан байна. дэмжлэгтэй компаниуд нь Хятадын хувьцааны зах Vale болон TNK-BP-ийн хэргээс харахад төр засгийн зээлийн үнийн дүнгийн 80 хувь, Оросын 62 хувийг зүгээс компаниудын үйл ажиллагаанд хэрхэн нөлөө эзэлж байна. үзүүлж болох, зааварчилгааг нь дагаж мөрдөөгүй ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 53 БҮЛЭГ 4 Гэр бүлийн болон төрийн өмчит байгууллагуудын эргэн тойронд Энэ талаарх эссейг уншихыг хүсвэл: Төрийн өмчит компаниудын гол http://econ.st/HGWktw асуудал бол ил, тод байдал Ерөнхийдөө төрийн өмчит компаниуд нь үйл Энэтхэгийн Business Times-т төрийн өмчит ажиллагаа, санхүү болон менежментийн бүтэц, компаниудтай холбоотой бэрхшээлтэй асуудлуудыг зохион байгуулалтын талаарх мэдээллээ гаргахдаа тодорхойлсон байдаг ч Энэтхэгийн газрын тос, хувьцаат компаниудаас хоцрогдолтой, учир гангийн эрх бүхий байгууллага, Энэтхэгийн дутагдалтай байдаг. төрийн банк зэрэг маш сайн гүйцэтгэлтэй зарим компаниудад төвлөрч авч үзсэн байдаг. Ийнхүү ил тод байх үндсэн стандартууд нь хувьцаат компаниудынхтай адил байх ёстой. Төрийн өмчит Business Times-д бичихдээ Колкатад байрлалтай компаниуд нь ихэвчлэн улсын, эсвэл бүс нутгийн Hindustan Copper компанийг анхаарч авч үзсэн байна. биржүүдэд бүртгэлтэй байх боловч заавал ийм Тус компани өмнө нь ихэвчлэн төрийн эзэмшлийн шаардлагуудыг дагаж мөрдөх албагүй. Тухайн компаниудад тулгардаг олон асуудлуудтай байсан. компани нь жил бүр, эсвэл тогтмол хугацаатайгаар Маш олон ажилчинтай, эдийн засаг нь сул, суларч санхүүгийн тайлангуудаа гаргадаг уу? Эдгээр байгаа зах зээлээ удирдан зохицуулах чадваргүй тайлан нь аудитаар шалгагдсан байдаг уу? Хэнээр байлаа. Харин сайн дурын тэтгэврийн бодлого шалгуулдаг уу? Хувьцаа эзэмшигчид нь жилийн хэрэгжүүлсэн нь ажиллах хүчнийг 26,000-аас 6,000 ээлжит хурлын талаар хангалттай мэдээлэл авч, болгож бууруулахад тусалсан, мөн үйлдвэрлэлийн оролцдог уу? аргыг оновчтой болгож, өр зээлээ төлж барагдуулсан. Энэ нь Business Times-ийн хувьд амжилттай гэгдэх мэдээнүүдийн нэгэнд тооцогджээ. Төрийн өмчит компаниудын ил Энэ мэдээг уншихыг хүсвэл: http://bit.ly/IlSYLF тод байдал болон мэдэгдлийн талаарх илүү дэлгэрэнгүй хэлэлцүүлгийг харахыг хүсвэл Эдийн МЭДЭЭНИЙ засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн ХЭРЭГСЛИЙН байгууллага(ЭЗХААБ)‑ын “Төрийн өмчит компаниудын засаглалын ХАЙРЦАГ удирдамж”-ийн 16 дугаар хуудсыг Өөрийн улс орны хэд хэдэн төрийн өмчит үзнэ үү: http://bit.ly/IhYVXR компаниудын захирал, менежерүүдийн хувийн болон бизнесийн үндсэн үзүүлэлт, туршлага Оросын төрийн хяналттай газрын тосны компани хийгээд харилцан холбоог шалгаж үзнэ. болох Transneft нь үйл ажилллагааныхаа талаар мэдээлэхээсээ татгалзахад хувьцаа эзэмшигчдийн Ихэнх тохиолдолд компанийн зүгээс ийм хувьд тулгарч болох бэрхшээлтэй асуудлуудыг мэдээг олон нийтэд зарладаггүй, эсвэл өөрийн тодруулж авч үзжээ. Тус компани 2003-аас 2009 он мэдэгдэлдээ тусгадаггүй байна. Өөрөөр хүртэл хувьцаа эзэмшигчиддээ өгөх ногдол ашгшаа 75 хувиар бууруулсан ч 2009 онд буяны хандив болгож хэлбэл компанийн гол гол албан тушаалтнууд 112 сая ам.доллар олгосон байж магадгүй гэж хувьцаа бизнесийн үйл ажиллагаанд шаардлагатай эзэмшигч Alexey Navalny мэдэгдсэн байдаг. (Navalny туршлага чадвартай эсэх, засгийн газарын хувьцаа эзэмшигчдийн өмнөөс компанийн талаар болон бусад гол тоглогчидтой хэрхэн холбоо хэрхэн бичсэнийг харахыг хүсвэл Сурвалжлагчийн хамааралтай болохыг тодорхойлох, тэдгээрийн тэмдэглэл буюу 3 дугаар бүлгийг үзнэ үү.) намтар түүхийн мэдээллийг олж авахын тулд Шүүхэд дуудах арга барилыг эс тооцвол Navalny сэтгүүлчид улам дэлгэрүүлж, сайтар ухаж тухайн компаниас өөрийн хандив өгсөн этгээдүүдийн төнхөх хэрэгтэй гэсэн үг. жагсаалтыг өгөхийг шаардах эрхгүй байлаа. Transneft‑ийн ашгаас хандивын мөнгө гаргасан ч “нууц” мэдээлэл гэж үзэж байв. 54 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? СЭТГҮҮЛЧИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ Financial Times-ийн Kevin Brown гэр төлөөх дотоод тэмцлийг хүртэл хамруулж олон бүлийн компаниуд, ялангуяа Ази компаниудын жишээг дурдсан байдаг. Ийм төрлийн тивийн компаниудын залгамж халааны мэдээ нь гэр бүлийн компаниуд давамгайлан ноёрхож төлөвлөлтийн хүндрэл бэрхшээлтэй асуудлуудыг байгаа улс орнуудад тохиромжтой юм. шалгасан. Түүний мэдээнд Индонезийн Bakrie-ийн Энэ талаарх мэдээг уншихыг хүсвэл: гэр бүлээс авахуулаад Энэтхэгийн Tata, Stanley Ho- http://on.ft.com/HxfCjX ийн Макаогийн мөрийтэй тоглоомын эзэнт гүрний Төрийн өмчит компаниудын засаглал ийм муу Хувьцаа эзэмшигчидтэй хэрхэн байхын үр дагавар маш хүчтэй нөлөө үзүүлж харьцаж байгааг ажиглах болно. Ерөнхийдөө ийм үр дагавруудаас болж Бусад хувьцаат компаниудтай адил төрийн өмчит компанийн хувьцааны үнэ маш ихээр унаж, олон компаниуд нь бүх хувьцаа эзэмшигчдэд эрх тэгш нийтэд хор хохирол учруулна. Эцэст нь тухайн хандах ёстой. Гэхдээ энэ нь ямагт гэсэн үг биш. компани тогтвортой бизнесийн үйл ажиллагаатай Сүүлийн жилүүдэд төрийн өмчит компаниудын юу, эсвэл засгийн газрын тэтгэмж татаасаас ихээхэн талаарх олон ч мэдээ жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн хамааралтай байх ёстой юу гэсэн асуулт сэтгүүлчдийн эрхийг зөрчсөн. өмнө гарч ирэх ёстой. Төрийн өмчит компаниуд, ялангуяа хувьчлалын эхэн Төрийн өмчит компани нь хамгийн наад зах нь үед Орос болон Зүүн Европын компаниудын зүгээс нээлттэй байхын тулд дагаж мөрдөх ёстой зүйлсийг хувьцаа эзэмшигчдээс хөрөнгийг булааж авахад биелүүлж байгаа эсэхийг шалгахын тулд сэтгүүлчид хэрэглэдэг аргуудын нэг бол “нууц хонгил” юм. Энэ нь дараах асуултуудыг тавих ёстой. Үүнд: компани өөрийн эзэмшлийн бусад компаниуд, эсвэл n Компанийн зорилго зорилтууд зэрэг тусгай хувь хүмүүст компанийн хөрөнгийг шилжүүлэхтэй зорилтууд нь вэбсайтан дээр нь тодорхой холбоотой үйл ажиллагаа юм. Мөн хөрөнгийг зах байгаа эсэх? зээлийн үнээс доогуур зээлийн баталгаа болгож хямд үнээр худалдах аливаа үйлдэл ч хамаарна. n Бага өртөгтэй зээл зэрэг тухайн компанид олгосон онцгой ашигтай зүйлсийн талаар олон Түүнчлэн хяналтын багцыг эзэмшигчид цөөнхийн нийтэд нарийвчлалтай мэдэгдсэн үү? хувьцааны үнийг унагаж, эсвэл цөөнх хувьцаа эзэмшигчдэд илүү санал өгөх замаар компани дахь n Компанийн зүгээс хүлээх ёстой тусгай үүрэг өөрийн хувьцаа эзэмшлийг нэмэгдүүлэх тохиолдолд хариуцлагууд (тухайлбал, засгийн газрын “нууц хонгил”-ын арга нь амжилтай хэрэгжих ажилчид төрийн онгоцоор үнэгүй зорчиж явах боломжтой. зэрэг) байна уу? Эдгээр үүрэг хариуцлагын талаараа мэдээлж байна уу? Ийм үүрэг Хуучны ЗХУ-ын зарим өмч хувьчлалын талаарх мэдээ хариуцлагуудыг тусгайлан тодорхойлсон одоог хүртэл байна. Швейцарын төрийн прокурорын байна уу? алба нь саяхан зургаан Чех иргэн болон нэг Бельги иргэнийг мөнгө угаасан хэргээр ял оногдуулсан. n Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийг нэр Мөн 1999 онд Чехийн нэгэн уул уурхайн компанийн дэвшүүлж, сонгох үйл ажиллагааны талаар хяналтыг авахын тулд компанийн бэлэн мөнгийг мэдэгдсэн байна уу? ашигласан болох нь батлагдсан. n Захирлууд болон удирдлагын талаар олон Сүүлийн үеийн нэгэн академик судалгааны бүтээлд нийтэд мэдээлсэн байна уу? Эдгээр этгээд нь эдүгээ Хятадын компаниуд “нууц хонгил”-ын аргатай тухайн салбартай холбоотой туршлага төстэй үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж байж болзошгүйг чадвартай байна уу? дурдсан байна. Энэ тохиолдолд төрийн биш, харин хувийн хэвшлийн хяналт бүхий хувьцаа эзэмшигчид, эзэд нар ард нь байгаа гэж судлаачид үзжээ. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 55 БҮЛЭГ 4 Гэр бүлийн болон төрийн өмчит байгууллагуудын эргэн тойронд ? ТА ЮУ МЭДЭХ ВЭ? ЭХ СУРВАЛЖУУД БҮЛЭГ 4 Шуурхай асуулт, хариулт Редакторын тэмдэглэл: 4 бүлгийг бэлтгэхэд зориулж доорх эх сурвалжуудыг авч үзсэн болно. 1. Нууц хонгил гэж юу вэ? Ямар ч хүн ихэнх вэбсайтууд руу нь орох боломжтой. A. Менежментийн үүрэг оролцоог үйл Wall Street сэтгүүл, Financial Times зэрэг тодорхой ажиллагаагаар нь салгаж ангилах эх сурвалжуудын мэдээг үзэхийн тулд нэвтрэх эрх B. Компаний ашигийг ногдол ашиг захиалах шаардлагатай. New York Times нь уншигч, байдлаар хувиарлахаас илүүтэй үзэгч бүрт зориулж сар бүрд хязгаарлагдмал тооны архивласан материал өгдөг. компанийн үйл ажиллагаанд зориулах C. Хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгийг авахын тулд компанийн хөрөнгийг НИЙТЛЭЛ, БҮТЭЭЛҮҮД шилжүүлэх Beverly Behan, “Энэтхэгийн Satyam-ийн талаарх 2. Гэр бүлийн зонхилсон компанийн засаглалын хичээлүүд”, BusinessWeek, 2009 оны 1 дүгээр сарын 16-ны өдөр. “пирамид” хэлбэрийн бүтэц, http://buswk.co/HMu6Po зохион байгуулалт гэдэг нь: A. Үүсгэн байгуулагч нь ТУЗ-ийн дарга, Kevin Brown, “Залгамж халаатай холбоотой харин бусад хамаатан саднууд нь дээд бэрхшээлтэй асуудал нь гэр бүл төлөвлөлтийг түвшний удирдлага байна. чухал болгож байна”, Financial Times, 2011 оны B. Гэр бүл нь ТУЗ-д давамгайлж оролцоно. 10 дугаар сарын 11-ний өдөр. http://on.ft.com/HxfCjX C. Нэг гэр бүл нь бие даасан хэд хэдэн компанийг удирдан хянадаг. Jason Corcoran, Henry Meyer, “Ногдол ашиг өндөр 3. Гэр бүлийн бизнесийн үйл байх нь нялхсыг өнчрүүлж, өвчинд хүргэнэ гэж Транснефть хэлэв”, Блүүмберг, 2011 оны 4 дүгээр ажиллагаанд нийтлэг тохиолдох сарын 19-ний өдөр. http://bloom.bg/HAykpC хоёрдугаар зэрэглэлийн хувьцааны бүтэц гэж: Samnath Disgupta, “Hindustan Copper, элемент нь A. Нэгдүгээр зэрэглэлийн хувьцаанууд нь авч үзвэл”, India Times, 2011 оны 8 дугаар сарын илүү эрх мэдэл, ялангуяа санал өгөх 21-ний өдөр. http://bit.ly/IlSYLF эрхийг олгодог Nathaniel Parish Flannery, судлаач шинжээч, Gov- B. Зарим хувьцаа эзэмшигчдийг өөрийн ernance Metrics International (GMI), “Tele-novela: хувьцаагаа урамшуулалттай зарахыг Мексикийн Televisa-ийн ТУЗ-ийн хариуцлагатай зөвшөөрдөг байдлын асуудлууд”, Forbes, 2011 оны 6 дугаар C. Зөвхөн ногдол ашигт хамааралтай. сарын 9-ний өдөр. http://onforb.es/IOMgNe Харилтууд: 1. C, 2. C, 3. A Owen Fletcher, Dinny McMahon, “Хятад улс хөрөнгө оруулагчдыг айлгав”, Wall Street сэтгүүл, 56 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 2011 оны 10 дугаар сарын 1-ний өдөр. “Хятадын Facebook Renren 740 сая ам.долларыг http://on.wsj.com/HE0cOQ татан төвлөрүүлэв...”, Wired, 2011 оны 5 дугаар сарын 4-ний өдөр. http://bit.ly/HADylb Gaurav Ghose, “Мэдэгдэлд тавигдах хэм хэмжээг нэмэгдүүлэхийг уриалах нь”, Gulfnews.com, 2011 “Швейцарийн зальт этгээд Чехийн нүүрс оны 10 дугаар сарын 29-ний өдөр. олборлогч MUS-д “нууц хонгил”-ын арга http://bit.ly/ILOAch ашигласан байж магадгүй”, Czehposition.com, 2011 оны 10 дугаар сарын 24-ний өдөр. Emily Godson, “TNK-BP-ийн захирлууд шүүх үйл http://bit.ly/HGoTKX ажиллагааны саналын дагуу огцров”, Telegraph, 2012 оны 1 дүгээр сарын 14-ний өдөр. “Та Хятадын Facebook-ийг худалдаж авах уу?” http://tgr.ph/IlTglD Motley Fool, 2011 оны 4 дүгээр сарын 28-ний өдөр. http://bit.ly/IEIOIk Samantha Pearson, “Бразил улс Vale-д дарамт шахалт үзүүлэв”, Financial Times, 2011 оны 3 дугаар сарын 23-ний өдөр. НОМ, СУДАЛГАА http://on.ft.com/IlTjOi “Компанийн засаглал/Төрийн болон хувийн хэвшлийн өөрчлөлт шинэчлэлийн уулзаврын Lesley Stones, “South Africa: Telkom Not Picking Up цэг”, 2009 он, Олон улсын хувийн хэвшлийн on Corruption Claims,” Business Day, Dec. 9, 2008. компаниудын төв. http://bit.ly/JssrvA http://bit.ly/HDSWOd “Гэр бүлийн тоглоом”, PwC-ийн гэр бүлийн Lesley Stones, “Өмнөд Африк: Telkom авилгалын бизнесийн судалгаа, 2010-2011 он. хэргээр дуудагдахгүй”, Business Day, 2008 оны 12 http://bit.ly/HGgZ4B дугаар сарын 9-ний өдөр. http://on.ft.com/I9zSZR Jonathan Wheatley, “Албан ёсны: Agnelli Vale-ээс “Төрийн эзэмшлийн компаниудын засаглалын гарах нь”, Financial Times, 2011 оны тухай удирдамж”, Эдийн засгийн хамтын 4 дүгээр сарын 1-ний өдөр. ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага (ЭЗХАХБ), http://on.ft.com/HJ9mWI 2005 он. http://bit.ly/IhYVXR “Шинээр хөгжиж гарч буй зах зээлтэй улс орнууд: “Халуун сэдэв: Компанийн засаглалын тренд - Бид Төрийн хөрөнгөжилт өсөн нэмэгдсэн нь”, Econo- урагшаа харсан шигээ хойшоо харах ёстой”, mist, 2012 оны 1 дүгээр сарын 19-ний өдөр. 2011 оны 6 дугаар сар, Deloitte Development. http://econ.st/HGWktw “Байгууллага хоорондын зээлээр дамжуулж “нууц “Олон улсын мэдээг үзэх нь”, Family Firm Institute хонгил” татах нь: Хятадын туршлага”, Guo- Inc., 2010 он. hua Jiang, Charles M.C.Lee, Heng Yue, 2009 оны 11 http://bit.ly/HRCTyV дүгээр сарын 2-ны өдөр. ““Муу хэвлэл мэдээллийн талаарх сайн мэдээ: Компанийн засаглалын асуудал, Доромжлол дуусав”, 2007 он, Knowledge@Wharton. http://bit.ly/IGn8Nh ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 57 БҮЛЭГ 4 Гэр бүлийн болон төрийн өмчит байгууллагуудын эргэн тойронд 58 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? БҮЛЭГ 5 Шугамыг дагах нь: дүрэм журмууд болон мэдээлэх зарчим Сүүлийн хорь гаруй жилийн хугацаанд компанийн явж, их хэмжээний торгууль шийтгэл авсан байна. засаглалтай холбоотой хамгийн том зарим хэргүүд нь урьдаас төлөвлөсөн луйвартай холбоотой байжээ. Компанийг үндэслэн байгуулагч, захирал нь гэмт хэргийн шинж чанартай үйлдэл хийсэн гэж Хууль эрхзүйн хүрээнд хийсэн санхүүгийн болон буруутгагдаж, 10 жилийн турш хоригдох ял авч, санхүүгийн бус мэдэгдлүүдийн алдаа дутагдлыг 22 тэрбум ам.долларын нөхөн төлбөр төлөхөөр тодорхойлох нь эрэн сурвалжлах бизнесийн болжээ. Энэ мөнгөний ихэнх хэсгийг өөр улс орон руу сурвалжлагчдын хийх ёстой ажил юм. Өөрөөр хэлбэл шилжүүлсэн байна. жижиг мэдээллийг ч уншиж, санхүүгийн мэдээлэл болон техникийн хэлийг ойлгохыг хичээх хэрэгтэй Энэхүү Удирдамжид тусгасан ихэнх хэргүүдийн хувьд гэсэн үг юм. сэтгүүлчид нь үйл явдлын өмнө биш харин дараа нь хэргийн талаар бичсэн байдаг. Хэвлэл мэдээллийн Санхүүгийн хэрэгжүүлэлт, үнэт цаасны зохицуулах зорилго бол аливаа хэрэг үүдэн гарахаас өмнө сэжиг агентлагууд болон хөрөнгийн биржүүд нь луйврыг бүхий нэхэмжлэл, зөрчлийн талаар мэдээлж, мэдээг илчилж, мөрдлөг шалгалтыг эхлүүлэх ёстой. Гэхдээ түрүүлж бичих явдал юм. Ийм боломж байгаа юу? ийм зүйлийг байнга хийнэ гэсэн үг биш л дээ. АНУ- ын Үнэт цаас, арилжааны хороо(ҮЦАХ)-оос Enron “Daewoo-ийн мэдээг болгоомж хянамгай байдлаар корпорацийн талаар олон улирлын турш нууцаар судалсан ямар ч хүн тухайн хэргийн зөрчлийг илрүүлж мэдээлж, үүний дараа шалгалтын газрууд мөрдлөг чадах байсан” гэж Солонгос улсын ерөнхийлөгчийн хяналтаа эхлүүлсэн байна. эдийн засгийн зөвлөх асан Lee Dong Gull 2011 онд BusinessWeek-д ярьсан байдаг. (Нягтлан бодох Сүүлийн хорь гаруй жилийн хугацаанд олон улсын бүртгэлийн тодорхой нарийн төвөгтэй асуудлын түвшинд томоохон компаниудын үйлдсэн гэмт талаар хэрхэн мэдэх талаар зөвлөгөө авахыг хүсвэл хэргүүдийн дийлэнх нь зохицуулах байгууллагууд, 6 дугаар бүлгийн “арга заль” гэж тодорхойлж бичсэн аудиторууд, банкууд болон бусад санхүүгийн хэсгийг үзнэ үү.) байгууллагуудын хамар дор нь бараг явагдаж байсан. Захирлууд болон хувьцаа эзэмшигчдэд юу ч Тэрээр нэмж хэлэхдээ ийм луйварын төлөө мэдэгдэлгүйгээр луйврын хэргүүд гарч байлаа. хариуцлага хүлээх этгээдүүдэд “тухайн байдлыг ажиглаж шалгасан нягтлан бодох бүртгэлийн компаниуд болон зохицуулах байгууллагын ажилчид“ хамаарах ётой гэсэн байна. Луйвар, гэмт хэргээс хэрхэн ангид байх вэ? Хөрөнгийн биржүүд болон зохицуулах Түүхэнд байсан хамгийн том хэргүүдийн жишээнээс байгууллагууд нь ийм зөрчилтэй зүйлсийн талаар харахад удаа дараалан давтагдах шинж чанар мэдээлэх, ялангуяа мэдэгдэл гаргах, мэдээлэх зэрэгт ажиглагдаж байлаа. 1990-иэд оны сүүлээр тавигдах шаардлагуудыг чанд мөрдөн сахиулж байх Солонгосын Daewoo группын менежерүүд 15.3 хэрэгтэй. Гэсэн хэдий ч дараах хэд хэдэн шалтгааны тэрбум ам.долларын луйвар хийхийн тулд нягтлан улмаас энэ нь зохих ёсоор хэрэгждэггүй. Үүнд: бодох бүртгэлийн манёврыг ашигласан. Ингэхдээ n Шинээр гарч буй ирж зах зээлтэй улс компанийн хувьцааны үнийг 32 тэрбум ам.доллараар орнуудын хөрөнгийн биржүүд болон хөөрөгдсөн байна. Тус хэрэгт компанийн олон зохицуулах агентлагууд нь сул дүрэм ажилтнууд оролцсоноос хэд хэдэн этгээд шоронд журмуудтай, хязгаарлагдмал нөөцтэй, эсвэл ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 59 БҮЛЭГ 5 Шугамыг дагах: Дүрэм журмууд болон мэдээлэх зарчим ийм цогц хууль тогтоомжуудыг чиглүүлж явах байгууллагуудын зүгээс зөрчилтэй компаниудыг чадваргүй байдаг. бүртгэлээс хасах арга хэмжээ нь ил тод байдлыг сайжруулж чадах юм байна. n Шаардлага мөрдөн сахиж биелүүлэх нь сул, эсвэл огт ийм зүйл байдаггүй. Үүнийг амжилттай хэрэгжүүлсэн түүхийн хамгийн сонгодог жишээ бол Бразилийн Novo Mercado буюу n Компани доторх менежерүүд болон компанийн засаглалын сайн арга барил, удирдамжийг санхүүгийн мэргэжилтнүүд нь өөрсдийн сайн дураар ажигладаг тусгай зах зээл юм. Тус зах хэлцэл, үйл ажиллагааг нууцлахдаа зээлийг 2000 онд Бразилийн хөрөнгийн бирж Bovespa мэргэжилтэн болсон байдаг. байгуулсан бөгөөд тус улсдаа компанийн засаглалын n Хэвлэл мэдээллийнхэн нь санхүүгийн стандартуудыг сайжруулж чадсанаараа нэр хүндтэй болон бусад мэдэгдлийн талаар уншиж, болсон. Өөрөөр хэлбэл, бусад шинээр гарч ирж сурвалжлахдаа хичээл зүтгэл муу, эсвэл буй зах зээлийн хөрөнгийн биржүүдэд үлгэр жишээ тухайн цаг үед нь компаниудын талаар болсон байна. бичдэггүй, чухал мэдээллийг орхигдуулдаг. Novo Mercado-г ажилуулж эхлүүлэхээс өмнө Үнэт цаасны зохицуулах байгууллагуудын зүгээс дотоодын болон олон улсын хөрөнгө оруулагчдын аль шаардлагуудыг дагаж мөрдөхийг шахаж шаардаж аль нь Бразилийн компаниудад итгэдэггүй, шинээр байгаа бөгөөд энэ шахалт нь зарим нөлөөтэй олон нийтэд хувьцааг санал болгох IPO ч ховор байдаг. 2011 онд Вьетнамын зах зээлийн зохицуулах байжээ. Novo Mercado-ийн үйл ажиллагаа удаан байгууллага болох Төрийн үнэт цаасны хороо эхэлсэн ч одоо 100 гаруй хувьцаат компанитай, байн (ТҮЦХ)‑ны зүгээс санхүүгийн тайлангуудыг сүүлд байна IPO хийдэг болжээ. мэдээлсэн гэх үндсэн шалтгаанаар мэдэгдэлтэй Novo Mercado-ийн ачаар компанийн засаглал холбоотой шаардлагуудыг дагаж биелүүлээгүй, сайжирч, 2008-2009 оны олон улсын санхүүгийн мөрдөөгүй гэж 14 хувьцаат компанийн нэрсийн хямралыг амжилттай даван туулахад тус болсон жагсаалтыг гаргасан. бөгөөд Бразилийн хөрөнгө оруулагчидтай харилцах ТҮЦХ-ны хатуу чанга шаардлагын дагуу Ho Chi холбооны гүйцэтгэх удирдлага ч нэр хүнд олж авсан Minh-ийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй байсан байна. Vien Dong Pharmaceutical (DVD) компани санхүүгийн тайлангуудаа нийтэд зарласан. Үүний дараа хувьцаа Novo Mercado-ийн нөлөөний эзэмшигчид болон зохицуулах байгууллагын зүгээс талаар уншихыг хүсвэл: http://bit. тус компанийг их хэмжээний өр зээлтэй болохыг тогтоож хүчээр татан буулгахад хүргэсэн юм. Гэхдээ ly/IFrv7o шүүмжлэгчдийн үздэгээр бол зах зээлийг өөрчилж Novo Mercado-ийн гарал үүслийн талаарх шинэчлэхэд ийм анхааруулга, торгууль болон илүү дэлгэрүүлж уншихыг хүсвэл: арилжааг нь зогсоох арга хэмжээ авахад ч хангалтгүй ажээ. Тэдний үзэж байгаагаар бол зохицуулах http://bit.ly/HGhfRh Холбогдох этгээдийн ажил гүйлгээ нь хуурмаг биш байж болох ч компаниудын зүгээс эдгээр ажил гүйлгээг санхүүгийн тайлангууд дээрх борлуулалтыг нэмэгдүүлэх, зардлыг бууруулах, ашгийг өндөр харагдуу- лахын тулд ашигласан байж болно. 