SFG3807 គម្រោងកែលម្អការអប់រ ំឧត្តម្សិែា (HEIP) - ែម្ពជា ុ គម្រោងម្េខៈ P162971 ការវាយត្ម្ម្ៃសម្ធម្៌ និង កែនការសម្ធម្៌ វ ិច្ឆិកា២០១៧ 1 ី ែសរកាត្់ និងពាែយបំររួញ បញ្ជ អ % ភាគរយ ACC គណៈកោ ា េ់គុណភាពអប់រ ំនៃកម្ពុជា ា ធិការទទួេស្គ AEC ៊ា ៃ សហគម្ៃ៍ ម្សដ្ឋកិច្ចអាស្គ CSES ច ម្ពុជា អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ក DHE ឋ ៃឧតតម្សិកា នាយកដ្ឋ DSR ឋ ៃស្រស្គវរជាវវ ិទាស្គស្តសត នាយកដ្ឋ EMP ាៃ ផែៃការរគប់រគងបរ ិស្គ ESMF រកបខ័ ណ ា ៃៃិងសងាម្ ឌ រគប់ រគងបរ ិស្គ ESP ធ ផែៃការយុទស្គស្តសតអប់ រ ំ FGD ការពិ ភាកាជារកុម្ FM ការរគប់ រគងហិរញ្ញ វតាុ FMR របាយការណ៍ រគប់ រគងហិរញ្ញ វតាុ GDHE ឋ ៃឧតតម្សិកា អគានាយកដ្ឋ GER អរារួម្នៃការសិកា HE ឧតតម្សិកា HEI ា ៃឧតតម្សិកា រគរ ឹះស្គ HEIP គម្រោងផកេម្អការអប់ រ ំឧតតម្សិកា HRM ការរគប់ រគងធៃធាៃម្ៃុសស IDA សោគម្អភិវឌ្ឍៃ៍អៃតរជាតិ IT ព័ ត៌ោៃវ ិទា ITC ា ៃបម្ច្ចកវ ិទាកម្ពុជា វ ិទាស្គ M&E ការាម្ដ្ឋៃ ៃិង វាយតនម្ៃ MoEYS រកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិងកីឡា គណៈកោា ធិ ការជាតិ សរោប់ ការអភិ វឌ្ឍាម្ផបបរបជាធិបម្តយយ NCDD ា ក់ ម្រកាម្ជាតិ ម្ៅថ្ន NER អរាពិតនៃសិកា NGO ឋ ភិ បាេ អងាការម្ិៃផម្ៃរដ្ឋ NSDP ធ ផែៃការយុទស្គស្តសតអភិ វឌ្ឍៃ៍ ជាតិ PCC គណៈកោា ធិ ការសរម្បសរម្ួេគម្រោង PDO ម្ោេម្ៅអភិ វឌ្ឍៃ៍គម្រោង PMC គណៈកោា ធិ ការរគប់ រគងគម្រោង PMT រកុម្រគប់ រគងគម្រោង 2 PT រកុម្គម្រោង RGC ឋ ភិ បាេកម្ពុជា រាជរដ្ឋ RUA សកេវ ិទាេ័យភូម្ិៃទកសិកម្ា RUPP សកេវ ិទាេ័យភូម្ិៃទភំម្ ា ពញ STEM វ ិទាស្គស្តសត បម្ច្ចកវ ិទា វ ិសវកម្ា ៃិង គណិ តវ ិទា TVET ការអប់រ ំៃិងបណ ត េវ ិជា ុត ឹះបណ្ត ា ជី វៈ UHS សកេវ ិទាេ័យវ ិទាស្គស្តសតសុខាភិ បាេ UNDP កម្ាវ ិធីអភិវឌ្ឍៃ៍អងាការសហរបជាជាតិ UNESCO អងាការអប់ រ ំ វ ិទាស្គស្តសត ៃិ ង វបបធម្៌ នៃអងាការសហរបជាជាតិ UNICEF ម្ូ េៃិធិកុោរនៃអងាការសហរបជាជាតិ WBG រកុម្ធនាោរពិភពម្ោក 3 ោត្ិការ បញ្ា ីអកសរកាត់ ៃិ ងពាកយបំរពួញ ............................................................................................... 2 ោតិ ការ ................................................................................................................................. 4 ជំ ពូក កៈ ម្សច្កតីពិពណ៌ នាអំ ពីគម្រោង..................................................................................... 5 ១. ម្ោេម្ៅអភិ វឌ្ឍៃ៍គម្រោង .................................................................................... 5 ២. សោសភាគគម្រោង ............................................................................................. 5 ជំ ពូក ខៈ ការវាយតនម្ៃសម្ធម្៌ ៃិ ង េទធែេ ............................................................................ 7 ៣. ម្ោេម្ៅ ៃិង វ ិធី ស្គស្តសត ....................................................................................... 7 ៤. រកបខ័ ណឌ គតិ យុតតពាក់ ព័ៃធ ៃិ ង យុទធស្គស្តសតអភិ វឌ្ឍៃ៍ ............................................... 8 ៤.១. ម្ោេៃម្ោបាយ ច្ាប់ ៃិ ង បទបបញ្ញ តិ តនានានៃកម្ពុជា ................................ 8 ៤.២. ម្ោេៃម្ោបាយរបតិ បតតិការរបស់ធនាោរពិភពម្ោក ............................. 10 ៥. ំ ទសសៃៈរួម្អំពីជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិ ច្ម្ៅកម្ពុជា ៃិ ង េទធភាពទទួ េបាៃការអប់ រ....... 11 ៥.១. ម្តើជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្រស់ម្ៅទី ណ្ត? ...................................................... 11 ៥.២. េទធភាពទទួ េបាៃការអប់ រ ំនៃជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ ៃិ ង ជៃពិ ការ .............. 14 ៦. ា ៃភាពរួម្នៃការអប់ រ ំម្ៅកម្ពុជា ......................................................................... 17 ស្គ ៧. ការពិ ៃិតយម្ម្ើ េសម្ធម្៌អប់ រ ំម្ៅកម្ពុជា .................................................................. 21 ៧.១. ភាពរកីរក ម្ធៀបៃរងេទធភាពទទួ េបាៃការអប់ រ ំ ........................................ 21 ា យដ្ឋច្់ ស្រសោេ ម្ធៀបៃរងេទធភាពទទួ េបាៃការអប់ រ ................... ៧.២. ភាពឆ្ង ំ 24 ំ ៧.៣. ម្យៃឌ្័រ ម្ធៀបៃរងេទធភាពទទួ េបាៃការអប់ រ ........................................... 26 ៨. េទធែេនៃការវាយតនម្ៃ ...................................................................................... 27 ជំ ពូក គៈ ផែៃការសម្ធម្៌ ..................................................................................................... 31 ៩. វ ិធាៃការគៃៃរឹះម្ដ្ើម្បីម្ដ្ឋឹះស្រស្គយបញ្ហ ា សម្ធម្៌ ........................................................ 31 ៩.១. វ ិធាៃការជាក់ ោក់ ................................................................................... 31 ៩.២. វ ិធាៃការទូ ម្ៅ ......................................................................................... 32 ១០. ថវ ិកា .................................................................................................................. 33 ១១. ច្ំ ណ្តត់ ការអៃុវតត ............................................................................................... 34 ១២. ការាម្ដ្ឋៃ ៃិង វាយតនម្ៃ ................................................................................... 36 ១២.១. ច្ំ ណ្តត់ ការម្ដ្ើម្បីបៃតការពិម្រោឹះម្ោបេ់ម្ដ្ឋយម្សរ ី ជាម្ុ ៃ ៃិងម្ដ្ឋយោៃ ព័ ត៌ោៃរគប់រោៃ់ .................................................................................... 37 ១២.២. ច្ំ ណ្តត់ ការម្ដ្ើម្បីម្ដ្ឋឹះស្រស្គយបណរ ត ងតវា៉ា ................................................... 37 ឧបសម្ព័ៃធ ............................................................................................................................. 39 4 ជំរូែ ែៈ ម្សចែតរ ី រិ ណ ី ម្រោង ៌ នាអំរគ 1. ឋ ភិ បាេកម្ពុជា បាៃម្សាើសុំហិរញ្ញបបទាៃសោគម្អភិវឌ្ឍៃ៍អៃតរជាតិ រាជរដ្ឋ (IDA) ពី ធនាោរពិភពម្ោកសរោប់ គម្រោងផកេម្អឧតតម្សិកា (HEIP)។ គម្រោងផដ្េបាៃម្សាើម្ ើង ម្ៃឹះ សំម្ៅម្េើកសទយេទធ ួ ភាពរបស់កម្ពុជា កាុងការបំ ម្ពញាម្ម្សច្កតីរតូវការរបស់ឧសាហ កម្ាផដ្េរបម្ទសែតេ់ម្សវាជូៃ ក៏ ដ្ូច្ជាម្េើកសទយភាពរបកួ ួ តរបផជងម្ៅកាុងសហគម្ៃ៍ម្សដ្ឋ ៊ា ៃ (AEC) ថាី ម្ដ្ឋយបម្ងេើៃភាពសម្ស្រសបៃិងគុ ណភាពនៃការែតេ់ឧតតម្សិកាម្ៅកាុងវ ិ កិ ច្ចអាស្គ ស័យម្ោេម្ៅសំខាៃ់ ៗ។ ម្ដ្ើម្បីម្្ៃើយតបម្ៅៃរងតរម្ូវការម្ៃឹះ គម្រោងម្ៃឹះៃរងម្តត តម្េើវ ិស័យ ជាអាទិ ភាពពី រ។ កាុងអំ ងម្ពេម្បសកកម្ា ុ ៃ ម្រៀបច្ំគម្រោងរបស់ខួៃពី ញ ដ្េ់នថាទី នថាទី ៥ ផខកញ្ហ ១៤ ផខកញ្ហ ា ំ ២០១៧ ម្បសកកម្ាបាៃអឹះអាងជាថាីៃូវវ ិស្គេភាពសំខាៃ់ៗនៃគម្រោង ដ្ូច្ ញ ឆ្ង ខាងម្រកាម្។ ១. ម្ោលម្ៅអភិវឌ្ឍន៍គម្រោង 2. ម្ោេម្ៅអភិ វឌ្ឍៃ៍គម្រោង (PDO) គឺ សំម្ៅផកេម្អគុណភាព ភាពសម្ស្រសប ៃិ ង សម្ ា ៃឧតតម្សិកាម្ោេម្ៅ ផកេម្អអភិ បាេកិ ច្ច ធម្៌នៃការអប់ រ ំ ៃិង ការស្រស្គវរជាវ ម្ៅាម្រគរ ឹះស្គ ម្ៅកាុងវ ិស័យម្ៃឹះ ៃិង ែតេ់ច្ម្ម្ៃើយភា ៃ ម្ៗៃិងរបកបម្ដ្ឋយរបសិទធភាព កាុងករណី ោៃវ ិបតតិ ឬ ម្រោឹះអាសៃាម្ួយ។ ២. សោសភាគគម្រោង 3. សោសភាគទី ១: ផកេម្អការអប់រ ំៃិងការស្រស្គវរជាវវ ិទាស្គស្តសត បម្ច្ចកវ ិទា វ ិសវកម្ា ៃិង គណិ តវ ិទា ៃិង កសិកម្ា ម្ៅរគរឹះស្គ ា ៃឧតតម្សិកា (HEI) ម្ោេម្ៅ។ ោៃសោសភាគរងច្ំៃួៃ បី ម្រកាម្សោសភាគទី ១។ i. សោសភាគរង ១.