60 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Олон улсын зохицуулах байгууллагууд n Гол захирал, эсвэл ТУЗ-ийн гишүүн нь өвчтэй, болон хөрөнгийн биржүүдээс шаарддаг эсвэл байхгүй эсэх үндсэн баримт бичгүүд нь АНУ-ын Үнэт n Аудитын компанийн өөрчлөлт цаас, арилжааны хороо(ҮЦАХ)-ноос шаарддагтай ижил төстэй байдаг. n Гол гол худалдан авалт, худалдаа Аудит хийгээгүй тогтмол хугацаатай n Санхүүгийн жилийн өөрчлөлт санхүүгийн тайлангууд (Загвар 10-Q). n Компанийн хувьцааг бүртгэлээс хасах Харах нь: n Хууль зохицуулалтын арга хэмжээ n Орлого, ашиг, зардал, мөнгөн урсгал, n Дампуурал, хөрөнгө хүлээн авалт хөрөнгө болон эх үүсвэрт огцом өөрчлөлт орсон байна уу? Энэ өөрчлөлтийг юу Жил бүрийн итгэмжлэлийн мэдэгдэл (14A авчрав? төлөвлөгөө), гүйцэтгэх удирдлагын цалин n Хувьцаа худалдан авалт - Компанийн хөлсний талаарх мэдээтэй хамт захирлуудын сонгон зүгээс өөрийн хувьцаа худалдан авах шалгаруулалт зэрэг хувьцаа эзэмшигчийн саналд хэмжээгээ нэмэгдүүлсэн үү, эсвэл тавих асуултуудыг авч үздэг. бууруулсан уу? Яагаад? Бүртгэлийн тайлангууд, хувьцаа санал болгосн n Одоогийн шүүх маргааны асуудал - танилцуулгууд хамаарна (Нээлттэй хувьцаат компани Ямарваа шинэ зарга, шүүх үйл ажиллагаа болж байгаа гадаадын хаалттай компаниудад байна уу? Болзошгүй хохирлыг барагдуулах зориулсан S-1 маягт, эсвэл F-1 маягт). бэлэн мөнгөний нөөцтэй байна уу? Хэрвээ тийм бол таамаглаж байгаа алдагдлын мөн Дотоод мэдээлэл эзэмшигчдийн хувьцаа эзэмшил, чанар юу вэ? ажил гүйлгээ (3, 4 болон 5 дугаар маягтууд), компанийн гүйцэтгэх удирдлагуудын анхны байдлаарх n Зарлагын төлөвлөгөө - Удалгүй хийх том хувьцаа эзэмшил, хувь эзэмшилд гарсан өөрчлөлт, хэмжээний худалдан авалтууд байна уу? худалдан авалт, эсвэл борлуулалт n Нэгтгэл, худалдан авалтын талаарх шинэ ҮЦАХ-ны үнэ төлбөргүй EDGAR (Электрон мэдээ мэдээ - Сүүлийн үеийн нэгтгэл, эсвэл цуглуулалт, шинжилгээ, хайлт)-ын мэдээллийн сангаас худалдан авалтын нөлөө нь юу вэ? Орлого, компаниудын тайлан мэдээг хэрхэн олох, мөн тайлан ашигт ажиллагаанд өөрчлөлт орсон талаар мэдээ бүрт тавигдах шаардлагын нарийвчилсан нарийвчилсан тайлбар байна уу? тайлбарыг харахыг хүсвэл: Аудит хийсэн жил бүрийн санхүүгийн http://1.usa.gov/Ivpgae тайлангууд (Маягт 10-K). Дээр жагсаан бичсэн бүх зүйлс нь мөн 10-К маягт дээр (Тогтмол хугацаатай болон жил бүрийн санхүүгийн байна. тайлан мэдээний тоон үзүүлэлтүүдийг хэрхэн уншиж ойлгох талаарх илүү дэлгэрэнгүй мэдээллийг авахыг Хувьцаа эзэмшигчдийн мэдэх ёстой гол хүсвэл 6 дугаар бүлгийг үзнэ үү. Итгэмжлэлийн гол үйл явдлууд зэрэг сүүлийн үеийн мэдэгдлийн талаарх тайлбарыг 3 дугаар бүлгээс үз.) мэдээлэл (8-K маягт), орох нь: Хаанаас юуг харах вэ Бүртгэлтэй компаниуд нь жил бүрийн тайландаа ийм Шалгаж үзэх ёстой гол гол зүйлсийн нэг нь холбогдох харилцаа холбооны талаар мэдээлэх шаардлагатай этгээдийн ажил гүйлгээ юм. Энэ нь тусгай харилцаа бөгөөд бүх компаниуд нь хувьцаа эзэмшигчдэд холбоогоор нэгдсэн хоёр талын дундаж бизнесийн холбогдох этгээдийн харилцаа холбоог мэдэгдэх үйл ажиллагаа, хэлцлийг илэрхийлнэ. Мөн гол ёстой. хувьцаа эзэмшигч, байгууллага, эсвэл дээд түвшний Холбогдох этгээдийн ажил гүйлгээ нь хуурмаг биш удирдлага, захирал болон байгууллагын хоорондох байж болох ч компаниудын зүгээс эдгээр ажил хэлцэл ч байж болно. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 61 БҮЛЭГ 5 Шугамыг дагах: Дүрэм журмууд болон мэдээлэх зарчим гүйлгээг санхүүгийн тайлангууд дээрх борлуулалтыг хоёрдугаар улирлын орлого үр дүнгийн тайлангаа нэмэгдүүлэх, зардлыг бууруулах, ашгийг өндөр мэдээлэхээ хойшлуулсаар байсан. Тус захирал нь харагдуулахын тулд ашигласан байж болно. Түүнчлэн өмнө нь залгамж халаагаа хурдан авсаны дараа хоёр олон нийтийн эзэмшиж байгаа бизнесээс хөрөнгө, анхаарал татсан асуудал үүсгэжээ. Тэрээр хамаагүй мөнгийг хувийн эзэмшлийн компаниудыг удирддаг, үнээр компанид олон сая ам.долларын төлбөрийн эсвэл эзэмшдэг дотоод мэдээлэл ашигладаг этгээдүүд дарамт учруулсан өмнөх худалдан авалтуудын талаар рүү шилжүүлэхэд ийм ажил гүйлгээг ашиглаж ч болно олон асуулт тавьж, эдгээр асуултаа олон нийтэд (4 дүгээр бүлгийн “нууц хонгил”-ын аргыг үз). нээлттэй зарласан байна. Сэтгүүлчдийн хувьд анхаарах ёстой зүйлс бол Бүр хэдэн жилийн өмнө болсон эдгээр хэлцэл нь төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүд болон сүүлийн хорь гаруй жилийн турш хөрөнгө оруулалтын бэлтгэн нийлүүлэгчид болох бусад компаниудын алдагдалтай байснаа нуухад ашиглагдсан байжээ. хоорондох уялдаа холбоо, компани дахь гол гол Компанийн захирал, ерөнхийлөгч болон дотоод албан тушаалуудыг хашиж байгаа гэр бүлийн аудитор гээд дээд түвшний ажилтнууд энэ хэрэгт гишүүдийн бусад компанитай хийж байгаа бизнесийн хамрагдсан болох нь батлагдсан байна. үйл ажиллагаа, бараа бүтээгдэхүүн болон ажил үйлчилгээний нийлүүлэлтийн хувь тэнцүү бус өндөр Olympus-ийн худалдаж авсан компаниуд бүр эртнээс зардал юм. сэжиг татаж болох байсан тул сайтар судалж шинжлэх Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн ширүүн тэмцэлдээн хэрэгтэй байсан. Төлөөлөн удирах зөвлөлөөс нь мөн холбогдох этгээдүүдийн сэжигтэй ажил томилсон хэсгийн удаа дараалсан шалгалтаар зарим гүйлгээний нууц мэдээлэл болно. Нэг жишээ тохиолдолд компаниудыг худалдаж авах төлбөр нь татвал Кенийн Cooper Motor Corporation (CMC) худалдан авалтын дүнгээс гурав гаруй дахин өссөн бөгөөд компанийн удирдах захирлын баталж байжээ. Гэхдээ эдгээр манёврын талаар олон жилийн байгаагаар хоёр захирал нь гадны дансуудад хөрөнгө турш илчлээгүй байлаа. мөнгийг шилжүүлэхийн тулд хамтран ажиллаж Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга огцорч, тусгай байжээ. Кенийн Хөрөнгийн зах зээлийн эрх бүхий зөвлөл нь худалдан авалтыг судлахаар томилогдсоны байгууллагын захирлын мэдээлсэнээр бол зохицуулах дараа Токиогийн хөрөнгийн бирж (ТХБ)-ээс Olympus- байгууллагууд энэ талаар хэвлэл мэдээллийнхнээс ийг илүү мэдээлэл өгөхийг шаардаж, хувьцааны үнийг анх сонссон бөгөөд төлөөлөн удирдах зөвлөл нь хүчтэй унахад хүргэсэн хөрөнгө оруулагчийн сэтгэл зохицуулах байгууллагын маягт зааварчилгааны зовоосон асуудалд удаан хариу үйлдэл үзүүлж байгааг дагуу санхүүгийн байдлаа бүрэн дүүрэн илчилж шүүмжилжээ. Улмаар ТХБ-ээс Olympus-ийг биржийн мэдэгдээгүй байна. бүртгэлээс хасахаар заналхийлсэн байна. Зохицуулах байгууллагууд янз бүрийн дотоод баримт Гэхдээ ийм үйлдэл нь хувьцаа эзэмшигчдэд зайлшгүй нотолгоог шалгаж үзэж байхдаа төлөөлөн удидах сайн зүйл биш болно. Азийн Компанийн Засаглалын зөвлөлийн гишүүн байсан нэг этгээд үйлчилгээ холбоо нь Olympus-ийг биржийн бүртгэлээс үзүүлсэнийхээ төлөө компаниас илүү их төлбөр хасахгүй байхыг ТХБ-ээс хүсч, “бүртгэлээс хасах нь авсан болох нь батлагдаж, тус компанийн хувьцааны менежерүүдэд хариуцлага оногдуулж байгаатай адил арилжааг зогсоох хүртэл арга хэмжээг авсан байна. хувьцаа эзэмшигчдийг ч шийтгэх тул үнэт цаасанд Ашиг сонирхлын ийм зөрчил нь төлөөлөн удирдах ерөнхийдөө ийм торгууль шийтгэл өгөхгүй байх нь зөвлөл дотор дайн дэгдээсэн гэж Найробигийн зүйтэй” гэжээ. Daily Nation-ний СМС-ийн нөхцөл байдал болон төсөөллийн шинжилгээнд дурдсан байдаг. Түүнчлэн Азийн Компанийн Засаглалын холбоо онцлон тэмдэглэхдээ өндөр хөгжилтэй улс орнуудын Энэ мэдээг уншихыг хүсвэл: http://bit.ly/HDSWOd биржүүд дээр Olympus зэрэг компанийг бүртгэлээс хасч болохгүй, учир нь “боломжийн бизнестэй компаниудад ийм айдас үлдэнэ” гэсэн байна. Гүйцэтгэх захирал нь Olympus-ийн луйврыг илчлэв Сэжигтэй нэхэмжлэлийг харах Японы камер болон дуран үйлдвэрлэгч Olympus Сэтгүүлчид зөрлийг илрүүлэхийн тулд цаасан тайлан, корпораци нь Британийн гүйцэтгэх захирлаа гэнэт мэдэгдлийг нарийн ухаж, гадаргуугийн доод хэсгийг зайлуулсаны дараа 2011 оны 11 дүгээр сарын 62 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Аудиторуудын санал болон МЭДЭЭНИЙ хөрөнгө оруулалтын судалгааны ХЭРЭГСЛИЙН компаниудын хооронд заримдаа тохиолддог зөрчлийн талаарх ХАЙРЦАГ баганыг харахыг хүсвэл: Мэдээний санаа: Хувьцаа нь өсч, мөн http://nyti.ms/HAEPZC буурч байж болох тохиолдлуудын талаар судалж мэдээг бичихдээ томоохон хөрөнгө оруулагчдын хувьцааны арилжааг шалгаж Ихэнх улс орнуудад компанийн үнийн дүнд үзээрэй. “материаллаг”, эсвэл “чухал” нөлөөтэй мэдээллийг зарлаагүй бол торгууль оногдуулдаг. Түүнчлэн ийм мэдэгдэл, зарлал нь цаг хугацаандаа байх ёстой. Жишээ: Варрен Вафеттын Беркшир Хэрвээ цаг хугацаандаа биш байвал сэтгүүлчид болон Хэйтвэй шиг томоохон хөрөнгө оруулагчийн зохицуулах байгууллагуудын хувьд анхаарлын бай хийсэн хувьцаа аливаа арилжаа нь хэвлэл болно. мэдээллийн анхаарлыг татдаг. Ваффет Сэтгүүлчид компаниудын мэдэгдлүүдийг ажиглан технологийн салбарын хувьцаанд урт хянаж мэдээг хэрхэн олж авах вэ? Доор зарим хугацаанд хөрөнгө оруулдаггүй ч гэсэн 2011 зөвлөмжийг өгсөн байна. Үүнд: онд IBM, Intel-ийн хувьцааг унахад худалдаж 1. Хууль, зохицуулах байгууллагын авсаныг сэтгүүлчид онцлон бичиж байсан. шаардлагуудын талаар мэдэж байх http://aol.it/HEaj6c Компаниуд хууль ёсны дагуу, хувьцаа эзэмшигчдийн туйлын ашиг сонирхлын төлөө ажиллаж байгаа эсэхийг баталгаажуулахад хөрөнгийн биржүүд болон үнэт цаасны зохицуулах байгууллагуудын гүйцэтгэх сайтар ажиглаж болно. үүрэг оролцоо нь ялангуяа зохицуулалт, түүний Канадын Globe and Mail, судалгааны компани болох биелэлт сул байх хандлагатай шинээр гарч ирж буй Muddy Waters-ийн сурвалжлагчид 2011 оны намар зах зээлүүдэд чухал байдаг. Гэхдээ ийм шаардлагууд батлан бичихдээ “Хятадын компани болох Sino- нь нилээд харилцан адилгүй зөрүүтэй байдаг тул Forest корпораци болон Канадын банзны чиглэлээр биелэлт нь хүртэл ийм байдаг. үйл ажиллагаа явуулдаг хамгийн том нээлттэй хувьцаат компани Хятадын Юннан муж дахь банзны Сэтгүүлчид өөрсдийн мэдээлж байгаа биржүүдийн хувь эзэмшлийн үнийн дүн болон хэмжээг өсгөн бүртгэлийн болон бүртгэлээс хасах дүрэм журмуудын тооцсон” гэжээ. (Сэтгүүлчид энэхүү зөрүүг хэрхэн талаар мэдэж, улмаар биелэлтийг нь зохих ёсоор шалгасан болохыг харахын тулд энэхүү бүлгийн хянах ёстой. Ингэхдээ компаниуд санхүүгийн Сурвалжлагчийн тэмдэглэлийг үз.) тайлангуудаа цаг хугацаандаа мэдээлж байгаа эсэх зэрэг үндсэн үзүүлэлтүүдэд ч анхаарал хандуулах Sino-Forest нь дээрх нотолгоог няцаасан боловч ёстой. Бүртгэх болон бүртгэлээс хасах тухай дүрэм эргэлзээ сэжиг газар авсаар Онтариагийн үнэт цаасны журмуудыг хөрөнгийн биржүүд нь өөрсдөө, эсвэл хорооноос тус компанийг орлогоо буруу танилцуулж, үнэт цаасны зохицуулах байгууллагууд нь ихэвчлийн банзны хувь эзэмшлээ хэтрүүлж мэдээлсэн гэж вэбсайтууд дээрээ зарлаж гаргадаг. буруутгасан байна. Тус хороо компанийн хувьцааны арилжааг түр зогсоож, мөн захирал/гүйцэтгэх захирал Ийнхүү мэдэгдээгүй бол ихэвчлэн ямар нэг болон хэд хэдэн захирлыг огцрохыг шаарджээ. Royal асуудалтай зүйл байгааг илэрхийлнэ. Малайзын Canadian Mounted Police-аас мөн энэ хэрэгт оролцож, тээвэр хүргэлтийн оператор Transmile Групп 2007 луйврын баталгаа нотолгоогоор гэмт хэргийн мөрдлөг оны жилийн тайланг хэдэн сарын турш мэдэгдэхээ явуулж эхэлсэн байна. хойшлуулсан. Эцэст нь мэдээг гаргахад компанийн ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 63 БҮЛЭГ 5 Шугамыг дагах: Дүрэм журмууд болон мэдээлэх зарчим зүгээс 36.05 сая ам.долларын алдагдлыг шинээр хүлээсэн. Тус компани 2004, 2005 онуудад орлогоо Зохицуулах байгууллагууд юу хийж хэтрүүлж тооцсон болохоо сүүлийн тайлан чадах вэ? Тухайн улс орны хууль мэдэгдэлдээ дурджээ. тогтоомж, хууль болон зохицуулалтын Энэ хэргийн улмаас хожим нь Transmile-ийн аудитын орчин нөхцөлөөс шалтгаалж: хорооны хоёр хараат бус захирал нь шоронд орох ял авч, компанийн улирлын тайланг Bursa Malaysia-д n Компанийн үйл ажиллагаа явуулах буруу мэдээлсэн гэх хэргээр шийтгэл хүлээсэн байдаг. тусгай зөвшөөрлийг буцаан татах n Хувьцааны арилжааг нь зогсоох Тайлан мэдээг хоцруулахтай холбоотой алдагдал, эсвэл буруу мэдэгдэл байхгүй байж болох ч ийм n Компанийн “нэр болон шившиг”-ийг байдал нь тухайн компанийн санхүүгийн үйл дурдсан мэдэгдлүүд хийх ажиллагаанд хангалттай хэмжээний эх үүсвэр n Санхүүгийн торгууль оногдуулах байхгүй, эсвэл бүрэн төгс биш болохыг илэрхийлж n Шүүхийн хориг тавих болно. n Компанийн хөрөнгийг зарцаахыг Эсрэгээрээ засаглал сайжирч, дүрэм журмуудыг шүүхээс хүсэх дагаж мөрдөх нь ихэсвэл компанийн нэр хүндэд n Захирлуудын эсрэг шүүхийн хориг эерэг нөлөө үзүүлж болох юм. 2012 онд Standard тавих, шийтгэх, торгох, яллах & Poor’s (S&P), Renaissance Capital (RenCap) онцлон хэлэхдээ Нигерийн банкны салбар, ялангуяа эрсдлийн удирдлага болон засаглалын чиглэлээр сайжирч байгаа гэсэн байна. бусад чиглэлээр хууль эрхзүйн зохицуулалтын талаар мэдлэгтэй байвал зохицуулах байгууллагаас “Нигери бол одоо цөөхөн боловч чанартай томоохон гаргасан хэвлэлийн мэдээ, эсвэл энэ хэргийн хувьд банкуудтай, засаглал ч сайн, хууль эрхзүйн хараа үнэлгээний агентлагуудын тайлангаас чухал мэдээг хяналт ч сайжирсан” гэж S&P өөрийн тайландаа боловсруулахад асуудалгүй болно гэж Лагосын This дурджээ. Day-д бичсэн байна. Сэтгүүлчид нь өөрийн мэдээлж буй салбарууд, Энэ мэдээг харахыг хүсвэл: http://bit.ly/Hxh6Lg тухайлбал банк, түүхий эд, үйлдвэрлэл болон СУРВАЛЖЛАГЧИЙН ТЭМДЭГЛЭЛ Заримдаа компанийн мэдэгдэл, компанийг банзны хувь эзэмшлийн дүнгээ хөөргөж тайлангийн үнэн зөв байдлыг батлахад луйврын гэмт хэрэг хийж байсан болохыг баталж тоон үзүүлэлтүүдийг шалгаж, цаасан анхааруулга өгсөн билээ. баримт бичгүүдийг судлахаас илүү зүйл хийх Юннан мужид сурвалжлагчид хоёр долоо хоногийг шаардлагатай болно. зарцуулж, орон нутгийн засаг захиргааны ажилчид, 2011 оны намар Канадын Globe and Mail-ийн ойн мэргэжилтнүүд, бизнесийн операторууд сурвалжлагчид Канадын хөрөнгийн биржэд болон брокеруудтай ярилцаж, Muddy Waters-ийн бүртгэлтэй банзны хамгийн том үйлдвэр болох анхааруулгыг дахин баталсан мэдээг бэлтгэсэн байна. Sino-Forest корпорацийг мөрдөж шалгахын тулд Гэвч компанийн зүгээс энэ баталгаа нотолгоог дахин Хятадад очиж, хоёр долоо хоногийн турш газар няцаасаар байлаа. дээр нь ажилласан байна. Globe and Mail-ийн мэдээг уншихыг хүсвэл: Анх Muddy Waters ХХК-ийн судлаачид тус http://bit.ly/HAF1rW 64 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 2. Дотоод мэдээлэл эзэмшигчийн хувьцааны арилжаанд анхаарал хандуулах 2011 оны 11 сарын 3-ны өдөр хэвлэл Зарим хүмүүс “дотоод мэдээлэл эзэмшигчийн мэдээллийн цацаж явуулсанаар бол Google арилжаа” гэсэн нэр томъёог хууль бус үйл инк-ийн хамтран үүсгэн байгуулагч, захирал ажиллагаатай холбон авч үздэг. Гэхдээ компанийн Сергей Брин 11 дүгээр сарын 1-ний өдөр гүйцэтгэх удирдлагууд болон төлөөлөн удирдах компанийн 83,334 ширхэг хувьцааг худалдсан зөвлөлийн гишүүд нь мэдэгдэл, тайлантай холбоотой байна. Энэ нь тухайн хугацаанд Брин болон дүрэм журмуудыг дагаж мөрдөж, арилжааны Ларри Пейж нарын зарим хувь эзэмшлээ талаарх компанийн дотоод бодлогуудыг чандлан худалдах, компанийг хянаж удирдах гол баримтлахын зэрэгцээ компанийн хувьцааг худалдаж, эрхээсээ татгалзах гэсэн төлөвлөгөө, худалдан авч болно. стратегийн нэг хэсэг байжээ. Энэ талаар мэдээлсэн дотоод мэдээлэл эзэмшигчийн Аливаа дотоод мэдээлэл эзэмшигч нь хувьцааны арилжааны талаарх уншихыг хүсвэл: арилжаа хийх зорилгоор онцгой мэдлэг буюу дотоод http://yhoo.it/L0IC8P мэдээллэл ашиглах нь хууль бус юм. Мөн хувьцааны үнэ ханшийг хүчтэй өсгөж, унагах шалтгаан болдог мэдээг “материаллаг мэдээ” ч гэж нэрлэгддэг мэдээг найз нөхөд, хамаатан саднууддаа өгч, зөвлөхийг ч худалдан авах шийдвэрүүд нь ихэвчлэн бусад хувьцаа хориглоно. эзэмшигчдэд дохио өгч, хөрөнгө оруулагчдын хувьд үнэ цэнэтэй мэдээлэл болдог. Дотоод мэдээлэл эзэмшигч нь зөвхөн компанийн дээд түвшний удирдлага, захирлууд байгаад зогсохгүй Тухайлбал, утсан харилцаа холбооны тухай шинэ мөн тэдгээрийн найз нөхөд, гэр бүл болон дотоод хууль 2006 онд хүчин төгөлдөр болсоны дараа ердөө мэдээллийг ашиглах боломжтой хувь нийлүүлэгч, гурван өдрийн дотор Тайландын томоохон харилцаа зөвлөхүүд ч байх боломжтой. холбооны Shin корпорацийн 49.6 хувийн хувьцааг тус улсын нэгэн алдартай гэр бүл худалдсан байна. Тэд Дотоод мэдээлэл эзэмшигчийн хувьцааны арилжаанд уг хэлцлээс 1.88 орчим тэрбум ам.долларын ашиг оролцоход өөрийгөө мэдэгдэж илчлэхэд тавигдах олжээ. Мэдээж ийм мэдээг олж мэдэж авах нь бусад шаардлагууд нь тухайн биржээсээ шалтгаалж нилээд хөрөнгө оруулагчид болон хувьцаа эзэмшигчдэд чухал харилцан адилгүй байдаг бөгөөд шинээр гарч байсан нь тодорхой. ирж буй зах зээлүүдэд эдгээр шаардлага нь бага байдаг. Гэхдээ ийм мэдэгдэл, баталгааг шаардсан ямар ч орчин нөхцөлд сэтгүүлчид компанийн хувь эзэмшлийн өөрчлөлт, арилжаа болон арилжааны Дотоод мэдээлэл эзэмшигчийн хэв маягийг ажиглаж байх ёстой. Захирлууд болон арилжааг хэрхэн шалгах талаар менежерүүдийн арилжааны талаар сар бүр тогтмол дэлгэрүүлж уншихыг хүсвэл: мэдээ бичиж байх нь ач холбогдолтой юм. http://bit.ly/ISulrE Өнөөдрийг хүртэл хамгийн том дотоод мэдээлэл ашиглаж арилжаанд оролцсон гэмт хэрэг бол дэлхийн хамгийн том хэджи сангуудын нэг болох 3. Хувьцааны манифуляцийг анхааралтай Galeon группыг удирдаж байсан хөрөнгө оруулагч ажиглах Raj Rajaratnam-тай холбоотой. Тэрээр 50 гаруй сая Үнийн гойд хэлбэлзэл, хувьцааны худалдан авалтын ам.долларын ашиг олохын тулд компанийн дотоод онцгой өөрчлөлтийг мэдэрдэг брокер, шинжээч эсвэл мэдээлэл эзэмшигчдийн өгсөн мэдээлэлд тулгуурлаж зохицуулах байгууллагуудын зүгээс мэдээлэхгүй л арилжаанд оролцсоныхоо төлөө 2011 онд 10 сая бол энэ талаар олж мэдээлэхэд сэтгүүлчдийн хувьд ам.долларын торгууль, мөн 11 жил шоронд орох ял бэрхшээлтэй байж болно. авсан байна. Дараа нь ҮЦАХ-ноос Rajaratnam-д 92.8 сая ам.долларын торгууль оногдуулсан нь дотоод Сөрөг мэдээ явуулж хувьцааны ханшинд нөлөөлсөн мэдээлэл эзэмшиж арилжаанд оролцсон этгээдэд гэж компаниудын зүгээс сэтгүүлчдийг буруутгах оногдуулсан хамгийн их дүнтэй торгууль боллоо. тохиолдлууд ч байдаг. Гэхдээ мэдээ нь үнэн зөв, бодитой л бол сэтгүүлчид хувьцааны үнийн талаар Хэдий гэмт хэргийн шинж чанартай биш ч гэсэн мэдээлсэнийхээ төлөө ямар ч үүрэг хариуцлага дотоод мэдээлэл эзэмшигчийн хувьцааг худалдах, хүлээхгүй болно. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 65 БҮЛЭГ 5 Шугамыг дагах: Дүрэм журмууд болон мэдээлэх зарчим Хувьцааны манифуляцийн нэг хэргийг дурдвал 2012 бараг бүх хэргүүдийг авч үзвэл аудитын компаниуд оны 2 дугаар сарын Өмнөд Солонгосын гэмт хэргийн луйвар, зөрчлийг илрүүлж чадаагүй гэж буруутгагдаж мөрдөн шалгах үйл ажиллагаа юм. Засгийн газрын байсан ч зарим нь бүр гэмт хэрэгт холбогдож байжээ. удирдах түвшний албан хаагч байсан нэгэн этгээд Камерунд алмазны олборлолтын төсөл хэрэгжүүлдэг Аудиторын үндсэн үүрэг нь санхүүгийн тайлангуудыг Өмнөд Солонгосын CNK International компанийн нягтлан бодох бүртгэлийн дүрэм журмууд, үйл ажиллагааны талаар буруу мэдээлсэн гэх зарчмуудын дагуу бэлтгэсэн эсэхийг тодорхойлох шалтгаанаар буруутгагдсан байна. явдал юм. Аудиторууд мэдэгдэхдээ тэд компанийн удирдлагаас өгсөн мэдээлэлд л зөвхөн үндэслэж Гадаад хэргийн яамны дэд сайд байсан тэрээр дээрх ажилладаг гэдэг. Өөрөөр хэлбэл тухайн компани уул уурхайн компанид зөвлөхөөр ажиллаж байсан нягтлан бодох бүртгэлийн дүрэм журмууд, бөгөөд CNK Камерун дахь төслөөсөө 420 орчим сая зарчмуудыг дагаж мөрдсөн эсэхийг баталж нотлох крат алмаз олборлосон тухай хэвлэлийн мэдээлэл аудиторуудын үйл ажиллагаа хязгаарлагдмал байдаг. гаргажээ. АНУ-д Arthur Andersen Enron компанийн бүх хэлцэл Гадаад хэргийн яамнаас тус мэдээг гаргасан бөгөөд дээр гарын үсэг зурсаныхаа төлөө компаниас их энэ нь компанийн хувьцааны ханшийг богино хэмжээний төлбөр авч байсан. Хэдий аудитын үйл хугацаанд хүчтэй өсгөх шалтгаан болжээ. Cho Jung- ажиллагааны хувьд буруутгагдаагүй ч АНУ-ын Хууль pyo хэмээх нэртэй тэрээр энэ үйл ажиллагаанаасаа зүйн яамнаас үүнийг гэмт хэргийн сэдэлтэй гэж үзэж 1 тэрбум гаруй ам.долларын ашиг хийсэн болох нь арга хэмжээ авсан байдаг. Итали улсад ч Parmalat тогтоогджээ. Шүүгчдийн үзэж байгаагаар засгийн SpA-ийн аудиторууд, Grant Thorton, Deloitte Tou- газрын бусад ажилчид ч мөн ийм хэрэгт орооцолдсон che Tohmatsu-ыг татан буулгасан, нэр хүндийг нь байж болох юм. унагасан хэргүүд компанийн бүртгэл тооцооны алдаа, зөрчлийг илрүүлж чадаагүйтэй холбогдож байлаа. Эдгээр компани эцэст нь хувьцаа эзэмшигчдэд 15 сая 4. Аудиторуудын тайланг шалгах ам.долларын шийтгэл төлөхөөр болсон байдаг. Энэхүү Удирдамжид дурдсан компанитай холбоотой Компанийн жилийн тайлангууд болон хангалттай баталгаа нотолгоог олж авахад хангалттай санхүүгийн тайлангуудын талаар бичиж мэдээлэл байгаагүй, эсвэл санхүүгийн тайлангуудын байгаа сурвалжлагчид нь аудитын олон талаар дүгнэлт гаргах боломжгүй. төрлийн дүгнэлтийн талаар ойлгодог байх шаардлагатай. Сөрөг дүгнэлт — Аудитор нь санхүүгийн тайлангуудад компанийн санхүүгийн байдал, Аудитын тайланд бие даасан аудитын компани үйл ажиллагааны үр дүн, санхүүгийн байдлын нь компанийн санхүүгийн тайлангуудын талаарх өөрчлөлтийг нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн нягтлан мэргэжлийн дүгнэлтээ илэрхийлсэн байдаг. Аудитын бодох бүртгэлийн зарчмуудын дагуу танилцуулаагүй дүгнэлт нь зохих байдлын талаар бичдэг бөгөөд гэж дүгнэсэн. тайлангуудыг “материал” шинж чанарын хувьд алдаа Сэтгүүлчид “асуудлыг тодруулах нь” гэсэн аудиторын дутагдалгүй болохыг дүгнэдэг болохоос биш баталгаа тайлангийн өөр нэг хэсгийг үзэж байх ёстой. Энд өгөх зорилгогүй юм. аудитор нь захирлуудын тайлангуудад өгсөн тодорхой Зөрчилгүй дүгнэлт — Санхүүгийн тайлангуудыг мэдэгдлүүд байдаг бөгөөд зарим шинжээчдийн үнэн зөв илэрхийлсэн. хувьд хамгийн чухал хэсэг ч болж өгдөг. Тодруулга хэсгийн мэдэгдлүүдийг ихэвчлэн компанийн хувьд Зөрчилтэй дүгнэлт — Аудитор нь одоогийн “санаа зовоосон”, үйл ажиллагаанд нөлөөлөх нягтлан бодох бүртгэлийн хэрэглээний тодорхой тодорхойгүй байдлын талаар бичсэн байдаг. “Санаа зарчмуудыг эсэргүүцсэн, эсвэл материаллаг зовоосон” гэдэг нь ирээдүйд компани бизнесийн үйл тодорхойгүй байдлын болзошгүй үр дүнг тогтоож ажиллагаагаа үргэлжлүүлэх боловч тухайн хугацаанд чадаагүй. өр төлбөрөө төлж чадах эсэх тал дээр ихээхэн Дүгнэлт өгөхөөс татгалзсан — Аудитор нь эргэлзээ байгааг илэрхийлсэн утга санаа юм 66 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Бодит байдал дээр хамгийн том дөрвөн аудитын болдог. Enron болон WorldCom-ийн хэрэг гарсаны компаниуд бүгд харилцагчтайгаа хамт нэг буюу дараах 2002 оны Sarbanes-Oxley-ийн хуульд аудит, түүнээс дээш удаа гэмт хэрэгт холбогдсон байх аудитын компаниуд, аудитын хороодтой холбоотой жишээтэй. Энэтхэг улсын Satyam Computer шинэ заалтууд, мөн тайлан тэнцлээс гадуурх ажил Systems компанийн хэрэгтэй холбоотойгоор гүйлгээний талаар мэдээлэх шаардлага болон бусад Pricewaterhouse Coopers‑ийн хоёр ч түнш гэмт шинэ дүрэм журмуудыг тусгасан байна. Мөн тус хэргийн ял авч байсан. Xerox компанийг нягтлан шинэ хуулиар ТУЗ-ийн дарга, гүйцэтгэх захирал бодох бүртгэлээ булзааруулах боломж олгосон гэх болон санхүү хариуцсан захирал нь аудиторын ажлыг хэргээр ҮЦАХ-ны зүгээс KPMG-д ял оногдуулсан хянахдаа илүү анхааралтай хандаж, санхүүгийн байдаг. KPMG буруутай үйл ажиллагаагаа хүлээн тайлангуудын өмнөөс биечлэн хариуцлага хүлээхээр зөвшөөрөлгүйгээр 2005 онд дээрх хэрэгтэй болсон байна. холбоотой гомдлыг барагдуулсан байна. 