១: ផកេម្អការបម្រងៀៃៃិងការម្រៀៃ។ សកម្ាភាពសំខាៃ់ ៗ រួម្ោៃ i) ផកេម្អកម្ាវ ិធី សិកា ៃិង គុ ណវុឌ្ឍិរគូម្ៅកាុងកម្ាវ ិធី ម្ោេម្ៅ, ii) បម្ងេើតកម្ាវ ិធី អប់ រ ំ ករម្ិ តឧតតម្សិកាថាី, ៃិ ង iii) ស្គងសង់ៃិងជួ សជុ េអាោរសកេវ ិទាេ័យ បៃទប់ម្រៀៃ ឋ ៃៃិ សសិត។ ៃិ ង អម្ៃតវាសិកដ្ឋ ii. សោសភាគរង ១.២: ផកេម្អការស្រស្គវរជាវ។ សកម្ាភាពសំខាៃ់ ៗ រួម្ោៃ i) ស្គងសង់ ា រការស្រស្គវរជាវ ៃិ ង សោ ៃិ ងជួ សជុ េបៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ , ii) ែតេ់បរ ិកា ា រម្របើ របាស់, ៃិ ង iii) ែតេ់ម្ូេៃិ ធិស្រស្គវរជាវ។ iii. ា ប័ ៃ។ សកម្ាភាពសំខាៃ់ ៗ រួម្ោៃោំរទ សោសភាគរង ១.៣: ផកេម្អការរគប់រគងស្គ ការរគប់ រគងហិរញ្ញ វតាុ ៃិ ង កំ ផណទរម្ង់ ម្េើការរគប់ រគងធៃធាៃម្ៃុ សស ៃិ ង ការសិកា អំ ពីៃិសសិតផដ្េបាៃបញ្ ា នដ្សិការបស់ៃិសសិត។ ច ប់ ការសិកា ឬ ការវាយតនម្ៃស្គ 4. ច ិស័យ ៃិង ការរគប់រគងគម្រោង។ ោៃសោស សោសភាគទី ២: ពរងរងអភិបាេកិច្វ ភាគរងពី រម្រកាម្សោសភាគទី ២ ម្ៃឹះ។ i. សោសភាគរង ២.១: ពរងរងអភិ បាេកិច្ចវ ិស័យ។ សកម្ាភាពសំខាៃ់ៗ រួម្ោៃ i) ោំរទ ៃី តិកម្ាម្ដ្ើម្បីកំផណទរម្ង់ វ ិស័យ, ii) ផកេម្អយៃតការធានាគុ ណភាព, ៃិ ង iii) ពរងី ក ធ ័ ត៌ោៃ។ របព័ ៃព ii. សោសភាគរង ២.២: ពរងរ ងការរគប់ រគងគម្រោង។ សកម្ាភាពសំខាៃ់ ៗ រួម្ោៃោំរទ ការសរម្បសរម្ួេៃិងការរគប់ រគងគម្រោង។ 5. ំ គម្រោងៃិងការវ ិៃិម្ោគនៃគម្រោងផកេម្អឧតតម្សិកាៈ ទីាង ម្ៅកាុងអំ ងម្ពេនៃ ុ ញ ណកម្ា គម្រោងបាៃម្ត ម្បសកកម្ាម្ធវើអតតសញ្ហ ា ៃឧតតម្សិកាបួ ៃម្ៅរាជធាៃី ត តផតម្េើរគរ ឹះស្គ ណ ឹះ។ កាុងដ្ំណ្តក់ កាេម្ៃឹះ ម្គម្ិ ៃទាៃ់ ដ្រងពីទីាំងជាក់ ោក់ សរោប់ ការវ ិៃិ ម្ោគ ភាំម្ពញប៉ាុ ម្ណ្ត ម្ទ។ ការវ ិៃិ ម្ោគម្ៃឹះ អាច្រួម្ោៃការស្គងសង់ /ការជួ សជុ េបៃទប់ម្រៀៃៃិ សសិត អាោរសរោប់ ម្ជឈម្ណឌ េបណុត ឹះអាជី វកម្ាម្ួយ បៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ ម្ជឈម្ណឌ េបណ ត េៃិ សសិត បៃទប់ ុត ឹះបណ្ត ពិ ម្ស្គធៃ៍កសិ-ឧសាហកម្ាម្ួយ ៃិង ា របៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ម្ៅាម្រគរ ឹះស្គ ផកេម្អបរ ិកា ា ៃឧតតម្ សិកាបច្ចុបបៃា។ កាុងអំ ងម្ពេនៃម្បសកកម្ា ុ ម្ុៃម្ពេវាយតនម្ៃ ម្ខតតច្ំៃួៃពីរផថម្ម្ទៀតទំៃង ជាៃរ ងរតូវដ្ឋក់បញ្ វ យម្រៀង។ ូច េកាុងគម្រោងផដ្រ។ ម្ខតតទាំងពីរម្ៃឹះ គឺ ម្ខតតបាត់ ដ្ំបងៃិង ម្ខតតស្គ 6. ម្ោេៃម្ោបាយ ៃិង េិខិតូបករណ៍ ផដ្េរតូវបាៃអៃុវតតសរោប់គម្រោងផកេម្អឧតតម្ សិកាៈ កាុងអំ ងម្ពេនៃម្បសកកម្ា ុ ញ ណកម្ាគម្រោង ម្គបាៃកំ ណត់ ថ្នម្ោេ ម្ធវើអតតសញ្ហ ៃម្ោបាយ OP/BD 4.01 រតូវអៃុ វតត ម្ហើយរកបខ័ណ ា ៃៃិ ងសងាម្ គឺ ចំបាច្់ ឌ រគប់ រគងបរ ិស្គ ឋ ៃឧតតម្សិកានៃរកសួងអប់រ ំ យុវជៃ ៃិងកី ឡា បាៃជួ េ សរោប់ គម្រោងម្ៃឹះ។ អគានាយកដ្ឋ អាកពិ ម្រោឹះការងារពីរនាក់ឲ្យម្រៀបច្ំ រកបខ័ ណ ា ៃៃិងសងាម្ (ផដ្េរួម្ោៃ រកម្ប ឌ រគប់ រគងបរ ិស្គ ា ៃនៃការរបតិ បតតិ/ECoPs)។ ផែៃការរគប់ រគងបរ ិស្គ រ ិស្គ ា ៃៃិងសងាម្ (ESMP) ផដ្េោៃេកាណៈ ជាក់ ោក់ ាម្ទី ាំង ំ សរោប់ ការវ ិៃិ ម្ោគ ៃរងរតូវបាៃម្រៀបច្ំ របសិៃម្បើម្គដ្រ ងពី ទីាង ៃិង របសិៃម្បើរតូវបាៃចត់ ទុកថ្នចំបាច្់ ។ 7. ម្ដ្ឋយស្គរគម្រោងទំៃងជាៃរ ងែតេ់ែេរបម្ោជៃ៍ដ្េ់បុគាេទាំងឡាយផដ្េអាច្ សាិតម្ៅកាុងរកុម្ជាតិពៃធភាគតិច្ ម្ដ្ឋយជួ យសរម្ួេេទធភាពទទួ េបាៃឧតតម្សិការបស់ពួក ម្គ ម្ោេៃម្ោបាយរបស់ធនាោរពិភពម្ោកសតីពីជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ រតូវបាៃអៃុ វតត។ ការ វាយតនម្ៃសម្ធម្៌ ៃិង ផែៃការសម្ធម្៌ រតូវបាៃម្រៀបច្ំម្ដ្ើម្បីអៃុម្ោម្ាម្េ័កាខ័ណឌ នៃម្ោេ ៃម្ោបាយសតីពីជៃជាតិម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្របស់ធនាោរពិ ភពម្ោក ម្ដ្ើម្បីម្រៀបច្ំការវាយតនម្ៃសងាម្ ៃិ ង ផែៃការជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ ម្ដ្ឋយផែអកម្េើកិច្ចដ្ំម្ណើ រការនៃការពិ ម្រោឹះម្ោបេ់ម្ដ្ឋយ ម្សរ ី ជាម្ុៃ ៃិងម្ដ្ឋយោៃព័ត៌ោៃរគប់ រោៃ់ ។ ការវាយតនម្ៃសម្ធម្៌ ៃិង ផែៃការសម្ធម្៌ ក៏ រតូវបាៃម្រៀបច្ំែងផដ្រម្ដ្ើម្បីធានាឲ្យបាៃថ្នៃិ សសិតជួបការេំបាក ៃិង ៃិ សសិតជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគ តិ ច្ដ្នទម្ទៀត ក៏ៃរងទទួេបាៃែងផដ្រៃូ វអតារបម្ោជៃ៍ពីសកម្ាភាពទាំងឡាយនៃគម្រោងផក េម្អឧតតម្សិកា។ ជំរូែ ខៈ ការវាយត្ម្ម្ៃសម្ធម្៌ និង លទ្ធែលលទ្ធែល ៣. ី ស្តសត ម្ោលម្ៅ និង វិធសា 8. ម្ោេម្ៅគឺ សំម្ៅម្ធវើការវាយតនម្ៃម្េឿៃម្ួ យអំ ពីឧបសគានានាផដ្េស្តសតី របជាពេរដ្ឋ ា យដ្ឋច្់ស្រសោេ ៃិង សោជិ កនៃរកុម្ជៃជាតិ ៃិងរកុម្ជួបការេំបាកម្ែសងៗម្ទៀត ម្ៅតំ បៃ់ ឆ្ង ា វ ិទាស្គស្តសត បម្ច្ចកវ ិទា វ ិសវកម្ា ៃិង គណ ជួ បរបទឹះ កាុងការច្ូ េរួម្សិកាម្ុ ខវ ិជា ិ តវ ិទា ៃិង ម្ុ ខ វ ិជា ា ៃភាពទាំងម្ៃឹះកាុងការជំៃឹះម្េើ ា កសិកម្ា ៃិងសំម្ៅម្រៀបច្ំផែៃការម្ដ្ើម្បីជួយៃិ សសិតម្កពី ស្គ ឧបសគាទាំងម្ៃឹះ។ 9. ា ៃឧតតម្សិកាច្ំ ៃួៃបួ ៃ ម្ពាេគឺ i) សកេ ការវាយតនម្ៃម្ៃឹះ រតូវបាៃម្ធវើម្ៅាម្រគរ ឹះស្គ វ ិទាេ័យភូម្ិៃភ ា ពញ (RUPP) ii) សកេវ ិទាេ័យភូ ម្ិៃទកសិកម្ា (RUA) iii) ស្គកេវ ិទាេ័យ ទ ំ ម្ ា ៃបម្ច្ចកវ ិទាកម្ពុជា (ITC)។ ទិ ៃៃ វ ិទាស្គស្តសតសុខខាភិ បាេ (UHS) ៃិង iv) វ ិទាស្គ ា ័ យផបប ា ិ អប់ រ ំ ខណៈផដ្េ បរ ិោណ រតូវបាៃរបម្ូ េ ម្ដ្ឋយម្របើទិៃាៃ័យោៃស្រស្គប់ ជាពិម្សសពី សិត ា ័ យផបបគុ ណភាពរតូវបាៃរបម្ូ េពី ការសោ ទិ ៃៃ ា ក់ ដ្រកនាំរគរ ឹះស្គ ា សថ្ន ាៃ ៃិង ការម្ធវើការ ពិ ភាកាជារកុម្ (FGD) ម្ដ្ឋយោៃការច្ូ េរួម្ច្ំ ៃួៃបួៃ កាុងច្ំ ម្ណ្តម្ៃិ សសិតម្កពី សកេវ ិទាេ័ ា ពញ សកេវ ិទាេ័យភូម្ិៃក យភូ ម្ិៃទភំម្ ទ សិកម្ា ៃិង វ ិទាស្គ ា ៃបម្ច្ចកវ ិទាកម្ពុជា។ េទធែេពី ា ំម្ុៃ (ផខកញ្ហ ឆ្ង ា ំ ២០១៦) ការវាយតនម្ៃសងាម្សរោប់ គម្រោងផកេម្អម្ធយម្សិកាបឋម្ភូម្ិ ញ ឆ្ង ផដ្េរតូវបាៃោំរទថវ ិកាម្ដ្ឋយធនាោរពិភពម្ោក ក៏ៃរងរតូវបាៃម្របើែងផដ្រសរោប់ ការវ ិភា គ។ ារាងទី ១: ច្ំៃួៃអាកច្ូេរួម្ការពិភាកាជារកុម្ ការពិភាកា ាៃ រគរឹះស្គ ច្ំៃួៃអាក ម្ភទ ជារកុម្ ច្ូេរួម្ បុរស ស្តសតី ១ សកេវ ិទាេ័យភូម្ិៃទភំម្ ា ពញ ២៦ ៤ ២២ ២ សកេវ ិទាេ័យភូម្ិៃទកសិកម្ា ១៥ ០ ១៥ ៣ សកេវ ិទាេ័យភូម្ិៃទកសិកម្ា ៣០ ៣០ ០ ា ៃបម្ច្ចកវ ិទាកម្ពុជា ៤ វ ិទាស្គ ៦ ៣ ៣ សរុប ៧៧ ៣៧ ៤០ 10. ា ំ ២០១៤-២០១៨ របាយការណ ការសិកាឯកស្គរ រួម្ោៃផែៃការយុទធស្គស្តសតអប់ រ ំឆ្ង ៍ ា ំរបស់រកសួងអប់រ ំ យុវជៃ ៃិងកីឡា សិទិទ របចំឆ្ង ាំ ធ ទួ េបាៃការអប់ រ ំម្ៅកម្ពុជា (UNICEF ឆ្ង ២០១៤) អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា (CSES ២១០៤) ៃិង ផែៃការយុទធស្គស្តសតអភិ វឌ្ឍៃ៍ ជាតិ ា ំ ២០១៤-២០១៨)។ (ផែៃការយុទធស្គស្តសតអភិ វឌ្ឍៃ៍ ជាតិ ឆ្ង ៤. រែបខ័ណ ុ តពាែ់រ័នធ និង យុទ្ធសាស្តសតអភិវឌ្ឍន៍ ឌ គត្ិយត្ ៤.១. ត នានៃកម្ពជា ម្ោេៃម្ោបាយ ច្ាប់ ៃិង បទបបញ្ញតិនា ុ 11. ា ំ ១៩៩៣) ោំរទសិទិទ រដ្ឋធម្ាៃុញ្ញកម្ពុជា (ឆ្ង ធ ទួ េបាៃការអប់រ ំ ការអប់ រ ំសរោប់ទាំងអស់ ោ ឋ ៃ ៩ ឆ្ង ា ៃិ ង ការអប់ រ ំករម្ិ តម្ូ េដ្ឋ ា ំ (ោរា ៦៥, ៦៦, ៦៧ ៃិ ង ៦៨)។ ោរា ៤៨ ផច្ងថ្ន “រដ្ឋ ធានារកាការពារសិទិរ ធ បស់កុោរ ផដ្េោៃផច្ងកាុងអៃុ សញ្ហ ញ សតីពីកុោរ ជាពិ ម្សសសិទិ ធោៃ ជី វ ិតរស់ម្ៅ សិទិទ ធ តូវបាៃទទួ េការោំពារកាុងស្គ ធ ទួ េការអប់រ ំម្រៀៃសូរត សិទិរ ា ៃការណ៍ ោៃ ា ម្ ៃិង ការការពាររបឆ្ងំងៃរ ងអាជី វកម្ាម្សដ្ឋកិច្ច ឬកាម្គុ ណម្េើកុោរ”។ ោរា ៤៦ ផច្ង សង្គ្ងា ត ុ កដ្ឋក់ បងេេកាណៈឲ្យនារ ី ជាពិ ម្សសនារ ីម្ៅ ជៃបទ ផដ្េោ ថ្ន ”រដ្ឋៃិងសងាម្យកច្ិតទ ា ៃទី ពរ ងបាៃទទួ េការឧបតាម្ា ម្ដ្ើម្បីោៃម្ុខរបរ ោៃេទធភាពពាបាេជំ ងឺ ឲ្យកូ ៃម្ៅម្រៀៃ ៃិង ោៃ ជី វភាពរស់ម្ៅសម្រម្យ”។ ោរា ៣១.២ ផច្ងថ្ន “ពេរដ្ឋផខារោៃភាពម្សាើោា ច្ំ ម្ពាឹះម្ុខច្ាប់ ោៃម្សរ ីភាពៃិងករណ ី កិច្ចដ្ូច្ោ ា ទាំងអស់ ម្ដ្ឋយឥតរបកាៃ់ ពូជស្គសៃ៍ ពណ ៌ សម្បុរ ម្ភទ ភាស្គ ជំម្ៃឿ ស្គសនា ៃិង ៃិ នា ា ការៃម្ោបាយ ម្ដ្ើ ម្កំ ម្ណើ តជាតិ ឋាៃៈសងាម្ ធៃធាៃ ឬ ស្គ ាៃ ភាពឯម្ទៀតម្ ើយ”។ 12. ី ត ីការអប់រ ំ រតូវបាៃអៃុ ម្័តម្ដ្ឋយរដ្ឋសភាម្ៅនថាទី ១៩ ផខ តុ ោ ឆ្ង ច្ាប់សព ា ំ ២០០៧។ ម្ោេបំ ណងនៃច្ាប់ម្ៃឹះ ោៃបំ ណងអភិវឌ្ឍធៃធាៃម្ៃុ សសរបស់របម្ទសជាតិ ម្ដ្ឋយែតេ់ការ អប់រ ំម្ពញម្ួ យជី វ ិតម្ដ្ើម្បីឲ្យអាកសិកាទទួ េបាៃច្ំ ម្ណឹះដ្រ ង ជំ នាញ សម្តាភាព ម្សច្កតីនថៃថូរ ា ុ ឲ្យអាកសិកាស្គ អាកបបកិ រ ិោរបកបម្ដ្ឋយសីេធម្៌ សំម្ៅជំរញ ា េ់ ស្រសឡាញ់ ៃិងរួម្ច្ំផណក ញ ណជាតិ វបបធម្៌ ជាតិ ៃិ ងភាស្គជាតិ ។ ការពារអតតសញ្ហ 13. ី ត ីការអភិវឌ្ឍជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ៈ ម្ោេៃម្ោបាយម្ៃឹះ រតូវ ម្ោេៃម្ោបាយជាតិសព ា ំ ២០០៩ ៃិង កំ ណត់ ម្ោេ បាៃអៃុ ម្័តម្ដ្ឋយគណៈរដ្ឋម្ង្គ្ៃី ត ម្ៅនថាទី ២៤ ផខ ម្ម្ស្គ ឆ្ង ៃម្ោបាយរាជរដ្ឋ ឋ ភិ បាេទាក់ ទងៃរងជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ ម្ៅកាុងវ ិស័យវបបធម្៌ អប់ រ ំ បណ ុត ឹះ បណ្តត េវ ិជា ា ជី វៈ សុខភាព បរ ិស្គ ា ៃ ដ្ី ធី ៃ កសិកម្ា ធៃធាៃទរ ក ម្ហដ្ឋ ត ម្៌ ឋ រច្នាសម្ព័ៃធ យុតិធ ម្ទសច្រណ៍ ៃិ ង ឧសាហកម្ា ផរ ៉ា ៃិ ងថ្នម្ពេ។ ម្ោេបំ ណងម្ួ យនៃម្ោេបំ ណងម្ោេ ឋ ៃ (បញ្ ៃម្ោបាយម្ៃឹះ គឺ សំម្ៅែតេ់ោ៉ាងម្ោច្ណ្តស់ការអប់ រ ំករម្ិតម្ូ េដ្ឋ ច ប់ ការសិកា ៩ ឆ្ង ា ំ) ជូៃដ្េ់ជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ទាំងអស់ ៃិ ង ែតេ់ការបណ ត េវ ិជា ុត ឹះបណ្ត ា ជី វៈ ៃិងជំ នាញសម្ ស្រសប ម្ដ្ឋយផែអកម្េើតរម្ូវការនៃទី ាំងភូម្ិស្គស្តសតរបស់សហគម្ៃ៍ ពួកម្គ។ 14. ឹ យលេខ ១៧៤ ស្តីពី អាហារូបររណ អនុក្រត្ ិ របបឧបត្ថម្ជ ៍ នង ី ភាពអលនតវាស្ិរ ស្ក្ាប់ស្ិស្ស ភ វ ិ សត្ នស្ ឹ ស្ថ ិ ស្ិរាតាម្ក្្ឹះ ័ លៅថ្ងៃទី ៥ ខខឧស្ភា ឆ្ ថ នស្ថធារណៈ ក្ត្ូវបានអនុម្ត្ ឹ យ ន ាំ ២០១៤ ។ អនុក្រត្ លនឹះ ានលោេបាំណងរាំណត្់អាហារូបររណ ិ ក្បាប់ឧបត្ថម្ភក្បចាំខខចាំល ៍ នង ី ាំនុរបក្ម្ុង ឹះអនរស្ិរាល ើម្បទ ិ យលនឹះបានរាំណត្់ការផ្តេ់អាហារូបររណ ការស្ិរារនុងរយៈលពេរាំពុងលរៀនស្ូ ក្ត្។ អនុក្រត្ ៍ ក្ត្ូវអនុវត្ត តាម្លោេការណ ិ ព រួម្ាន (1) ស្ិស្ស នស្ ៍ អាទភា ិ លោរពវន័ ិ សត្ ិ លរៀនពូខរ (2) រូនរាំក្ ិ យបានេអ នង ឳពុរ និង/ឬា ិ ខ េម្រពីក្្ួស្ថរក្រី ត យ ានជីវភាពក្រីក្រ (3) រូនជនជាត្ិល ើម្ភា្ត្ិច (4) ស្ិស្ស និស្សត្ ក្រ។ ជាលរៀងរាេ់ឆ្ ន ស្ ៌ នស្ក្ាប់ជាំនួយ ាំ ិ រា ក្រស្ួ ងអប់រ ាំ យុវជន និងរីឡាល្វើការលបាឹះផ្ាយរក្ម្ងព័ត្ា េ់លបរខជនលស្នើស្ុាំអាហារូបររណ ន រ់បរញ្ញ ៍ ចូេលរៀនថ្ន ថ នឧត្តម្ភស្ិរា ិ ា ប័ក្ត្លៅតាម្ក្្ឹឹះស្ថ លោយល្វើការ ី ក្បលេទ្ាំៗ រួម្ានខផ្នរស្ិស្សពូខរ (ទូលៅ ៦០% នង ខបងខចរជាពរ ិ ខផ្នរស្ិស្សអាទភា ិ នារ ី ២០%) នង ិ ព ី រ ១៥% នង (ក្រក្ ិ ត្ាំបន់ោច់ក្ស្យាេ ៥%)។ 15. ធ ស្តសតអភិវឌ្ឍៃ៍ជាតិ (២០១៤-២០១៨)។ ផែៃការយុទស្គ ផែៃការយុទស្គ ធ ស្តសតអភិ វឌ្ឍៃ៍ ជាតិ ុ រម្បៀបវារៈនៃយុទធស្គស្តសតច្តុម្កាណ ដ្ំណ្តក់ កាេទី ៣ ផដ្េរតូវបាៃែសពវែាយ កំ ពុងជំរញ ញ ឆ្ង កាេពី ផខ កញ្ហ ា ម្ៅកាុងច្ំម្ណ្តម្យុទធស្គស្តសត ា ំ ២០១៣។ ការអប់ រ ំ ៃិង សម្ធម្៌ម្យៃឌ្័ រ គឺ សិត សាេម្ៃឹះ។ ូ ម្ោេម្ៅច្ុ ងម្រកាយនៃផែៃការយុទធស្គស្តសតអភិវឌ្ឍៃ៍ ជាតិ គឺ សំម្ៅកាត់ បៃាយភាព ុ ម្សដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាឈាៃពី របម្ទសោៃរបាក់ច្ំណ រកី រកម្ៅកម្ពុជា ៃិងជំ រញ ូ េទាបឲ្យកា ៃ យម្ៅជា របម្ទសោៃរបាក់ច្ំណ ា ំ ២០៣០។ ូ េម្ធយម្កាុងឆ្ង 16. ធ ស្តសតអប់រ ំឆ្ង ផែៃការយុទស្គ ាំ ២០១៤-២០១៨។ ជាការម្្ៃើយតបម្ៅៃរងច្កាុវ ិស័យជាតិ ា ំ ២០១៤–២០១៨ ផែៃការយុទធស្គស្តសតអប់រ ំ ម្ពាេគឺ ផែៃការយុទធស្គស្តសតអភិ វឌ្ឍៃ៍ ជាតិ (NSDP) ឆ្ង ម្តត តម្េើការអភិ វឌ្ឍធៃធាៃម្ៃុ សសរបកបម្ដ្ឋយគុណភាព សម្តាភាព ៃិង គុ ណធម្៌ ជាកាត គៃៃរឹះម្ួ យសរោប់ រទរទង់កំម្ណើ ៃម្សដ្ឋកិច្ច ៃិ ង ភាពរបកួ តរបផជងរបស់របម្ទសនាម្ពេ អនាគត។ កាុងៃ័ យម្ៃឹះ ការអភិវឌ្ឍធៃធាៃម្ៃុ សសជាការកស្គងច្ំម្ណឹះដ្រង សម្តាភាព សហ រគិៃភាព ជំ នាញ គំ ៃិតនច្ារបឌ្ិ ត ៃិង ៃវាៃុ វតតៃ៍កុងរគប់ ា វ ិស័យ ជាពិ ម្សសវ ិទាស្គស្តសត ៃិ ង ប ម្ច្ចកវ ិទា ៃិង សម្តាភាពរគប់រគងការស្រស្គវរជាវ ៃិងការអភិវឌ្ឍ គឺ ោៃស្គរៈសំខាៃ់ ។ ទៃទរម្ៃរង ម្ៃឹះ ម្ោេបំណងគឺ សំម្ៅម្េើកសទយគុ ួ ណភាពនៃសុខភាព សីេធម្៌ ៃិង ការទទួ េខុ សរតូវ ផែាកជំ ម្ៃឿ ម្ៃសិការម្សាោជាតិ ៃិង ម្ៃសិការអាជី ព ជាម្ួ យៃរ ងភាពោា ៃការម្រ ើសម្អើ ងម្យៃឌ្័ រ កាុងច្ំម្ណ្តម្របជាពេរដ្ឋ។ 17. ា ំ ២០១៤-២០១៨)។ ផែៃការនារ ីរតៃៈ គឺ ជាផែៃការយុទធស្គស្តសត ផែៃការនារ ីរតៃៈទី ៤ (ឆ្ង ឋ ភិ បាេ អភិវឌ្ឍៃ៍ របស់រាជរដ្ឋ ុ សម្ធម្៌ម្យៃឌ្័ រ សំម្ៅជំ រញ ៃិ ងការងារ។ យុទធស្គស្តសតម្ួយ សរោប់ សម្ធម្៌ ម្យៃឌ្័ រម្ៅកាុងការអប់ រ ំៃិ ងបណ ត េវ ិជា ុត ឹះបណ្ត ា ំ ២០១៤-២០១៨ ក៏ រតូវ ា ជីវៈឆ្ង បាៃម្រៀបច្ំ ែងផដ្រ ជាផែាកម្ួ យនៃផែៃការនារ ីរតៃៈទី ៤។ ៤.២. ម្ោេៃម្ោបាយរបតិបតតិការរបស់ធនាោរពិភពម្ោក 18. ម្ោេៃម្ោបាយរបតិបតតិការ ៤.១០ (ជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្)។ ម្ោេៃម្ោបាយម្ៃឹះ តរម្ូវឲ្យោៃការម្រៀបច្ំ ផែៃការវ ិធាៃការពិ ម្សស ម្ដ្ើ ម្បីការពារែេរបម្ោជៃ៍របស់ជៃជាតិ ញ ណសងាម្ៃិ ងវបបធម្៌ម្ែសងពី សងាម្ទូម្ៅ ផដ្េអាច្ម្ធវើឲ្យពួក ម្ដ្ើម្ភាគតិ ច្ ផដ្េោៃអតតសញ្ហ ច ំ ម្ណ ម្គងាយរងម្រោឹះច្ំ ម្ពាឹះការខូច្របម្ោជៃ៍ម្ៅកាុងកិច្ដ្ ើ រការអភិ វឌ្ឍៃ៍ ។ ម្ោេៃម្ោបាយ ម្ៃឹះ ញ ណម្ៅកាុងតំ បៃ់ ភូម្ិស្គស្តសត ផច្ងថ្នជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្អាច្រតូវបាៃកំណត់ អតតសញ្ហ ម្ដ្ឋយផ កម្ដ្ឋយវតតោៃម្ៅកាុងករម្ិ តម្ែសងៗនៃច្រ ិតេកាណៈដ្ូច្ខាងម្រកាម្៖ ក) ញ ណកម្ាជាសោជិ កនៃរកុម្វបបធម្៌ជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិ ច្ម្ដ្ឋយផ សវ័យអតតសញ្ហ ក ា េ់អតតសញ្ហ ៃិ ងការទទួ េស្គ ញ ណម្ៃឹះម្ដ្ឋយអាកដ្នទ។ ខ) ា ប់ ជាសម្ូ ហភាពច្ំម្ពាឹះេំម្ៅឋាៃភូ ម្ិស្គស្តសតម្ដ្ឋយផ ការែារភា ក ឬ ផដ្ៃដ្ីបុពវ បុ រសម្ៅកាុងតំបៃ់គម្រោង ៃិ ង ច្ំ ម្ពាឹះធៃធាៃធម្ាជាតិ ម្ៅកាុងេំម្ៅឋាៃៃិងផដ្ៃដ្ី ទាំងម្ៃឹះ។ គ) ា ប័ ៃរបនពណ ស្គ ី វបបធម្៌ ម្សដ្ឋកិច្ច សងាម្ ឬ ៃម្ោបាយ ផដ្េោៃេកាណៈខុ សពី ា ប័ ៃរបនពណ ស្គ ី វបបធម្៌ ម្សដ្ឋកិច្ច សងាម្ ឬ ៃម្ោបាយរបស់សងាម្ៃិងវបបធម្៌ ទូម្ៅ ៃិ ង ឃ) ភាស្គជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ម្ួ យ ផដ្េម្រច្ើ ៃផតោៃេកាណៈខុ សផបៃកពី ភាស្គែៃូវការ របស់របម្ទស ឬ តំបៃ់។ 19. ា ំ ២០១៦-២០២៣។ យុទធស្គស្តសតម្យៃឌ្័រថាី យុទធស្គស្តសតម្យៃឌ្័រនៃធនាោរពិ ភពម្ោកឆ្ង ា ក់ ការោំរទផដ្េរកុម្ធនាោរៃរងែតេ់ជូៃរបម្ទស ៃិង នៃរកុម្ធនាោរពិ ភពម្ោក គូ សបញ្ហ រកុម្ហ៊ាុៃជាអតិថិជៃ ម្ដ្ើម្បីសម្រម្ច្បាៃសម្ភាពម្យៃឌ្័ រឲ្យបាៃកាៃ់ផតម្រច្ើៃ ជាគៃៃងែៃូវដ្៏ ព ឹះម្ៅកាៃ់ការកាត់ បៃាយភាពរកីរកជាប់ ោប់ ៃិង សៃតិសុខៃិងភាពរុងម្រឿងរួម្។ សំខាៃ់ ម្ួយម្ឆ្ង ៥. ទ្សសនៈរ ួម្អំរីជនជាត្ិម្ ើម្ភាគត្ិចម្ៅែម្ពជា ុ និង លទ្ធភារទ្ទ្ួលបាន ការអប់រ ំ ៥.