5. Санхүүгийн ертөнц дэх олон эх Компанийн аудиторууд, аудитын үйл ажиллагааны сурвалжуудыг боловсруулах талаар сурвалжлагчдын асуух ёстой асуултуудад Хэджи сангийн менежерүүд, богино хугацааны орох нь: арилжаанд оролцогчид, шинжээчид болон n Гадны аудитор нь мэргэшсэн, найдвартай, судлаачид нь сэтгүүлчдийн хувьд үнэ цэнэтэй хараат бус, хууль эрхзүй болон эх сурвалж байж болно. Учир нь тэд компанийн зохицуулалтын зөрчил гаргаж байгаагүй санхүүгийн болон санхүүгийн бус мэдээллийг илүү эсэх? нарийн ухаж дөнхөж, харилцагчиддаа зориулж өргөн цар хүрээний урьдчилсан судалгаа хийдэг. n Аудиторын дүгнэлтийн хязгаарлалт нь юу вэ? 2011 онд богино хугацааны арилжааны судалгааны компани болох Muddy Waters ХКК АНУ-д бүртгэлтэй n Санхүүгийн тайлангуудыг шалгаж Хятадын компаниуд хөрөнгө болон орлогоо хэтрүүлэн баталгаажуулахад ямар арга барил тооцсон болохыг буруушаан шүүмжилсэн. (Гэхдээ хэрэглэсэн вэ? сэтгүүлчдэд өгөх анхааруулга нь: ихэнх тохиолдолд n Аудитын тайлан нь компанийн санхүүгийн компаниудын өөрдийн хийсэн дотоод шалгалт тайлангуудын талаар юу гэж дурдсан судалгаа нь гадны бусад баталгаа нотолгоотой байна вэ? зөрчилдөж байдаг.) n Аудитын үйлчилгээг эс тооцвол тухайн Гэвч Muddy Waters-ийн зүгээс Хятадын компаниудыг аудитын компани аудит хийлгэж байгаа хангалтгүй хянаж байгаа PricewaterhouseCoopers, компанитай ямар төрлийн бизнесийн Deloitte Touche Tohmatsu, KPMG болон Ernst & Young харилцаа холбоотой вэ? Сонирхлын аливаа зэрэг дөрвөн томоохон нягтлан бодох бүртгэлийн зөрчилтэй эсэх? компаниудын алдаа гэж үзсээр байлаа. n Аудитын баг нь харилцагчийнхаа бизнесийн Түүнчлэн компанийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа талаар мэдэх боломжтой байсан уу? салбар дахь зохицуулах байгууллагууд нь сайн эх n Удирдлага нь аудиторуудтай хамтран сурвалжууд болох боломжтой. ажиллапаг эсэх? (Сэтгүүлчдэд боломжтой байдаг эх сурвалжуудын Компаниудын хэргээс болж ихэвчлэн хатуу дүрэм талаар дэлгэрүүлж уншихыг хүсвэл 7 дугаар журмууд, чанга сахиж мөрдөх шаардлага бий бүлгийг үз.) ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 67 БҮЛЭГ 5 Шугамыг дагах: Дүрэм журмууд болон мэдээлэх зарчим ? ТА ЮУ МЭДЭХ ВЭ? ЭХ СУРВАЛЖУУД БҮЛЭГ 5 Шуурхай асуулт, хариулт Редакторын тэмдэглэл: 5 дугаар бүлгийг бэлтгэхэд зориулж доорх эх сурвалжуудыг авч үзсэн 1. Дараах санхүүгийн мэдэгдэл, болно. Ямар ч хүн ихэнх вэбсайтууд руу нь орох тайлангуудын зөвхөн нэгийг нь боломжтой. Wall Street сэтгүүл, Financial Times зэрэг аудитаар баталгаажуулах ёстой. тодорхой эх сурвалжуудын мэдээг үзэхийн тулд Аль нь вэ? нэвтрэх эрх захиалах шаардлагатай. New York Times нь A. Тогтмол хугацаатай орлогын тайлан уншигч, үзэгч бүрт зориулж сар бүрд хязгаарлагдмал B. Жил бүрийн санхүүгийн тайлан тооны архивласан материал өгдөг. C. Итгэмжлэлийн мэдэгдэл 2. Аудитор нь компанийн санхүүгийн НИЙТЛЭЛ, БҮТЭЭЛҮҮД тайлангуудын талаар “тайлбаргүй” Jamie Allen, “Ази тив дэх компанийн засаглалын санал, дүгнэлтийг өгсөн бол энэ нь бүтэлгүйдэл: Захирлууд болон байгууллагын юу гэсэн үг вэ? зөвлөх нь эрсдлийг удирдан зохицуулахад хэрхэн A. Аудитор нь тайлангуудыг туслах вэ?”Азийн компанийн засаглалын холбоо баталгаажуулаагүй (АКЗХ)-ны танилцуулга, 2009 оны 5 дугаар сарын 6-ны өдөр. http://bit.ly/IidfPV B. Тайлангуудад компанийн санхүүгийн төлөв байдлыг үнэн зөв тусгасан Catherine Belton, Neil Buckley, “Оросын банкууд: талаар аудитор нь зохих баталгаа Барьцаа хөрөнгийн хохирол”, Financial Times, 2011 нотолгоотой юм. оны 9 дүгээр сарын 22-ны өдөр. http://on.ft.com/INw0Pe C. Аудитор нь дүгнэлт өгөхөөс татгалзсан. Joseph Bonyo, “Кени: Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн 3. Дараах тохиолдолд дотоод дайн CMA-ийн нууц хэсгийг илчлэв“, Daily Nation, мэдээлэл эзэмшигчийн арилжаа нь Nairobi, 2011 оны 9 дүгээр сарын 19-ний өдөр. хууль бус болно. http://bit.ly/HDSWOd A. Хувьцааны тоо нь хөрөнгө оруулагчийн Obinna Chima, “Нигери: S& P - Банкууд одоо хувь эзэмшлийн 10 хувиас хэтэрсэн. компанийн засаглалд илүү сайн болов”, 2012 оны B. Хөрөнгө оруулагч нь дотоод эх 3 сарын 1-ний өдөр, This Day, Лагос, Нигери. сурвалжаас олж авсан компанийн http://bit.ly/Hxh6Lg талаарх нууц, материаллаг (чухал), Hans Christianson, Alissa Koldertsova, “Хөрөнгийн олон нийтэд нээлттэй бус мэдээлэлтэй биржүүдийн компанийн засаглалд гүйцэтгэх бөгөөд тус мэдээллээр арилжаанд үүрэг оролцоо”, Financial Market Trends, ЭЗХАХБ, оролцсон. 2008 он. http://bit.ly/IvwX07 C. Худалдагч, эсвэл худалдан авагч Sleve Eder, Amy Or, “Менежер ногоон уулыг нь компанийн дотоод мэдээлэл дэлбэлэв”, Wall Street сэтгүүл, 2011 оны 10 дугаар эзэмшигчтэй холбоотой. сарын 18-ны өдөр. http://on.wsj.com/IFBj18 Nathaniel Parish Flannery, “судлаач, Gover- Хариултууд: 1. B, 2. B, 3. B nanceMetricsInternational (GMI),” Шинэ хөгжил: Менежментийн зовлон хийгээд гадаадад 68 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? бүртгэлтэй компаниудын эрсдэл, төв болон Carnegie-Knight, 2011 оны 3 дугаар 2011 оны 8 сарын 26-ний өдөр. сарын 17-ны өдөр. http://bit.ly/IEU0oo http://onforb.es/HH3App Neil Stewart, “Бразилийн компаниуд Novo Mercado- Moon IIwahn, “Ким Daewoo-ийн албан тушаалаас ийн ачаар хөгжиж цэцэглэв”, Дотоод мэдээлэл ангижрав”, BusinessWeek, 2011 оны 2 дугаар эзэмшигч хөрөнгө оруулагчийн харилцаа, сарын 19-ний өдөр. http://buswk.co/HDXVCV 2010 оны 3 дугаар сарын 1-ний өдөр. http://bit.ly/IvzXth Kana Inagaki, “TSE Pressure on Olympus Intensifies,” The Wall Street Journal, Oct. 31, 2011. “Компанийн нягтлан бодох бүртгэлийн http://on.wsj.com/IvxnDx асуудлаар онцлох зүйл”, accountingweb.co.uk, 2009 оны 6 дугаар сарын 5-ны өдөр. Peter Lattman, “Rajaratnam 92.8 сая ам.долларын http://bit.ly/HRLnpB торгууль төлөхөөр болов”, New York Times, 2011 оны 11 дүгээр сарын 8-ны өдөр. “Шүүх прокурор гадаад хэргийн дэд сайд асан http://nyti.ms/HH3JZG этгээдийг хувьцааны манифуляци хийсэн хэргээр зарлан дуудав”, Yonhap News, 2012 оны 2 дугаар Dinny McMahon, “Гарын үсэг нь Хятадын аудитыг сарын 28-ны өдөр. http://bit.ly/HGKv8m баталж чадах уу?” Wall Street сэтгүүл, 2011 оны 10 сарын 22-ны өдөр. http://on.wsj.com/HPnLCO Shincorp-ийн хэлцэл, 2006 оны 10 дугаар сарын 18-ны өдөр. http://bit.ly/HDZctB Mark MacKinnon, Andy Hoffman, “Sino-Forest-ийн хэрэгт гол түнш нь эргэлзээ төрүүлэв”, Globe and “Дотоод мэдээлэл эзэмшигчийн арилжаанаас Mail, 2011 оны 6 сарын 18-ны өдөр. хөрөнгө оруулагчид юуг мэдэж болох вэ?”, In- http://bit.ly/HAF1rW vestopedia, 2011 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдөр. http://bit.ly/ISulrE Duncan Mavin, Ken Brown, “Muddy Waters-ийн эсрэг Sino-Forest тэмцэл өрнүүлэв”, Wall Street “Google-ийн хамтран үүсгэн байгуулагчид сэтгүүл, 2011 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдөр. хувьцаагаа зарсан нь”, BBC News, 2010 оны 1 http://on.wsj.com/HDYaOq дүгээр сарын 24-ний өдөр. http://bbc.in/HGwklt Rick Aristotle Munarriz, “Warren Buffett худалдан “Сергей Брин Google-ийн 48.4 сая ам.долларын авч байгаа 5 шинэ хувьцаа”, Motley Fool, 2011 оны (GOOG) хувьцааг зарсан нь”, Marketbrief.com, 11 дүгээр сарын 18-ны өдөр. http://aol.it/HEaj6c 2011 оны 11 дүгээр сарын 3-ны өдөр. http://bit.ly/HJfJJK Floyd Norris, “Аудитын асуудалтай дүгнэлт”, New York Times, 2011 оны 6 сарын 9. “Raj Rajaratnam- Galleon группын үүсгэн http://nyti.ms/HRM52T байгуулагч дотоод мэдээлэл ашиглаж арилжаанд оролцсон хэргээр буруутгагдав”, New York Times, Kate O’Keeffe, “Хонгконг дотоод мэдээллээр 2011 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдөр. хэлцэл хийсэн гүйцэтгэх удирдлагад хариуцлага http://nyti.ms/HPpR5x оногдуулав”, Wall Street сэтгүүл, 2011 оны 8 дугаар сарын 26-ны өдөр. “Ил тод байдлын цаг хугацаа: Ойрхи Дорнодод http://on.wsj.com/HH41js компанийн засаглалыг сайжруулахын тулд ямар арга хэмжээ авах вэ?” knowledge@wharton, Whar- Chris Roush, “ҮЦАХ-ны тайлангуудыг компаниудын ton сургууль, Пеннисилванийн их сургууль, талаар мэдээлэл бэлтгэхэд хэрхэн ашиглах вэ”, 2009 оны 3 дугаар сарын 11-ний өдөр. Сэтгүүлчийн эх сурвалж, Харвардын Shorenstein http://bit.ly/HRNE0P ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 69 БҮЛЭГ 5 Шугамыг дагах: Дүрэм журмууд болон мэдээлэх зарчим 70 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? БҮЛЭГ 6 Тоон үзүүлэлтийн цаадах мэдээг олж харах Ихэнх нь ня-бо биш бөгөөд санхүүгийн нарийн шинжээчдийн вэб сайтуудыг хайх хэрэгтэй. мэдлэг багатай сэтгүүлчид яаж компаний удирдах Зохицуулах байгууллагуудын сайтуудаар орж үзэж ажилтнуудын санхүү бүртгэлийн нарийн төвөгтэй байнга шалгаж байх хэрэгтэй. башир арга залийг олж тогтоон худал хуурмаг зүйл хийн мэхлэж байгааг илрүүлэн гаргаж сурах вэ? Вэб сайтууд дээрх мэдээлэлд дараах зүйлс багтсан байдаг: Нягтлан бодохын курст суух албагүй ч гэсэн сэтгүүлчид компаний санхүүгийн тайланд ашиглагддаг n Орлого, ашиг болон хувьцааны байдал нэр томъёонуудыг өөрсдөө судлан тоонуудыг хэрхэн n Тухайн компаний гол статистик тайлбарлахыг ойлгоод авчихаж чадна. n Нээлттэй хувьцаат компаний тайлагнасан n Олон тооны номнуудыг оролцуулан / санхүүгийн мэдээллүүд Хавсралтанд байгаа сонгон авсан номнуудын n Салбарын хэмжээнд тухайн компанитай жагсаалтыг үз/ сэтгүүлчдэд санхүүгийн өрсөлдөгчдийн талаарх товч тойм мэдлэгээ сайжруулах олон янзын хэрэгслүүд байдаг юм. Санхүүгийн вэб сайтууд дээр үнэ n Тухайн компани, түүний стратеги болон түүний төлбөргүй хичээлүүд болон өгүүллүүд байдаг / хувьцааны үнийн хэтийн төлөвийн талаар товч Энэхүү бүлгийн линкүүд болон энэхүү бүлгийн мэдээллүүд төгсгөлд байгаа номын жагсаалтуудыг үз/. n Тухайн компаний гол хувьцаа эзэмшигчид, n Аризонагийн улсын их сургуулийн Дональд ажилтнууд болон ахлах удирдлагын Рэйнолдзын бизнесийн сэтгүүл зүйн үндэсний ажилтнуудын цалин хөлсний талаарх мэдээлэл төвөөс бизнесийн чиглэлээр ажилладаг n Сүүлийн үеийн үйл явдлуудын талаар хэвлэлд сэтгүүлчдэд зориулан тусгайлан боловсруулсан нийтэлсэн мэдээнүүдийг оролцуулан тухайн санхүүгийн тайлангууд хэрхэн уншиж ойлгох компаний талаарх өнөөгийн мэдээ мэдээлэл талаарх онлайнаар үнэ төлбөргүй өөрийнхөө n Тухайн компаний талаарх мэдээлэл бүхий дуртай үед суралцах боломжтой курс бий: санхүүгийн чиглэлийн блогууд http://bit.ly/HRNIxk n Тухайн компаний түүх, стратеги болон гол n Бас нэг туслалцаа авч болох эх сурвалж бол гол үйл явдлуудыг багтаасан компаний 2010 оны 10 сард АНУ-ын аудитын чанарын танилцуулга төвөөс гаргасан “Санхүүгийн тайлагналтын луйварыг илрүүлэн таслан зогсоох арга хэмжээний тухай” хэмээх баримт бичиг бөгөөд 2. Санхүүгийн тайлангийн бүрдэл түүнийг Санхүүгийн тайлан нь ерөнхийдөө дараах зүйлсээс http://thecaq.org сайтаас үзэж болно. бүрддэг: Бусад ашигтай зөвлөлгөөг доор өгүүлэв: n Тайлан тэнцэл 1. Компаний вэб сайтаас эхлэх нь n Орлогын тайлан Тухайн компаний вэб хуудсыг үз; тухайн компани n Бэлэн мөнгөн урсгалын тайлан бүртгэгдсэн хөрөнгийн биржийг нягтлаад үз; n Хувьцаа эзэмшигчдийн капитал мөн тухайн салбартай холбоотой блогууд болон ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 71 БҮЛЭГ 6 Тоон үзүүлэлтийн цаадах мэдээг олж харах n Санхүүгийн тайлангийн тайлбарууд багтана. Тайлан тэнцэл: Тайлан тэнцэл гэдэг нь тодорхой Балансын гадуурх хөрөнгө эсвэл өр нь алдагдлыг хугацааны буюу ихэвчлэн санхүүгийн жилийн нуух эсвэл худал ашиг бий болгоход ашиглагддаг. сүүлчийн өдрийн байдлаарх тухайн компаний Балансын гадуурх хөрөнгө эсвэл өрийн талаарх санхүүгийн тайлангийн “дүр зураг” гэж голдуу танилцуулга болох сүүлийн жилүүдийн санхүү тодорхойлдог. Тайлан тэнцэл нь тухайн компаний бүртгэлийн луйврийн скандалуудын заль мэхүүдийн санхүүгийн тайлангийн гол хэсэг бөгөөд үйл талаар: http://bit.ly/IvAFGS сайтыг үзнэ үү. ажиллагаануудаа явуулах ямар хөрөнгө байгаа болон төлөгдөөгүй өр төлбөр ямархуу байгааг нь харуулдаг. Тайлан балансийг хэрхэн Хилийн чанадад байгуулагдсан тайлбарлах талаар илүү компаниудыг хэрхэн судлах талаар та дэлгэрэнгүй мэдээллийг мэдэх үү? http://bit.ly/IFGGxw вэб сайтаас үзнэ үү: Энэ талаарх мэдээллийн эх сурвалжуудыг олж авах, мэдээлэл солилцох болон шинэ Ашгийн тайлан: Үүнийг мөн “орлогын тайлан” арга хэрэгслүүдийг сурч авах үүднээс эсвэл “үйл ажиллагааны үр дүнгийн тайлан” ч гэж мөшгөн сурвалжлагчдад зориулагдсан вэбд нэрлэдэг талтай. Энэ тайлан нь ихэнхдээ нэг жилийн тулгуурласан төв болох “Мөрдөлтийн хянах тайлант хугацааны хүрээнд тухайн компаний олсон самбартай” харьцах хэрэгтэй. Техникийн орлогууд болон гаргасан зардлуудыг харуулдаг туслалцааг Сэтгүүлчдийн олон улсын төв өгдөг. бөгөөд өнгөрсөн оны ашгийн тайлантай харьцуулбал http://www.datatracker.org/ орлого хэр өссөн талаарх хэрэгтэй мэдээллээр хангадаг. Мөн нийт ашиг /орлого/, нийт зардал болон цэвэр ашгийн өөрчлөлтүүдийг харуулдаг. Тайлан тэнцэл нь хөрөнгө /тухайн компани юу Үйл ажиллагааны зардлууд нь тухайн компани өмчилж байна/ болон өр төлбөрийн /компани ямар үндсэн үйл ажиллагаануудаа явуулахад гарсан ердийн өртэй вэ/ харилцааг илэрхийлдэг. Үлдэж байгаа нь зардлууд юм. Үйл ажиллагааны бус зардлууд “компаний цэвэр үнэ цэнэ” эсвэл “балансаарх гэдэг нь тухайн компаний санхүүжилт болон хөрөнгө үнэ” / “бүртгэлийн үнэ”/ гэж нэрлэгддэг хувьцаа оруулалтын үйл ажиллагаануудтай холбоотой эзэмшигчдийн капитал юм. Энэ нь хувьцааны зардлуудыг хэлнэ. хөрөнгө дээр хуримтлагдсан ашгийг нэмээд компани өөрөө эргүүлэн худалдаж авсан хувьцааг хассантай Ашгийн тайлан нь тухайн компаний бэлэн мөнгөний тэнцүү буюу дараах томъёогоор илэрхийлэгдэнэ. урсгалыг бус ашигт байдлыг хэмждэг /Доорхийг үз/. Үүнд: Ашгийн тайланд ашиглагдсан үндсэн дүн шинжилгээ, ашгийн тайланд ашиглагдсан нэр томъёонууд болон Хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгө= нийт хөрөнгө – нийт өр төлбөр ашгийн тайлангийн загварыг http://bit.ly/IFH5jj сайтаас ЭСВЭЛ үзнэ үү. Хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгө = хувьцааны хөрөнгө + хуримтлагдсан ашиг – эргүүлэн Бэлэн мөнгөний урсгалын тайлан: худалдаж авсан хувьцаа Олон шинжээчид болон хөрөнгө оруулагчид бэлэн мөнгөний урсгалыг компаний санхүүгийн тайлангийн Богино хугацаат өр төлбөр гэдэгт бусад хамгийн чухал зүйл гэж үздэг. Ихэнх хөрөнгийн зүйлсээс гадна өглөгийн данс, богино хугацааны биржүүд нээлттэй хувьцаат компаниудыг явагдаж өр, урт хугацааны өрийн өнөөгийн төлөх ёстой буй үйл ажиллагаануудынхаа бүх бэлэн мөнгөний хэсэг багтана. Богино хугацаат бус өр төлбөр орох урсгалууд, хөрөнгө оруулалтууд, санхүүжилтийн гэдэгт ихээхэн хэмжээний мэдээлэл агуулж болох үйл ажиллагаанууд болон бэлэн мөнгөний гадагш хувьцаа эзэмшигчдэд төлөх ёстой өрийн бичиг урсгалуудыг тайлагнаж байхыг шаарддаг. болон бондууд, урт хугацааны өр болон тэтгэвэр Бэлэн мөнгөний орох гарах урсгалууд нь нэг жилийн болон тэтгэвэрт гарсны дараах тэтгэлэг олгох үүргүүд хугацаанд тухайн компаний бэлэн мөнгө нь хаанаас 72 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? орж ирж хэрхэн зарцуулагдаж байгааг харуулдаг. Үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний урсгалын сөрөг утга дахин дахин давтагдаад байх нь тухайн компани Тухайн компани ашиггүй ажиллаж байсан ч гэсэн өөрийн үйл ажиллагаануудаас цэвэр бэлэн мөнгө бэлэн мөнгөний урсгал эерэг байж болно. Бэлэн олж чадахгүй байгааг харуулсан муу шинж тэмдэг юм. мөнгөний урсгал нь хөрөнгө, өр төлбөр, өглөгийн Хэрэв тэр хэвээр үргэлжлээд байвал тухайн компани данс эсвэл авлагын данс зэргийг харуулдаггүй. ойрын ирээдүйд санхүүгийн хямралд орох магадлал Компаний эрүүл мэнд ямархуу байгааг иж бүрэн өндөр болно. харуулахын тулд бэлэн мөнгөний урсгалыг санхүүгийн бусад тайлангуудтай холбон авч үзэж шинжлэх Төлбөрүүдийг сунгаж эсвэл саатуулж буй компани шаардлагатай. үйл ажиллагааны мөнгөн урсгалыг хиймлээр нэмэгдүүлж болно. Энэ нь бэлэн мөнгөний урсгалын “Энрон корпорацийн түүхийг ирээдүйд дахин тайлан дээр үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний гарах давтахаас зайлсхийх тухай” /2001 онд дампуурсан урсгалын бууралт байдлаар харагдана. Гэвч тухайн АНУ-ын корпорац/ нэртэй өгүүлэлдээ сэтгүүлчид компанид зээл олгогчид төлбөрийг цаг тухайд нь ашгийн тайлан дахь орлого болон ашигт анхаарах хийхийг шаардан шахалт үзүүлэх учраас уг бууралтыг хандлагатай болсон гэж Колумбиа Журнализм Ревью тогтвортой хадгалах боломжгүй. Үүнийг тайлан баланс /КЖР/ сэтгүүл тэмдэглэжээ. дээрх “үйл ажиллагааны гарах мөнгөн урсгалыг” “Гэвч ялангуяа үйл ажиллагаанаас орсон бэлэн “өглөгийн данстай” харьцуулсан харьцаа харуулдаг. мөнгөний урсгалын өгөгдлүүдийг судлах нь тухайн хугацаанд хэр их мөнгө компаниас орж гарч байгааг илүү тод харуулдаг бөгөөд илүү сайн илчлэх боломж Бэлэн мөнгөний урсгалын тухай олгодог” гэж КЖР сэтгүүлд бичсэн өгүүлэлдээ Аня Шиффрин бичсэн байна. тайлбар болон бэлэн мөнгөний урсгалын тайлангийн загварыг Үйл ажиллагаануудаас олсон бэлэн мөнгөний урсгал http://bit.ly/HRM3eE сайтаас үзнэ үү: сөрөг байсан ч компани ашигтай ажиллаж байж болдог. Үүний нэг шалтгаан нь борлуулалтыг зээлээр хийсэн байж болох бөгөөд бэлэн мөнгө авах нь хожим төлбөрөө хэр найдвартай хийснээс хамаарна. 3. Жилийн тайлангууд болон тогтмол Үйл ажиллагаануудаас орох мөнгөн урсгалууд сөрөг хугацаанд гаргадаг тайлангуудаас өгүүлэл хэвээр үргэлжлээд байвал улаан дарцаг тавин бичих санаа хайх нь анхааруулах хэрэгтэй болно. Бэлэн мөнгөгүйгээр Жилийн санхүүгийн тайланг багтаасан жилийн компани ажиллагсдынхаа цалин тавьж эсвэл бусад тайлан нь ихэвчлэн сэтгүүлчдэд өгүүлэл бичихэд үйл ажиллагаа явуулах зардлаа нөхөх боломжгүй хэрэгтэй олон сайхан санаанууд агуулж байдаг бөгөөд болно. өмнөх жилд тухайн компаний авч явуулсан стратеги Санхүүгийн боловсролын вэб сайт болох Инвестпедиа нь жилийн тайлангийн “Санхүү бүртгэлийн чухал бодлогуудын товч тойм” мэтийн хэсгүүдэд ихэвчлэн оруулдаг ногоон, шар, улаан дарцагнуудыг ямар үед тавьдаг болохыг мэдэж авах боломжийг хөрөнгө оруулагчдад өгнө. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 73 БҮЛЭГ 6 Тоон үзүүлэлтийн цаадах мэдээг олж харах СУРВАЛЖЛАГЧИЙН ТЭМДЭГЛЭЛИЙН ДЭВТЭР Сэтгүүлчид тоон өгөгдлүүдыг ойлгох нь үзэж байгаа гэсэн үг] болтол нэмэгдээд байхад ямар ч чухал болох талаар: сурвалжлагч тэр талаар асуухгүй л байна. Тийм зүйл тохиолдоод байхад хэн ч асуухгүй байгаа нь асуудал “...үнэндээ маш цөөн тооны сурвалжлагчид үнэ ба болоод байна. Бидний мэргэжлийнхэнд сургалтын ашиг хоёрын ялгааг ойлгож байгаа нь хачирхалтай. асуудал ноцтой болж байгаа гэж би бодож байна. Бид Хэрэг дээрээ санхүүжилтын асуудлыг мэдээллэж буй буутай байлдаанд хутгатай оролцож байна шүү дээ.” бизнесийн сэтгүүлч бараг байхгүй байна. Компаний гэж Блүмберг Ньюсын сурвалжлагч асан Марк Питман талаар сурвалжилж байх үед зээл авах өртөг нь хэлжээ. 100-аас /суурь түвшин/ 250 эсвэл 300 түүнээс их Эх сурвалж: Аудитын талаарх ярилцлага, [эрсдэл ихээхэн нэмэгдсэн гэж хөрөнгө оруулагчид Рян Читтум, КЖР эсвэл үйл ажиллагаануудын талаар шинэ мэдээлэл ирээдүйд дахин давтахаас зайлсхийх тухай” харуулдаг. Ихэвчлэн компаний тогтмол хугацаанд гэсэн өгүүлэлдээ тэмдэглэсэнчлэн Энрон гаргадаг орлогын тайлангуудаас жилийн тайлан нь корпорацийн санхүүгийн тайлангуудын илүү их мэдээлэл олгохоор байдаг учир нь салбарын тайлбаруудыг анхааралтай уншсанаар зохицуулах байгууллага илүү мэдээлэл шаарддаг. балансын гадуурх түншлэлүүд болон ашиг сонирхлын зөрчлүүдийн хэр хэмжээний талаарх Тайланг бүхэлд нь уншихаас гадна сурвалжлагчид асуултууд тавихад хүргэсэн ажээ. Бас нэг улаан жилийн эцсийн санхүүгийн тайланд онцгойлон дарцаг тавих боломжтой зүйл бол харилцагчид анхаарах шаардлагатай. болон нийлүүлэгчидтэйгээ харьцах компаний Тайлан дахь тоон өгөгдлүүд нь сонирхолтой зүйл харилцаанууд байдаг бөгөөд тэдгээрийн талаар өгүүлэх нь ховор ч гэсэн ямар ч төрлийн тайлангийн ихэвчлэн хуудасны эсвэл бүлгийн төгсгөлийн хувьд тоон өгөгдлүүд нь өгүүлэл бичих шинэ санаа тайлбаруудад бичсэн байдаг. өгөх шинэ мэдээлэл, компаний стратеги болон үйл n Санхүүгийн боловсролын вэб сайт болох ажиллагааны зохих өөрчлөлтүүдийг харуулдаг. Инвестпедиа нь жилийн тайлангийн “Санхүү n Тайланд багтсан бүх тоон өгөгдлүүдээс нэг бүртгэлийн чухал бодлогуудын товч тойм” жилээс нөгөө жилд гарсан өөрчлөлтүүдийг мэтийн хэсгүүдэд ихэвчлэн оруулдаг ногоон, хай; процентийн өөрчлөлтүүд ихээхэн үнэ шар, улаан дарцагнуудыг ямар үед тавьдаг цэнэтэй мэдээлэл агуулдаг. болохыг мэдэж авах боломжийг хөрөнгө оруулагчдад өгнө. Тэдгээрийг мэдэж авахын n Өнөөгийн эдийн засгийн орчинд тухайн тулд дараах сайтыг үз: http://bit.ly/HJg8vC өөрчлөлтүүд учир утгатай эсэхийг асуу; n Дараагийн жил болон түүнээс цааш төлөх ёстой n Өгүүлэл бичих санаа олох үүднээс эрсдлийн өрийн хэмжээг хайж олоод тухайн компани хүчин зүйлсийг судлаж үз; Эрсдлийг зохих түүнийг төлөх ямар хөрөнгийн эх үүсвэртэй ёсоор үнэлж түүнд бэлтгэлтэй байж чадаж уу? болохыг авч үз. Жишээлбэл, 2007 оны жилийн тайландаа Кока Кола компани усны хомсдол, усны n Зарга заалхай болон бусад хуулийн асуудлаарх чанар муутай байдал болон кока коланы хэсгийг судлах хэрэгтэй. Заримдаа хувьцаа ашиг байдалд тэдгээрийн үзүүлж болох эзэмшигчид зарга мэдүүлдэг боловч нөлөөллийн талаар дурьдсан байна. ханган нийлүүлэгчид, харилцагчид болон өрсөлдөгчдийн гаргасан заргууд нь сэжигтэй n Хуудасны эсвэл бүлгийн төгсгөлд өгсөн байж болох практикууд байгааг эсвэл наад тайлбаруудыг унш; Тэдгээр нь ихэвчлэн зах нь тухайн компанид сэтгэл дундуур байгааг цаашдын санаанууд төрүүлж байдаг. КЖР харуулдаг. сэтгүүл “Энрон корпорацийн түүхийг 74 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? менежментийн стилийг ойлгоход тус болдог. Энэ хэсгийн мэдээлэлд аудит хийгддэггүй. ӨГҮҮЛЭЛ БИЧИХ n Компаний гол борлуулалт эсвэл худалдан АРГА ХЭРЭГСЭЛ авалтуудыг бодитоор үнэлсэн үү? Жишээлбэл, 2011 оны 9 сард Фортис Хэлзкэр Индиа компани өөрийн гэр бүлийн өмчлөгчид болон Нээлттэй хувьцаат компаний амжиргаагаа Малвиндор болон Шивиндер Сингхийн гадаад дахь залгуулдаг тогтмол орлогын талаарх өгүүлэл эрүүл мэндийн бизнес эрхэлдэг компанийг худалдан бичихдээ тухайн компани нийтэд мэдээллэсэн авах гэж буйгаа зарласан. Тэгснийхээ дараахан мэдээндээ өөрийн гүйцэтгэлд хийсэн дүн группын дотоодын 665 сая ам. долларын уг гүйлгээ нь хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй уг компаний хувьцаа шинжилгээг нь санхүүгийн бодит тайланд эзэмшигчдийн хувьд шударга болж чадсан эсэх тусгагдсан тоон өгөгдлүүд болон тэдгээр тоон талаар хөрөнгө оруулалтын шинжээчид санаа зовж өгөгдлүүдийг тайлагнахдаа хийсэн компаний байгаагаа илэрхийлсэн байдаг. Энэтхэгийн Экономик тайлбаруудтай нь харьцуулж үзэх хэрэгтэй. Таймз сонингийн явуулсан дүн шинжилгээгээр тухайн бизнесийн төлөө уг компани 20 хувь хүртэл шимтгэл төлсөн байдаг. Уг сонин зохицуулах байгууллагын Нийтэд мэдээллэсэн мэдээ нь тодорхой файлууд, компаний танилцуулгууд болон хэвлэлд тоонуудтай холбоотой эерэг зүйлсийг өгсөн мэдээллүүдийг ашиглан тийм дүгнэлтэнд хүрсэн дөвийлгөн гаргаад арай өөр зүйл харуулсан байдаг. бусад тоонуудыг орхигдуулах хандлагатай Бизнесийн чиглэлээр сурвалжилдаг олон сэтгүүлчид байдаг. компаниудын тогтмол гаргадаг санхүүгийн тайлагнууд эсвэл ашиг орлогын талаар хэлбэрийн төдий Жилийн тайлан ч мөн адил тийм байдаг өгүүллүүд бичдэг боловч санхүүгийн тайлангуудыг талтай: гялтганасан гэрэл зурагнууд болон илүү шүүмжлэлтэйгээр уншвал илүү нарийн ширийн зүйлсийг илчилсэн овсгоотой өгүүлэлүүд бичих оптимистик дүн шинжилгээнүүд нь заримдаа боломж олгодог. санхүүгийн тайлан дахь тоонуудтайгаа зөрчилддөг. Тиймээс худлаа дөвийлгөсөн Компаний данснууд эсвэл шийдвэрүүдэд байгаа зүйлсээр тархиа угаалгалгүйгээр тоонуудыг нь ноцтой асуудлуудыг гаргаж ирж сурах нь сайн өгүүлэл бичих зам руу хөтөлдөг. судлан илрүүлэх ёстой зүйлсийг илрүүлэх нь сэтгүүлчийн ажил байх ёстой. 4. Тааламжгүй асуултууд асуух Сэтгүүлчид өөрсдөө луйварчин наймаачдын явуулдсан луйврын үйл ажиллагаануудыг илрүүлэх магадлал муутай ч банкнууд болон хөрөнгө оруулалтын пүүсүүдээс тэдгээрийн эрсдлийн n Өмнөх жилийн компаний тооцоо болон менежментийн бодлогууд, ахлах гүйцэтгэлийн ирээдүйн стратегийн талаарх ярилцлага ажилтнууд болон ТУЗ-ийн гишүүдийнх нь эрсдлийн нь ихэнхдээ аль хэдийнээ мэдэгдэж буй менежмент хийх чадварын талаарх болон мэдээлэлд эерэг өнгө аяс оруулдаг ч гэсэн зөвшөөрөлгүй наймаа хийхээс хамгаалах тогтолцоо ба заримдаа ийм ярилцлагуудад өгүүлэл бичих бодлогууд банк санхүүгийн байгууллагуудад байдаг санаа нуугдаж байдаг талтай. эсэх талаарх асуултуудыг асууж лавлаж болно. n Зарим үнэт цаасны зохицуулах байгууллагуудын шаарддагчлан ихэнх жилийн тайланд орсон байдаг “менежментийн “Сурвалжилж буй компаниудад ярилцлага болон дүн шинжилгээ” нь байгаа ноцтой асуудлуудыг олж өнгөрсөн үйл явдлуудыг тайлбарлах өсөж тогтоох арван зөвлөмжүүдийг” дэвжих төлөвлөгөөнүүдийг гаргах боломжийг http://bit.ly/HGol8e сайтаас харж болно. менежментэд олгодог. Энэ хэсэг нь ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 75 БҮЛЭГ 6 Тоон үзүүлэлтийн цаадах мэдээг олж харах ? Та юу мэдэх вэ? илрүүлж эхэлсэн бөгөөд тэр үед уг банкны хөрөнгө болон ирээдүй нь аль хэдийнээ хүнд байдалд орчихсон байсан. Яваандаа хэрэг бишдэж Лисон шоронд орж Баринс банк худалдагдасан юм. Асуулт хариултууд: Лисонгийн хэрэг явдал сургамж болсоор байтал 1. Энэ тайлан нь тодорхой хугацаан Францийн том банк болох Социати Женерал банкны дахь тухайн компаний санхүүгийн бас нэгэн луйварчин ажилтан олон жилийн дараа байдлын талаарх мэдээлэл өгдөг. буюу 2008 онд ижил төстэй хэрэг тарьсан байдаг. Жероме кевиелийн хэрэг 7 тэрбум фунт стерлинг А. Ашиг орлогын талаарх тогтмол тайлан хүрсэн байдаг. Б. Тайлан баланс В. Бэлэн мөнгөний урсгалын тайлан Мөн онд Швейцарийн UBS AG банкны ажилтан Квеку Адоболи өөрийн наймааны алдагдлыг нууцалж 2. Үйл ажиллагааны бус зардлууд нь: эхэлсэн байдаг бөгөөд түүний учруулсан алдагдал А. Санхүүжүүлэлт болон хөрөнгө 2011 онд 2 тэрбум доллар хүрч байжээ. оруулалтын үйл ажиллагаатай Адоболи залилан болон хуурамч бүртгэл тооцоо холбоотой зардлууд хийсэн хэрэгт орж төрийн кспертүүд уг банкны Б. Ердийн бизнесийн үйл эрсдлийн менежмент хяналт тааруу болохыг тогтоож эхэлсэн байдаг. Тус банкны гүйцэтгэх захирал Освальд ажиллагаануудтай холбоотой зардлууд Грюебел хэлэхдээ USB банк тухайн салбартаа л В. Санаандгүй гэнэтийн зардлууд хамгийн шилдэг эрсдлийн менежментийн нэгжтэй гэж эхэлж хэлээд удалгүй огцорсон бөгөөд тэдний 3. Компаний нийт хөрөнгийн банкны ажилтан зөвшөөрөлгүй наймаа хийж олон бүтээмжээс өр төлбөрийн хасвал юу тэрбум долларын алдагдал учруулсанд үнэхээр гарах вэ? гайхаж байсан гэдэг. А. Цэвэр ашиг Б. Богино хугацааны өр В. Хувьцаа эзэмшигчдийн капитал 5. “Залиланг” хэрхэн илрүүлэх талаарх Хариултууд: 1. B, 2. A, 3. C зөвлөмжүүд Нягтлан бодох бүртгэлийн заль мэхүүдийг илрүүлэх нь сонирхогчдын хийдэг ажил биш хэдий ч ня-бо бүртгэлийн профессор Ховарл М. Шилит сэжигтэй заль мэхүүдийг илрүүлэхэд хялбархан болгох Хэдийгээр сүүлийн жилүүдэд гарсан компаний олон оролдлого хийсэн байдаг. “Санхүүгийн залилангууд” скандалуудыг өндөр албан тушаалын гүйцэтгэх хэмээх түүний ном анх 1993 онд хэвлэгдсэн бөгөөд ажилтнууд зохион байгуулсан байдаг ч зарим саяхан 2010 онд шинэчлэгдэн хэвлэгдсэн байдаг сэжигтэй наймаануудыг луйварчин ажиллагсад /энэхүү бүлгийн төгсгөлд байгаа эх сурвалжууд гэсэн хийчихээд хэтэрхий оройттол ахлах албан хэсгийг үз/. тушаалтнуудаасаа нууж чадсан байдаг. Зөвшөөрлийг авч байж ашигласан дараах Английн Барингс Банкны наймаачин Ник Лисон диаграмууд нь санхүүгийн тайлангуудад заль мэх 1990-ээд оны эхээр тус банкны жилийн нийт орлогын луйвар хаана байж болохыг харуулсан байна. 10 хувийг шамшигдуулсан байдаг. Дараа нь Азийн санхүүгийн хямрал эхэлж алдагдалд орж эхэлсэн Хоёр диаграмуудын аль алиныг 2010 онд хэвлэсэн Ховард байна. Лисон нууц дансанд 800 сая фунт стерлинг Шилит болон Жереми Перлер нарын “Санхүүгийн нууж чадсан байдаг. Түүний дарга нар нь 1995 онд залилан-санхүүгийн тайлан дахь заль мэх луйврыг хэрхэн явуулсан аудитын шалгалтаар нууц наймааг нь илрүүлэх вэ” номын гуравдах нийтлэлээс авсан болно. 76 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Санхүүгийн залилан Анхааруулгын тэмдэгүүд: Ашиг орлоготой холбоотой ов мэх Залилан хийх үндэс n Орлогыг хэт хурдан бүртгэх суурийг тавих n Хуурамч орлого бүртгэх n Нэг удаагийн эсвэл тогтворгүй үйл n Ахлах удирдлагынхан дотор шалгах ажиллагаануудыг ашиглан ашгийг өсгөх тэнцвэржүүлэх ажиллагаа алдагдах n Өнөөгийн гарсан зардлуудыг хожуу үе рүү n Вол Стритын шинжээчдын тооцоолж шилжүүлэх байснаас байнга давж гарсан үзүүлэлтүүдтэй байх n Зардлуудыг нуух бусад арга техникүүд ашиглах n Компаний удирдлага, өмчлөл болон захирлуудын зөвлөлд нэг гэр бүл ноёрхох n Өнөөгийн орлогыг хожуу үе рүү шилжүүлэх n Хамааралтай талын гүйлгээнүүд хийгдэх n Ирээдүйд гарах зардлуудыг өмнөх үе рүү нь шилжүүлэх n Санхүүгийн тайлагналтыг идэвхтэй явуулахыг дэмжсэн зохисгүй нөхөн олговрын структуртай байх Бэлэн мөнгөний урсгалтай холбоотой n ТУЗ-ын гишүүдийг зохисгүй сонгох залилан n Санхүүжилтийн бэлэн мөнгөний орох n Компани болон ТУЗ-ийн гишүүдийн урсгалыг үйл ажиллагааны хэсэг рүү хоорондын зохисгүй харилцаа шилжүүлэх n Чадвар муутай аудитын компаниар аудит n Ердийн үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний хийлгэх гарах урсгалыг хөрөнгө оруулалтын хэсэг рүү шилжүүлэх n Үнэн зөвөөр дүгнэх чадваргүй бие даасан байдалгүй аудитор авч ажиллуулах n Худалдан авалтууд эсвэл зарцуулалтуудыг ашиглан үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний n Компаний менежмент нь зохицуулах урсгалыг хөөрөгдөх /инфляц үүсгэх/ байгууллагын эсвэл эрх зүйн шинжилгээ судалгаанаас зайлсхийх оролдлого гаргах n Тогтворгүй үйл ажиллагаанууд ашиглан үйл ажиллагааны бэлэн мөнгөний урсгалыг ихэсгэх Залиланг харуулдаг гол үзүүлэлтүүд n Гүйцэтгэлийг илэрхий өсгөж төөрөгдөлд оруулхуйц үзүүлэлтүүд харуулах n Уналт доройтлыг харуулхаас зайлсхийхийн тулд тайлан балансийн гуйвуулсан үзүүлэлтүүд гаргах ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 77 БҮЛЭГ 6 Тоон үзүүлэлтийн цаадах мэдээг олж харах Эх сурвалжууд БҮЛЭГ 6 Редакторын тэмдэглэл: 6-р бүлгийг бэлтгэх үүднээс дараах эх сурвалжуудыг ашигласан болно. Доорх вэб сайтуудын ихэнх нь аливаа уншигч чөлөөтэй нэвтрэх бололцооотой сайтууд байгаа. Вол Стрит Журнал, Файнаншиал Таймз мэтийн тодорхой хэвлэлүүдийн өгүүллүүдийг уншихын тулд захиалга хийх шаардлага гарч болно. Нью Иорк Таймз сэтгүүл бол уншигч бүртээ сард тодорхой хэмжээний хязгаарлалт бүхий архивын материал үзэх боломж олгодог. ӨГҮҮЛЛҮҮД БОЛОН ИЛТГЭЛҮҮД Касси Мклин, “Сурвалжилж буй компанидаа Гайлез Брүүм, “2.3 тэрбум долларын алдагдалд болж буй асуудлыг илрүүлэх 10 зөвлөмж” Талкинг орсныхоо дараа UBS банкны гүйцэтгэх захирал бизнес ньюс, 2012 оны 3 сарын 18. Грюебел огцорсон нь” Блүүмберг, http://bit.ly/HGol8e 2011 оны 9 сарын 24. http://bloom.bg/HDZPmQ Megan Murphy and Haig Simonian, “Banking: Light- ening Strikes Twice,” Financial Times, Oct. 2, 2011. Лилиан Чью “Зөвхө ганц хүн биш: Хэрхэн Лисон http://on.ft.com/HGoBUP Бариггз банкыг дампууруулсан тухай болон Лисоноос үүдсэн сургамж” хэмээх судалгаа, Олон Брент Радклифф, “Компаний ашиг орлогын улсын санхүүгийн эрсдлийн хүрээлэн. тайлангуудын нууцлалыг хэрхэн тайлах вэ”, http://riskinstitute.ch/137550.htm Инвестпедиа, 2010 оны 11 сарын 19. http://bit.ly/HxlLg2 Линдси Фортадо ба Бен Мошински, UBS банкны худалдаачин Адоболи луйврын хэрэгт холбогдсон Крис Рауш, Санхүүгийн тайлангуудын тухай нь, 2008 он хүртэлх ня-бо бүртгэл”, ойлголт”, Сэтгүүлчийн ресурс сэтгүүл, Блүүмберг, 2011 оны 9 сарын 17. Харвардын Шоренштайны Төв ба Карнеги Кнайт, Ричард Лот, “Санхүүгийн тайлангийн талаар 2011 оны 4 сарын 7. таны мэдэж байх ёстой 12 зүйлс” Инвестпедиа, http://bit.ly/IEU0oo 2011 оны 4 сарын 1. http://bit.ly/ISLPUQ Жон Самуел, “Фортис Хэлзкэр компани хэрхэн Ричард Лот, “Ашгийн тайлангийн талаарх төрийн асуудалтай хутгалдан Группынхээ ойлголт”, Инвестпедиа, 2011 оны 10 сарын 10. дотоодын гүйлгээ хийснээс хойш хувьцааных нь үнэ 25% буурав”, Индиан Экономик Таймз сэтгүүл, http://bit.ly/HRMANT 2011 оны 12 сарын 12. http://bit.ly/HRMNAu 78 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Аня Шиффрин, “ Энроны асуудал давтагдахаас 2011 оны 3 сарын 14. http://bit.ly/HRMANT зайлхийх нь” Коламбиа Журнализм Рювью сэтгүүл, 2002 он. Аризонагийн улсын их сургуулийн Бизнесийн сэтгүүл зүйн үндэсний төвийн Дональд В. Лиза Смит, “Тайлан балансын гадуурх зүйлс: Рэйнолдьсын бэлтгэсэн Санхүүгийн тайлангийн танилцуулга” Инвестпедиа, 2011 оны 1 сарын 14. талаарх үнэ төлбөргүй бие даасан курс. http://bit. http://bit.ly/J8Dmtm ly/HRNIxk Жил Треанор, Саймон Боуерс болон Сэм Жоунс, “Луйварчин Квеку Адоболи 2008 он хүртэл хийсэн АНУ-ын үнэт цаасны солилцооны комиссын хэрэгийнхээ төлөө ял сонслоо” Гуардиан, “Санхүүгийн тайлангийн талаарх эхлэн 2008 оны 9 сарын 17. http://bit.ly/IFIPJD суралцагчдын зааварчилгаа”. http://1.usa.gov/ HEfOBP Жил Треанор, “наймааны тактик: Социати Женералын Жероме Кервейл болон UBS банкны “Лисон хэрхэн банкыг дампууруулсан вэ?” Би Би Си Квеку Адоболи” Гуардиан, 2011 оны 9 сарын 15. Ньюс, 1999 оны 6 сарын 22. http://bbc.in/HAKsqR http://bit.ly/IEXJlF “Си Эй Өү компаний тохиолдол төрийн өмчийн Жил Треанор, “UBS банк дотоод хяналт алдсанаа компаниудад зориулагдсан “гашуун эм”, Синхуа хүлээлээ”, Гуардиан, 2011 оны 10 сарын 25. Ньюс Аженси, 2004 оны 12 сарын 20. http://bit.ly/ http://bit.ly/HxlTML HRNiL1 Рик Вэйман, Хөрөнгө оруулагчдад өгөх сануулга” Инвестпедиа, 2008 оны 2 сарын 22. http://bit.ly/ НОМУУД БОЛОН СУДАЛГААНЫ АЖЛУУД HJgwKF Роберт А. Г. Монкс, Александра Рид Лажоукс, “Портфолио хөрөнгө оруулалтын талаарх Рик Вэйман, “Санхүүгийн тайлангийн компаний үнэлгээ”, Нью Иорк: Блүүмберг Пресс, тайлбаруудаас хөрөнгө оруулагчийн шалгах 2011 зүйлсийн жагсаалт” Инвестпедиа, 2008 оны 2 2010 онд хэвлэсэн Ховард Шилит болон Жереми сарын 22. http://bit.ly/IFJbjm Перлер нарын “Санхүүгийн залилан-санхүүгийн “Компаний бэлэн мөнгөний урсгалын талаар тайлан дахь заль мэх луйврыг хэрхэн илрүүлэх вэ” мэдэх шаардлагатай чухал зүйлс” Интестпедиа, номын гуравдах нийтлэл ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 79 БҮЛЭГ 7 Зөвлөмжийг бичих, мэдээлэх 80 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? БҮЛЭГ 7 Луйврын тухай өгүүлэл бичих талаарх зөвлөмжүүд “Би таныг болон танай гэр бүлийг удаанаар тарчлан үхэхийг хүсч байна” — Италийн Пармалат Эс Пи Эй компаний санхүүгийн захирал асан Фаусто Тоннаг цагдаа нар шүүх рүү авч явж байх үед сэтгүүлчдэд хэлсэн үг. Хэвлэл мэдээллийнхэн олж илрүүлсэн скандалуудын юм шиг байдаг. Үгүйдээ л гүйцэтгэх захирал Майкль үр дүнд карьер нь будаа болж шоронд орсон Вүүдвардыг хөөн зайлуулах болсон шалтгаанаа луйварчдаас сэтгүүлчид талархлын үг сонсоно гэж Олимпусын ТУЗ-ийн захирал Цуёоши Кикукава бараг байдаггүй. тийнхүү тайлбарласан байдаг юм билээ. Зарим гүйцэтгэх албан тушаалтан захирлууд Ихээхэн хэмжээний алдагдлуудыг нуун дарагдуулах сэтгүүлчдийг зах зээлд эсвэл хөрөнгө оруулагчдад зорилго бүхий цуврал сэжигтэй гүйлгээнүүдийн үйлчлэх үүрэгтэй гэж үздэг. Ихэнх сэтгүүлчид өөрсдөө төлөө хүлээх хариуцлагыг ТУЗ болон өмнөх гүйцэтгэх хэвлэл мэдээллийнхэн бол луйвар хулгайг хянаж захиралд ноогдуулах оролдлого Вүүдвард гаргасан байдаг хүмүүсийн бүлэг бөгөөд компаний хууль бус нь түүний халагдах болсон жинхэнэ шалтгаан үйлдлийг оролцуулан компаний үйл ажиллагаануудыг болохыг хэдийгээр Вүүдвардаас мэдээлэл авсан ч илчлэн бичиж байх мэргэжлийн үүрэгтэй улс гэж гэсэн сэтгүүлчид урд өмнө нь олж тогтоосон байдаг. үздэг. Хувьцаа эзэмшигчид зарга мэдүүлж зохицуулах байгууллага шалгалт хийн Кикукава ТУЗ-ийн КЖР сэтгүүлд зориулагдсан бизнесийн хэвлэл даргын үүрэгт ажлаа өгөхөд хүрсэн нь ТУЗ-ийн мэдээллийн тухай блог болох Аудит блогд Дин хэлж байсанчлан Англи гүйцэтгэх захирал болон Старкман бичихдээ “өнөөгийн хямрал нь зээлийн Япон ТУЗ-ын хоорондын соёлын зөрчил биш харин санхүүжилтийн салбарт байгаа системтэй буруу Олимпус компаний ТУЗ-ийн буруутай үйлдлүүд олны үйлдлүүдийн талаарх анхаарал татсан, харанга анхаарлын төвд орж ирсэн байдаг. дэлдсэн, луйврыг илчилсэн, хөрөнгө оруулагчид илэрхий мэдэхгүй байгаа чухал урт хугацааны анхаарах зүйлсийг нь хэлж өгсөн тийм нийтлэлүүдийн жишээг харуулсаар байна” гэжээ. Компаний засаглалын зөрчлийг хэрхэн илрүүлэх вэ? Компаний засаглалын асуудлууд хэрхэн энэхүү Гүйцэтгэх захирал ажлаасаа гэнэт хөөгдсөн, ТУЗ-ийн хянагчийн үүрэг хариуцлагатай нийцэж байна дарга “тэтгэвэрт гарсан” эсвэл гэнэтхэн стратегийн вэ? Хариулт нь юу вэ гэвэл ихэнхдээ компаний өөрчлөлт хийх болсон зэрэг ноцтой мэдээний ард засаглалын зарчмуудыг үл ойшоосон байдал нь нуугдаж буй компаний засаглалын асуудлуудыг компаниуд дээр буруу үйл явдлууд явагдах үндэс сэтгүүлчид хэрхэн илрүүлэх вэ? суурь нь болоод байна. Скандалууд гараад ирэхээр хөрөнгө оруулагчид болон зохицуулах байгууллагууд Ихэвчлэн тийм үйл явдлууд нь гол худалдан авалт нэн даруй “ТУЗ нь хаачсан юм вэ?” гэсэн нэг л гол хийх, өргөтгөл хийх эсвэл уналтанд орох зэрэг тухайн асуулт асууцгааж эхэлдэг. компанид томоохон өөрчлөлт хийх үетэй нэг цаг үед тохиолддог. 5 болон 6-р бүлгүүдэд дурьдсан Японы камер болон дурангийн үйлдвэрлэгч Олимпус зохицуулалтын болон санхүүгийн асуудлуудаас гадна Корпорацид 2011 онд болсон цуврал үйл явдлууд нь дараах зарим бусад боломжит асуудлууд байж болно. тус компаний Англи гүйцэтгэх захирал болон түүний Үүнд: Япон ТУЗ-ийн хоорондын соёлын зөрчлөөс эхэлсэн ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 81 БҮЛЭГ 7 Зөвлөмжийг бичих, мэдээлэх Сэтгүүлчид заримдаа бизнесийн талаар өдөр тутмын аар саар зүйлд хэт автаж хүмүүс болон тэдгээрийн харилцааны талаарх хамгийн сайн өгүүллүүд бичихээ мартаж орхих нь бий. n Компаниудыг худалдан авах эсвэл өөрөө шүүмжлэлтэй хандах анхмууд хийх худалдагдах гэж байгаа тухайгаа зарлах Гүйцэтгэх захирлын хувь хүний шинж чанартай n Салбарууд, брэндүүд эсвэл байгууламжуудаа холбоотой асуудлууд, ТУЗ болон компаний худалдах удирдлагын хоорондын зөрчил, зохицуулах байгууллага болон компаний албан тушаалтнуудыг n ТУЗ-ын захирлууд өөр компаний ТУЗ-д орох, хооронд эсвэл ажиллагсад ба удирдлагын хооронд үл компаниас гарах эсвэл хувьцаагаа зарах алхмууд тохиролцох зүйлс гарах болон хувьцаа эзэмшигчдийн n Хувьцаа эзэмшигч хувь хүн эсвэл байгууллагууд дэмжигчид санаа зовж эхлэх зэрэг нь олны анхаарлыг компаний бодлого, практикуудын талаар ихээхэн татаж ноцтой мэдээ байж болох боломжтой байдаг. Компаний засаглалын талаарх бизнес нь компьютерын үйлдвэрлэл байхад ТУЗ нь өгүүллээ сэтгүүлийн эхний нүүрэн наранд шарлагын газартай амралтын газар худалдан авах шийдвэр гаргасан уу? дээр тавих нь Үйл явдлыг ухан мэдээлэл олж авахаас гадна өгүүллээ Зөрчил: ТУЗ-ын гишүүд, хөрөнгө оруулагчид, бусад редакторт “борлуулж” тухайн өгүүлэл олны өмнө ил хувьцаа эзэмшигчид, засгийн газар эсвэл ахлах тавигдах ёстой гэж редакторыг сэнхрүүлж чадах нь менежментийн дунд санал зөрөлдөөнтэй асуудлууд бас сурвалжлагч нарын хийх ёстой ажил байдаг. байгаа юу? Эцэст нь таны чулуудсан өгүүлэл үнэхээр чухал Тодорхой бус байдал: жишээлбэл, бизнесээ мэдээлэл байх ёстой. явуулхын тулд шинэ зээлүүд авах нь санхүүгийн хувьд зөв зүйтэй болохыг компани харуулан нотлох Ихэнх сэтгүүлчид дараах найман элементүүд тодорхой хугацаа зааж өгсөн үү? редакторуудын анхаарлыг татах, түүнээс ч чухал нь уншигчдыг байлдан дагуулахад чухал гэж үздэг.