១. ម្តើជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្រស់ម្ៅទីណ្ត? 20. ឋ ភិ បាេកម្ពុជា បាៃៃិ ោយម្ោងដ្េ់ជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ (ការបកផរបរតង់ៗ: រាជរដ្ឋ “ជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្” ម្ៅកាុងច្ាប់ ៃិង ម្ោេៃម្ោបាយម្ែសងៗ។ ជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ រតូវ បាៃទទួ េស្គ ា េ់ម្ដ្ឋយផ កពីជៃជាតិ ភាគតិច្ ដ្ូច្ជាជៃជាតិឡាវរស់ម្ៅភូម្ិភាគឦស្គៃកម្ពុ ជា ផដ្េម្ិៃរតូវបាៃចត់ទុកជាទូ ម្ៅថ្នជា “ជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្” ម្ទ ក៏ដ្ូច្ជាជៃជាតិ ចម្ ឬ ជៃជាតិ ម្វៀតណ្តម្អញ្ច រងផដ្រ។ ប៉ាុផៃត ទសសនាទាៃអំ ពីជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិ ច្ម្ិៃោៃេកាណៈ ច្ាស់ោស់ម្ ើយ ម្ហើយជៃជាតិ ផខារ (រកុម្ជាតិពៃធទូម្ៅ) ផដ្េរស់ម្ៅកាុងតំបៃ់ខៃឹះ ក៏ ោៃ ច្រ ិតេកាណៈជាម្រច្ើៃដ្ូ ច្ោា ៃរ ងជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ផដ្រ។ 21. របម្ទសកម្ពុជាោៃរបជាជៃច្ំៃួៃ ១៣,៧ ោៃនាក់ ផដ្េម្ៅកាុងម្នាឹះ ៩០-៩៥ ភាគ រយគឺ ជាជៃជាតិ ផខារ។ ោៃ ៥-១០ ភាគរយម្ទៀត ជាជៃជាតិ ភាគតិ ច្ម្ែសងៗ ដ្ូច្ជាចម្ ច្ិៃ ៃិ ង ម្វៀតណ្តម្ ៃិ ង រកុម្ជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្របផហេនម្ាផដ្េម្គម្ៅថ្ន “ផខារម្េើ” ឬ ា ៃថ្ន “កុ េសម្ព័ៃធភំ ា” ផដ្េគឺ ជាជាតិ ពៃធម្ិៃផម្ៃផខារ។ រកុម្ជាតិពៃធទាំងម្ៃឹះ រតូវបាៃម្គបា៉ា ៃ់ ស្គ ោៃច្ំៃួៃរបផហេ ១២០,០០០ នាក់ ៃិ ង របផហេ ១ ភាគរយនៃច្ំ ៃួៃរបជាជៃកម្ពុជាសរុប។ រកុម្ជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ច្ំ ៃួៃ ១៧ ផដ្េោៃសោជិ កពី ៣០០ នាក់ ដ្េ់ ១៩.០០០ នាក់ រួម្ ោៃពាង គួ យ ម្ិ េ ម្រកាេ ថាូៃ ម្ខាញ ចរា៉ា យ រគរង កាផវត សអច្ ូ េុៃ កាច្ក់ ម្រៅ ស៊ាួយ (ស្គ អុ ង) ៃិង ម្សទៀង ៃិ ង រកុម្ជៃជាតិ ភាគតិច្ដ្នទម្ទៀត ម្ពាេគឺ ជៃជាតិ ម្វៀតណ្តម្ ជៃជាតិឡាវ ៃ ម្1។ រកុម្ជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិច្ ោៃភាគម្រច្ើ ៃម្ៅម្ខតតរតៃគិរ ី (៦៧,៩ ភាគរយ) ៃិ ង ផខារអុី ស្គ ៃិ ង ម្ខតតម្ណ ទ ផរតង ៃិង ម្ខតតរកម្ច្ឹះ ក៏ ោៃច្ំៃួៃភាគរយ ឌ េគិ រ ី (៥៩,៣ ភាគរយ)។ ម្ខតតសរង ខពស់នៃរកុម្ជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ផដ្រ។ ម្ខតតទាំងបួៃម្ៃឹះ សាិតម្ៅផប៉ាកឦស្គៃរបម្ទស ៃិង រតូវ បាៃចត់ទុកថ្នជាម្ខតតដ្ឋច្់ ស្រសោេ។ 22. ម្ៅម្ខតតរតៃគិ រ ី ោៃខាងែទឹះជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ច្ំៃួៃ ៣២.៩៤៧ ជាម្ួ យរបជាជៃ 1 ព ឹះម្ៅកាៃ់យុតិតធម្៌ៈ េទធភាពទទួេបាៃយុតិតធម្៌ ម្ដ្ឋយម្ត គៃៃងែៃូវម្ឆ្ង ត តម្េើជៃរកី រក ស្តសតី ៃិង ជៃជាតិ ញ ឆ្ង ម្ដ្ើម្ភាគតិ ច្ រកសួងយុតិតធម្៌ , UNDP, ផខ កញ្ហ ា ំ ២០០៥ ទំព័រ ៥៩។ សរុបច្ំៃួៃ ១៥៦.៧០៥ នាក់ (NCDD ឆ្ង ា ំ ២០១០)។ កាុងម្នាឹះ ោៃ ៧១,៤២ ភាគរយនៃច្ំ ៃួៃ របជាជៃសរុប ជារកុម្ជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិច្ ៩ ៃិ ង រកុម្ជាតិ ពៃធភាគតិច្ដ្នទ ៣ ម្ទៀត ម្ពាេ ើ រង គឺ ៈ ពាង (៤៦៦ នាក់ ម្សាើៃរង ០,៣០ ភាគរយនៃច្ំៃួៃរបជាជៃសរុប) គួ យ (១ នាក់ ម្សាៃ ០,០០១ ភាគរយ) ម្សទៀង (១២១ នាក់ ម្សាើៃរង ០,០៨ ភាគរយ) ទំពួៃ (៣៣.៥០៦ នាក់ ម្សាើៃរង ២១,៣៨ ភាគរយ) ចរា៉ា យ (២៤.៨៣៤ នាក់ ម្សាើៃរង ១៥,៨៥ ភាគរយ) រគរង (២២.១២២ នាក់ ម្សាើៃរង ១៤,១២ ភាគរយ) កាផវត (២.៤៩៧ នាក់ ម្សាើៃរង ១,៥៩ ភាគរយ) េុៃ (៤៩២ នាក់ ម្សាើ ៃរ ង ០,៣១ ភាគរយ) កាច្ក់ (៤.៣៥៦ នាក់ ម្សាើៃរង ២,៧៨ ភាគរយ) ម្រៅ (៨.៩៨៥ នាក់ ម្សាើ ៃ ម្ (២.៥០១ នាក់ ៃរ ង ៥,៧៣ ភាគរយ) ៃិង រកុម្ជាតិ ពៃធភាគតិច្ដ្នទម្ទៀត ម្ពាេគឺ ផខារអុី ស្គ ម្សាើៃរង ១,៦ ភាគរយ) ជៃជាតិ ម្វៀតណ្តម្ (៧៩៥ នាក់ ម្សាើៃរង ០,៥១ ភាគរយ) ៃិង ជៃជាតិ ឡាវ (១១.២៤៩ នាក់ ម្សាើៃរង ៧,១៨ ភាគរយ)។ 23. ម្ៅម្ខតតម្ណឌ េគិ រ ី ោៃខាងែទឹះច្ំ ៃួៃ ១៣.២៥៧ ជាម្ួ យរបជាជៃសរុបច្ំៃួៃ ៦២.២១៨ ា ំ ២០១០)។ កាុងម្នាឹះ ោៃ ៧០,៧០ ភាគរយ ជារកុម្ជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ច្ំៃួៃ ៩ ៃិង (NCDD ឆ្ង រកុម្ជាតិពៃធភាគតិច្ ៣ ម្ទៀត ម្ពាេគឺ ៈ ពាង (៣៦.៩៩២ នាក់ ម្សាើៃរង ៥៩,៤៦ ភាគរយនៃច្ំៃួៃ របជាជៃសរុបម្ៅកាុងម្ខតត) គួ យ (២៣ នាក់ ម្សាើៃរង ០,០៤ ភាគរយ) ម្សទៀង (៤៩២ នាក់ ម្សាើៃរង ០,៧៩ ភាគរយ) ម្ិ េ (៣៥៥ នាក់ ម្សាើៃរង ០,៥៧ ភាគរយ) ម្រកាេ (១.០៨១ នាក់ ម្សាើៃរង ១,៧៤ ភាគរយ) ថាូៃ (៤៩ នាក់ ម្សាើៃរង ០,០៨ ភាគរយ) ទំ ពួៃ (៣២ នាក់ ម្សាើៃរង ០,០៥ ភាគ រយ) ចរា៉ា យ (២២៥ នាក់ ម្សាើៃរង ០,៣៦ ភាគរយ) ម្រកៀង (៨០ នាក់ ម្សាើៃរង ០,១៣ ភាគរយ) ៃ ម្ (៣.៤៥៥ នាក់ ម្សាើៃរង ៥,៥៤ ភាគរយ) ជៃ ៃិ ង រកុម្ជាតិ ពៃធភាគតិច្ដ្នទម្ទៀត គឺផខារអុីស្គ ជាតិ ម្វៀតណ្តម្ (៨៧ នាក់ ម្សាើៃរង ០,១៣ ភាគរយ) ៃិ ង ជៃជាតិ ឡាវ (១.១៣០ នាក់ ម្សាើៃរង ១,៨២ ភាគរយ)។ 24. ទ ផរតង ម្ូ េដ្ឋ ម្ៅម្ខតតសរង ា ា ំ ២០១០ ផដ្េែេិតម្ដ្ឋយរកសួងម្ោ ឋ ៃទិៃាៃ័យម្ខតតកុងឆ្ង នែទ បាយរាយការណ៍ ថ្នោៃខាងែទឹះច្ំៃួៃ ២២.៨៧០ ជាម្ួ យរបជាជៃសរុបច្ំៃួៃ ១១២.២៣៧។ កាុងម្នាឹះ ោៃ ១២,៣៨ ភាគរយនៃច្ំៃួៃរបជាជៃសរុប ជារកុម្ជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិច្ច្ំៃួៃ ១០ ៃិ ង រកុម្ជាតិពៃធភាគតិច្ដ្នទម្ទៀតច្ំៃួៃ ៣ ម្ពាេគឺ ៈ ពាង (៦៥២ នាក់ ម្សាើៃរង ០,៥៨ ភាគរយ) គួ យ (៤.៣៥៨ នាក់ ម្សាើៃរង ៣,៨៨ ភាគរយ) ម្សទៀង (១៥១ នាក់ ម្សាើៃរង ០,១៣ ភាគរយ) ទំ ពួៃ (១៧ នាក់ ម្សាើៃរង ០,០២ ភាគរយ) ចរា៉ា យ (៣ នាក់ ម្សាើៃរង ០,០០៣ ភាគរយ) រគរង (៨៨២ នាក់ ម្សាើៃរង ០,៧៩ ភាគរយ) កាផវត (៣.០៤១ នាក់ ម្សាើៃរង ២,៧១ ភាគរយ) េុៃ (៥៤៩ នាក់ ម្សាើ ៃរ ង ០,៤៩ ភាគរយ) កាច្ក់ (៣ នាក់ ម្សាើៃរង ០,០០៣ ភាគរយ) ម្រៅ (៥៩១ នាក់ ម្សាើៃរង ០,៥៣ ៃ ម្ (៣.១៧០ នាក់ ម្សាើៃរង ២,៨២ ភាគរយ) ជៃជាតិម្វៀតណ្តម្ (៤៣៧ ភាគរយ) ៃិង ផខារអុី ស្គ នាក់ ម្សាើៃរង ០,៣៩ ភាគរយ) ៃិង ជៃជាតិ ឡាវ (៤៣ នាក់ ម្សាើៃរង ០,០៤ ភាគរយ)។ 25. ម្ៅម្ខតតរកម្ច្ឹះ ោៃខាងែទឹះច្ំ ៃួៃ ៦៨.១៧១ ជាម្ួ យរបជាជៃសរុបច្ំ ៃួៃ ៣៣១.៥៩២ ា ំ ២០១០)។ កាុងម្នាឹះ ោៃ ១៧,១៨ ភាគរយ ជារកុម្ជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ច្ំៃួៃ ៣ ៃិង (NCDD ឆ្ង រកុម្ជាតិពៃធភាគតិច្ ៣ ម្ទៀត ម្ពាេគឺ ៈ ពាង (១៣.៩៣៤ នាក់ ម្សាើៃរង ៤,២០ ភាគរយ) គួយ (៩.១៩៤ នាក់ ម្សាើៃរង ២,៧៧ ភាគរយ) ម្សទៀង (៥.៥៩៥ នាក់ ម្សាើៃរង ១,៦៩ ភាគរយ) ម្ិេ (៣.៦៩៦ នាក់ ម្សាើៃរង ១,១១ ភាគរយ) ម្រកាេ (៣.៧៥៨ នាក់ ម្សាើៃរង ១,១៣ ភាគរយ) ថាៃ ូ (១.០១១ នាក់ ម្សាើៃរង ០,៣០ ភាគរយ) ម្ខាញ (៨៧១ នាក់ ម្សាើៃរង ០,២៦ ភាគរយ) ៃិ ង ផខារអុី ៃ ម្ (១៦.៧៧១ នាក់ ម្សាើៃរង ៥,០៦ភាគរយ) ជៃជាតិ ម្វៀតណ្តម្ (២.១២១ នាក់ ម្សាើៃរង ស្គ ០,៦៤ ភាគរយ) ៃិ ង ជៃជាតិ ឡាវ (១២ នាក់ ម្សាើៃរង ០,០០៤ ភាគរយ)។ 26. ទ ផរតង រកម្ច្ឹះ រតៃគិ រ ី ៃិង ច្ំ ម្ពាឹះទំ នាក់ទំៃងជាតិពៃធ របជាជៃកម្ពុជាម្ៅម្ខតតសរង ម្ណឌ េគិរ ី ម្រច្ើៃផតម្ៅខៃួៃឯងថ្នជាអាកស្រសុកម្េើ ផដ្េគឺ ជារបជាជៃផដ្េរស់ម្ៅតំ បៃ់ ធ ំា កសិកម្ា ៃិ ងផដ្េម្ធវើផស្រស ៃិ ងដ្ឋំដ្ំណ្តំ សរោប់ បរ ិម្ភាគខៃួៃឯង ឬ សរោប់ េក់ ។ កុ េសម្ព័ៃភ ា េ់ជារួម្ របម្ូ េែតំុម្ៅតំ បៃ់ ភំន ឬ ផខារម្េើ ាម្ផដ្េម្គស្គ ា ៃភូម្ិភាគឦស្គៃកម្ពុជា។ រូបទី ១: ផែៃទីជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ ៃិងជាតិពៃធភាគតិច្ របភពៈ ប័ណណព័ត៌ោៃអងាការយូម្ណសេូ (UNESCO Poster) សតីពីរកុម្ជាតិពៃធភាស្គនៃរបម្ទសកម្ពុជា ផខ ធាូ ា ំ ២០១១ ឆ្ង ៥.២. េទធភាពទទួេបាៃការអប់រ ំនៃជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ ៃិង ជៃពិការ 27. ឋ ៃជារួម្កតី ថវីម្បើ កម្ពុជាបាៃផកេម្អការទទួ េបាៃការអប់ រ ំករម្ិតម្ូ េដ្ឋ ក៏កុោរជាម្រច្ើៃ ផដ្េរស់ម្ៅជាយសងាម្ ម្ដ្ឋយស្គរពួកម្គម្កពីរគួស្គរជាតិពៃធភាគតិច្ ឬ រស់ម្ៅជាម្ួ យពិ ការ ភាព ម្ៅផតជួបការេំបាកកាុងការបាៃច្ូ េម្រៀៃ ៃិ ងម្រៀៃបាៃជាប់គង់ វងស។ ម្ៅកម្ពុជា ការជំៃឹះ បាៃៃូ វឧបសគានៃភាស្គៃិងពិ ការភាព ោៃស្គរៈសំខាៃ់ នរកផេងច្ំ ម្ពាឹះការធានាឲ្យបាៃថ្ន កុ ោរទាំងអស់ោៃឱកាសម្សាើភាពោា កាុងការសិកា ៃិ ងធំ េូតោស់ជាម្ួ យោា។ 28. កម្ពុជាោៃរកុម្ជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិ ច្របផហេ ២០ ផដ្េពួកម្គភាគម្រច្ើ ៃរស់ម្ៅាម្ តំ បៃ់ ភំ ាដ្ឋច្់ ស្រសោេម្ៅភូ ម្ិភាគឦស្គៃនៃរបម្ទស។ រគួស្គរជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ភាគម្រច្ើៃ របកបរបរច្ិ ញ្ច រម្ជី វ ិតជាកសិករ។ កាេពីម្ុៃ ប៉ាុផៃតម្ិៃសូវោៃម្ទម្ៅម្ពេបច្ចុបបៃា ពួកម្គម្ធវើ កសិកម្ាផបបកាប់ ឆ្ង េ រៃិ ងដ្ុត។ ពួកម្គ បតូរទី កផៃៃងោ៉ា ងម្ទៀងទាត់ម្ដ្ើម្បីរកដ្ីោៃជី ជាតិ ជាផែាក ម្ួ យនៃវ ិធីម្ធវើកសិកម្ាវ ិេជុំ ម្ដ្ឋយរស់ម្ៅាម្កផៃៃងម្ិ ៃឋិ តម្ឋរ ផដ្េជាម្ហតុរារាំងដ្េ់េទធ ា ៃសិកាកាុងរបព័ៃធសម្ស្រសប។ ភាពរបស់កូៃៗពួ កម្គកាុងការទទួ េបាៃៃូ វបរ ិស្គ សូម្បីផតម្ៅ ម្ពេផដ្េកុ ោរជៃជាតិភាគតិច្អាច្ម្ៅម្រៀៃកតី ក៏ ឧបសគាភាស្គម្ធវើឲ្យពួកម្គម្រៀៃម្ិ ៃទាៃ់ ម្គ ផដ្រ។ កុ ោរទាំងម្ៃឹះភាគម្រច្ើៃម្ិៃៃិ ោយភាស្គផខារម្ទ ម្ហើយែទុយម្ៅវ ិញ រគូម្ិៃសូវម្ច្ឹះ ៃិ ោយភាស្គជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិ ច្ម្ទ។ 29. ា បការអប់រ ំសរោប់ កុោរពិ ការ ការបង្គ្ញ្ហ ត ុកដ្ឋក់ កាៃ់ ផតទទួេបាៃការយកច្ិ តទ ៃិង ឋ ភិបាេផដ្េកំពុងខិតខំ េុបបំ បាត់គោ ច្ម្ម្ៃើយតបពីម្ង្គ្ៃី តរាជរដ្ឋ ៃ តអប់ រ ំ។ ប៉ាុផៃត ម្គចំបាច្់ រតូវម្ធវើ ធ រៅស្គោម្រៀៃច្ូ េម្កកាុងស្គោ កិ ច្ចការបផៃាម្ម្ទៀតម្ដ្ើម្បីនាំកុោរទាំងម្ៃឹះម្ច្ញពី របព័ ៃម្ ម្រៀៃកាុងរបព័ៃធវ ិញ។ ថវីម្បើ ម្ម្ម្រៀៃបំប៉ាៃបរ ិោប័ៃាអប់ រ ំរតូវបាៃអភិ វឌ្ឍៃិ ងអៃុម្័តម្ដ្ឋយរកសួង អប់រ ំ យុវជៃ ៃិងកីឡាកតី ក៏ ម្កដ្េ់ម្ពេម្ៃឹះោៃរគូតិច្តួ ច្ប៉ាុ ម្ណ្ត ណ ឹះផដ្េបាៃទទួ េការបណ ុត ឹះ ត េអំ ពីរម្បៀបម្្ៃើយតបឲ្យបាៃសម្ស្រសបម្ៅៃរងតរម្ូវការពិ ម្សសនៃកុ ោរពិ ការរាងកាយ បណ្ត ញ ។ ម្ដ្ឋយោៃការជួ យោំរទពី អងាការយូៃីម្សហវ (UNICEF) ៃិ ង អងាការម្ិៃ ៃិ ងកុ ោរពិ ការបញ្ហ ឋ ភិ បាេនដ្គូ ម្ែសងៗម្ទៀត រកសួងអប់រ ំ យុវជៃ ៃិងកី ឡាបាៃម្រៀបច្ំរកបខ័ ណ ផម្ៃរដ្ឋ ឌ ម្ួ យម្ដ្ើម្បី ា បការអប់រ ំសរោប់កុោរពិ ការ ៃិង កុ ោរពី សហគម្ៃ៍ ជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិ ច្ បាៃម្រៀបច្ំ បង្គ្ញ្ហ ម្សៀវម្ៅផណនាំបណ ុត ឹះបណ្តត េ ៃិង ការបណ ត េរគូអំពីបរ ិោប័ៃអ ុត ឹះបណ្ត ា ប់រ ំសរោប់កុោរ ពិ ការ ៃិ ង បាៃអភិ វឌ្ឍកម្ាវ ិធីអប់ រ ំពី រភាស្គ សរោប់រកុម្ជាតិ ពៃធភាគតិច្ម្ែសងៗោ ា។ 30. ជាេទធែេនៃគំ ៃិតែតួច្ម្ែតើម្ថាីៗ កុ ោរទាំងឡាយផដ្េរតូវបាៃម្គម្ម្ើ េរ ំេងម្ៅកាុង របព័ ៃធស្គោម្រៀៃ ម្ៅម្ពេម្ៃឹះកំពុងទទួ េបាៃការោំរទចំបាច្់ ាម្រយៈវ ិធាៃការម្ោេ ៃម្ោបាយ ៃិ ងការបំប៉ាៃជារបចំសរោប់ រគូ ៃិងអាកចត់ ការអប់ រ ំ។ គម្រោងស្គកេបងកាុងការ ា យដ្ឋច្់ ស្រសោេនៃរបម្ទស ៃិ ង កាុងការ អប់រ ំកុ ោរជៃជាតិ ភាគតិច្ម្ៅម្ខតតភូម្ិភាគឦស្គៃឆ្ង ា បការអប់រ ំសរោប់កុោរពិ ការកាុង ១៨ ម្ខតត កំ ពុងជំរញ បង្គ្ញ្ហ ធ ប់ រ ំ ុ ឲ្យោៃសម្ភាពម្ៅកាុងរបព័ ៃអ ា ំសិកា២០១២/២០១៣ កាុងទូ ទាំងរបម្ទស ោៃកុ ោរពិ ការច្ំ ៃួៃ ៧០.៦៤៨ កម្ពុជា។ គិ តរតរម្ឆ្ង នាក់ ផដ្េម្ៅកាុងម្នាឹះ ៤១,៤៦% គឺ ជានារ ី បាៃទទួ េការអប់ រ ំ។ េទធែេបងា ា ញថ្នច្ំៃួៃ សិសសពិ ការបាៃថយច្ុ ឹះ ១០,៥៦% កាុងម្នាឹះ ១១,៨៧% គឺ ជានារ ី ម្ដ្ឋយស្គរការអៃុ វតតកម្ាវ ិធី អប់រ ំផបបបរ ិោប័ ៃា ផដ្េរួម្ោៃម្សវាអប់ រ ំ ការស្គត រៃីតិសម្បទា ម្សវាបញ្ ូា ៃ ការពាបាេ ម្ដ្ឋយកាយវបបកម្ា ម្សវាម្ពទយ ការបណ ត េវ ិជា ុត ឹះបណ្ត ា ជី វៈម្ែសងៗម្ទៀត ម្ិៃោៃេកាណៈរេូៃ ា ំសិកា ២០១៦/២០១៧ រគូច្ំៃួៃ ១.៩៩៩ នាក់ (ស្តសតី ៣៩,៨%) រតូវបាៃបណ ។ គិ តម្ករតរម្ឆ្ង ុត ឹះ ត េអំ ពីបរ ិោប័ៃាអប់រ ំសរោប់កុោរពិ ការ។ បណ្ត 31. ទៃទរម្ៃរងគម្រោងស្គកេបងម្ៃឹះ កាុងឆ្ង ា ំ ២០០៩ រកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិងកីឡា បាៃ ម្រៀបច្ំ ម្ោេការណ ត ី ការអៃុ វតតការអប់រ ំសរោប់ កុោរជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ម្ៅាម្ ៍ ផណនាំសីព បណ្ត ព ់រាប ឯកស្គរម្ោេៃម្ោបាយែៃូវការទី ម្ួយសតីពីការអប់រ ំពីរភាស្គ ៃិង ម្ោេ ត ម្ខតតខង ៃម្ោបាយ ៃិង ផែៃការម្ម្សតីពីការអប់ រ ំកុ ោរពិ ការ ផដ្េោំរទការដ្ឋក់បញ្ ូច េកុ ោរពិ ការម្ៅ ធ ប់ រ ំ ជាផែាកម្ួយនៃអភិ រកម្ស្គោកុ ោរម្ម្រតី ។ គិ តម្ករតរម្ឆ្ង កាុងរបព័ ៃអ ា ំសិកា ២០១២/ ២០១៣ ច្ំ ៃួៃកុ ោរជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិច្ផដ្េបាៃច្ុ ឹះម្ឈាា ឹះច្ូ េម្រៀៃកាុងកម្ាវ ិធី អប់ រ ំម្ែសងៗ ើង ម្ដ្ឋយោៃសិសសសរុបច្ំៃួៃ ១.៦២០ នាក់ ផដ្េម្ៅកាុងម្នាឹះោៃកុ ោរ ីច្ំៃួៃ បាៃម្កើៃម្ ៧៥១ នាក់ ផដ្េតំ ណ្តងឲ្យកំ ម្ណើ ៃសិសសច្ំៃួៃ ៤៣៤ នាក់ ឬ ៣៦,៥៩% ៃិង កំ ម្ណើ ៃកុ ោរ ី ច្ំ ៃួៃ ៤៣៩ នាក់ ឬ ១៤០,៧% ផដ្េកំពុងម្រៀៃម្ៅស្គោបឋម្សិកាកាុងម្ខតតច្ំៃួៃរបាំ ម្ពាេ គឺ ម្ខតតរតៃគិរ ី ម្ណឌ េគិ រ ី រកម្ច្ឹះ សទរងផរតង ៃិង រពឹះវ ិោរ ផដ្េម្ៅកាុងម្នាឹះ កម្ាវ ិធី ម្ៃឹះកំ ពុង រតូវបាៃអៃុ វតត។ ៥២% នៃសិសសជាជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ (ពីម្ខតតរតៃគិ រ ី ម្ណ ឌ េគិ រ ី ៃិង រពឹះ វ ិោរ) បាៃទទួ េអាោរូបករណ៍។ ារាងទី ២: ម្ោេម្ៅច្ំៃួៃ ៥ ច្ំៃួៃសិសសជាជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ម្ៅកាងម្ខតត ុ ពិពណ៌ នា ២០១១-២០១២ ២០១២-២០១៣ ម្កើៃ (+) ម្កើៃ (+) ថយ (-) ថយ (-) គិតជាភាគរយ រកុង-ស្រសុក ៨ ៩ +១ +១២,៥ ស្គោ ១៤ ២៣ +៩ +៦៤,២៩ ច្ំ ៃួៃសិសសសរុប ១.១៨៦ ១.៦២០ +៤៣៤ +៣៦,៥៩ សិសសនារ ី ៣១៣ ៧៥១ +៤៣៩ +១៤០,៧១ 32. ត ី ការអប់ រ ំពហុ រកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិងកីឡា បាៃែសពវែាយផែៃការសកម្ាភាពជាតិ សីព ា ំ ២០១៥-២០១៨ ម្ដ្ឋយដ្ឋក់ បញ្ ភាស្គឆ្ង ូច េស្គោសហគម្ៃ៍ច្ំៃួៃ ៥០ ម្ៅជាស្គោរដ្ឋ។ ា ំសិកា គិ តរតរម្ឆ្ង ២០១៦/២០១៧ ោៃកុ ោរជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិច្ម្រៀៃម្ៅាម្ស្គោច្ំ ៃួៃ ៨០ ផដ្េតំ ណ្តងឲ្យកំម្ណើ ៃស្គោច្ំៃួៃ ១៣ ជាម្ួ យរគូច្ំៃួៃ ២១៦ នាក់ ផដ្េម្ៅកាុងម្នាឹះ ៣៦,១% គឺ ជាស្តសតី ៃិង សិសស ៤.៨១៨ នាក់ ផដ្េម្ៅម្នាឹះ ៤៧,៤% គឺ ជានារ ី ម្ៅកាុងស្រសុកម្ោេ ម្ៅច្ំ ៃួៃ ១៥ ម្ៅម្ខតតរតៃគិរ ី ម្ណឌ េគិរ ី សទរងផរតង ៃិ ង រកម្ច្ឹះ។ កម្ាវ ិធីម្ៃឹះ គឺ ជាស្គ ព ៃច្ម្ៃង ា ក់ទី ១ ដ្េ់ រវាងោតុ ភាស្គៃិ ងភាស្គជាតិ ៃិ ង រួម្ោៃភាស្គរគរង ទំពួៃ ពាង ៃិង កាផវត ពី ថ្ន ា ក់ ទី ៣។ កម្ាវ ិធីម្ៃឹះ បាៃជួ យកុ ោរជៃជាតិ ម្ដ្ើម្ភាគតិ ច្ឲ្យបាៃច្ូ េម្រៀៃកាុងស្គោបឋម្ ថ្ន សិការដ្ឋរបកបម្ដ្ឋយសម្ធម្៌។ ារាងទី ៣: រកុម្ជៃជាតិម្ដ្ើម្ភាគតិច្ ៃិង រកុម្ជាតិពៃធភាគតិច្ ៃិង េទធភាពទទួេបាៃការ អប់រ ំពីរភាស្គ ា ៃសរោប់ភាស្គនានាម្ៅកម្ពុជា តនម្ៃ EGIDS បា៉ា ៃ់ស្គ ច្ំៃួៃរបជា ទីកផៃៃង ម្ឈាា ឹះ (អង់ម្គៃស) ម្ឈាា ឹះ (ផខារ) EGIDS អការាវ ិរុទផ ធ ខារ ការអប់រ ំពីរភាស្គ ជៃ ច្ម្បង Cham [cja] ចាម ២០៤.