Үүнд: Мэдрэмж, сэтгэл хөдлөл: мэдээллийн энэхүү элементийг хүний сонирхол гэж нийтлэгээр нэрлэдэг Нэн даруй мэдээлж байх: ТУЗ-ийн шийдвэр бөгөөд хүний сэтгэл зүйн болон биет суурь хэрэгцээг эсвэл компаний үйлдэл өнөөдөр гарсан уу эсвэл гарах хүлээн зөвшөөрч байгааг хөндсөн өгүүллүүд багтана. хуваарьтай байгаа юу гэдгийг хойшлуулалгүй нэн даруй мэдээлэх Үр дагавар: хэрэв ашиг сонирхлын зөрчил нь ТУЗ болон ахлах менежментийг муу шийдвэр Уншигчдад ойр дотно байх: Тухайн компаний гаргахад хүргэсэн бол тухайн компани бизнесээ засаглалын асуудал хэрхэн тухайн олон нийт, бүс үргэлжлүүлэн явуулж чадах уу? Хөрөнгө оруулагчид нутаг эсвэл улс оронд нөлөөлөх вэ? Хэрэв тухайн болон зах зээл нь тийм ашиг сонирхлын зөрчлүүдийн улс оронд компаниудын засаглал ерөнхийдөө талаар хангалттай мэдээлэл авч чадсан уу? Үр тааруу байдаг бол эдийн засаг нь урт хугацаанд дагавруудыг  нь тэд компаний хувьцааны үнэ цэнээр тогтвортойгоор өсч чадах уу? нөхөхөөр тооцсон уу?? Алдар хүндтэй байдал: Тухайн ТУЗ-ийн дарга — Эх сурвалж: “Тоонуудын цаана байгаа бизнесийн талаар эсвэл гүйцэтгэх захирал, ТУЗ-ийн гишүүнийг олон мэдээллэх нь: Компаний засаглал дах сайн, муу болон түмэн сайн мэддэг үү? үзэшгүй муухай зүйлсийг олж тогтоох тухай” Компаний засаглалын глобал форум http://bit.ly/I9LEmZ Хачирхалтай байдал: Тухайн компаний гол 82 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Хамгийн зөв эх сурвалжуудаа чаддаг талтай. Ихэвчлэн маш чухал үйл явдлыг хэрхэн олох вэ? илрүүлэх арга зам болдог матаачид, мэдээлэгчдийн юу ярихыг сонсохдоо сэтгүүлч бүр дуртай байдаг. Компаний засаглалын асуудлаар бичдэг олон Гэхдээ матаачдаас мэдээлэл авах нь сул талтай сэтгүүлчид аливаа асуудлуудын талаар тэдэнд байдаг учир нь тэдгээр нь хувийн өшөө хонзон мэдээлэл өгч компаниудын үйл явдлуудын талаарх авах сонирхолтой ч юмуу заримдаа компаний санаа оноогоо өгөх хүсэлтэй байдаг мэргэжилтнүүдэд үйл ажиллагаануудын талаарх үзэл бодол нь бараалхагддаг. Тийм мэргэжилтнүүдэд компаний хязгаарлагдмал, баримтуудыг нарийн сайн шалгаж засаглалын талаар судалгаа шинжилгээ хийдэг нотлоогүй байдалтай байх нь бий. байгууллагуудын мэргэжилтнүүд, уг сэдвээр голчлон Портфолио менежерүүд, хөрөнгө оруулагчид судалдаг эрдэмтэд болон томоохон бизнесийн болон шинжээчид ч мөн мэдээллийн маш сайн чиглэлийн сургуулиудын компаний засаглалын эх сурвалжууд болж чадна. Хэдж-сангийн буюу хүрээлэнгүүдийн гишүүд багтдаг. /Хавсралтанд ирээдүйд оруулах хөрөнгө оруулалтын сангийн өгөгдсөн эх сурвалжууд гэсэн хэсгээс харилцах хаяг менежерүүд болон борлуулагчид нь бизнесийн болон вэб сайтуудыг нь үзэж болно/. чиглэлээр сурвалжлага хийдэг дундаж түвшингийн Их сургуулиудын компаний засаглалын хөтөлбөрүүдэд сурвалжлагчид олж тогтоож чадахааргүй нарийн хамрагдсан тэнхимүүд болон эрдэм шинжилгээний төвөгтэй санхүүгийн маневрууд болон ня-бо ажилтнуудын явуулсан эрдэм шинжилгээний бүртгэлийн практикуудын тадаар ойлголт өгөхөд тус судалгаанууд нь өгүүлэл бичих ашигтай зөвлөмжүүд болдог. болон маш сайн санаа өгч болно. Цөөхнийг нэрлэхэд Үйлдвэрчний эвлэлийн тэргүүн лидерүүд, боловсон Мексикын ТВ Азтека, Энэтхэгийн Сатям Компьютер хүчний зөвлөхүүд, компаний нөхөн төлбөрийн Системс Лимитэд, Италийн Пармалат Эс Пи Эй мэргэжилтнүүд болон боловсон хүчин олж авахад болон АНУ-ын Энрон корпорац мэтийн компаниудад зуучилдаг пүүсүүд мөн зөвлөмж экспертизээр туслах болсон үйл явдлуудыг судалсан олон тооны эрдэм боломжтой байдаг. шинжилгээ судалгааны ажлуудын талаар энэхүү Зааварчилгаанд иш татсан байгаа /Энэхүү хэсгийн төгсгөлд байгаа эх сурвалжуудын хэсэг болон Сонгон авсан эх сурвалжууд хэмээх хавсралтыг үзнэ үү/. Хуйвалдаануудыг олж тогтоох нь Сэтгүүлчид заримдаа бизнесийн талаар өдөр тутмын Зөвхөн Харвардын их сургуулийн компаний аар саар зүйлд хэт автаж хүмүүс болон тэдгээрийн засаглалын талаарх вэб хуудсанд байдаг ажлын харилцааны талаарх хамгийн сайн өгүүллүүд бичихээ баримт бичгүүдэд 2011 оны эцсээр авч үзсэн сэдвүүд мартаж орхих нь бий. л гэхэд бусад зүйлсээс гадна нэмэлт цалин олгоход гаргасан зардлыг татвар өсгөх замаар нөхсөн хэрэг 4-р бүлэгт дэлгэрэнгүй дурьдсан гэр бүлийн хэрүүл явдлууд, цөмийн эрчим хүчний станцуудын эрсдэл маргаан өш хонзонгоос үзэхэд компаний засаглалын үүрэх чадвар болон алмайруулсан ТУЗ-үүдийн талаарх олон түүхүүд ах дүү нар нэг нэгнийхээ эсрэг, сонирхолтой судалгаанууд багтсан байдаг. дагавар хүүхдүүд нь хойд авгай нартай нь тэмцэх, үе залгамжлагчид болон ирээдүйн үе залгамжлагчдын 5 ба 6-р бүлгүүдэд тайлбарласанчлан ня-бо хооронд болсон тэмцлүүдтэй холбоотой байдаг. бүртгэлийн тайлангуудын зүүлт тайлбарууд, хавсралтууд болон ерөнхий тайлбарууд болон Шүүхийн файлуудад нэвтрэх нь тийм түүхүүдийг зохицуулах байгууллагад бүртгэгдсэн файлуудын олж тогтоох нэг арга зам байдаг бөгөөд заримдаа нарийн ширийн зүйлсийг хичээнгүйлэн судлах нь сэтгүүлчдэд гэр бүлийн харилцаануудын талаар гүн компаниудын талаар ноцтой мэдээлэл бичих гол арга гүнзгий мэдээлэл олж авах боломж олгодог. Макаугийн зам болдог. мөрийтэй тоглоомын хаан Станли Хогийн хэдэн авгай нар болон хүүхдүүд нь түүний эзэнт улсыг өмчлөхын Компаниудын гадна дотно талын бусад эх тулд шүүх дээр тэмцэлдсэн байдаг бөгөөд энэхүү гунигт сурвалжууд ч мөн чухал. Олон компаний дунд шатны түүхийн талаар нэлээд дэлгэрэнгүй нарийн ширийн менежментийн ажилтнууд, ялангуяа санхүүгийн зүйлсийг шүүхийн файлуудаас мэдэж болдог байна. хэлтсийн ажилтнууд, ихэнхдээ их тус дэм болж ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 83 БҮЛЭГ 7 Зөвлөмжийг бичих, мэдээлэх Мэргэжлийн этгээд хэллэгээс Аливаа өгүүлэл бичихдээ үндэслэлийг нь судлаад, зайлсхийх тухайн салбарын мэргэжилтнүүдээс асууж лавлаж Тоонууд, этгээд мэргэжлийн хэллэгүүдээр дүүрэн байгаад маш тодорхой өгүүлэл бичвэл уншигчдын авцалдаагүй өгүүлбэрүүдтэй бизнесийн чиглэлийн анхаарлыг татаж чадах болно. өгүүллүүд уншигчдыг төөрөгдөлд оруулдаг. n Эхний дүрэм: та юун тухай бичиж байгаагаа Мэргэжлийн этгээд хэллэг хэрэглэхээс зайлсхийх нэг маш сайн ойлгож байх хэрэгтэй арга бол нэр томъёонуудын тодорхойлолтуудыг өгөх явдал юм. Заримдаа техникийн хэллэг хэрэлэхгүй n Өөрийнхөө мэдэж байгаагаас илүү зүйл байх боломжгүй байдаг. “Сollateralized debt obliga- мэдэж байгаа юм шиг дүр эсгэн “залилах” гэж tions (CDOs)” барьцаат өр төлөх үүргүүд гэдэг хэллэг оролдох хэрэгггүй нь төлбөрийн чадвар тааруу зээлдэгчдэд өгсөн өндөр n Өгүүлбэрүүд, цэг таслал, цэгтэй таслалуудын хүүтэй моргижийн зээлээс үүдэлтэй эдийн засгийн хямралын үед ихээхэн түгээмэл хэрэглэгдэх болсон тоог тоолох хэрэгтэй. Хялбар болгох замаар үгс юм. Нью Иорк Таймс сэтгүүл маш товч бөгөөд бичилтээ оновчтой болгохыг хичээх хэрэгтэй. тодорхой тайлбарласан байдаг: “Барьцаат зээл Тухайн үйл явдлыг маш сайн мэдэж байгаа сэтгүүлч төлөх үүргүүд гэдэг нь бонд мэтийн бусдаар ямарч маш тодорхой бөгөөд уншигчдын хамгийн их холбоо хамааралгүй зээлийн хэрэгслүүдийг нэгтгэн сонирхсон зүйлсэд түлхүү анхаарч чадсан өгүүлэл фонд болгоод тэр фондынхоо хувьцааг хөрөнгө бичих боломж илүүтэй байдаг. оруулагчдад худалдах замаар банкууд бий болгосон зүйл юм”. Редакторт өгөх зөвлөмжүүд n Тухайн компанийг сайн удирдаж байгааг харуулсан эсвэл ня-бо бүртгэл эсвэл Бизнесийн чиглэлээрх байнга бичдэг өгүүллүүддээ санхүүгийн тайлагналтын скандалуудыг компаний засаглалын чухал асуудлуудыг олж тогтоож илчилсэн ашиг орлого гүйцэтгэлийн ер бусын сурахад нь сурвалжлагч нарт редакторууд туслаж хөдөлгөөнүүд чадна. n Шинэ зах зээлд нэвтрэх эсвэл шинэ Ердийн бизнесийн үйл явдлуудын цаана байгаа бүтээгдэхүүний шугам нэвтрүүлэх мэтээр асуудлуудыг шаламгай олж тогтоодог байх хэрэгтэй. компаний стратегийн шинэ чиглэл бий болох Тэдгээр нь ихэвчлэн компаний засаглалын илүү гүн гүнзгий асуудлуудаас урган гарсан байдаг. /Эдгээр n Компанийг хэрхэн хүнд байдлаас гаргах вэ сэдвүүдийг энэхүү Зааварчилгааны өмнөх бүлгүүдэд гэдэг талаар менежмент болон ТУЗ-ийн илүү дэлгэрэнгүй авч үзсэн билээ/. хоорондох зөрчлүүдийг хурцатгасан уналт эсвэл ноцтой асуудлууд тулгарсан n Өндөр албан тушаалын гүйцэтгэх ажилтнууд эсвэл ТУЗ-ийн гишүүдийг томилох, халах n Компаний хөрөнгийг хулгайлсан, буруугаар ашиглан шамшигдуулсан эсвэл хээл хахуулийн n Компаний өмчлөлд ихээхэн өөрчлөлт орох асуудлууд /хувьцаа гаргалт, буцааж хувьцаагаа худалдан авалт, хөрөнгө оруулагч байгууллагуудыг n Хувьцаа эзэмшигчид нь ТУЗ болон компаний оролцуулан томоохон өмчлөгчид; хувьцааны менежменттэй зөрчилдсөн ангилалууд болон өмчлөлийн бүтэц n Бусад зүйлсээс гадна байгаль орчин, ажлын эсвэл хуваарилалтын бусад өөрчлөлтүүд; байр, нийтийн эрүүл мэндийн асуудлуудаар компаниудын нэгдэлт худалдан авалт; орон нутгийн олон нийтийн лидерүүд, тархсан өмчлөл дэх гэр бүлийн өмчлөл эсвэл сонирхогч бүлгүүд, үйлдвэрлэгчид эсвэл хувьчлалт/ хөдөлмөрчидтэй хэл амаа ололцохгүй байдал n Өндөр албан тушаалтнуудын эсвэл ТУЗ‑ийн үүссэн гишүүдийн цалин урамшуулал, нөхөн n Хөрөнгийн биржид бүртгүүлэх журамд гарсан олговорт орсон өөрчлөлтүүд өөрчлөлтүүд. Юунаас үүдсэн яагаад? 84 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Бараг бүх бизнесийн чиглэлийн өгүүллийн хэвлэн нийтэлсэн эсвэл вэб сайт дээр тавьсан хувилбараас гадна видео, аудио материал ашиглан сайжруулж болдог. Бизнесийн чиглэлийн сурвалжлагчийн хувьд нэгдүгээр асуулт нь: видео клип, тайлбар текст бүхий гэрэл зураг эсвэл цуврал гэрэл зургууд эсвэл аудио бичлэг зэрэг мэдээллийн хэрэгслийн ямараар нь өгүүлэл чинь хамгийн сайн борлогдох вэ? Өгүүллийнхээ форматыг хэрхэн мэдээнүүд байвал уламжлалт мэдээний формат илүү сонгох вэ? тохиромжтой. Тухайн мэдээ нь уншигчдад хамгийн Компаний засаглалын талаарх өгүүллүүд бичих чухал мэдээллийг юуны өмнө өгөөд бусад мэдээллийг тодорхой томъёолол байхгүй. Тэдгээр нь ихэнхдээ хөмөрсөн пирамид байдлаар доош нь цувуулан хувь хүний шинж чанарын зөрчил, эрх мэдлийн төлөө өгүүлсэн байна. тэмцэл, шунал, айдас, нийгэмд эзлэх байр суурь эрх Бизнесийн чиглэлийн өгүүлэлд эхлээд хэлэх гол мэдэлтэй холбоотой хүмүүсийн драма байдаг. Тухайн тоонуудыг маш болгоомжтой сонгох хэрэгтэй өгүүллийн шинж чанар нь мэдээ, бүрэн хэмжээний бөгөөд эхний өгүүлбэрт хэт олон тоонууд оруулахаас өгүүлэл, мэдээ-бүрэн хэмжээний өгүүлэл, профиль, зайлсхийх нь чухал. Жишээлбэл, компаний гол сурвалжлага гэх мэт ямар форматтай байхыг хэлээд гүйцэтгэх ажилтан ажлаас гарсан буюу түүнийг өгнө. халсан тухай өгүүлээд, дараа нь гол худалдан Форматыг сонгохдоо өөрөөсөө гурван асуулт асуух авалтууд эсвэл бизнесийн шугамыг зарсан тухай хэрэгтэй: болон хувьцаа эзэмшигчдийн санаачлагуудын талаар өгүүлэх нь зүйтэй. n Уг үйл явдлыг яаж өгүүлвэл уншигчдын сонирхлыг төрүүлж өөртөө татаж чадах Бүрэн хэмжээний өгүүлэл хамгийн сайн арга зам байхаар байна вэ? Нэг их хүчтэй цаг хугацааны элемент байхгүй, ерөнхий сэдэвтэй, мэдээ болгон хүргэж буй өгүүллийг n Тухайн өгүүллийн материалд ямар формат тодорхой өнцгөөс харуулсан тийм өгүүллийг бүрэн илүү зохимжтой вэ? хэмжээний өгүүлэл гэнэ. Жишээлбэл, Хюлет Пакард компани гүйцэтгэх захирлаа халснаас хойш хэдхэн n Яагаад уншигч уг өгүүллийг сонирхох ёстой хоногийн дараа гарсан уг компаний ТУЗ-ын тухай юм? өгүүлэл байдаг. Жишээлбэл, компаний стратеги Янз бүрийн өгүүллийн хэлбэрүүдийн зарим ерөнхий чиглэлд гарсан өөрчлөлтүүд, гүйцэтгэх захирлыг тодорхойлолтуудыг доор дурьдав. Үүнд: орлож болох хүний тухай, ялангуяа гэр бүлийн бизнесийн хувьд өв залгамжлахтай холбоотой Мэдээ асуудлууд байж болно. Хэрэв тухайн өгүүлэл нь болж өнгөрсөн эсвэл болох гэж буй ямар нэгэн зүйлийн талаар урьд Мэдээ–бүрэн хэмжээний өгүүлэл өмнө нь сурвалжилж мэдээллэж байгаагүй шинэ Зарим өгүүлэлүүд нь мэдээнүүд болон бүрэн хэмжээний өгүүллийн хоорондох завсарт багтаж ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 85 БҮЛЭГ 7 Зөвлөмжийг бичих, мэдээлэх болно. Сэдэв нь өнөөгийн үйл явдал эсвэл мэдээнд Үзэл бодлоо илэрхийлэх багана багтаж буй хүний тухай байж болох боловч өгүүлэл нь илүү өргөн цар хүрээтэй бөгөөд тухайн өгүүлэлд Сэтгүүлчид тухайн компаний стратегийн талаар асууж багтааж болох тайзны цаадах нарийн ширийн менежмент болон ТУЗ-ийг нь шүүмжилж болдог зүйлсийг түлхүү оруулсан байж болно. Жишээлбэл, бөгөөд шууд баримттай мэдээнүүдээс илүү нөмөр Шинэ захирлууд нь хэрхэн компаний бодлого болон нөөлөгтэй вэбсайтны баганануудаар үзэл бодлоо шийдвэр гаргалтанд нөлөөлсөн тухай; ня-бо илэрхийлдэг байна. India’s Livemint.com вэбсайт дээрх бүртгэлийн скандалууд эсвэл хувьцааны үнийн энэхүү багананд Тамал Бандёдапхия хэмээх сэтгүүлч уналтын дараа компани хэрхэн эргэн сэргэж хөл Ражастхам Банкны хяналтын алдах дарамтанд ороод дээрээ босч байгаа тухай байж болно. байгаа Правал Кумар Таяалын албан тушаалын талаар асуултууд хэрхэн асууж чадсаныг анзааран харж Профиль болно. http://bit.ly/I9LOuC Профиль буюу богино хэмжээний намтарчилсан өгүүлэл нь нэг хүний тухай голчлон өгүүлэх бөгөөд тухайн хүний иж бүрэн намтар төрхийг гаргахыг оролддог. Энэ нь тухайн хүнтэй хийсэн ярилцлагад Өгүүллийн бүтцийг найруулахдаа тулгуурласан байж болох боловч хамран ажиллагсад, эдгээр хэрэгслүүдийг ашиглаж гэр бүл, найз нөхөд, бүр өрсөлдөгчид зэрэг бусад болно эх сурвалжуудыг мөн оруулсан байна. Профиль нь Компаний засаглалын талаарх өгүүллүүд бичихдээ мөн тодорхой бизнес буюу компанид төвлөрсөн нарийн төвөгтэй мэдээллийг илүү жижигхэн хэсгүүдэд байж болох бөгөөд тухайн компаний хувьд ямар залдах нь уншигчдад илүү аятайхан байдаг. нэгэн ялгаатай мэдээллэх шаардлагатай гэж үзэхүйц зүйл байвал тийнхүү оруулж болно. Жишээлбэл, гэр Жагсаах арга техник бүлийн бизнесийн залуу гишүүдийн тухай; компаний Ихэнхдээ төсвийн талаарх өгүүллүүдэд ашиглагддаг бодлого чиглэлийг шүүмжилж байгаа томоохон энэхүү аргыг мөн гол үйл явдлуудын тойм эсвэл чухал хувьцаа эзэмшигчийн тухай ч байж болно. зүйлсийг харуулахад ашиглаж болдог. Энэхүү арга Мөрдөн сурвалжлах сэтгүүл зүй нь уламжлалт мэдээний эхний өгүүлбэрээр эхлэн Мөрдөн сурвалжилсан сурвалжлага нь мэдээ араас нь нэмэлт мэдээллийн цөөн хэдэн параграфууд болон бүрэн хэмжээний өгүүллийн аль алиных яваад ардаас нь туслах мэдээллүүдийг жагсаадаг. нь элементүүдийг агуулсан байдаг бөгөөд аль ч Тик ток хэлбэрээр үр ашигтайгаар бичиж болдог. Мөрдөн Энэхүү хар ярианы нэр томъёо нь /тик ток гэдэг нь сурвалжилсан сурвалжлага гэж тооцохын тулд тухайн цаган дээрх минут секундын зүүний гаргах дууг өгүүлэл нь ямар нэгэн буруу зүйлийг илрүүлэн анх хэлсэн хэрэг/ мэдээллийн гол гол үйл явдлууд гол удаа нийтэд мэдээллэж байх ёстой. Энэ нь мэдээ тоглогчдын үзэж буйгаар хэрхэн өрнөсөн болох ул эсвэл бүрэн хэмжээний өгүүллээс илүү урт байх мөрийг хронологийн буюу цаг хугацааны дарааллаар бөгөөд олон хоногийн үйл явдлуудын цувралуудыг харуулдаг. танилцуулсан гол текстэндээ нэмэлт болж өгөхүйц хүрээлсэн хэлбэртэй тайлбаруудтай байж болно. Хэсгүүдэд хуваах арга техник Тийм тайлбарууд нь гол текстээсээ жижигхэн байх Энэ нь өгүүллийг номын бүлгүүд мэт хэд хэдэн бөгөөд тус бүр нь тухайн текстэнд орсон дэд- хэсгүүдэд хуваан уншигчдын анхаарлыг янз бүрийн сэдэвүүдэд чиглэсэн илүү дэлгэрэнгүй эсвэл суурь гол зүйлсэд хандуулахад тусладаг визуал хэрэгсэл мэдээлэл өгч байдаг. юм. Эдгээр хэсгүүд нь том цэг эсвэл том үсэг эсвэл дэд бүлэг/ гарчиг/ мэтийн график хэрэгслүүдээр Жишээлбэл, компаний тухай дэлгэрэнгүй өгүүлэл нь тусгаарлагддаг. сэжиг бүхий эсвэл хууль бус маневруудыг илчилсэн шинжтэй байвал сурвалжлага гэж үзэж болно. Нэг Волл Стрит Журналын формула сайн жишээ бол Глоб энд Мэйлсийн бичсэн Хятадын Энэхүү арга техникийг түүнийг анх боловсруулан ойн аж ахуйн корпорацийн Хятадад эзэмшдэг мод сайжруулсан сонины газрын нэрээр нэрлэсэн бөгөөд бэлтгэх аж ахуйн талаарх өгүүллийг уншиж болно ихэвчлэн бүрэн хэмжээний өгүүллүүд болон мэдээ- /бүлэг 5/. бүрэн хэмжээний өгүүллүүд бичихэд ашиглагддаг. Энэ нь тухайн хүн, үйл явдал болсон газар эсвэл 86 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? СУРВАЛЖЛАГЧИЙН ТЭМДЭГЛЭЛИЙН ДЭВТЭР Нэг хэсэг сэтгүүлчид зөвлөмж туслалцаа татвал наад зах нь тухайн шинжээчийн фирмийн авахын тулд шинжээчдэд ихээхэн найдлага нэр болон тухайн яригдаж буй компанитай ямар тавьдаг байсан. Гэхдээ Энрон корпорац харьцаатайг нь ядаж тодорхой бичих шаардлагатай” будаа болсноос хойш тэр үе өөрчлөгдсөн. Ихэнх гэжээ. шинжээчид Энроны талаар шүүмжлэлтэй хандаагүй 2012 онд Моргенсон бичихдээ “ялангуяа том хөрөнгө бөгөөд бүр сэтгэл нь ч хөдлөөгүй гэхэд болно. оруулалтын банкнуудын олон шинжээчид хөрөнгө Шинжээчдийн олон компаниуд Энронтэй гэрээтэй оруулагчдаас хөрөнгө босгох, өөр компанитай нэгдэх ажиллаж төлбөр авдаг байсан нь мэдэгдсэн. Тийм худалдан авах зэрэг асуудлуудаар зөвлөлгөө авдаг шинжээчид бие дааж ажиллах боломжгүй бөгөөд байсан бизнесийн харилцаатай компаниудын талаар эерэг мэдээлэл өгөх хандлагатай байдаг. эерэг зүйлс бичицгээдэг нь тодорхой болсон. Энэхүү “Энроны илчлэгдээгүй түүхийг илрүүлсэн нь “ хэмээх зөрчилтэй байр суурь нь интернетийн компаниуд КЖР сэтгүүлд 2002 онд гарсан өгүүлэлдээ Нью Иорк цэцэглэн хөгжсөнөөс хойш олны анхааралд хүрэх Таймсын сэтгүүлч Гретчен Моргенсон “Бизнесийн болсон бөгөөд шинжээчдийн ажлуудад хийсэн чиглэлээр бичдэг сурвалжлагчид одоо шинжээчдийн шалгалтаар хөрөнгө оруулагчдад тухайн шинжээчид үгийг иш татах хэрэггүй болсон байх” гэжээ. өөрсдөө зөвлөж байсан компаниудаа ч басамжлан Тэрээр цаашаа бичихдээ “ хэрэв тэд цаашид иш доромжилсон дотоод имэйлүүд шидэлцэж байсан нь илэрсэн байдаг” гэжээ. Бизнесийн чиглэлээр бичдэг сурвалжлагчдын ёс зүйн асуудлууд нь улс төр, спорт болон аливаа бусад чиглэлээр бичдэг сурвалжлагчдынхаас ялгаатай зүйл бараг байхгүй боловч зарим онцгой асуудлууд байдаг бөгөөд ашиг сонирхолын зөрчлүүд үүсэх боломж магадгүй илүү өндөр байдаг байж болно. үйл явдлыг харуулсан гарчигаар эхэлдэг. Өгүүлэл нь гэрэл зургууд эсвэл аудио бичлэг зэрэг мэдээллийн онцгой зүйлээс эхлэн дараа нь ерөнхий зүйл рүү хэрэгслийн ямараар нь өгүүлэл чинь хамгийн сайн үргэлжилдэг. Гуравдах эсвэл дөрөвдөх параграфтаа борлогдох вэ? тухайн өгүүллийн гол сэдэвийг илэрхийлсэн тусгай үсгээр бичсэн параграфтай байна. Шийдвэр нь тухайн өгүүлэлд оруулчихаар ямар визуал материал бэлэн байгаагаас хамаарна. Сурвалжилж буй хүнтэйгээ хийсэн ярилцлагыг камераар аван видео болгож болно. Эсвэл аудио интервью байдлаар Малтимедиа ашиглан өгүүллэгээ бичлэг хийгээд вэб сайтаас хүмүүс татаж аваад сайжруулах нь компьютеээр эсвэл MP3 плэйр ашиглан сонсох Бараг бүх бизнесийн чиглэлийн өгүүллийн хэвлэн бололцттой болгож болно. Аувио тайлбартай цуврал нийтэлсэн эсвэл вэб сайт дээр тавьсан хувилбараас гэрэл зурагнуудыг слайдшоү байдлаар оруулж өгөх нь гадна видео, аудио материал ашиглан хүний дуу нарийн төвөгтэй технологиудыг тайлбарлахад хялбар дүрс нэмж сайжруулж болдог. Бизнесийн чиглэлийн болгодог талтай. сурвалжлагчийн хувьд нэгдүгээр асуулт нь: видео клип, тайлбар текст бүхий гэрэл зураг эсвэл цуврал Олон мэдээний өрөөнүүд одоо үед өөрийн гэсэн ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 87 БҮЛЭГ 7 Зөвлөмжийг бичих, мэдээлэх боломжтой болох үүднээс энгийн бөгөөд үнэтэй бус видеокамерууд эсвэл видео бичлэгийн хэрэгсэл ӨГҮҮЛЭЛ БИЧИХ худалдан авах болсон. АРГА ХЭРЭГСЭЛ Өгүүлэл бичих санааг хаанаас олж авч Зарим сурвалжлага эр зориг болох вэ? шаарддаг Компаний санхүү болон үйл ажиллагаануудыг ухаж Нийгмийн мэдээллийн хэрэгсэл нь байнга байгаад буруу үйлдлүүд илрүүлдэг сэтгүүлчид том санхүүгийн блогуудыг шалгаж, “Tweets” корпорацууд болон баян бизнесийн хүмүүсээс даралт болон Фэйсбүүк мэтийн нийгмийн шахалт хүлээх нь байдаг. сүлжээнүүдийг үзэж байдаг сэтгүүлчдэд Тэр бүү хэл өөрсдийнх нь редакторууд эсвэл хэвлэн хамгийн сайн эх сурвалж болж өгдөг. нийтлэгчид ноцтой сурвалжлагуудаас зайлсхийн том реклам гаргагч компаниуд, нөлөөтэй бизнесийнхэн, хүчирхэг улс төрчдийг гомдоохоос айдаг болохыг Ройтерд зориулагдсан Феликс Салмоны олж тогтоосон байдаг. Хэвлэн нийтлүүлэхэд хүндрэл санхүүгийн блог болох “Хийжүүлсэн ундаа учирч болох ч тухайн өгүүлэх гээд байгаа зүйлсээ маш дахь лимоны хэрчим” нэртэй блог нь нарийвчлан судалж үзсэн бөгөөд хэлэн нийтлэх нь компаний үйл явдлууд болон менежментийн бүх талуудад шударга зүйл болно гэдгийг харуулж чадсан сэтгүүлчид л дээд боссууддаа тухайн өгүүллээ өөрчлөлтүүдийн талаарх ноцтой мэдээнүүд нийтлүүлэх нь зөв болохыг итгүүлж чаддаг. байнга гаргадаг. http://blogs.reuters.com/felix-salmon/ Хэвлэн нийтлүүлэхийг нь таслан зогсоох, айлган сүрдүүлэх оролдлогуудтай тэмцэх хамгийн сайн хамгаалалт бол хөдөлшгүй үнэн байх явдал юм. Гэвч Зеро Хэдж хэмээх бас нэг блог нь өдөр заримдаа хөдөлшгүй үнэн байх ч хангалтгүй байх нь тутмын гол сэтгүүл зүйд хамаарахгүй ч бий. бусад сэтгүүлчдэд санаа авах сайн эх Индонез дахь хүчирхэг бизнесмэнтэй холбоотой үүсвэр болохуйц заримдаа таагдашгүй өгүүлэл нь тэр үед Индонезийн хамгийн том санхүүгийн асуудлууд руу сэтгүүлчдийн мэдээллийн сэтгүүл болох Темпогийн ерөнхий анхаардлыг гүн хандуулдаг блог юм. редактор байсан Бамбанг Харумуртид том цохилт болсон. Уг өгүүлэлд 2003 онд Жакарта хотын зах http://www.zerohedge.com/ дээр гарсан сэжиг бүхий гал түймэрт тухайн талбайд өндөр үнэтэй худалдааны төв барьж байгуулах гэсэн Салмон болон Зеро Хэдж блогуудын аль компаний төлөвлөгөөтэй холбоотой байж болох юм гэж буруутгасан байдаг. аль нь үнэн зөв найдвартай мэдээлэл гаргадгаараа нэр хүндтэй болж чадсан Уг төслийн ард байгаа бизнесмэн болох Томи хэдий ч сэтгүүлчид нийгмийн сүлжээнүүд Вината Харимурт болон түүний хоёр хамтрагчдыг шүүхэд өгч нэр төрийг нь гутаасан гэж заалдсан. болон блогуудыг шалгахдаа болгоомжтой Дараа нь засгийн газар оролцож хүний нэр төр хандах шаардлагатай. гутаасан эрүүгийн хэрэг тулган сэтгүүлчдийг хоёр жил хорих ял оноохыг шаардсан Энэ ял нь дэлхий даяарх сэтгүүлчдийн дургүйцлыг төрүүлсэн бөгөөд уг сэтгүүлийн ажилтнуудыг хэвлэлийн тухай хуулиар дижитал мэдээллийн технологиор тоноглогдсон биш эрүүгийн хуулиар шийтгэж байгаа нь Индонез байдаг бөгөөд хэрэв та тийм орчинд ажиллах азтай улсан ардчилал хэвлэлийн эрх чөлөө байхгүй болсныг бол танай редактор чинь видео зурагчин, дууны харуулж байна гэж эсэргүүцэл илэрхийлсэн. техникч зэргийг таньтай цуг томилолтоор явуулах бизээ. Гэхдээ олон сурвалжлагчид онлайнаар Харимуртид бизнесмэн хүний нэр төр гутаасан өөрсдийн гэсэн дижитал материалууд цуглуулах хэргээр буруутган нэг жил хорих ял оноосон. Хоёр 88 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? сурвалжлагчид нь цагаатгагдсан боловч дээд шүүх нь магадгүй илүү өндөр байдаг байж болно. доод шатны шүүхийн шийдвэрийг цуцлан тэдгээр