០៨០ ចមមរុះ 6a ាន គ្ម ាន គ្ម ា ល់ មាន, ទទួលស្គ ស្គកលបងអប់រ ំ Kuy, Kui [kdt] កួយ ២៨.៦១២ មរុះវ ិហារ 7 ដោយ NIL ដមៅមបរ័នធ ា ល់ មាន, ទទួលស្គ អប់រ ំដមៅមបរ័នធ, Bunong, Phnong រនង ៣៧.៥០៧ មណ្ឌ លគិរ ី 5 ដោយ NIL, អនុម័ត ស្គកលបងអប់រ ំ [cmo] ដោយ ក.អ.យ.ក. ដមៅមបរ័នធ ា ល់ មាន, ទទួលស្គ អប់រ ំដមៅមបរ័នធ, Tampuan [tpu] ទំរួន ៣១.០១៣ រតនគិរ ី 6b ដោយ NIL, អនុម័ត ស្គកលបងអប់រ ំ ដោយ ក.អ.យ.ក. ដមៅមបរ័នធ Jarai [jra] ចារ៉ា យ ២៦.៣៣៥ រតនគិរ ី 5 ើ រការ កំរុងដំដណ្ ាន គ្ម ា ល់ មាន, ទទួលស្គ អប់រ ំដមៅមបរ័នធ, Kreung (Brao មគឹង ១៨.២១៤ រតនគិរ ី 6a ដោយ NIL, អនុម័ត ស្គកលបងអប់រ ំ Tanap) [krr] ដោយ ក.អ.យ.ក. ដមៅមបរ័នធ ា ល់ មាន, ទទួលស្គ Brao Ombaa [brb] ដមៅ ៧.២០៧ រតនគិរ ី 6a ដោយ NIL, អនុម័ត អប់រ ំដមៅមបរ័នធ ដោយ ក.អ.យ.ក. ា ល់ មាន, ទទួលស្គ អប់រ ំដមៅមបរ័នធ, ស្ទឹងវមតង/ Brao Kavet [krv] កាវវត ៥.២៥៨ 6a ដោយ NIL, អនុម័ត ស្គកលបងអប់រ ំ រតនគិរ ី ដោយ ក.អ.យ.ក. ដមៅមបរ័នធ Kachok [xkk] កាចក់ ៣.៣៦៥ រតនគិរ ី 6b ាន គ្ម ាន គ្ម Stieng [sti] ដស្ទៀង ៦.៥៤១ មកដចុះ 6b ាន គ្ម ាន គ្ម Krao [rka] ដមកាល ៤.២០២ មកដចុះ 6b ាន គ្ម ាន គ្ម Mel មិល (កាមរូក) ១.៦៩៧ មកដចុះ 8b ាន គ្ម ាន គ្ម Thoan ថ្ាូន ៨៦៥ មកដចុះ 7 ាន គ្ម ាន គ្ម Khaonh ដោញ ៧៤៣ មកដចុះ 8b ាន គ្ម ាន គ្ម Somray [smu] ស្ំរ៉ាយ ៤.១០០ ដោធិ៍ស្គត់ 8b ាន គ្ម ាន គ្ម Pear [pcb] រ័រ ១.៦៧៤ មរុះវ ិហារ 8b ាន គ្ម ាន គ្ម Sa’ong (Suoy) ស្គអុង ៨៥៧ កំរង់ស្ឺព 7 ាន គ្ម ាន គ្ម Ch’ung (saoch) កំរង់ ស្អូច ៤៤៥ 8b ាន គ្ម ាន គ្ម [scq] ដស្គម Lao [lao] ឡាវ ១៨.៥១៥ ស្ទឹងវមតង 6b ាន គ្ម ាន គ្ម Vietnamese [vie] ដវៀតណាម ៧២.៧៧៥ ចមមរុះ 4 ាន គ្ម ឯករន ចិនខិ (ហាក់ ា ន (ឯករន គ្ម Hakka [hak] ៥.០០០ ចមមរុះ 6b ាន គ្ម កា) ភាស្គចិនផ្លូវការ) ា ន (ឯករន គ្ម Cantonese [yue] ត ំង ចិនកន្ ៥៥.០០០ ចមមរុះ 6b ាន គ្ម ភាស្គចិនផ្លូវការ) ា ន (ឯករន គ្ម Hokkien [nan] ចិនហុកដកៀន ៥.០០០ ចមមរុះ 6b ាន គ្ម ភាស្គចិនផ្លូវការ) ា ន (ឯករន គ្ម Teochiv [nan] ចិនទារីវ ៤៤០.០០០ ចមមរុះ 6b ាន គ្ម ភាស្គចិនផ្លូវការ) ា ន (ឯករន គ្ម Hainanese [nan] ចិនហហណាំ ១៥.០០០ ចមមរុះ 6b ាន គ្ម ភាស្គចិនផ្លូវការ) របភពៈ ប័ណណព័ត៌ោៃអងាការយូម្ណសេូ (UNESCO Poster) សតីពីរកុម្ជាតិពៃធភាស្គនៃរបម្ទសកម្ពុជា ផខ ធាូ ា ំ ២០១១ ឆ្ង ៦. សាា នភាររ ួម្ម្នការអប់រ ំម្ៅែម្ពជា ុ 33. ោៃសុភាសិតម្ួ យៃិ ោយថ្ន “ម្បើ ម្យើងច្ង់ បាៃផែៃ ច្ូ រផថទាំឫស”។ កាុងៃ័ យម្ៃឹះ របសិៃម្បើម្យើងច្ង់ផកេម្អឧតតម្សិកា ឋ ៃជាម្ុៃសិៃ។ ម្យើងរតូវផកេម្អការអប់ រ ំករម្ិតម្ូ េដ្ឋ ខាងម្រកាម្ម្ៃឹះ គឺ ជាការពិពណ ា ៃភាពទូ ម្ៅនៃការអប់រ ំម្ៅកម្ពុជា ម្ដ្ឋយម្ត ៌ នាអំពីស្គ ត តម្េើេទធ ឋ ៃ។ ភាពទទួ េបាៃការអប់ រ ំករម្ិ តម្ូ េដ្ឋ 34. កុ ោរម្ៅកម្ពុជាកាៃ់ ផតម្រច្ើៃម្ ើងកំពុងច្ូ េម្រៀៃ ម្ហើយគោៃ តម្យៃឌ្័ រកំ ពុងថយច្ុ ឹះ ា ំសិកា ២០១២/២០១៣ អរាពិត ោ៉ា ងម្េឿៃ ខណៈផដ្េកុោរ ីកាៃ់ ផតម្រច្ើៃម្ៅម្រៀៃ។ កាុងឆ្ង នៃសិកា (NER) ម្ៅស្គោបឋម្សិកា គឺ ៩៧% (៩៧% សរោប់កុោរ) ា ញថ្នគោ ី ផដ្េបងា ៃត ម្យៃឌ្័រម្ៅករម្ិ តបឋម្សិកា រតូវបាៃេុបបំ បាត់។ អរាពិតនៃសិកា បាៃម្កើៃម្ ើងបៃតិច្កាុង ា ំច្ុងម្រកាយម្ៃឹះ។ កាុងឆ្ង រយៈម្ពេរបាំឆ្ង ា ំសិកា ២០១៦/២០១៧ អរាពិតនៃសិកា គឺ ៩៧,៧% ី ។ តួម្េខម្ៃឹះបងា (៩៨,២% សរោប់កុោរ) ា ញថ្នោៃកុ ោរ ីម្រច្ើ ៃច្ុ ឹះម្ឈាា ឹះច្ូេម្រៀៃម្ៅស្គោ ត ឆ្ង បឋម្សិកាម្រច្ើៃជាងកុ ោរាកាុងបណ្ត ា ម្ៃឹះ។ ា ំថី ៗ 35. ធ េទាំងម្ៃឹះរតូវបាៃម្ធវើឲ្យខូច្ខាតម្ដ្ឋយបញ្ហ ប៉ាុ ផៃត សម្ិ ទែ ា របឈម្ម្ិៃថម្ថយ ផដ្េ ជឹះឥទធិពេម្េើេទធភាពរបស់កុោរកាុងការម្រៀៃឲ្យបាៃគង់ វងស ៃិង ោក់ បាំងគោៃ តរវាងតំ បៃ់។ ថវីម្បើ កុោរកម្ពុជាកំពុងច្ូ េម្រៀៃម្ៅស្គោបឋម្សិកាកតី ក៏ អរាបញ្ច ប់ ការសិកាសរោប់បឋម្ សិកា ៃិង ជាពិ ម្សស ម្ធយម្សិកាបឋម្ភូ ម្ិ ោៃេកាណៈទាបផដ្រ។ ការច្ូ េម្រៀៃម្ៅអៃុ វ ិទា ា ក់ទី ៧ ៩ –) ម្ៅផតជាបញ្ហ េ័យ (ថ្ន ា របឈម្ម្ួ យ ម្ដ្ឋយស្គរអរាពិ តនៃសិកាគឺ ោៃរតរម្ផត ណ ឹះកាុងឆ្ង ៣៧,៨% ប៉ាុ ម្ណ្ត ា ំ ២០១៤)។ គិតរតរ ម្ឆ្ង ា ំសិកា ២០១២/១៣ (UNICEF ឆ្ង ា ំសិកា ២០១៦/ ២០១៧ អរារួម្នៃការសិកា (GER) ម្ៅម្ធយម្សិកាបឋម្ភូម្ិ គឺ ៥៧,៦% ផដ្េម្កើៃម្ ើ ង ១,១% ៃិង ៦១,៥% សរោប់ កុោរ ី ផដ្េម្កើៃម្ ា ំសិកា ២០១៥/ ើង ២,១% ម្ធៀបម្ៅៃរងឆ្ង ២០១៦។ តួ ម្េខម្ៃឹះ ថយច្ុ ឹះផថម្ម្ទៀតសរោប់ ម្ធយម្សិកាទុតិយភូម្ិ ជាម្ួយអរារួម្នៃការ ី កាុងឆ្ង សិកា ២៦,៥% (២៨,១% សរោប់ កុោរ) ា ំសិកា ២០១៦/២០១៧។ ភាពរកី រករុញរចៃឲ្យ សិសសជាម្រច្ើៃម្បាឹះបង់ ការសិកា ម្ដ្ឋយស្គរោាបិ ាជាម្រច្ើ ៃ ជាពិ ម្សសម្ៅតំ បៃ់ជៃបទ ម្ិ ៃោៃេទធែេបង់ នថៃច្ំណ្តយតទ េ់ៃិងរបម្ោេទាក់ ទិៃៃរងការសិកាម្ទ ម្ហើយរគួស្គរ ម្រច្ើៃផតតរម្ូវឲ្យកុ ោរជួ យការងារម្ៅែទឹះ ៃិងការងារម្ៅវាេ។ 36. ា ំ ២០១៣ ការស្រស្គវរជាវម្ួ យផដ្េរតូវបាៃម្ធវើម្ដ្ឋយអងាការយូៃីម្សហវ (UNICEF) កាុងឆ្ង បាៃរកម្ឃើញសកា ត ៃុពេឧបសគាម្ួយច្ំ ម្ពាឹះការទទួេបាៃការអប់ រ ំ។ ឧបសគាម្នាឹះ គឺ អាច្ជា វតតោៃនៃការបង់ នថៃស្គោម្រៅែៃូវការ។ ការស្រស្គវរជាវបាៃរកម្ឃើញនថៃច្ំណ្តយសរោប់ ម្ុខ ច្ំ ណ្តយផដ្េម្គរ ំពរ ងថ្នគឺជាបៃទុករបស់ស្គោ ៃិ ង រកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិងកីឡា ប៉ាុ ផៃត ជាក់ ផសតង រតូវបង់ ម្ដ្ឋយោាបិ ាសិសស។ ម្ុខច្ំណ្តយទាំងម្នាឹះ រួម្ោៃ i) សោា រសិការបស់រគូ, ii) នថៃច្ំណតម្ទាច្រកោៃ, iii) នថៃរបេង, iv) នថៃម្រៀៃបផៃាម្ម្ៅកាុងស្គោ, v) នថៃម្រៀៃបផៃាម្ម្ៅ ា ោរ ិក, ៃិ ង viii) វតតោៃសរោប់ រគូ។ ម្ុ ខ ម្រៅស្គោ, vi) សំម្ៅរបស់រគូ, vii) ម្សៀវម្ៅសិកា ច្ំ ណ្តយទាំងម្ៃឹះម្សទើរផតទាំងអស់ ក៏ រតូវបាៃម្េើកម្ ើងែងផដ្រម្ដ្ឋយោាបិ ាសិសសម្ៅកាុង ម្ពេម្ធវើការពិ ភាកាជារកុម្ ផដ្េរតូវបាៃម្ធវើសរោប់ គម្រោងផកេម្អម្ធយម្សិកាបឋម្ភូម្ិ ា ា ំ ២០១៦។ ផដ្េរតូវបាៃម្ធវើកុងឆ្ង 37. ការស្រស្គវរជាវដ្ផដ្េ ផដ្េរតូវបាៃម្ធវើម្ដ្ឋយអងាការយូៃីម្សហវ (UNICEF) បាៃរកម្ឃើញ ា ំម្ុៃ ភាគម្រច្ើៃគឺ ថ្នេទធភាពទទួ េបាៃការអប់រ ំោៃេកាណៈងាយស្រសួេជាងកាេពី ៥ ឆ្ង ម្ដ្ឋយស្គរការែតេ់ស្គោៃិ ងរគូកាៃ់ ផតម្រច្ើ ៃ។ ប៉ាុផៃត កុ ោរពិ ការបាៃៃិោយថ្នពួ កម្គម្បាឹះបង់ ការសិកាម្ដ្ឋយស្គររគូខវឹះការយេ់ដ្រងអំពីពិការភាពពួ កម្គ ៃិង ភាពម្រ ើសម្អើ ងពី ម្ិតតភកតិ។ 38. ា ំ រតូវបាៃ ម្ៅឧតតម្សិកា អរារួម្នៃការសិកា (GER) សរោប់ ៃិសសិតអាយុ ១៨-២២ ឆ្ង រាយការណ ា ំសិកា ២០១៦/២០១៧ ៃិងបាៃថយច្ុ ឹះម្ធៀប ៍ ថ្នោៃករម្ិត ១០,៨៦% សរោប់ ឆ្ង ា ំសិកា ២០១៥/២០១៦ ផដ្េោៃករម្ិត ១៤%។ រកសួងអប់រ ំ យុវជៃ ៃិ ងកី ឡា បាៃ ម្ៅៃរ ងឆ្ង ៃិ ោយថ្នោៃកងវឹះខាតផែាកធៃធាៃម្ៃុ សស សោា រ ៃិ ង ធៃធាៃហិរញ្ញវតាុសរោប់ ការបណុត ឹះប ត េវ ិទាស្គស្តសត បម្ច្ចកវ ិទា វ ិសវកម្ា ៃិ ង គណ ណ្ត ិ តវ ិទា, កងវឹះខាតម្ូ េៃិ ធិសរោប់ ការស្រស្គវ រជាវករម្ិតឧតតម្សិកា, ការម្រជើ សម្រ ើសៃិ សសិតអាោរូបករណ៍ ផដ្េោៃករម្ិ តទាបជាងម្ោេ ម្ៅ ៃិង សម្តាភាពោៃករម្ិតកាុងការស្រសូបយកៃិ សសិតម្កពី ម្ខតតសរោប់ឧតតម្សិកា។ 39. ស្រសបោ ា ំ ២០១៤ រូបទី ២ ខាងម្រកាម្បងា ា ៃរងអម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា (CSES) ឆ្ង ាញ អរាពិតនៃការច្ូ េម្រៀៃបាៃម្កើៃម្ ាំ ើង ៃិងោៃករម្ិ តខពស់ជាងកាុងច្ំ ម្ណ្តម្កុ ោរអាយុ ១០ ឆ្ង ា ំ។ ជាង ៩០% នៃកុ ោរអាយុពី ៨ ឆ្ង ៃិ ង ១១ ឆ្ង ា ំបាៃម្ៅម្រៀៃ។ សរោប់ កុោរ ៃិង ា ំដ្េ់ ១២ ឆ្ង ម្ៃុ សសម្ពញវ ័យអាយុចប់ពី ១៣ ឆ្ង ា ំម្ ើង អរាម្ៅម្រៀៃគឺ ទាបជាងកាុងច្ំ ម្ណ្តម្រកុម្កុ ោរវ ័យ ម្កាងជាង ា ញថ្នម្ិ ៃសូវោៃកុ ោរៃិងម្ៃុ សសម្ពញវ ័យម្រច្ើៃម្ទផដ្េបៃតម្រៀៃពីករម្ិ ត ផដ្េបងា បឋម្សិកាម្ៅម្ធយម្សិកា ៃិ ងករម្ិ តម្រកាយម្ធយម្សិកានៃការអប់ រ ំ ៃិ ង ការបណ ត ុត ឹះបណ្ត េ។ សរោប់កុោរអាយុដ្េ់រតរ ម្ ១៤ ឆ្ង ា ំ ទាំងកុ ោរាៃិងកុ ោរ ី ោៃអរាម្ៅម្រៀៃម្សទើរដ្ូច្ោ ា ម្ទាឹះបី ជាអរាម្ៅម្រៀៃរបស់កុោរ ីោៃេកាណៈទាបជាងអរារបស់កុោរាបៃតិច្កតី។ រូបទី ២: អរាពិតនៃការម្ៅម្រៀៃ ាម្អាយុៃិងម្ភទ គិតជាភាគរយ ភាគរយ ស្តសតី បុរស របភពៈ អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា (CSES) ឆ្ង ា ំ ២០១៤ 40. កងវឹះគុ ណភាពនៃការអប់ រ ំម្ៅាម្ស្គោ ា ក់ខពស់ ផដ្េនាំម្ៅដ្េ់អរារតួតថ្ន ួ ក៏ រម្ ច្ំ ផណកែងផដ្រដ្េ់អរាម្បាឹះបង់ ការសិកាខពស់ ជាពិ ម្សសម្ៅករម្ិ តបឋម្សិកា។ ការម្រៀៃ ា ក់ បណ្ត រតួតថ្ន ត េឲ្យោៃកុ ោរម្េើសអាយុជាម្រច្ើៃម្រៀៃម្ៅស្គោបឋម្សិកា ផដ្េរារាំងម្ិ ៃ ឲ្យកុ ោរឈាៃដ្េ់ការ្ៃងច្ូ េអៃុ វ ិទាេ័យកាុងអាយុម្ួយផដ្េម្ៅោៃេកាណៈសម្ស្រសប ា ម្ៅកាុងការអប់ រ ំ។ គិតរតរ ម្ឆ្ង សរោប់ បៃតសិត ា ក់ ម្ៅបឋម្ ា ំសិកា ២០១៦/២០១៧ អរារតួតថ្ន ី ម្សទើរផតដ្ូ ច្ោ សិកា គឺ ោៃករម្ិ ត ៦,៦% (៥,១% សរោប់ កុោរ) ា ំសិកា ២០១៥/ ា ម្ធៀបម្ៅៃរងឆ្ង ី ផដ្េបាៃថយច្ុឹះ ២០១៦, អរាម្បាឹះបង់ ការសិកា ោៃករម្ិត ៤,៥% (៣,៨% សរោប់កុោរ) ា ំសិកា ២០១៥/២០១៦, ម្ហើយអរា្ៃងករម្ិ តសិកាពីបឋម្សិកាម្ៅ ១,៦% ម្ធៀបម្ៅៃរ ងឆ្ង ី ផដ្េបាៃម្កើៃម្ ម្ធយម្សិកាបឋម្ភូ ម្ិ គឺោៃករម្ិត ៨៥,៥% (៨៨.៣% សរោប់ កុោរ) ើ ង ា ំសិកា ២០១៥/២០១៦។ ោៃកិច្ចរបរ ងផរបងម្ដ្ឋយរកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៣,៤% ម្ធៀបម្ៅៃរ ងឆ្ង ៃិ ងកី ឡា ៃិង នដ្គូ ម្ដ្ើម្បីជួយឲ្យសិសសម្រៀៃគង់វងស ៃិ ងផកេម្អគុណភាពនៃការអប់ រ ំ ាម្រយៈ គម្រោងៃិងកម្ាវ ិធី ជាម្រច្ើៃ រួម្ោៃការអប់ រ ំពហុភាស្គ ា ប់ រ ំ បរ ិោប័ ៃអ ការែតេ់អាោរម្ៅ ស្គោ ៃិ ង អាោរូបករណ៍ ការសិកាពម្ៃៃឿៃ ។េ។ ប៉ាុ ផៃត ម្គម្ៅផតរតូវការកិច្ចរបរងផរបងផថម្ ម្ទៀត។ កាុងរយៈម្ពេរបាំឆ្ង ា ំច្ុងម្រកាយម្ៃឹះ រកសួងអប់រ ំ យុវជៃ ៃិងកីឡា បាៃរកាអរា ម្បាឹះបង់ ការសិកសឲ្យម្ៅទាបជាង ៥% ម្ៅបឋម្សិកាកាុងទូ ទាំងរបម្ទស។ 41. របាយការណ ធ ទួ េការអប់ រ ំម្ៅកម្ពុជា បាៃរក ៍ អងាការយូៃីម្សហវ (UNICEF) សតីពីសិទិទ ម្ឃើញម្ូ េម្ហតុ នៃការម្បាឹះបង់ ការសិកា ផដ្េរួម្ោៃ i) សិសសរក ម្ហើយពួកម្គចំបាច្់ រតូវម្ធវើ ការម្ដ្ើម្បីរករបាក់ ឬ ជួយឳពុកោត យ, ii) សិសសម្ិ ៃោៃេទធភាពទិ ញវតាុនានា ដ្ូ ច្ជា ម្ទាច្រកោៃ ៃិង សោា រសិកាផដ្េចំបាច្់, ៃិ ង iii) ពួកម្គរតូវបង់ នថៃស្គោម្រៅែៃូវការ។ 42. ម្ទាឹះបី ជាម្ិៃោៃភាពខុ សោា ម្រច្ើៃាម្តំបៃ់ភូម្ិស្គស្តសត ពាក់ ព័ៃធៃរងការម្បាឹះបង់ ការ ត ឆ្ង សិកាម្ៅបឋម្សិកាកាុងបណ្ត ា ម្ៃឹះម្ោងាម្របាយការណ ា ំថី ៗ ៍ របស់រកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិ ងកី ឡាកតី ា របឈម្អាច្ោៃម្រច្ើៃសរោប់ កុោរម្ៅតំបៃ់ ឆ្ង ក៏បញ្ហ ា យដ្ឋច្់ស្រសោេ ជា ពិ ម្សស កុ ោរជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិច្ ផដ្េខវឹះេទធភាពទទួ េបាៃការអប់រ ំជាប់ ោប់របកប ា ំសិកា ២០០៨/២០០៩ ជិតពាក់កណ្ត ម្ដ្ឋយគុ ណភាព។ កាុងឆ្ង ត េនៃកុ ោរម្ៅតំ បៃ់ ឆ្ងា យដ្ឋច្់ ា ក់ទីម្ួយ ោៃអាយុម្េើសរបាំម្ួយឆ្ង ស្រសោេផដ្េរតូវបាៃទទួ េច្ូ េម្រៀៃថ្ន ា ំ ម្ធៀបម្ៅៃរង ២៩% ម្ៅតំ បៃ់ របជុំជៃ។ ទៃទរម្ៃរងម្ៃឹះ ម្ម្តតយយស្គោ ៃិង ឱកាសទទួ េបាៃការអប់ រ ំម្ែសងៗ ម្ទៀតសរោប់ កុោរតូច្ ម្ៅផតម្ឈាងម្ិៃដ្េ់សរោប់ កុោរភាគម្រច្ើៃ ជាពិម្សស កុ ោរម្ៅ ម្រៅតំបៃ់របជុំជៃ។ ម្ោងាម្របាយការណ ា ំរបស់រកសួងអប់រ ំ យុវជៃ ៃិ ងកី ឡា ឆ្ង ៍ របចំឆ្ង ាំ ា របឈម្គៃៃរឹះរួម្ោៃ i) កងវឹះរគូម្ៅាម្ស្គោជៃបទ ៃិ ង តំ បៃ់ ជួបការ ២០១៦/២០១៧ បញ្ហ េំបាក, ii) កងវឹះអាោរស្គោម្ៅតំបៃ់ ជួបការេំបាក, iii) ម្ហដ្ឋ ឋ រច្នាសម្ព័ៃរ ធបូ វ ័ៃត រួម្ោៃ ធ រ ក បងាៃ់អនាម្័ យ ។េ។ ម្ៅាម្ស្គោរដ្ឋ ម្ិ ៃម្្ៃើយតបម្ៅៃរងបរ ិបទបច្ចុបបៃា, iv) របព័ ៃទ សម្តាភាពរគូកុងការអៃុា វតតវ ិធី ស្គស្តសតបម្រងៀៃ ម្ៅោៃករម្ិត, v) ការបណ ត េអំ ពីបរ ិោ ុត ឹះបណ្ត ា ប់រ ំ ៃិង វ ិធីស្គស្តសតបម្រងៀៃសរោប់កុោរពិ ការ ម្ៅម្ិ ៃទាៃ់ ោៃេកាណៈទូោយរគប់ រោៃ់ ប័ ៃអ , ៃិង vi) កម្ាវ ិធីពម្ៃៃឿៃការអប់ រ ំម្ិៃបាៃអៃុ វតតម្ៅរគប់ ម្ខតតម្ទ ជាពិ ម្សស តំ បៃ់ ឆ្ង ា យដ្ឋច្់ ស្រស ោេ។ 43. ការបម្ងេើៃអភិ រកម្ស្គោកុ ោរម្ម្រតី ជួយឲ្យកម្ពុជាអាច្ផកសរម្ួេវ ិធី ស្គស្តសតបម្រងៀៃ ផបបរបនពណី ព ឹះម្ៅកាៃ់ ការបម្រងៀៃៃិងការម្រៀៃកាៃ់ ផតោៃេកាណៈម្ត ម្ឆ្ង ត តម្េើកុោរ ៃិង ុ សាិទធៃរងកុ ោរ ផដ្េែតេ់ៃូវរគរ ឹះអប់ រ ំម្ួ យ ផដ្េម្ៅកាុងម្នាឹះ កុ ោររតូវបាៃជំ រញ ៃិ ងបំ ពាក់ៃូវ ជំ នាញរតរ ឹះរ ិឹះពិ ចរណ្តចំបាច្់ ផដ្េៃរងោៃឥទធិពេម្េើសកា ត ៃុ ពេអនាគត។ ម្ទាឹះបី ជាោៃ វឌ្ឍៃភាពេអកី ត ក៏ ការសិកាម្ដ្ឋយការទម្ៃទញចំោត់ ផដ្េម្ៅកាុងម្នាឹះ កុ ោររតូវបាៃបម្រងៀៃ ឲ្យថ្នាម្រគូម្ដ្ឋយម្ិៃយេ់ពីបរ ិបទ ក៏ម្ៅរតូវបាៃបៃតអៃុវតតផដ្រ។ ៧. ការរិនិត្យម្ម្ើលសម្ធម្៌អប់រ ំម្ៅែម្ពជា ុ 44. សូច្នាករបី រតូវបាៃម្របើ ម្ដ្ើ ម្បីវាស់េទធភាពទទួេបាៃការអប់ រ ំរបកបម្ដ្ឋយសម្ធម្៌ ា យដ្ឋច្់ ស្រសោេ។ ទិៃាៃ័យៃរងរតូវបាៃផច្កម្ច្ញជាបី ម្ពាេគឺ ភាពរកីរក ម្យៃឌ្័រ ៃិ ង ភាពឆ្ង ា ពញ ទី របជុំជៃម្ែសងម្ទៀត ៃិង តំបៃ់ ជៃបទ។ ោៃ ២៦ តំ បៃ់ ភូម្ិស្គស្តសត ម្ពាេគឺរាជធាៃី ភំម្ តំ បៃ់ របជុំជៃផដ្េរតូវបាៃចត់ របម្ភទជាទី របជុំ ជៃម្ែសងម្ទៀត។ ៧.១. ភាពរកីរក ម្ធៀបៃរងេទធភាពទទួេបាៃការអប់រ ំ 45. វាគឺ ជាការពិតផដ្េថ្នជៃរកី រកោៃេទធភាពទទួ េបាៃឧតតម្សិកាតិច្ជាង អាកោៃ ធូ រធារជាង។ ប៉ាុ ផៃត ការសិកាថាីៗបាៃកត់ សោា េ់ថ្នការម្រ ើសម្អើ ងរបឆ្ងំងៃរងជៃរកី រកទំ ៃងជា បាៃម្កើតោៃម្ៅករម្ិតសិកាទាប ជាជាងម្ៅកាុងអៃុ វ ិស័យឧតតម្សិកា ផដ្េម្ៅកាុងម្នាឹះ ម្គ ម្ឃើញោៃម្ោេៃម្ោបាយជាក់ ោក់ផដ្េជំ រញុ ជៃរកី រកឲ្យច្ូ េម្រៀៃ។ ប៉ាុ ផៃត ជៃរកី រកម្ៅផត ជារកុម្ជៃភាគតិ ច្ម្ៅកាុងច្ំ ម្ណ្តម្ៃិ សសិតច្ុ ឹះម្ឈាា ឹះច្ូ េម្រៀៃ។ របាកដ្ផម្ៃម្ហើយផដ្េកំផណ ទរម្ង់ករម្ិ តអប់ រ ំទាបជាងគឺ ចំបាច្់ ប៉ាុ ផៃត ម្គក៏ម្ឃើញោៃសៃិ ទាៃភាពែងផដ្រសរោប់ ឲ្យោៃ ម្ោេៃម្ោបាយម្រ ើសម្អើងវ ិជាោៃម្ួ យ ម្ដ្ើ ម្បីោំរទជៃរកី រកឲ្យោៃេទធភាពច្ូ េកាុងឧតតម្ សិកា។ ច្ំ ណុ ច្ម្ៃឹះ ោៃេកាណៈវាងនវសរោប់ជៃរកី រក ម្ដ្ឋយស្គរភសតាអៃត ុ ា បាៃ រជាតិថីៗ បងាា ញថ្នែេច្ំ ម្ណញពីការវ ិៃិ ម្ោគម្េើឧតតម្សិកា គឺ ោៃេកាណៈខពស់ម្រច្ើៃជាងែេ ច្ំ ម្ណញពី ការវ ិៃិ ម្ោគម្េើបឋម្សិកា ៃិ ង ម្ធយម្សិកា។ 46. ម្គម្ឃើញោៃទំ នាក់ ទំៃងខពស់រវាងភាពរកី រក ៃិង េទធភាពទទួ េបាៃការអប់ រ ំ។ ជា ទូ ម្ៅ ជៃរកីរកទំ ៃងជាោៃេទធភាពទទួ េបាៃការអប់រ ំតិច្។ អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ា ញោ៉ា ងច្ាស់ៃូវទំ នាក់ទំៃងម្ៃឹះ។ ារាងទី ៤ បងា (CSES) បងា ា ញភាគរយនៃរកុម្របជាជៃ ា ំម្ អាយុចប់ ពី ៦ ឆ្ង ា ញជូៃ ម្គម្ឃើញោៃស្គរៈ ើង ផដ្េម្ិៃផដ្េបាៃម្ៅម្រៀៃ។ ដ្ូ ច្បាៃបងា ធ ំ បៃ់ភូម្ិស្គស្តសត ក៏ ដ្ូច្ជា រវាងបុ រសៃិ ងស្តសតី។ ម្ៅកម្ពុជា