сэтгүүлчдийг хэвлэлийн тухай хуулийн дагуу шийтгэх Компаниуд эерэг сурвалжлага хийлгэхийн ёстой гэж үзсэн. тулд бүтээгдэхүүн бэлэглэх нь олонтоо байдаг. Сэтгүүлчид тухайн бүтээгдэхүүнийг нь туршиж Шүүхийн заргууд сэтгүүлчдэд гол аюул занал шалгах зориулалтаар бүтээгдэхүүнийг нь зээлээр учруулдаг боловч корпорацууд болон олон нийттэй авахыг зөвшөөрч болох ч тухайн бүтээгдэхүүнийг нь харьцах төлөөлөгчдийн үзүүлэх дарамт нь хавьгүй компанид нь буцааж өгөх шаардлагатай. Компьютер, илүү их тохиолддог. Срөг өгүүллүүдийн субъект нь хөдөлгөөнт хэрэгсэл гэх мэтийг бэлгэнд авах нь томоохон зар суртачилгааны компани байвал тийм сэтгүүлчид бодитой сурвалжлага хийхэд саад учруулж өгүүлэл нэн даруй хариу арга хэмжээтэй учирдаг. ашиг сонирхлын зөрчил бий болгодог. Тийм дарамт шахалтын үед редакторууд болон сонины газрын эзний дэмжлэг маш чухал байдаг. Олон орнуудад сэтгүүлчид заримдаа зардлаа нөхөх гэж мөнгөтэй дугтуй авдаг уламжлалтай Хэрэг мөрдөн сурвалжилсэн сэтгүүл зүйг дэмжин байдаг. Ихэнх олон улсын байгууллагууд өөрсдийн эх үүсвэрээр хангадаг хэд хэдэн байгууллагууд ажилтнуудад тийм бэлэг авахыг хориглосон байдаг. байдаг. Тэд хэрэг мөрдөн сурвалжлах сэтгүүл зүйн Гэвч сурвалжлагчид нь бага цалинтай бөгөөд бэлгийг холбогдолтой хичээл, бие даасан курсууд болон орлогынхоо нэмэлт эх үүсвэр болгодог компаниудад жишээнүүдээр хангадаг. Тэдгээр байгууллагуудын тийм уламжлал хадгалагдсаар байдаг. дунд дараах байгууллагууд багтдаг: Бэлэг сэлтээс татгалздаг сэтгүүлчид уншигчдынхаа Хэрэг мөрдөн сурвалжлах төв: http://cironline.org/ итгэлийг хүлээж сайн сэтгүүлч болохоо харуулах боломж илүү байдаг. Мөрдөн сурвалжилдаг сурвалжлагчид болон редакторууд: http://www.ire.org/ Ихэнх томоохон мэдээллийн байгууллагууд бизнесийн чиглэлийн сурвалжлагчид болон тэдний Эрэн сурвалжлах самбар: http://www.datatracker.org/ гэр бүлийнхнийг сурвалжилж буй эсвэл ирээдүйд Олон улсын сэтгүүлзүйн төв: сурвалжлах компанийхаа хувьцааг худалдан авахыг нь http://www.icfj.org/ хориглодог. Компаниудад сурвалжлага хийж байхдаа олж авсан мэдээллийг хөрөнгө оруулагчид, шинжээч Олон улсын сэтгүүлзүйн сүлжээ: http://ijnet.org/ эсвэл өөр хэн ч байсан тухайн компанид тодорхой ашиг сонирхолтой байгаа бусад хүнд задруулахгүй Олон улсын эрэн сурвалжлах сэтгүүлзүйн байх ёстой. консорциум: http://www.publicintegrity.org/investiga- tions/icij/pages/resources/ Мэдээнүүдээс үүдэн эсвэл сургаар хувьцааны үнэ дээш доош болох нь байдаг учраас сэтгүүлчид Пойнтерын институт: http://www.poynter.org/ бүх мэдээллийг нарийн чанд шалгаж байх талаар Филиппины эрэн сурвалжлах сэтгүүлзүйн төв: анхааралтай хандах ёстой байдаг. Хэрэглэгчдийн сэтгэгдэл, хөрөнгө оруулагчдын үйлдэл, менежерүүд http://pcij.org/ болон захирлуудын нэр хүндэд мэдээллийн хэрэгсэл дээр байгаа мэдээлэл нөлөөлж болно. Гэхдээ тэглээ гээд сэтгүүлчид хэт болгоомжтой байх ёстой гэсэн үг Ёс зүйн саад бэрхшээлүүдийг биш харин бичих мэдээлэл хийхдээ хамгийн өндөр даван туулах нь мэргэжлийн стандартууд дагаж мөрдөж ажиллах Бизнесийн чиглэлээр бичдэг сурвалжлагчдын ёс ёстой гэсэн үг юм. зүйн асуудлууд нь улс төр, спорт болон аливаа бусад Энэ нь бүх талуудыг адилхан хангалттай хамарсан чиглэлээр бичдэг сурвалжлагчдынхаас ялгаатай зүйл шударга тэнцвэртэй өгүүллүүд бичихийн чухлыг бараг байхгүй боловч зарим онцгой асуудлууд байдаг харуулж байгаа хэрэг болно. бөгөөд ашиг сонирхолын зөрчлүүд үүсэх боломж ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 89 БҮЛЭГ 7 Зөвлөмжийг бичих, мэдээлэх ? ТА ЮУ МЭДЭХ ВЭ? Таавар төрлийн өгүүллийг нэрлэдэг аман ярианы 1. Бизнесийн чиглэлийн сурвалжлагч нэр томъёог юу гэдэг вэ? томоохон гангийн үйлдвэрийг байнга А. Инвестигатив сурвалжилдаг байжээ. Түүний эцэг Б. Тик ток эх нь тус компаний тодорхой хувьцааг В. Хэсэгчлэн хуваах арга эзэмшдэг. Тухайн компаний хувьцааны үнийг ихээхэн бууруулхаар зарим 3. Зарим сурвалжлагчдын үзэж байгаагаар хүндрэлүүд тус компанид учирсныг тэр сурвалжлагчид шинжээчдийг эх сурвалж мэдэж байвал яах ёстой вэ? болгохдоо ямар нэгэн байдлаар А. Эцэг эхийнхээ хувьцааны талаар редактортаа эргэлзээтэй хандах ёстой гэж үздэг. хэлээд тус компанийг сурвалжлахаа болих Яагаад: Б. Редакторт хэлэх шаардлагагүй. Тус компаний А. Шинжээчид нь судлаж буй компаниудаасаа бие талаар аль болох шударгаар сурвалжилсан даасан байх шаардлагагүй хэвээр байх Б. Шинжээчид мэдлэггүй В. Эцэг эхийгээ хувьцаагаа нэн даруй худалдаж В. Олон шинжээчид олон нийтэд мэдэгдэхгүй мөнгө болгохыг зөвлөх албан бусаар мэдээлэл хийх дуртай. 2. Гол үйл явдлын үндэс суурийг цаг хугацааны дарааллаар харуулдаг Хариултууд: 1. A, 2. B, 3. A 90 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? ЭХ СУРВАЛЖУУД БҮЛЭГ 7 Редакторын тэмдэглэл: 7 дугаар бүлгийг бэлтгэхэд дараах эх сурвалжуудыг авч ашиглав. Ихэнх вэбсайтуудад нь дурын уншигч нэвтэрч орох боломжтой. Wall Street сэтгүүл, Financial Times зэрэг тодорхой хэвлэл мэдээлэлийн хувьд нэвтрэх захиалга өгөх шаардлагатай. New York Times нь сар бүр үзэгчдэд зориулж хязгаартай тооны архивласан материал өгдөг. НИЙТЛЭЛ, БҮТЭЭЛҮҮД Paul Wolfowitz, “Эрх чөлөөний эхний төсөл”, New Tamal Bandyopadhyay, “Компанийн засаглал болон York Times, 2004 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр. Ражастханы банк”, LiveMint.com, 2011 оны 11 http://nyti.ms/ISPbr0 дүгээр сарын 21-ний өдөр. http://bit.ly/I9LOuC Ben Worhen, Joann S.Lublin, “Хямрал HP-ийн захирлыг дайрав”, Wall Street сэтгүүл, Anne Molyneux, “Компанийн засаглал: Эрэн 2011 оны 9 дүгээр сарын 22-ны өдөр. сурвалжлах бизнесийн сэтгүүл”, танилцуулга, http://on.wsj.com/HEhew9 2011 оны 5 дугаар сар, Ханой. Ивээн тэтгэч: Дэлхийн компанийн засаглалын форум. “Индонезийн редактор Libel-ээс болж хоригдов”, BBC News, 2004 оны 9 дүгээр сарын 16-ны өдөр. Takashi Nakamichi, Atsuko Fukase, “Японы төв http://bbc.in/J8GEga банкир Олимпийн хэрэгт харамсав”, Wall Street сэтгүүл, “Дээд шүүхээс Bambang Harymurti-д нэг жилийн ял 2011 оны 11 дүгээр сарын 16-ний өдөр. оноов”, Хил хязгааргүй сэтгүүлчид, 2006 оны http://on.wsj.com/IM8VhF 3 дугаар сарын 8-ны өдөр. http://bit.ly/IFMmr9 Dean Starkman, “Санхүүгийн сэтгүүлзүй юунд зориулагдсан вэ?” Аудит, Колумбийн сэтгүүлзүйн НОМ, СУДАЛГАА тойм, 2009 оны 1 дүгээр сарын 13-ний өдөр. “Тооны цаадах бизнесийн сурвалжлага: http://bit.ly/HDZts0 Корпорацийн засаглалын сайн, муу, харгис гурвыг олох нь,” 2009 оны 10 дугаар сард сурсан хичээл, Mark Tran, “Parmalat-ийн санхүүгийн захирал асан Дэлхийн компанийн засаглалын форум болон сэтгүүлчдийг зодов”, Guardian, Олон улсын санхүүгийн корпораци, Дэлхийн банк 2004 оны 1 дүгээр сарын 5-ний өдөр. групп. http://bit.ly/IEZAHl ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 91 СОНГОСОН ЭХ СУРВАЛЖУУД Компанийн засаглалд улам гүн нэвтэрч орохыг хүссэн сэтгүүлчид нь их хэмжээний эх сурвалжуудыг онлайнаар олж болно. Танай улс, эсвэл бүс нутагт Компанийн засаглалын институт, захирлууд (заримыг нь жагсаан бичсэн) нь сургалт, семинар санал болгохын зэрэгцээ үндсэн материал, бусад эх сурвалжаар хангаж болно. Доор зарим эх сурвалжийг сонгосон бөгөөд ихэнхийнх нь загвар, дээж боломжтой байгаа. Түүнчлэн эрэн сурвалжлах сэтгүүл зүйн мэдээлэл, эх сурвалжаар сэтгүүлчдэд тусалдаг тусгай байгууллагуудыг үзнэ үү. n КОМПАНИЙН ЗАСАГЛАЛЫН ТОЙМ улсын гишүүнчлэлтэй байгууллага юм. ОУКЗС нь компанийн засаглалын асуудлаарх шийдэл, үзэл баримтлалыг Олон улсын байгууллагууд эрэлхийлдэг. Мэдээний хэсэг дээрээ компанийн засаглалын мэдээнүүдийн чиг хандлагын талаар илүү сайн авч үздэг. CFA институт http://www.cfainstitute.org Олон улсын нэгдсэн тайлагналын зөвлөл Мэргэшсэн санхүүгийн шинжээч болох шалгалтуудыг давсан http://www.theiirc.org/ хөрөнгө оруулалтын мэргэжилтнүүдийн дэлхий хамгийн Корпораци, хөрөнгө оруулалт, нягтлан бодох бүртгэл, том холбооноос бүрдүүлсэн олон улсын, ашгийн төлөө үнэт цаас, хууль эрхзүй, академик болон стандарт тогтоох бус байгууллага. Дэлхийн хэмжээний мэргэжилтнүүдтэй салбарууд, иргэний нийгэмлэгийн удирдагчдаас бүрдсэн. нэгдэхийг санал болгож, нягтлан бодох бүртгэл, аудит, Тайлангууд гаргадаг. компанийн засаглал (Бүртгэлтэй компаниудын компанийн засаглал: Хөрөнгө оруулагчдын гарын авлага, хоёрдугаар Исламын санхүүгийн үйлчилгээний зөвлөл хэвлэл) болон бусад хөрөнгө оруулалтын сэдэв()-ээр үндсэн http://www.ifsb.org/ материал, академик судалгааг хэвлэж гаргадаг. Банк, хөрөнгийн зах зээл болон даатгалын салбарын зарчмуудыг гаргаж, олон улсын стандартыг тогтоох замаар Дэлхийн компанийн засаглалын форум Исламын санхүүгийн үйлчилгээний салбарын тогтвортой http://www.gcgf.org/ байдлыг дэмждэг. Шинээр гарч ирж буй зах зээлүүд болон хөгжиж буй улс орнуудын компанийн засаглалын өөрчлөлт шинэчлэлтийн Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, төлөөх тус Форум нь компанийн засаглалын талаарх хөгжлийн байгууллага (ЭЗХАХБ) сургалтын материалаар хангаж, компанийн засаглалын http://www.oecd.org/topic/0,3699, асуудлаар судалгаа нийтэлж, үйл ажиллагааны талаараа en_2649_37439_1_1_1_1_37439,00.html дэлхий даяар тогтмол тайлан гаргадаг. Францад байрлалтай, 34 гишүүн улс оронтой. ЭЗХАХБ-ийн Компанийн засаглалын зарчмууд нь дэлхийн компанийн Олон улсын санхүүжилтийн корпораци засаглалын хууль тогтоомж, шилдэг арга практикийн үндэс www.ifc.org/corporategovernance суурь болдог. Өөр эх сурвалжуудад компанийн засаглалын Дэлхийн банкны группын гишүүн ОУСК нь хөгжиж буй улс талаарх статистик мэдээ, судалгаа, ном бүтээл болон олон орнуудын хувийн хэвшлийн салбарт төвлөрсөн дэлхийн улсын мэдээ ордог. хамгийн томоохон хөгжлийн институт юм. Вэбсайтаараа дамжуулж дэлхийн дахины компанийн засаглал, ялангуяа Transparency International гэр бүлийн эзэмшилтэй болон төрийн өмчит компаниудын http://www.transparency.org талаар өргөн хэмжээний эх сурвалжаар хангадаг. Бүс нутагт үүсгэн байгуулагдсан 90 гаруй үндэсний бүлэгтэй, бүлгийн зохион байгуулалтаараа дамжуулж Олон улсын худалдааны танхим авилгалын эсрэг тэмцдэг олон улсын иргэний http://www.iccwbo.org нийгэмлэгийн байгууллага. . ОУХТ-ын үйл ажиллагаа нь арбитрын үйл ажиллагаа, маргаан шийдвэрлэхээс авахуулаад худалдааны гэмт Стандарт, кодуудыг дагаж мөрдөх тухай хэрэгтэй тэмцэх, авилгалтай тэмцэх, бизнесийн өөрийгөө Дэлхийн банкны тайлангууд удирдах, зах зээлийн эдийн засгийн систем, чөлөөт http://www.worldbank.org/ifa/rosc.html худалдааны жишгийг тогтоох зэргээр өргөн цар хүрээнд Эдгээр тайлангууд нь хямралд бага өртөх, илүү бат бөх хамаардаг. дэлхийн эдийн засагт хувь нэмрээ оруулах, зах зээлийн үр ашиг болон эмх журмыг сайжруулах, эдийн засгийн хийгээд Олон улсын компанийн засаглалын сүлжээ санхүүгийн хүндрэлд нөлөөлж болох сул талуудыг илүү http://www.icgn.org сайтар тодорхойлоход тусалдаг. Дэлхийн даяар компанийн засаглалын стандартыг сайжруулахаар 50 улс оронд үйл ажиллагаа явуулж буй олон 92 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? БҮС НУТГИЙН БАЙГУУЛЛАГУУД Европын компанийн засаглалын институт http://www.ecgi.org/index.htm Африк (Дэд Сахаaр) Компанийн засаглалын үндсэн асуудалд тулгуурлаж мэргэжилтнүүд, хууль тогтоогчид болон хувиараа хөдөлмөр Нигери – Санхүүгийн институтуудын сургалтын төв эрхлэгчдийн дунд хэлэлцүүлэг, харилцан яриа өрнүүлэх http://www.fitc-ng.com/index.asp форум болдог. Ерөнхий менежмент, манлайлалыг хөгжүүлэх, банк болон санхүү чиглэлээр сургалтын хөтөлбөрүүдийг боловсруулж Компанийн засаглалын Балтик институт хүргэдэг. http://www.corporategovernance.lt/ Балтикийн олон нийтийн, хувийн, төрийн болон орон Захирлуудын институт – Өмнөд Африк нутгийн эзэмшлийн компаниудыг компанийн засаглалаар http://www.iodsa.co.za/ дамжуулж дэлхийн хэмжээнд ил тод, өрсөлдөхүйц байдлыг Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн захирлыг бэлтгэх, бүрдүүлдэг. боловсролын хөтөлбөрүүдээр дамжуулж хөгжил, урт хугацааны сургалтын үйл ажиллагааг зохион байгуулахыг Их Британийн Захирлуудын институт зорьдог. http://www.iod.com/home/default.aspx Компанийн захирлуудын стандартуудыг дэмжиж, төлөөлж, Ази, Номхой Далай тогтоодог. Азийн компанийн засаглалын холбоо Словянийн Захирлуудын холбоо http://www.acga-asia.org/ http://www.zdruzenje-ns.si/zcnsweb/vsebina.asp?s=381&n=1 Ази тив дэх үр ашигтай компанийн засаглалын арга барилын Хяналтын зөвлөлийн төлөөлөл бүхий Словянийн гишүүнчлэл талаар хөрөнгө оруулагчид, компаниуд болон зохицуулах бүхий цорын ганц байгууллага. Гишүүдэд боловсрол, байгууллагуудтай хамтран ажилладаг бие даасан, ашгийн гэрчилгээ, судалгаа, мэргэжлийн стандартууд, хэвлэл төлөө бус гишүүнчлэлтэй байгууллага. мэдээлэл болон зөвлөх үйлчилгээг үзүүлдэг. Бангладешийн байгууллагын институт Латин Америк, Карибын тэнгис http://www.bei-bd.org/ Хувийн салбарт чухал нөлөө бүхий асуудлуудыг дэмжиж, Компанийн засаглалын Бразилийн институт зах зээлд чиглэсэн эдийн засгийг хөгжүүлэх бодлогод http://www.ibgc.org.br/Home.aspx нөлөө үзүүлэхийг зорьдог ашгийн төлөө бус, улс төрийн бус Бразилд компанийн засаглал, шилдэг арга барилыг судалгааны төв. нэвтрүүлэх, дамжууулах төв форум. Энэтхэгийн компанийн нарийн бичгийн дарга нарын Компанийн засаглалын зөв арга барилын төв институт http://ols.uas.mx/cegc/ http://www.icsi.edu/ Мексик дэх компанийн засаглалын зөв арга барилыг дэмжих Энэтхэг дэх компанийн нарийн бичгийн дарга нарын ашгийн төлөө бус байгууллага. Компанийн засаглалын шинэ мэргэжлийг хөгжүүлэх, зохицуулах хүлээн зөвшөөрөгдсөн арга барил, хэрэгслийг хангах хөтөлбөрүүдийг ивээн тэтгэдэг. цорын ганц мэргэжлийн байгууллага. Компанийн засаглал болон хөрөнгийн зах зээлийн Компанийн засаглалын Пакистаны институт төв http://www.picg.org.pk/index.php http://www.cgcuchile.cl/ Пакистан дахь компанийн засаглалын зөв арга барилыг Чили дэх компанийн засаглалын зөв арга барилыг дэмжих дэмжих төр-хувийн хэвшлийн нөхөрлөл. иргэний нийгэмлэг, мэргэжилтнүүд болон хувийн хэвшлийн төлөөллийг багтаадаг. Европ IGCLA.net Европын Сэргээн босголт, хөгжлийн банк http://igcla.wordpress.com/ http://www.ebrd.com/pages/homepage.shtml ЭЗХАХБ болон Олон улсын компанийн засаглалын форумаас Төв Европоос төв Азийг хүртэлх 29 улс орны төслийг дэмждэг зохион байгуулдаг компанийн засаглалын дугуй ширээний олон улсын санхүүгийн байгууллага. Нээлттэй, ардчилсан ярилцлагаар үүсгэн байгуулсан Латин Америкийн компанийн зах зээлтэй эдийн засгийн төлөөх шилжилтийг дэмжиж, засаглалын институтуудын албан бус холбоо. байгууллагын үйл ажиллагааг дэмждэг. Ямайкын хувийн хэвшлийн байгууллага Европын Захирлуудын холбоодын эвсэл http://www.psoj.org/ http://www.ecoda.org/about.html Компанийн засаглалын хороо нь бизнесийн байгууллагуудын Захирлуудын ур чадвар, мэргэжил болон нийгэмд үзүүлэх манлайлагч нарт шилдэг арга барилыг дэмжиж ажиллахыг нөлөөг дэмжих зорилготой. зорьдог. ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 93 СОНГОСОН ЭХ СУРВАЛЖУУД Хөрөнгийн зах зээлийг дэмжих холбоо http://mba.tuck.dartmouth.edu/ccg/ http://www.procapitales.org/ Олон улсын зах зээл, эзэмшлийн бүтэц, хуулийн уламжлал Перугийн хөрөнгийн зах зээлийн агентлагуудын мэргэжлийн дахь олон улсын ялгаа нь санхүүгийн гэрээ контрактыг сайн холбоо, компанийн засаглалын зөв арга барилыг дэмждэг. боловсруулахад хэрхэн нөлөөлдөг болох талаарх ойлголтонд чиглэж судалгаагаа явуулдаг. Түүнчлэн тус төв нь хувьцаа Ойрхи Дорнод ба Хойд Африк эзэмшигчид (компанийн эзэд) болон компанийн бусад бүрэлдэхүүнийн хоорондох болзошгүй зөрчлийг шалгадаг. Компанийн засаглалын хариуцлагын форум http://www.cgrforum.com/Public/Main_English.aspx?site_ Компанийн засаглалын төв, Лондон бизнесийн id=1&page_id=308 сургууль http://www.london.edu/facultyandresearch/re- Ойрхи Дорнод, Хойд Африкийн бүс нутаг дахь бизнесийн searchactivities/centreforcorporategovernance.html тэргүүлэгчидтэй хамт компанийн засаглал болон Мэдээ шинэчлэх зорилгоор факультад нэвтэрч, судалгааг хариуцлагын чиглэлээрх олон улсын мэргэжилтнүүдийг хянадаг. нэгтгэн уулзуулах зорилгоор тогтмол арга хэмжээ зохион байгуулдаг. Мельбурний их сургууль, Компанийн хууль болон үнэт цаасны зохицуулалтын төв Компанийн засаглалын Хавкамах институт http://cclsr.law.unimelb.edu.au http://www.hawkamah.org/ Компанийн хууль болон үнэт цаасны хууль тогтоомжийн Компанийн засаглалыг хөгжүүлэхэд Ойрхи Дорнод, Хойд талаар судалгаа явуулж, дэмжлэг үзүүлдэг. Компанийн Африкийн бүс нутаг дахь улс орнуудад туслах, компанийн засаглалын олон улсын вэбсайтуудын холбоосыг өгдөг. салбарын өөрчлөлт шинэчлэлт хийгээд сайн засаглалыг хөгжүүлэх зорилготой. INSEAD компанийн засаглалын санаачлага http://www.insead.edu/facultyresearch/centres/ Либаны ил тод байдлын холбоо governance_initiative/ http://www.transparency-lebanon.org/ Олон улсын хэмжээнд ТУЗ-ийн гишүүдэд тулгарч буй Сайн засаглалын зарчмуудыг дэмжих, авилгалыг хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн чухал судалгаа, заах хязгаарлахад чиглэсэн Либаны анхны ТББ. арга барилыг ивээн тэтгэдэг. Кейс судалгаагаар хангаж, мэргэжилтнүүд болон төгсөгчдөд туслалцаа үзүүлдэг. Хойд Америк Knowledge@Wharton Компанийн захирлуудын үндэсний холбоо http://knowledge.wharton.upenn.edu/ http://www.nacdonline.org/ Бизнесийн сургуулийн факультатаас эдийн засагт нөлөөлж Захирлуудад үлгэр жишээ болох манлайллыг хөгжүүлэх болох мэдээний үйл явдалд шинжилгээ хийх. зорилготой. ТУЗ-ийн гишүүдийн хэрэгцээ шаардлагыг хангах, захирлуудыг илүү үр дүнтэй, үр ашигтай ажлаа гүйцэтгэхэд Сингапурын засаглал болон ил тод байдлын туслах тал дээр илүү чиглэдэг. индексийн үндэсний сургууль http://bschool.nus.edu/CGIO/OurProjects/Governance Институционал хөрөнгө оруулагчдын зөвлөл TransparencyIndex.aspx www.cii.org Тус индекс нь Ази тив дэх 700 гаруй компанийн засаглал тэтгэврийн сан болон ажилчдын нөхөн олговрын бусад болон ил тод байдлын чанарыг үнэлдэг. Засаглал нь ТУЗ-ийн сангууд, халамжийн сан, хандивын сан зэргээс бүрдсэн (3 асуудал, цалин хөлс, хариуцлагатай байдал болон аудитын триллион ам.доллараас давсан хөрөнгөтэй) ашгийн төлөө асуудлыг хамардаг. Ил тод байдлын хэмжүүр нь компаниуд бус, нам бус холбоо бөгөөд компанийн засаглалын талаар хувьцаа эзэмшигчидтэй хэрхэн харилцаж байгаа асуудалд илүү сайн судлахад ном хэвлэл, саналын бичиг болон бусад чиглэдэг. эх сурвалжаар хангадаг. Компанийн нэр хүндийн кейс судлалын Оксфордын их сургуулийн төв n АКАДЕМИК ИНСТИТУТ, БАЙГУУЛЛАГУУД http://www.sbs.ox.ac.uk/centres/reputation/research/Pages/ Олон их сургуулиуд компанийн засаглалд зориулж CaseStudies.aspx судалгааны төвүүд байгуулсан байдаг. Эдгээр вэбсайтууд Сэтгүүлчид болон компанийн шийдвэр гаргагчдын нь судалгааны материал хэвлэж, олон нийтийн хоорондох харилцаа холбоо зэрэг компанийн зан төлөв, нэр форум болон бусад арга хэмжээг ивээн тэтгэж, бусад хүндийн үр дагаврын асуудлаар судалгаа, шинжилгээ хийдэг. вэбсайтуудыг зөвлөдөг. Эдгээр институт нь сэтгүүлчдэд Туркийн компанийн засаглалын форумын Сабанчи шинжилгээ, материал хангахын тулд экспертүүдээр их сургууль хангадаг. http://cgft.sabanciuniv.edu/about/background Компанийн засаглалын төв Компаийн засаглалын цар хүрээ, арга практикийг шинжлэх Бизнесийн Тюк сургууль, Дармоут ухааны судалгаагаар сайжруулахад хувь нэмэр оруулах, идэвхитэй үйл ажиллагаагаар бодлого хөгжүүлэх процессыг 94 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? дэмжих, эрдэмтэд болон мэргэжилтнүүдийн хооронд шилдэг арга барилыг дэмждэг. Хууль эрхзүй, зохицуулалтын харилцан хэлэлцүүлэг өрнүүлэх, судалгаагаар хангах. санал, төлөвлөгөөний талаар тайлан гаргаж, санал бичдэг. Дилаверийн их сургууль, Компанийн засаглалын KPMG-ийн аудитын хорооны институт Вейнбергийн төв http://www.kpmginstitutes.com/aci/ http://www.delawarecorporategovernance-blog.com/ Бизнесийн тэрwгүүлэгчид, байгууллагын ТУЗ-ийн гишүүд, PricewaterhouseCoopers (PwC)-ийн ТУЗ-ийн хуулийн нийгэмлэг, академик, мэргэжилтнүүд, бакалавр засаглалын төв болон магистрийн оюутнууд, компанийн засаглалыг http://www.pwc.com/us/en/corporate-governance сонирхож байгаа бусад этгээдийг уулзуулах, хамтран Компанийн мэдэгдлүүд дээрх компанийн ажиллуулах, сургах, заах чиглэлд анхаарч, форум хийдэг. засаглалын бодлогууд Ейлийн менежментийн сургууль Компаниуд нь өөрсдийн вэбсайтдаа компанийн засаглалын Компанийн засаглалын Миллстейний төв бодлогуудын талаар нийтэлж, жилийн тайлангуудад http://millstein.som.yale.edu/ мэдэгдэл оруулна. Институционал хөрөнгө оруулагчид Компаниуд нь нийгэмд хариуцлагатай, ёсзүйтэй, ил тод хувьцааг нь эзэмшиж байгаа компаниудаас бичгээр байдлаар үйлчлэх ёстой гэсэн нөхцлийг судлах олон мэдэгдэх ёстой засаглалын дүрэм журам, бодлогуудыг улсын томоохон эх сурвалж. Ашиг хүртэгчийн сонирхлыг өгөхийг шаарддаг. Доорх жишээнүүд компанийн хооронд нь хослуулж, стратеги болон эрсдэлтэй харьцахын мэдэгдлүүдэд олдож болох компанийн засаглалын тулд дэлхийн хэмжээнд байгууллагууд, институционал бодлогуудыг харуулав. Энэ мэдээлэл нь зөвхөн заах хөрөнгө оруулагчдын чадвахийг ойлгохтой шууд холбогдож зорилготой байх бөгөөд дор жагсаасан компаниудын ажиллана. засаглалын тодорхой стандартуудыг илэрхийлж, баталгаа олгохгүй болохыг анхаарна уу. Нэвтрэх хориотой n ТУСГАЙ СЭДВҮҮД http://www.accessbankplc.com/Pages/page.aspx?value=45# Их Британи болон Африкийн хэмжээнд үйл ажиллагаа Нягтлан бодох бүртгэл, аудит явуулдаг Нигерид байрлалтай томоохон санхүүгийн Нягтлан бодох бүртгэл, аудитын компаниуд нь үйлчилгээ үзүүлэгч. компанийн засаглалын талаарх суурь мэдээллээр хангаж, компаниудын тулгамдаж байгаа асуудлуудын талаар BHP Billiton ихэвчлэнт судалгаа явуулдаг. Доорх вэбсайтуудад www.bhpbilliton.com одоогийн, эсвэл ирээдүйн бүх харилцагчдын бүлэгт Австралид байрлалтай дэлхийн хамгийн том бие даасан уул анхаарал хандуулдаг бөгөөд тэдгээрийн шинэчлэл, уурхай, газрын тос, хийн компаниудын нэг. шинжилгээ чухал байж болно. Мэргэжлийн групууд нь судалгааг санал болгож, хэлэлцүүлэг хийх форум болж Hysan Development Company Limited болно. Мөн тэд сэтгүүлчдийг нягтлан болох бүртгэл, http://www.hysan.com.hk/eng/index_company.html аудитын мэргэжилтнүүдийг олж уулзахад туслах Хонгконгт байрлалтай үл хөдлөх хөрөнгийн хөрөнгө оруулалт, боломжтой. менежмент болон хөгжлийн тэргүүлэх компани. Компанийн засаглалын төлөөх Делойттын төв Натура http://www.corpgov.deloitte.com/site/us/template.PAGE/ http://www.natura.net Засаглал болон бараа бүтээгдэхүүний тогтвортой байдлыг Эрнст энд Янг – Засаглал, тайлагнал онцолдог Бразилийн томоохон гоо сайхны компани. http://www.ey.com/US/en/Issues/Governance-and-reporting Petronas Англи, Уэльсийн мэргэшсэн нягтлан бодогчдын http://www.petronas.com.my/Pages/default.aspx институт Малайзын засгийн газраас бүрэн эзэмшилтэй олон улсын http://www.icaew.com/ газрын тос, хийн нэгдсэн компани. Олон улсын хэмжээнд 138,000 гаруй мэргэшсэн нягтлан бодогчдыг дэмжих мэргэжлийн гишүүнчлэлтэй байгууллага. Тата групп Нягтлан бодох бүртгэл, засаглалын асуудлаар тайлан, http://www.tata.com нийтлэл бичиж, вэбсайт ажиллуулдаг. Мэдээгээ шинэчилж Энэхүү Энэтхэгийн нэр хүнд бүхий компанийн ёсзүйн дүрэм гаргадаг. нь дэлхийн долоон бизнесийн салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа 100 гаруй компаниудыг хамруулж үздэг. Нягтлан бодогчдын олон улсын холбоо http://www.ifac.org Turkcel 127 улс орон, шүүхийн харъяаллын 2.5 сая гишүүний төлөө http://www.turkcell.com.tr/site/en/turkcellhakkinda/Sayfalar/genel. олог нийтийн ашиг сонирхлын асуудлын талаар ярьж, aspx ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 95 СОНГОСОН ЭХ СУРВАЛЖУУД Туркийн гар утасны харилцаа холбооны олон улсын нэр хүнд Институционал хөрөнгө оруулагчид бүхий компани. Aberdeen Маргаан шийдвэрлэлт www.aberdeen-asset.com Үр дүнтэй маргаан шийдвэрлэх төв Bradesco http://www.cedr.com http://www.bradescori.com.br/site/conteudo/governanca/default. CEDR нь зөрчилтэй холбоотой зардлыг бууруулах, aspx?secaoId=730 маргаанаас урьдчилан сэргийлэх, маргаан шийдвэрлэх сонголт, чадавхийг бий болгох зорилго бүхий бие даасан, CalPERS ашгийн бус байгууллага юм. CEDR  нь зуучлах, зөвлөх болон http://www.calpers-governance.org/ сургалтын үйлчилгээг үзүүлдэг. Hermes Ёсзүй http://www.hermes.co.uk/Portals/8/The_Hermes_Ownership_Prin- ciples_US.pdf Өмнөд Африкийн ёсзүйн институт http://www.ethicsa.com Зэрэглэл Судалгаа явуулж, сургалт ба зөвлөх үйлчилгээ үзүүлдэг, Хэд хэдэн байгууллагууд мэдээний үндсэн дээр бий болж үнэлгээ болон баталгаажуулалт өгдөг ашгийн бус болох компанийн засаглалыг компани дагаж мөрдөж байгууллага. Судалгааг онлайнаар авах боломжтой бөгөөд байгаа эсэх талаар бие даасан үнэлгээ хийдэг. . нөөцийн төв нь зөвхөн биеэр очиж үзэх боломжтой ном CLSA зохиол хийгээд бусад материалтай байна. https://www.clsa.com/index.php Ethisphere Бие даасан брокер, хөрөнгө оруулалтын банк нь Азийн http://ethisphere.com компанийн засаглалын холбоотой хамтарч Ази тивийн Бизнесийн ёсзүй, байгууллагын нийгмийн хариуцлага, компанийн засаглалын гүйцэтгэл, асуудлууд болон чиг авилгалын эсрэг болон тогтвортой байдлын чиглэлээр хандлагын талаар хамгийн цогц үнэлгээг хийж танилцуулдаг. шалгарсан арга барилыг бий болгох, хөгжүүлэх, хуваалцах GovernanceMetrics International зорилготой олон улсын байгууллага. Хэвлэл мэдээллийн http://www2.gmiratings.com/ танилцуулга зэрэг арга хэмжээг зохион байгуулж, зэрэглэл АНУ-д байрлалтай, дэлхийн 20,000 гаруй компанийг өгч, үндсэн материал хэвлэн гаргадаг. хамардаг. Шинжилгээ, тайлан, судалгаа болон зэрэглэл Globethics.net гаргадаг. Шинэ мэдээ авахыг хүсвэл FeedBurner блогт www.globethics.net захиалгаа өгнө үү. Женевт байрлах олон улсын ёсзүйн сүлжээ бөгөөд ёс Компанийн нийгмийн хариуцлага, суртахууны тусгал, үйлдлийн электрон тавцан болж өгдөг. Онлайн номын сангаараа дамжуулж сэтгүүл, нэвтэрхий толь, тогтвортой байдал Хөрөнгө оруулагчид, ашиг сонирхлын бүлгүүд болон засгийн электрон ном болон бусад материал чөлөөтэй тараадаг. газар нь компанийн урт хугацааны тогтвортой байдлыг Сэтгүүлчид ийм сүлжээний боломжийг эдэлж харилцаа баталгаажуулж, нийгэм болон байгаль орчинд үзүүлэх холбоогоо тэлэх боломжтой. нөлөөг бууруулах бодлого, арга барилуудыг батлахыг Хэрэглээний ёсзүйн Марккула төв шаардаж шахдаг. Доорх байгууллагууд нь нийгмийн http://www.scu.edu/ethics хариуцлагын талаар компаниудыг зарим талаараа үнэлж, Санта Кларагийн их сургуулийн төв нь ёсзүйн асуудлаар тус асуудлаар мэдээлэл өгч болно. судалгаа явуулж, форум зохион байгуулдаг. Caux Round Table Бизнесийн практикуудын талаарх Рио Тинтогийн http://www.cauxroundtable.org/ мэдэгдэл Ёсзүйн капитализмыг дэмжиж ажилладаг олон улсын http://procurement.riotinto.com/ENG/supplierregistration/34_ бизнесийн тэргүүлэгчдийн сүлжээ. CRT-ийн зарчмууд нь the_way_we_work.asp бизнесийн шийдвэр гаргалтанд ёсзүйн үндсэн хэм хэмжээг хэрэглэдэг. Тогтвортой байдлын стандарт хандлага http://www.standardchartered.com/en/sustainability/ Олон улсын хувийн хэвшлийн байгууллагуудын төв our-approach/ http://www.cipe.org Тус төв нь ардчилсан нийгэмд чухал иргэний институтуудыг Тривентийн Санхүүгийн ёсзүйн дүрэм бүтээн байгуулахад бизнесийн тэргүүлэгчид, бодлого https://www.thrivent.com/aboutus/privacy/conduct.html тогтоогчид болон сэтгүүлчидтэй хамтарч ажилладаг. 96 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? Хөтөлбөрийн гол чиглэлүүд нь авилгалтай тэмцэх, Хариуцлагатай хөрөнгө оруулалт, байгаль орчин, нийгэм, сурталчилгаа, бизнесийн холбоод, компанийн засаглал, засаглал болон олон улсын институционал хөрөнгө ардчилсан засаглал, мэдээлэлд хандах, албан ёсны бус оруулагчдын тогтвортой санхүүжилтийн асуудал сэдвээр салбар, өмчийн эрх, эмэгтэйчүүд болон залуус юм. хариуцлагатай мэдээлэл хүргэх цорын ганц найдвартай үйлчилгээ. Тус сайт нь цөөн тооны нийтлэл, бүтээлийг үнэгүй Эквадорын зарчмууд үзэх боломж олгодог. www.equator-principles.com ОУСК болон Дэлхийн банкны стандартуудад суурилсан Тогтвортой байдал эдгээр зарчмууд нь төслийн санхүүжилтийн ажил гүйлгээнд www.sustainability.com байгаль орчны хийгээд нийгмийн эрсдлийг тодорхойлох, 1987 онд үүсгэн байгуулагдсан. Хэрэглээ, ил тод байдал, үнэлэх, удирдахад зориулсан зээлийн эрсдлийн хувьцаа эзэмшигчийн оролцоо, шинэ санаачлага болон менежментийн бүтцийг бий болгосон. шилжилтийн стратеги зэрэг асуудлуудад бизнесийн болон нийгмийн үнэ цэнийг бий болгох, илүү сайн ойлгуулахад Олборлох салбарын ил тод байдлын санаачлага харилцагчид хийгээд түншүүдэд туслалцаа үзүүлдэг. http://eiti.org/ Улс орны олборлох салбарын орлогын хариуцлагатай, ил тод НҮБ-ын Олон улсын хэлэлцээр байдлыг баталгаажуулах дэлхийн стандартыг тогтоодог. http://www.unglobalcompact.org/ Энэ нь хүний эрх, хөдөлмөр, байгаль орчин болон Олон улсын тайлагналын санаачлага авилгалтай тэмцэх зэрэг салбаруудад дэлхий даяар хүлээн http://www.globalreporting.org/ зөвшөөрсөн арван зарчмын дагуу бизнесүүдэд өөрсдийн Эдийн засаг, байгаль орчин болон нийгмийн тогтвортой үйл ажиллагаа, стратегиудыг нийцүүлэн үйл ажиллагаа байдлыг дэмждэг ашгийн төлөө бус байгууллага. Тус газар явуулах стратегийн бодлогын санаачлага юм. нь дэлхий даяар хэрэглэгдэж буй тогтвортой байдлын тайлагналын цогц бүтцээр бүх компани, байгууллагуудыг хангадаг. n ОНЛАЙН НОМЫН САН Байгаль орчин болон хөгжлийн олон улсын институт, оролцооны сургалт болон үйлдлийн цуврал Нэвтрэхэд чөлөөтэй текстэн архив www.iied.org http://archive.org/details/texts Тус институт нь сэтгүүлчдэд янз бүрийн үзэгчидтэй Дижитал хэлбэрээрх ном, нийтлэл болон бусад материалын холбогдож байгаль орчин болон хөгжлийн хоорондох интернет номын сан. Түүнчлэн олон улсын ашгийн төлөө бус хамаарлын талаар тогтмол бөгөөд илүү нарийн мэдээлэх, байгууллагууд, их дээд сургуулиуд болон бусад этгээдийн хэвлэл мэдээллийн өргөн цар хүрээг хамруулахад туслалцаа байгуулсан олон онлайн номын сангуудын өргөн цар үзүүлдэг. хүрээний холбоосыг олгож өгдөг. Хариуцлагатай хөрөнгө оруулагч http://www.responsible-investor.com/ ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 97 ТАЙЛБАР ТОЛЬ Нэр томъёонуудыг Компаний засаглалын талаарх практик зааварчилгаа, Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа хөгжлийн байгууллага, businessdictionary.com investpedia.com зэрэг хэд хэдэн эх сурвалжуудаас цуглуулан авсан болно. A хөнгөвчлөх зорилгоор Америкын банканд итгэмжлэн хадгалуулсан гадаадын хувьцаануудын оронд тухайн Accountability (хариуцлага, тайлагнах үүрэг): Компаний банкнаас гаргасан үнэт цаас. засаглалын хувьд энэ нь компаний гүйцэтгэл ба компаний үйлдлүүдийн талаар хувьцаа эзэмшигчид болон сонирхогч Annual general meeting (Shareholders’ Assembly) талуудын өмнө ТУЗ-ийн хүлээх хариуцлагыг хэлнэ. Энэ (Хувьцаа эзэмшигчдийн жил бүр болдог ерөнхий хурал/ нь компаний удирдлагын гүйцэтгэсэн бүх үйлдлүүдийн чуулган): санхүүгийн жил дууссаны дараахан жил бүр талаар хариуцлага хүлээх, мэдээллийг сонирхогч талуудад хуралддаг хувьцаа эзэмшигчдийн хурал бөгөөд түүн дээр тайлагнадаг байх тухай үзэл баримтлал юм. Мөн энэ нь хувьцаа эзэмшигчидь ТУЗ-ийн гишүүд болон компаний тухайн бизнесийг удирдан явуулахдаа компаний удирдлага удирдлага өмнөх жилийн ажлаа дүгнэн ярилцаж, санхүүгийн авч явуулсан үйлдлүүдийнхээ төлөө ТУЗ-ийн өмнө хүлээх тайлангууд болон ирээдүйн хэтийн төлөвийн талаар хариуцлага, тайлагнах үүргийг хэлж байгаа хэрэг болно. хэлэлцдэг. Уг хурлаар ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгодог бөгөөд хувьцаа эзэмшигчдийн санаа зовж бусад асуудлуудыг Accounting standards (ня-бо бүртгэлийн стандартууд): хэлэлцдэг. Энэхүү хурал нь хувьцаа эзэмшигчдэд компаний Санхүүгийн гүйлгээнүүд болон мэдээллийг бүртгэх, ТУЗ-ийн гишүүдээс шууд асуултуудаа асууж санал хураах, талагнах талаар ня-бо бүртгэлийн стандарт тогтоогч шийдвэр гаргах эрх мэдлээ хэрэгжүүлэх гол боломж нь байгууллагуудаас тогтоосон нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдаг. журмууд, конвенцүүд, стандартууд болон процедуруудын иж бүрдлийг хэлнэ. Annual report (Жилийн тайлан): компаниуд жил бүр хувьцаа эзэмшигчидддээ гаргаж өгдөг баримт бичиг. Түүнд Acquisition (өөр компани худалдан авалт): Хувьцааг өмнөх жилийн санхүүгийн үр дүнгүүд болон ерөнхий нь худалдан авах эсвэл солилцох замаар өөр компаний гүйцэтгэл, ирээдүйн хэтийн төлөвийн талаарх сомментууд хяналтыг гартаа авах. Ийм худалдан авалт нь дайсагнасан багтсан байдаг. Жилийн тайланд компаний засаглалын эсвэл нөхөрсөг шинжтэй байж болно. тайлан болон гүйцэтгэх захирлын тайлан мэтийн бусад тайлангууд мөн багтсан байна. Agency conflict (агенттай үүссэн зөрчлүүд): захирал нь агентад эрх мэдэл шийдвэр гаргах эрх олгон өөрийн нэрийн Auditor’s opinion (Аудиторын дүгнэлт): Тухайн компаний өмнөөс ажиллуулхаар агент хөлслөн авснаас үүдэн гарах санхүүгийн тайлангууд бүртгэлүүдэд аудит хийсэн бие хүндрэлтэй асуудлууд /проблемууд/ даасан аудитор санхүүгийн тайлангуудыг дагалдуулан гаргасан аудиторын дүгнэлт. Уг дүгнэлт нь тухайн компаний Agency cost (Агентын өртөг зардал): компаний удирдлага- санхүүгийн тайлангууд нь түүний санхүүгийн нөхцөл байдлыг хувьцаа эзэмшигчийн янз бүрийн зорилтуудтай холбоотой үнэн зөв харуулж чадсан эсэхийг харуулдаг. проблемуудыг шийдвэрлэхэд тухайн компанид учирсан зардлууд. Зардлууд нь хоёр гол эх сурвалжаас бүрддэг: Audit (Аудит): түүхэн санхүүгийн тайлангуудыг нягтлан агент ашигласантай холбоотой зардлууд /жишээлбэл, шалгаж тэдгээрт итгэх итгэлийн түвшинг сайжруулах зорилго агентууд нь тухайн компаний эх үүсвэрүүдийг өөрийн ашиг бүхий шалгалт. Бие даасан мэргэжлийн чадварлаг гадны сонирхолд ашиглах эрсдэл/ болон агент ашигласантай аудиторууд компаний санхүүгийн болон ня-бо бүртгэл холбоотой проблемуудыг арилгахад ашигласан арга ба бусад дагалдах баримт бичгүүдийг шалган магадлах техникүүдийн зардлууд /жишээлбэл, санхүүгийн тайлангууд нь тэдгээр баримт бичгүүд холбогдох тайлагналт ня-бо боловсруулах эсвэл гүйцэтгэх ажилтнуудын ашиг сонирхлыг бүртгэлийн стандартын шаардлагуудын дагуу хийгдсэн хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг сонирхолтой нийцүүлэх бөгөөд луйвар эсвэл алдаанаас үүдсэн материаллагаар үүднээс хувьцааны опционууд ашигласан зардлууд/ буруу тайлагнасан зүйлс байхгүй компаний санхүүгийн бодит байдлыг үнэн зөв харуулсан болохыг уншигчдад Agency theory (Агентын тухай онол): өөрийнхөө нэрийн баталгаажуулж өгдөг. өмнөөс ажиллуулхаар хоёрдогч тал буюу агентыг хөлслөн авч буй захирал болон агентын хоорондын эрх мэдэл ашиг Audit Committee (аудитын хороо): ТУЗ-ийн байгуулсан сонирхолын харилцааг харуулахад ашиглагддаг онолын хороо бөгөөд сонирхогч талуудад гарган өгч тайлагнаж буй тогтолцоо. компаний санхүүгийн болон санхүүгийн бус мэдээллүүдийг хянах үүрэгтэй. Уг хороо нь ТУЗ/ хувьцаа эзэмшигчдээр American Depositary Receipt (Америкын итгэмжлэгдсэн батлуулахаар тухайн компанид аудит хийх пүүсийг сонгон хадгалагчийн гаргасан баримт бичиг): Америкын зах санал болгох асуудлыг хариуцдаг. Хэрэв ТУЗ-ийн бие даасан зээл дээр гадаадын хувьцаануудыг арилжаалах асуудлыг эрсдлийн үнэлгээний хороо гэж байхгүй бол, уг аудитын 98 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? хороо нь компаний удирдлагын орчин болон эрсдлийн хянах үүрэгтэй. хяналтыг мөн хариуцдаг. Classified Board (Дэс дараалалтай сонгогддог ТУЗ): Жил B бүр ТУЗ-ийн гишүүдийн тодорхой хэсгийг хэдэн жилийн хугацаатайгаар сонгож байдаг бүтэц бүхий ТУЗ-ийг хэлнэ. Board of Directors: (ТУЗ): Компанийг удирдан чиглүүлж хянаж байх үүднээс хувьцаа эзэмшигчдийн сонгосон Codes of conduct/ ethics (Ёс зүйн дүрэм): Хэрхэн хувь хүмүүсийн бүлгийг хэлнэ. Тэд компаний хэтийн зохистойгоор биеэ авч явах, холбогдох нарийн төвөгтэй зорилго, эрхэм зорилгыг тодорхойлж, стратегийг асуудлаар зохистой үйлдлүүд хэрхэн хийхийг тодорхойлж нь тогтоон менежментэд нь хяналт тавьдаг. ТУЗ нь тухайн байгууллага боловсруулан баталсан ёс зүйн дүрэм. гүйцэтгэх захирлыг сонгох, гүйцэтгэх ажилтнуудын цаоин Энэ нь компани хэрхэн өөрийн зорилгууддаа хүрэх, бизнесээ урамшуулал нөхөн олговрын багцийг тодорхойлох, хэрхэн явуулах вэ гэдгийг харуулдаг. компаний урт хугацааны зорилтуудыг тогтоон эрсдэл болон дүрэм журмын мөрдөлтийг хянах үүрэгтэй. Committees of the Board (ТУЗ-ийн хороод): Зөвхөн ТУЗ-ийн гишүүдээс бүрдсэн хороод нь ТУЗ-ийн байнгийн Board statutes (or Board charter) (ТУЗ-ийн дүрэм): ТУЗ хуралдаануудаас гадуур тодорхой чиглэлүүдээр дүн болон түүний хороодын үүрэг, хариуцлага, бүрэлдэхүүн шинжилгээ хийхэд нь ТУЗ-д туслах зорилгоор байгуулагддаг. болон үйл ажиллагааг тодорхойлсон баримт бичг. Аудитын, цалин урамшууллын болон нэр дэмшүүлэх хороод зэрэг нийтлэг хороод байдаг. By-laws (компаний дотоод журам): ТУЗ эсвэл хувьцаа эзэмшигчдийн баталсан компаний дотоод засаглалын Common shares (энгийн хувьцаа): Компаний өмчлөлийг дүрэм журмыг тодорхойлсон бичшээр үйлдсэн баримт төлөөлж эзэмшигчдээ санал хураах эрх, ноогдол ашиг эсвэл бичиг бөгөөд захирлуудыг томилох, ажилтнуудын ажил хөрөнгийн хуваарилалтаар компаний үлдэгдэл ашгаас хувь үүрэг болон хувьцааг хэрхэн шилжүүлэх гэх мэтийн хүртэх эрх олгодог үнэт цаас. сэдвүүдийг багтаасан байдаг. Compliance (дүрэм журам мөрдөлт): Дүрэм журам мөрдөж ажиллахыг зөвшөөрөх. Ерөнхийдөө бол энэ нь тодорхой тогтоогдсон спецификациуд, гадаад дотоод бодлого, C стандартууд болон хуулиудыг дагаж мөрдөн нийцүүлэн ажиллах гэсэн санаа болно. Cash flow rights (Ашгийн хувь авах эрх): Компаний ашгийн тодорхой хувийг авах эрх. Хувьцаа эзэмшигчдийн Concentrated ownership (төвлөрсөн өмчлөл): ганцхан ноогдол ашиг авах эрхийг оруулсан хөрөнгө оруулалт хувьцаа эзэмшигч /эсвэл хувьцаа эзэмшигчдийн жижигхэн болон тусгай ангиллын хувьцааны өмчлөлд нь тулгуурлан бүлэг/ компаний санал хураах эрхтэй хувьцааны ихэнх хувийг компани тогтоодог. эзэмшдэг өмчлөлийн хэлбэр. Chairman of Board (ТУЗ-ийн дарга): ТУЗ-ийн хамгийн Conflict of interest (Ашиг сонирхлын зөрчил): энэ нь өндөр албан тушаалтай гишүүн. ТУЗ-ийн дарга нь ТУЗ-ийг үнэнч байдал, ашиг сонирхол болон ажил үүрэг зөрчилдөж удирдах, мэдээлэлтэй байж шийдвэр гаргадаг байхын байгаа эрх зүйн болон / эсвэл ёс зүйн нөхцөл байдлын аль тулд шаардлагатай бүх мэдээллээ авч чаддаг байхаар алиныг харуулдаг. Хувь хүний хувийн ашиг сонирхол болон ТУЗ-ийн ажиллагааны үр ашигтай байдлыг хангах, ТУЗ- мэргэжлийн эсвэл нийтийн ашиг сонирхолын хооронд ийн хурлаар хэлэлцэх асуудлуудыг боловсруулах, ТУЗ‑ийн зөрчил гарах боломжоос үүдэн тухайн хүний үнэнч шударга ажиллагааг хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг сонирхолд байдлыг доройтуулах боломжтой нөхцөл байдал хамаарна. нийцүүлэн явуулах асуудлыг хангах үүрэгтэй. Үүнд мөн нэг этгээдийн хоёрдогч талын өмнө хүлээсэн хариуцлага нь түүний гуравдагч талын өмнө хүлээсэн Company Charter (Компаний дүрэм): Тухайн компани хариуцлагаа биелүүлэх боломжийг нь хязгаарлаад байгаа байгуулагдсан улс орны холбогдох төрийн эрх бүхий нөхцөл байдал бас орно. ТУЗ-ийн гишүүд ашиг сонирхолын байгууллагад бүртгүүлсэн компаний албан ёсны зөрчлөөс зайлсхийх үүрэгтэй байдаг бөгөөд үргэлж компани баримт бичиг. Компаний дүрэм нь түүний зорилго, болон хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг тусын тулд чадах бүхнээ хуулиар хүлээх эрхүүд, гаргахыг зөвшөөрсөн хувьцааны хийх ёстой байдаг. ангилалууд, хувьцаа эзэмшигчид ба ТУЗ-ийн гишүүдийн эрх үүргүүдийг тодорхой заасан байна. Control block (хяналтын багц): компаний санал хураах эрхтэй хувьцаануудын ихэнхийг төлөөлсөн хувьцаануудын Chief executive officer (гүйцэтгэх захирал): ТУЗ-д ажлаа нийлмэл багц тайлагнадаг компаний хамгийн өндөр албан тушаалтай удирдах ажилтан. Гүйцэтгэх захирал нь богино хугацааны Controlled companies (Тодорхой хувьцаа эзэмшигчийн шийдвэрүүд гаргах, ажиллагсдыг удирдах, стратегийг хяналтанд байдаг компаниуд): хувь хүн эсвэл хэд хэдэн хэрэгжүүлэх, эрсдлийн менежмент хийх, менежментийг хоорондоо холбоотой хувь хүмүүсийн бүлэг эсвэл нэг ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 99 ТАЙЛБАР ТОЛЬ хуулийн этгээд санал хураах эрхтэй хувьцааных нь ихэнх байгууллагууд болон олон нийтийг оролцуулан хэд хэдэн хувийг өмчилдөг компаниуд талуудын шаардлагуудын дагуу эсвэл ня-бо бүртгэлийн стандартууд мэтийн стандартууд болон гэрээнүүдийн дагуу Controlling shareholders (давуу эрхтэй хувьцаа материал, зах зээлийн нөлөөллийн мэдээллийг өгч байх эзэмшигчид): ТУЗ-ийн бүрэлдэхүүнийг хянахад хангалттай компаний үүргийг хэлнэ. Мэдээлэл өгөх үүрэг нь компаний хэмжээний санал хураах эрхтэй хувьцаа эзэмшигчид, засаглалын гол зарчмуудын нэг болох ил тод байдлыг бий ихэнхдээ энэ нь 30 хувь эсвэл түүнээс дээш байх бөгөөд болгоход хувь нэмэр оруулдаг. тийм хувьцаа эзэмшигч нь ихэвчлэн гэр бүл эсвэл улс байдаг. Dispersed ownership (тархай өмчлөлийн бүтэц): энэхүү өмчлөлийн бүтэц нь хяналтын багц атгадаг хувьцаа Cost of capital (капиталын өртөг): тодорхой хөрөнгө эзэмшигчид байхгүй бүтэц юм. Хувьцаануудыг нь маш олон оруулалтанд зориулан хөрөнгө оруулагчдыг татахад хувьцаа эзэмшигчид өмчилдөг бөгөөд хувьцаа эзэмшигч бүр шаардагдах тухайн зах зээлийн хөрөнгө оруулалтаа нөхөн багахан хувийн хувьцаа эзэмшдэг учраас хэн нь ч дангаараа төлөх коэффициент /өгөөжийн хэмжээ эсвэл ашгийн норм компаний асуудлаар шийдвэр гаргах, шийдвэрт нөлөөлөх гэж бас нэрлэдэг/ боломжгүй байдаг. Cost of debt (өрийн өртөг): өнөөгийн зах зээлийн хүүгээр Dual-class shares (хос ангилалтай хувьцаа): нэг ангилал зээлсэн хөрөнгийн өртөг нь санал хураах эрхтэй нөгөөх нь тийм эрхгүй байдаг А ангиллын болон Б ангиллын хувьцаанууд мэтийн өөр өөр Cost of equity (хөрөнгө оруулалтын өртөг): хөрөнгө эрхүүд бүхий хувьцааг хэлнэ. оруулалтынх нь өгөөжийг саатуулсны төлөө болон эрсдэл үүрсний төлөөх нөхөн олговор байдлаар өмчлөгчдөд санал болгож буй тухайн компаний хамгийн бага хөрөнгө оруулалтаа нөхөн төлөх коэффициент E Сumulative voting (Кумулятив санал хураалт): хувьцаа EBITDA Margin (EBITDA/ operational revenues) (хүү, эзэмшигчид ТУЗ-ийн гишүүний суудал тус бүрт өөр өөр татвар, элэгдэл хорогдол тооцохоос өмнөх орлогын өгөөж) нэр дэвшигчийн төлөө санал өгөх эсвэл хэд хэдэн нэр компаний орлогын өгөөжийн хязгаарыг харуулдаг ашигтай дэвшигчдийн хооронд саналуудаа хуваарилах ёстой ердийн байдлын хэмжүүр. эсвэл хуулиар тогтоогдсон санал хураалтын зарчмаар биш харин жижиг хувьцаа эзэмшигчдэд бүх саналуудаа ганцхан Economic profit (residual profit) (эдийн засгийн ашиг/ нэр дэвшигчид өгөх боломж олгох замаар жижигхэн хувьцаа үлдэгдэл ашиг): бүх оруулсан хөрөнгийн өртгийг суутгасны эзэмшигчдэд илүү эрх мэдэл олгодог санал хураалтын дараах ашиг. Эдийн засгийн ашиг нь татварын дараах тогтолцоо ашиглалтын орлогоос оруулсан хөрөнгийн өртгийг хассантай тэнцүү байна. Current ratio (current assets/ current liabilities) (хөрвөх чадварын коэффициент / эргэлийн хөрөнгө болон богино Economic value added (эдийн засгийн нэмэгдсэн үнэ хугацаат өр зээлийн харьцаа): тухайн компаний богино цэнэ): хувьцаагаар оруулсан хөрөнгийн өртгийг суутган хугацааны өр зээлээ төлөх чадварыг хэмждэг харьцаа засвар/ тодотгол хийсний дараах жинхэнэ эдийн засгийн ашгийг тооцдог санхүүгийн хэмжүүр. Уг хэмжүүр нь компаний хувьцаа эзэмшигчдэд шаардлагатай өгөөжийн хэмжээнээс гадна бий болсон нэмэгдсэн үнэ цэнийг D харуулдаг. Daily volume of shares traded (хоногт арилжаалагдсан Executive session (ТУЗ-ийн хаалттай хуралдаан): гүйцэтгэх хувьцааны хэмжээ): хөрөнгийн бирж дээр өдөр бүр захирал болон бусад гүйцэтгэх ажилтнуудыг оролцуулалгүй арилжаалагдсан тухайн хувьцааны хэмжээ ТУЗ-ын хуралдааны хаалттай явуулдаг хэсэг. Debt ratio (current + long term financial debt/ total assets) (Өрийн харьцаа/зээлсэн капиталын хувийн жин (өнөөгийн + урт хугацааны санхүүгийн өр төлбөрийг нийт F хөрөнгөд харьцуулсан харьцаа)): Тухайн компаний урт хугацааны санхүүгийн хараат байдлыг харуулдаг харьцаа Family constitution (гэр бүлийн үндсэн журам): хөрөнгө оруулсан компаниудтай нь хамааралтай гэр бүлийн эх Dividend yield (Ноогдол ашгийн гарц): жилийн ноогдол үүсвэрүүдийг хуваах гэр бүлийн гишүүдийн эрх үүргүүдийг ашгийг хувьцааны үнэтэй харьцуулсан харьцаа. Ноогдол заасан удирдамж ашгийн гарцийг хувьцааны ашиг өгөөжийг хэмжихэд өргөнөөр ашигладаг. Family council (гэр бүлийн зөвлөл): гэр бүлийнхээ бизнесийн өнөөгийн болон ирээзүйн байдлын талаар Disclosure (Мэдээлэл өгөх үүрэг): энэ нь зохицуулах ярилцахаар гэр бүлийн гишүүд цугладаг зохион 100 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? байгуулалттай хуралдаан. Гэр бүлийн гишүүд нь тухайн стандартууд. Улс болгон өөр орныхоос арай өөр өөрийн компанийхаа өдөр тутмын үйл ажиллагаанд оролцож ч гэсэн ийм зарчмуудтай байдаг. Жишээлбэл, US GAAP бол болно үгүй ч байж болно. Гэр бүлийн зөвлөл нь гэр бүлийн АНУ-д бүртгэлтэй компаниудад хэрэглэдэг санхүү бүртгэлийн чиглүүлэгч зарчмуудыг хуваалцах замаар гэр бүлийн бодлогууд бөгөөд тэдгээрийг Financial Accounting Stan- нэгдмэл байдлыг бий болгох компанийхаа мэргэжлийн dards Board гэдэг байгууллага гаргадаг. Тэдгээр нь Европ менежментийн асуудлуудыг гэр бүлийн асуудалтай хутгахгүй болон бусад олон оронд хэрэглэдэг Олон улсын санхүүгийн тусд нь байлгах арга юм. Энэ нь ихэвчлэн аливаа асуудлаар бүртгэлийн стандартын зөвлөлөөс баталдаг Олон улсын тухайн гэр бүр хэрхэн санал өгөхөө тодорхойлдог хурал юм. санхүүгийн тайлагналтын стандартуудаас ялгаатай байдаг. Family office (Гэр бүлийн оффис): Маш том нарийн H төвөгтэй хөрөнгүүдтэй гэр бүлүүдэд туслах үйлчилгээ үзүүлэхэд зориулагдсан бүлэг. Тийм үйлчилгээнүүдэд Hostile takeover (дайсагнасан худалдан авалт): худалдан ихэвчлэн санхүүгийн, эрх зүйн болон хөрөнгө оруулалтын авах гэж буй компанийх нь ТУЗ худалдан авах саналыг нь банкингийн чиглэлээр туслалцаа үзүүлэх үйлчилгээнүүд зөвшөөрөлгүй буцаачаад байхад тухайн компанийг худалдан ордог. Гэр бүлийн оффис нь хувь хүмүүсийн баялаг эд авахаар үргэлжлүүлэн хөөцөлдөж байж худалдан авах хөрөнгийн оновчтой менежмент хийн иж бүрэн зохицуулалт эсвэл худалдан авах гэж буй компанийхаа ТУЗ-д урьдчилан хийх хэрэгсэл байх зориулалттай. Гэр бүлийн оффис нь мөн мэдэгдэлгүйгээр худалдан авах санал гаргах нөхцөл энд илүү өргөн хүрээтэй өв залгамжлал, манлайлал болон гэр багтана. бүлийн засаглалын төлөвлөгөөнүүдийг хэрэгжүүлэх арга хэрэгсэл болдог. I Family owned business (гэр бүлийн өмчлөлийн бизнес): хяналтын хувьцааг нэг л гэр бүл /тухайн гэ бүлийн гишүүд Independent auditors (бие даасан аудиторууд): санхүүгийн болон бусад хамаатнууд оролцсон/ эсвэл гэр бүлүүдийн тайлангуудад аудитын шалгалт хийх үүрэг хүлээсэн гадны бүлэг өмчилдөг компани эсвэл төслийг хэлнэ. аудитын пүүсийн мэргэжилтгүүдийг хэлнэ. Аудитыг жилээр, хагас жилээр эсвэл улирал болгон хийлгэх шаардлагатай Fairness (Шударга байдал): бүх хувьцаа эзэмшигчид байж болно. Ихэнх орнуудад бие даасан аудиторууд нь болон сонирхогч талуудын эрхийг хүндэтгэн дээдлэх явдал. жилийн тайлангийн аудит хийдэг. Тэд тухайн компаний Компаний засаглалын зарчмуудын нэг бөгөөд бүх хувьцаа санхүүгийн тайлангуудад ямар нэгэн хувийн сонирхолгүй эзэмшигчидтэйгээ адил тэгш хандаж сонирхогч талуудын байх ёстой байдаг бөгөөд санхүүгийн тайлангуудыг хууль ёсны эрхийг анхаарах асуудлыг хангах зарчим юм. боловсруулахад ямар нэгэн үүрэг гүйцэтгээгүй байх ёстой. Financial statements (санхүүгийн тайлангууд): санхүүгийн Тухайн компаний санхүүгийн тайлангууд болон санхүүгийн тайлангуудын иж бүрдэлд тайлан баланс, ашгийн тайлан, бүртгэлүүд нь компаний санхүүгийн байдлыг шударга хөрөнгийн өмчлөлд орсон өөрчлөлтийн тайлан, бэлэн үнэнээр харуулсан бөгөөд аливаа материаллаг алдаагүй мөнгөний урсгалын тайлан болон тайлбарууд багтдаг. болохыг ямар нэгэн сонирхолгүйгээр батлаж өгөх ёстой Тэдгээр нь хамтдаа тухайн байгууллагын тодорхой цаг байдаг. үеийн эдийн засгийн эх үүсвэрүүд болон үүргүүдийг эсвэл Independent director (ТУЗ-ийн бие даасан захирал): тайлангийн хугацаанд тэдгээрт гарсан өөрчлөлтүүдийг тухайн компани, түүний ТУЗ-ийн дарга, гүйцэтгэх захирал харуулдаг. эсвэл аливаа бусад гүйцэтгэх ажилтантай зөвхөн ТУЗ-ийн Free-float (чөлөөт хувьцаа): Хувьцаануудад хөрвөх гишүүний хувиар харьцахаас бусад ямар нэгэн мэргэжлийн, чадвар олгодог зах зээл дээр арилжаалхаар хэлэлцээр гэр бүлийн, хувийн эсвэл санхүүгийн холбоо байхгүй хүнийг хийгдэж буй хувьцааны хэсэг. Эдгээр хувьцааг томоохон хэлнэ. Бие даасан ТУЗ-ийн гишүүн нь тухайн компаний өмчлөгчид эзэмшдэггүй бөгөөд компани өөрөө өмчилөөгүй бүхий л шийдвэрүүдэд үнэн зөв бодитой үнэлэлт дүгнэлт өгч хувьцаанууд чаддаг байх ёстой. FSA: зах зээлийн зохицуулалт хяналт хариуцсан Английн Insider trading (Компаний дотоодын этгээд үнэт цаас Санхүүгийн үйлчилгээний байгууллага арилжаалах): тухайн компанитай холбоотой эсвэл тухайн компаний талаар тусгай мэдлэгтэй хүн үнэт цаасыг нь арилжаалах асуудал. Компаний дотоодын этгээд хэдийд арилжаа хийхээс хамааран тийнхүү арилжаа хийх нь хууль G бус эсвэл хууль ёсны байж болдог. Тухайн үнэт цаасны талаарх материаллаг мэдээллийг олон нийтэд тараагаагүй Generally accepted accounting principles (нийтээр бөгөөд тийм мэдээлэл нь тухайн компаний хувьцааны үнэнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн ня-бо бүртгэлийн зарчмууд): Тухайн нөлөөлөх бололцоотой байвал тийм арилжаа хийхийг хууль орны тайлагналтын шаардлаг ня-бо бүртгэлийн стандартууд бусд тооцно. тогтоодог байгууллагуудаас тогтоосон компаниудад зориулагдсан ня-бо бүртгэлийн журмууд, дүрэм болон Institutional investor (хөрөнгө оруулагч байгууллагууд): ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 101 ТАЙЛБАР ТОЛЬ хадгаламж эзэмшигч хувь хүн эсвэл тэтгэврийн сангийн хувьцааны хувь хэмжээг өөр өөрөөр тогтоож болно. гишүүд мэтийн ашиг хүртэгчийн нэрийн өмнөөс үйл ажиллагаа явуулдаг мэргэжлийн хөрөнгө оруулагчдийг хэлнэ. Хөрөнгө оруулагч байгууллага буюу хувьцаа эзэмшигч N нь олон хүмүүсийн хадгаламжийн мөнгөнүүдийг эсвэл тэдний хөрөнгийн менежерүүддээ итгэмжилсэн хөрөнгийг Non-voting shares (санал хураах эрхгүй хувьцаа) : энэ нь цуглуулаад хамтран хувьцаа худалдан авч хөрөнгө ангиллын хувьцаа эзэмшигч нь зарим үнэхээрийн онцгой оруулалт хийдэг. тохиолдлоос бусад тохиолдолд хувьцаа эзэзмшигчдийн хурал дээр санал хураах эрхгүй байдаг. Санал хураах эрхгүй Internal audit (дотоод аудит): аливаа байгууллагын хувьцаа эзэмшигчид ихэнхдээ ноогдол ашиг авахдаа давуу үйл ажиллагааг сайжруулах, үнэ цэнийг нь нэмэгдүүлэх эрх эдэлдэг. зорилготой бие даасан зөвлөх үйлчилгээ. Энэ нь эрсдлийн менежмент, удирдлага болон засаглалын үйл явцуудыг үнэлж үр ашгийг нь дээшлүүлэх дэг журамтэй системтэй хандлагыг бий болгох замаар тухайн байгууллагад тавьсан O зорилтоо биелүүлхэхэд нь туслалцаа үзүүлдэг. One-tier board (нэг үе шаттай ТУЗ): Гүйцэтгэх болон Investor relations (хөрөнгө оруулагчидтай харилцах гүйцэтгэх бус гишүүдээс бүрдсэн ТУЗ-ийг хэлнэ. Ийм ТУЗ харилцаанууд): компаний асуудлаар харилцах хэлтэс үүнийг нь өдөр тутмын бизнесийг менежментийн багт даалгадаг. хариуцдаг. Энэ хэлтэс нь хөрөнгө оруулагчидтай харилцаж АНУ, Англи, Хамтын нөхөрлөлийн орнуудад ийм ТУЗ-тэй хувийн болон улсын компаниудын талаарх мэдээлэл түгээх компаниуд байдаг. ажлын менежментийг хариуцдаг. Ownership structure (өмчлөлийн бүтэц): компаний хувьцаанууд хувьцаа эзэмшигчдийн дунд хуваарилагдсан хэлбэрийг хэлнэ. L Lead director (ТУЗ-ийн тэргүүлэх гишүүн): АНУ-д ашигладаг энэхүү нэр томъёо нь ТУЗ-ийн бие даасан гишүүнийг хэлж P байгаа хэрэг бөгөөд ийм гишүүн нь ТУЗ-д болон гүйцэтгэх Payout index (dividend per share/ earnings per share) захиралд нөлөөлөх аливаа хяналтын хувьцаа эзэмшигчийн (ноогдол ашгийн индекс буюу нэгж хувьцаанд ноогдох төлөөлөгчийн эрх мэдлийн эсрэг тэнцвэржүүлэгчийн ноогдол ашгийг нэгж хувьцаанаас олсон цэвэр ашигт үүрэг гүйцэтгэдэг. Тэргүүлэх гишүүн нь ТУЗ‑ийн хэд хэдэн харьцуулсан харьцаа): цэвэр ашигт үндэслэн компаний төлж гишүүдийн ахлагч байдаг бөгөөд ТУЗ-ийн хяналтын үүрэг буй ноогдол ашгийг харуулсан хэмжүүр хариуцлагыг гүйцэтгэх асуудлыг хангадаг. Түүний гол үүрэг хариуцлага нь хурлын хэлэлцэх асуудал бэлтгэхэд оролцох, Price / earnings ratio (үнэ ба ашгийн харьцаа): өнөөгийн хаалттай хуралдаанууд даргалах, хаалттай хуралдааны байгаа хувьцааны үнийг нэгж хувьцаанаас олохоор тооцсон дараа гүйцэтгэх захиралд мэдээллэх, ТУЗ-ийн хурлын ашигт хуваан тогтоодог тухайн компаний харьцуулсан танхимын динамикыг хангахад туслах явдал байдаг. үнэлгээ хийх хэмжүүр Liquidity index (хөрвөх чадварын индекс): энэхүү Present book value (Өнөөгийн балансын үнэ): өнөөгийн индексийг хөрөнгийн биржүүд бий болгосон бөгөөд байгаа хувьцааны үнийг хувьцааны балансын үнэнд хувааж тухайн хугацаанд арилжаалагдсан бүх хувьцаануудын гаргасан компаний харьцуулсан үнэлгээ хийх хэмжүүр нийт хэмжээтэй тухайн компаний хувьцааны хэмжээний арилжаалагдсан хувийг харьцуулан харуулдаг. Poison pill (хорны эсрэг эм): буцаах хатуу нөхцөлтэй давуу эрхтэй шинэ хувьцаанууд гаргах эсвэл ахлах гүйцэтгэх ажилтнуудад тэтгэвэрт гарахад нь тусгай урамшуулал олгох заалт бүхий бусад механизм нэвтрүүлэх замаар хувьцаа M худалдан авах өртгийг нэмэгдүүлж дайсагнасан шинжтэй худалдан авалтаас урьдчилан сэргийлэх арга хэрэгсэл. Market capitalization (зах зээлийн капитализац): Зарагдаагүй үлдсэн хувьцааны тоог тухайн хувьцааны зах Preferred shares (Давуу эрхтэй хувьцаа): ноогдол ашиг зээлийн үнээр үржүүлэн тогтоодог тухайн компаний зах төлөлт болон татан буугдах үед хөрөнгө хуваарилахтай зээлийн үнэ цэнэ холбоотойгоор бусад ангиллын хувьцаанаас давуу эрх эдлэх компаний өмчлөлийн хувьцаанууд. Давуу эрхтэй Minority shareholders (жижиг хувьцаа эзэмшигчид): хувьцаанууд нь голдуу санал хураах эрхгүй байдаг. гол хувьцаа эзэмшигчид хяналтын хувьцааг нь эзэмшдэг компаний жижигхэн буюу ихэнхдээ 5%-иас бага хувьцаа Proxy (итгэмжлэл): компаний засаглалын хувьд итгэмжлэл эзэмшигчид. Гэхдээ улс бүр “жижиг хувьцаа эзэмшигчийн” гэдэг нь өөр талын нэрийн өмнөөс үйл ажиллагаа явуулах 102 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? хууль ёсны эрхтэй этгээл эсвэл агентыг хэлнэ. Хувьцаа эрүүгийн хариуцлага хүлээлэгдэг болгосон АНУ-ын хууль эзэзмшигчдийн хуралд оролцох боломжгүй хувьцаа эзэмшигчид ихэнчлэн итгэмжлэл гарган шийдвэр гаргалтанд Say on pay (компаний гүйцэтгэх ажилтнуудын цалин оролцох сонголт хийдэг. Итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь тухайн урамшууллын талаар саналаа өгөх эрх): компаний ахлах хувьцаа эзэмшигчийн нэрийн өмнөөс холбогдох асуудлаар удирдлагын гүйцэтгэх ажилтнуудын цалин урамшуулал саналаа өгдөг. Ихэнх компаниуд хувьцаа эзэмшигчдийн ямар байх талаар саналаа хэлэх хувьцаа эзэмшигчийн эрх. жилийн хуралдаанаа зарлах мэдэгдэлдээ итгэмжлэгдсэн Компаний хуулиар хувьцаа эзэмшигчид ийм эрх эдэлдэг. этгээдэд өгөх мэдэглүүдийг багтаан оруулдаг. Энэ Securities and Exchange Commission (SEC) (Үнэт цаас итгэмжлэгдсэн этгээдэд өгөх мэдэгдэл гэдэг нь туwхайн хөрөнгийн биржүүдийн комисс): АНУ-ын санхүүгийн зах хурал дээр санал хураах ямар асуудлууд байгаа талаарх зээлийг зохицуулан хөрөнгө оруулагчдыг хамгаалдаг АНУ- мэдээлэл агуулсан мэдэгдэл байдаг. Энэхүү мэдэгдэл нь ын агентлаг. АНУ-ын хөрөнгийн биржүүдэд бүртгэлтэй бүх хувьцаа эзэмшигчдэд өөрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр компаниуд SEC-ийн дүрэм журмуудыг мөрдөх ёстой. дамжуулан тодорхой мэдээлэлтэйгээр тухайн асуудлаар шийдвэрээ гаргах боломж олгодог. Shareholders (хувьцаа эзэмшигч): компаниудын гаргасан хувьцааг эзэмшигчид Pulverized / dispersed ownership (тархмал өмчлөл): хяналтын хувьцаа эзэмшдэг хувьцаа эзэмшигч байхгүй Shareholders’ agreement (хувьцаа эзэмшигчдийн өмчлөлийн бүтэц. гэрээ):хувьцаа эзэмшигчдийн хоорондын харилцааг зохицуулдаг бөгөөд компанийг хэрхэн удирдаж хянаж Pyramidal structure (пирамид бүтэц): гэр бүл ноёрхсон байхаа тодорхойлсон гэрээг хэлнэ. Энэхүү гэрээ нь жижиг компаниудад нийтлэг байдаг зохион байгуулалтын бүтэц. хувьцаа эзэмшигчдийн ашиг сонирхлыг хамгаалах, нийтлэг Эрх зүйн хувьд бие даасан компаниудыг нэг гэр бүл эрх ашгийг хангах асуудлыг хяналтын хувьцаа эзэмшигчдийн өмчлөхдөө өмчлөлийн харилцааны сүлжээ ашигладаг. зорилтуудтай уялдуулахад тусладаг. Shareholders rights (хувьцаа эзэмшигчдийн эрх): компаний R хувьцааг өмчлөх болсноор бий болсон компанитай байгуулсан гэрээгээр олгогдсон хууль ёсны эрхүүд болон Related party (холбоотой тал): хэрэв аливаа тал өөр бусад эрхүүдэд үндэслэсэн эрхүүдийг хэлнэ. Хувьцаа байгууллагыг шууд ба шууд бусаар хянаж байдаг эсвэл бусад эзэмшигчийн үндсэн эрхүүдэд компаний талаарх мэдээлэл талуудаар дамжуулан хянаж байдаг бол тухайн талыг тэр авах, хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд оролцох, ТУЗ-ийн байгууллагад холбоотой тал гэж үзнэ. Мөн талууд нэг газрын гишүүдийг сонгох, гадны аудиторыг томилох, санал хураах нийтлэг хяналтанд байдаг бол мөн холбоотой талууд болно. эрх болон ноогдол ашиг хүртэх эрх зэрэг багтана. Холбоотой талууд нь ихэвчлэн компаний санхүүгийн эсвэл ашиглалтын бодлогуудаар дамжуулан нөлөөлөх хандлагатай Standard & Poor’s 500 index (S&P500)(Стандард энд Пүүр байдаг бөгөөд нөгөө талын үйлддэлд нөлөөлөх эрх мэдэлтэй компаний 500 индекс): Нью Иоркын хөрөнгийн бирж дээр байдаг. Холбоотой тал гэдэг нь гэр бүлийн гишүүн /эцэг эх, бүртгэгдсэн бүх хувьцаануудын долларын үнэ цэнийн 85%- эхнэр нөхөр, хүүхдүүд, бусад хамаатнуудыг оролцуулан/, ийг бүрдүүлдэг АНУ-ын 500 компаниудын индекс. Уг индекс байгууллагынх нь гол менежер /түүний гэр бүлийн гишүүд/ нь АНУ-ын хөрөнгийн зах зээлийн ерөнхий гүйцэтгэлийн эсвэл тухайн байгууллагын хараат компаниуд, эцэг компани, ерөнхий хэмжүүр болдог. хамтарсан компаниуд байж болно. Solvency ratio (EBITA/ Interest expense) (компаний авсан Return on equity (хувьцааны хөрөнгийн өгөөж): цэвэр зээлийн хөрөнгөтэй нь харьцуулсан төлбөрийн чадварын ашиг/ хувьцааны дансаарх үнэ. Энэ нь хувьцаа эзэмшигчийн үзүүлэлт) Тухайн хугацаанд өрөө төлөх компаний төлбөрийн оруулсан хөрөнгийн өгөөжийн хувийг харуулсан ашигтай чадварийг харуулсан хэмжүүр байдлыг заадаг хэмжүүр. Staggered board (Дэс дараалалтай сонгогддог ТУЗ): Жил Risk management (эрсдлийн менежмент): компанид учрах бүр ТУЗ-ийн гишүүдийн тодорхой хэсгийг хэдэн жилийн эрсдлийг тогтоох, шинжлэх, менежмент хийх, хянах, тийм хугацаатайгаар сонгож байдаг бүтэц бүхий ТУЗ-ийг хэлнэ. эрсдлээс зайлсхийх оновчтой аргыг тогтоох үйл явц. Classified board гэдэгтэй адилхан Stakeholders (сонирхогч тал): аливаа төсөл эсвэл компанийг хууль ёсны дагуу сонирхож буй этгээд эсвэл S байгууллага. Илүү ерөнхий авч үзвэл бэлтгэн нийлүүлэгчид, зээлдүүлэгчид, харилцагчид, ажиллагсад, орон нутгийн олон Sarbanes-Oxley Act (Сарбанез Окслигийн хууль): нийт гэх мэт тухайн компаний үйл ажиллагаа шууд нөлөөлөх Компаний санхүүгийн тайлагналтыг чангалж холбооны бүх этгээдүүдийг хэлнэ санхүү бүртгэлийн хяналтын зөвлөлийг байгуулж, санхүүгийн бүртгэлийг хуурамчаар янзалсан албан тушаалтнуудад Share multiple (share ratios) (хувьцааны харьцаа): ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ? 103 ТАЙЛБАР ТОЛЬ компаний ашиг /нэгж хувьцаанд ноогдох бэлэн мөнгөний хувьцаа эзэмшигч эсвэл компаний өндөр албан тушаалын урсгал/ болон хөрөнгөтэй /нэгж хувьцааны дансаарх үнэ/ ажилтан өөрсдийн хувийн ашгийн төлөө компаний хөрөнгө холбоотой хувьцаа эзэзмшигчийн нэхэмжлэлд ашиглагддаг эсвэл ирээдүйн бизнесийг ашиглах хууль бус бизнесийн харьцаанууд практик Share option (Хувьцааны опцион): тодорхой хугацаанаас Two-tier board (хоёр үе шаттай ТУЗ): Хяналтын болон өмнө, тодорхой үнээр тодорхой хувьцаа эсвэл хөрөнгийг менежментийн ажил үүргүүдийг хоёр тусдаа хэсэг болгон худалдан авах эсвэл худалдах эрх олгосон гэрээ эсвэл хуваадаг ТУЗ-ийг хэлнэ. Хяналтын зөвлөл нь ТУЗ-ийн давуу эрхийг хэлнэ. Хамгийн их нийтлэг байдаг хувьцааны гишүүдээс бүрдсэн байх бөгөөд гүйцэтгэх захирлуудаас опционууд: тодорхой тооны хувьцааг тогтоосон үнээр бүрдсэн менежментийн зөвлөлийг удирдан хянаж хүчингүй болох өдөр нь эсвэл түүнээс өмнө худалдан ажилладаг. Франц, Герман, Зүүн Европт түгээмэл байдаг. авах эрх болон тодорхой тооны хувьцааг тогтоосон үнээр Хоёр үе шаттай ТУЗ-ийн бүх төрлүүд хоорондоо адилхан биш хүчингүй болох өдөр нь эсвэл түүнээс өмнө худалдах эрх байдаг. T V Tag-along rights (дагалдах эрх): хэрэв томоохон хувьцаа Value based management (хувьцааны үнэ цэнэд суурилсан эзэмшигчид хувьцаагаа зарвал жижиг хувьцаа эзэмшигчид менежмент): компанийг хувьцааны үнэ цэнэтэй нийцүүлэн том хувьцаа эзэмшигчдийн зарсан хугацаа нөхцлүүдээр хувьцааны үнэ цэнийг хамгийн их байлгах асуудлыг хангаж хувьцаагаа зарах эрхтэй гэсэн үг. Энэхүү эрх нь жижиг ажиллах менежментийн хандлагыг хэлнэ. Хувьцааны үнэ хувьцаа эзэмшигчдийг хамгаалдаг бөгөөд хувьцаа цэнэд суурилсан менежментийн гурван үндсэн элементүүд эзэмшигчдийн гэрээнд стандарт заалт болж ордог. нь : үнэ цэнийг бий болгох – компани хэрхэн ирээдүйн цэнээ нэмэгдүүлэн хамгийн их болгох вэ? стратегитэй төстэй; Takeover (компани худалдан авалт): нийтэд нээлттэй үнэ цэнийн менежмент хийх – засаглал, менежментийн арилжаалагдаж буй компанийг өөр компани /худалдан өөрчлөлт, байгууллагын соёл, харилцаа, манлайлал; болон авагч, тендерт оролцогч/ худалдан авах үйл явц үнэ цэнийг хэмжих – үнэлгээ. Tobins’ Q (Тобинс Кю): гэдэг нь онолын ном зохиолуудад Voting rights (санал хураах эрх): компанид чухал нийтлэг хэрэглэдэг компаний зах зээлийн үнэ цэнэ гэсэн асуудлуудаар хувьцаа эзэмшигчдийн хурал дээр саналаа үг. Үүнийг тооцохдоо компаний хөрөнгийн зах зээлийн үнэ өгөх эрх. цэнийг компаний хөрөнгийг өөрчлөх өртөгт хувааж гаргадаг. Энэ үзүүлэлтийг бий болгосон Нобелийн шагналт эдийн Voting shares (санал хураах эрхтэй хувьцаа): ТУЗ-ийн засагч Yale University сургуулийн Жэймс Тобины нэрээр гишүүдийг сонгохыг оролцуулан компаний бодлогын түүнийг нэрлэсэн байна. асуудлуудаар саналаа өгөх эрхийг хувьцаа эзэмшигчдээ олгодог хувьцаа. Trading policy (арилжаалах бодлого): компаний захирлууд болон ажилтнууд компанийхаа хувьцааг арилжаалахад тавигдах хугацаа нөхцлүүдийг харуулсан бодлого. Тэд хувьцаа арилжиж болохгүй хугацаа буюу “хаалттай хугацааг” W зааж өгсөн байдаг. Weighted average cost of capital (капиталын жинлэсэн Transparency (ил тод байдал): сонирхогч талуудын ашиг дундаж өртөг) : оруулах боломжтой хөрөнгө оруулалтын сонирхолтой холбоотой мэдээлэл болон бүх хувьцааны өгөөжийг хэмжих хэмжүүр. Энэ үзүүлэлтэнд нийт санхүүжилт үнэд нөлөөлж болох материаллаг асуудлуудын талаарх болон холбогдох хүү эсвэл ноогдол ашгийн төлбөрүүдийн мэдээллүүдийг нийтлэн хувьцаа эзэмшигчдэд өгч байх өртөгтэй пропорционалаар нийт өртөгт оруулж буй компаний засаглалын зарчим. харьцангуй хувиар нь жигнэсэн өрийн болон хөрөнгийн өртөгийг багтаасан байдаг. Tunneling (хөрөнгө шамшигдуулах луйвар): томоохон 104 ХЭН КОМПАНИЙГ ЧИГЛҮҮЛЖ БАЙНА ВЭ?