កាុងឆ្ង សំខាៃ់ ពាក់ព័ៃត ា ំ ២០១៤ ១៦% នៃរបជាជៃអាយុចប់ពី ១៦ ឆ្ង ា ំម្ ើង ម្ិៃផដ្េបាៃម្ៅម្រៀៃ។ អរាម្ៃឹះោៃករម្ិ តទាបបំែុត ា ពញ កាុងអរារតរ ម្ផត ៥% ប៉ាុម្ណ្ត ម្ៅរាជធាៃីភំ ម្ ណ ឹះ ម្ហើយអរាម្ៃឹះម្ៅតំបៃ់ របជុំ ជៃម្ែសងម្ទៀត ៃិ ង តំបៃ់ជៃបទម្ែសងម្ទៀត គឺ ោៃករម្ិតខពស់ជាង កាុងអរា ១១% ម្ៅតំបៃ់ របជុំជៃម្ែសង ម្ទៀត ៃិ ង ១៩% ម្ៅតំ បៃ់ ជៃបទម្ែសងម្ទៀត។ ជារួម្ ច្ំ ៃួៃភាគរយនៃស្តសតីផដ្េម្ិ ៃផដ្េបាៃ ម្ៅម្រៀៃ គឺ ោៃអរាខពស់ជាងច្ំៃួៃភាគរយសរោប់ បុរស ម្ៅរគប់តំបៃ់ទាំងអស់ម្ៅកម្ពុជា ប៉ាុ ផៃត ភាពខុ សោា ម្ៃឹះបាៃថយច្ុ ឹះកាុងអំ ា ំច្ុងម្រកាយម្ៃឹះ ុងម្ពេដ្ប់ ឆ្ង (២០០៤-២០០១៤) ច ម្ពុជា (CSES) ឆ្ង អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ក ា ំ ២០១៤។ ារាងទី ៤: ា ំម្ របជាពេរដ្ឋ (ចប់ពីអាយុ ៦ ឆ្ង ើ ) ផដ្េម្ិៃផដ្េបាៃម្ៅម្រៀៃ គិតាម្តំបៃ់ ង ភូម្ិស្គស្តសត ៃិង ម្យៃឌ្័រ CSES CSES CSES តំបៃ់ភូម្ិស្គ ២០០៤ ២០០៩ ២០១៤ ស្តសត ទាំងពីរ ទាំងពីរ ទាំងពីរ ស្តសតី បុរស ស្តសតី បុរស ស្តសតី បុរស ម្ភទ ម្ភទ ម្ភទ កម្ពុជា ២៩,៣ ១៦,០ ២២,៩ ២៤,៩ ១៣,៦ ១៩,៥ ២៥,១ ១១,៤ ១៦,១ ភាំម្ពញ ៩,៦ ២,៦ ៦,៣ ៨,៩ ២,៧ ៦,០ ៦,១ ២,៦ ៤,៥ ទីរបជុំជៃ ២១,៧ ១២,៥ ១៧,២ ១៤,៩ ៦,៩ ១១.០ ១៥,៣ ៧,២ ១១,៤ ម្ែសង ទីជៃបទម្ែសង ៣២,៩ ១៨,២ ២៥,៨ ២៨,៤ ១៥,៩ ២២,៣ ២៣,៧ ១៣,៤ ១៨,៧ របភពៈ អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា (CSES) ឆ្ង ា ំ ២០១៤ 47. ម្ូ េម្ហតុនៃការម្ិៃបាៃម្ៅម្រៀៃ រតូវបាៃសួរច្ំ ម្ពាឹះផតអាកផដ្េោៃអាយុចប់ ពី ១៨ ា ំច្ុឹះ ម្ហើយកាុងច្ំម្ណ្តម្រកុម្របជាជៃម្ៃឹះម្ៅកាុងអម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ក ឆ្ង ាំ ច ម្ពុជា (CSES) ឆ្ង ២០១៤ របផហេ ៣៤% នៃស្តសតី ៃិង ២៥% នៃបុ រស បាៃម្្ៃើយថ្នពួកម្គម្ិៃអាច្ម្ៅម្រៀៃបាៃម្ទ ួ ច្ំ ផណកដ្េ់របាក់ ច្ំណ ម្ដ្ឋយស្គរពួកម្គរតូវម្ធវើការម្ដ្ើម្បីរម្ ូ េរគួស្គរ។ ម្ូ េម្ហតុច្ងអុេ ា ញទីម្ួយម្ៃឹះកាុងឆ្ង បងា ា ំ ២០០៩ ទាំងសរោប់ ស្តសតីៃិងបុ រស ា ំ ២០១៤ គឺ ោៃករម្ិតខពស់ជាងកាុងឆ្ង ើង គឺ ថ្នពួកម្គម្ិៃច្ង់ ម្ៅម្រៀៃ កាុងអរា ១៦% ។ ម្ូ េម្ហតុច្ម្បងទី ពីរផដ្េពួ កម្គបាៃម្េើកម្ នៃស្តសតី ៃិ ង ២២% នៃបុ រស។ ម្ៅម្កាងម្ពកផដ្េម្ិៃអាច្ម្ៅម្រៀៃបាៃ គឺ ជាម្ូេម្ហតុ ច្ម្បងទីបី កាុងអរា ១៦% នៃបុរសៃិងស្តសតីផដ្េម្ិៃម្ៅម្រៀៃ។ ប៉ាុ ផៃត ម្ូ េម្ហតុផដ្េរារាំងម្ិ ៃឲ្យពួ កម្គបាៃ ម្ៅម្រៀៃ គឺ ម្ដ្ឋយស្គរឥទធិពេនៃភាពរកី រកម្ៅកាុងរគួស្គរ ផដ្េោៃអរារបផហេ ១៦% ផដ្រ ា ំ ២០០៩ ៃិង ១១% កាុងឆ្ង កាុងឆ្ង ា ំ ២០១៤។ សូម្ម្ម្ើេារាងទី ៥ ម្ដ្ើ ម្បីព័ត៌ោៃេម្អិត។ ារាងទី ៥: ុ ម្ណ្តម្របជាជៃអាយុ ៦-១៧ ឆ្ង ម្ូេម្ហតុនៃការម្ិៃម្ៅម្រៀៃកាងច្ំ ាំ ម្ូេម្ហតុនៃការម្ិៃម្ៅម្រៀៃ ស្តសតី បុរស ទាំងពីរម្ភទ ច ម្ពុជា ឆ្ង អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ក ា ំ ២០០៩ ម្ិៃច្ង់ ១១,៣ ១៧,៥ ១៤,៤ ម្រៀៃម្ិៃសូវម្ច្ឹះម្ៅស្គោ ១១,៥ ១៣,២ ១២,៤ ា យម្ពក, ោ ម្ិៃោៃស្គោសម្ស្រសប, ស្គោម្ៅឆ្ង ា ៃរគូ/សោារ ៦,០ ៦,៨ ៦,៤ នថៃច្ំណ្តយម្រៀៃសូរតខពស់ ០,២ ០,១ ០,១ រតូវរួម្ច្ំផណកដ្េ់របាក់ច្ំណូ េរគួស្គរ ១៨,៦ ១៣,៩ ១៦,២ រតូវជួ យការងារែទឹះ ១៣,៣ ៨,១ ១០,៧ រកម្ពក ១៥,៩ ១៥,៩ ១៥,៩ ម្ដ្ឋយស្គរពិការភាព, ម្ដ្ឋយស្គរជម្ាឺរយៈម្ពេផវង (ម្េើស ៣ ២,២ ២,៦ ២,៤ ផខ) ម្កាងម្ពក ១៧,៤ ១៨,៩ ១៨,២ ម្ែសងម្ទៀត ៣,៥ ៣,០ ៣,៣ សរុប ១០០ ១០០ ១០០ ច ម្ពុជា ឆ្ង អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ក ា ំ ២០១៤ ម្ិៃច្ង់ ១៥,៩ ២១,៩ ១៩,០ ម្រៀៃម្ិៃសូវម្ច្ឹះម្ៅស្គោ ៨,៧ ១២,៧ ១០,៨ ា យម្ពក, ោ ម្ិៃោៃស្គោសម្ស្រសប, ស្គោម្ៅឆ្ង ា ៃរគូ/សោារ ៥,០ ៤,១ ៤,៥ នថៃច្ំណ្តយម្រៀៃសូរតខពស់ ០,០ ០,០ ០,០ រតូវរួម្ច្ំផណកដ្េ់របាក់ច្ំណូ េរគួស្គរ ៣៣,៩ ២៤,៥ ២៩,១ រតូវជួ យការងារែទឹះ ៨,១ ៤,៨ ៦,៣ រកម្ពក ៩,៦ ១២,៣ ១១,០ ម្ដ្ឋយស្គរពិការភាព, ម្ដ្ឋយស្គរជម្ាឺរយៈម្ពេផវង (ម្េើស ៣ ១,៨ ២,៥ ២,១ ផខ) ម្កាងម្ពក ១៦,២ ១៦,១ ១៦,២ ម្ែសងម្ទៀត ០,៨ ១,០ ០,៩ សរុប ១០០ ១០០ ១០០ របភពៈ អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា (CSES) ឆ្ង ា ំ ២០១៤ 48. ច្ំ ៃួៃអាកផដ្េម្ិ ៃផដ្េបាៃម្ៅម្រៀៃបាៃថយច្ុ ឹះ ខណៈផដ្េអរាភាពរកីរកក៏ ថយច្ុ ឹះ ា ំម្ៅម្ួ យឆ្ង ែងផដ្រពីម្ួយឆ្ង ា ញច្ំ ៃួៃភាគរយនៃអាកផដ្េម្ិ ៃផដ្េបាៃម្ៅ ា ំ។ ារាងទី ៤ បងា ា ក់ ជាតិ ផដ្េបាៃថយច្ុ ឹះពី ២២,៩% កាុងឆ្ង ម្រៀៃម្ៅថ្ន ា ំ ២០០៩ ា ំ ២០០៤ ម្ករតរម្ ១៩,៥% កាុងឆ្ង ៃិ ង បាៃថយច្ុ ឹះផថម្ម្ទៀតម្ករតរ ម្ ១៦% កាុងឆ្ងា ំ ២០១៤។ ទៃទរម្ៃរងម្ៃឹះ អរាភាពរកី រកម្ៅ ថ្ន ា ំ ២០០៧ ម្ករតរម្ ២២,៩% កាុងឆ្ង ា ក់ ជាតិ បាៃថយច្ុ ឹះពី ៤៧,៨% កាុងឆ្ង ា ំ ២០០៩ ៃិង បាៃ ថយច្ុ ឹះផថម្ម្ទៀតម្ករតរ ម្ ១៨,៩% កាុងឆ្ងា ំ ២០១២។ ៃិ នា ា ការដ្ូ ច្ោា ក៏ ម្កើ តម្ ើងែងផដ្រម្ៅ តំ បៃ់ ជៃបទ ៃិ ង ទី របជុំជៃម្ែសងម្ទៀត។ សូម្ម្ម្ើ េារាងទី ៤ ៃិ ង រូបទី ៣ ម្ដ្ើ ម្បីម្ធវើការម្របៀប ម្ធៀប។ ា ការភាពរកីរក គិតាម្តំបៃ់ភូម្ិស្គស្តសត ឆ្ង រូបទី ៣: ៃិនា ា ំ ២០០៧ - ២០១២ ា ំ ២០១៤-២០១៨។ រាជធាៃីភំាម្ពញ។ របភពៈ រកសួងផែៃការ។ ផែៃការយុទធស្គស្តសតអភិ វឌ្ឍៃ៍ជាតិ ឆ្ង ា ំ ២០១៤។ ការបា៉ា ៃ់ស្គ រកសួងផែៃការ។ ឆ្ង ា ំ ២០១២ ម្ៅកម្ពុជា។ អគានាយកដ្ឋ ា ៃភាពរកីរកកាុងឆ្ង ឋៃ ផែៃការ ផខ ម្ម្ស្គ។ ៧.២. ា យដ្ឋច្់ស្រសោេ ម្ធៀបៃរងេទធភាពទទួេបាៃការអប់រ ំ ភាពឆ្ង 49. ឋ ភិ បាេកាុងអ ម្ទាឹះបី ជាោៃកិច្ចរបរងផរបងម្ដ្ឋយរាជរដ្ឋ ា ៃឆ្ង ុងម្ពេប៉ាុ នា ា ំច្ុងម្រកាយ ា យដ្ឋច្់ ស្រសោេកតី ក៏ ម្ៃឹះម្ដ្ើ ម្បីស្គងសង់ ស្គោម្រៀៃបផៃាម្ម្ទៀតម្ៅតំបៃ់ជៃបទ ៃិង តំ បៃ់ ឆ្ង ា យដ្ឋច្់ ស្រសោេ ម្ធៀបជាម្ួ យ ការអប់រ ំម្ៅផតោៃករម្ិតទាបជាងម្ៅតំបៃ់ជៃបទ ៃិ ង តំបៃ់ ឆ្ង ា ពញ ៃិង តំ បៃ់ របជុំជៃម្ែសងម្ទៀត។ អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ក រាជធាៃី ភំម្ ាញ ច ម្ពុជា (CSES) បងា ច្ំ ៃួៃភាគរយទាបបំ ែុតនៃអរាអការកម្ាម្ៅតំបៃ់ ជៃបទ ម្ធៀបៃរងទីរបជុំ ជៃម្ែសងម្ទៀត ៃិង ា ពញ ម្ទាឹះបី ជាោៃការម្កើ ៃម្ រាជធាៃី ភំម្ ា ំច្ុងម្រកាយ (២០០៤-២០១៤) ើងកាុងរយៈម្ពេដ្ប់ ឆ្ង ា ំ ២០០៤ អរាអការកម្ាម្ៅតំបៃ់ជៃបទ តំណ្តងឲ្យ ៥៤,៣% ម្ធៀបៃរង ៧០,៧% ម្ៅ កតី។ កាុងឆ្ង ា ពញ។ កាុងឆ្ង ទី របជុំជៃម្ែសងម្ទៀត ៃិង ៨៥,៧% ម្ៅរាជធាៃី ភំ ម្ ា ំ ២០០៩ អរាអការកម្ាម្ៅតំ បៃ់ ជៃបទ បាៃម្កើៃម្ ើងដ្េ់ ៦៧% ប៉ាុផៃត ម្ៅផតោៃេកាណៈទាប ម្ធៀបៃរង ៨៣% ម្ៅទីរបជុំជៃ ា ពញ ៃិ ង ច្ំៃួៃភាគរយនៃឆ្ង ម្ែសងម្ទៀត ៃិង ៩១,៥% ម្ៅរាជធាៃី ភំម្ ា ំ ២០១៤ ា ំដ្ផដ្េ។ កាុងឆ្ង អរាអការកម្ាម្ៅតំបៃ់ ជៃបទបៃតម្កើៃម្ ើងដ្េ់ ៧១,៦% ម្ធៀបៃរ ង ៩២,៤% ម្ៅរាជធាៃី ភំម្ ាព ា ំ ២០១៤។ ញ។ អរាអការកម្ាម្ៅទីរបជុំជៃម្ែសងម្ទៀតបាៃថយច្ុ ឹះបៃតិច្ ដ្េ់រតរម្ ៨២% កាុងឆ្ង សូម្ម្ម្ើ េារាងទី ៦ ម្ដ្ើម្បីព័ត៌ោៃេម្អិតបផៃាម្។ ារាងទី ៦: ា ម្ណ្តម្របជាជៃ (ចប់ពីអាយុ ៦ ឆ្ង អការកម្ាកុងច្ំ ា ំម្ ើ ) គិតាម្តំបៃ់ភូម្ិស្គស្តសត ង ៃិងម្យៃឌ្័រ CSES CSES CSES តំបៃ់ភូម្ិស្គ ២០០៤ ២០០៩ ២០១៤ ស្តសត ទាំងពីរ ទាំងពីរ ទាំងពីរ ស្តសតី បុរស ស្តសតី បុរស ស្តសតី បុរស ម្ភទ ម្ភទ ម្ភទ កម្ពុជា ៥៩,២ ៧៣,១ ៦៥,៩ ៦៥,៤ ៧៧,៣ ៧១,២ ៧០,៨ ៨០,១ ៧៥,៣ ភាំម្ពញ ៨៥,៧ ៩៤,១ ៨៩,៧ ៨៨,៤ ៩៥,០ ៩១,៥ ៩០,៤ ៩៤,៥ ៩២,៤ ទីរបជុំជៃ ៧០,៧ ៨០,៥ ៧៥,៤ ៧៨,៧ ៨៧,៤ ៨៣,០ ៧៨,៤ ៨៦,០ ៨២,០ ម្ែសង ទីជៃបទម្ែសង ៥៤,៣ ៦៩,៤ ៦១,៥ ៦០,៦ ៧៣,៨ ៦៧,០ ៦៦,៤ ៧៧,០ ៧១,៦ របភពៈ អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា (CSES) ឆ្ង ា ំ ២០១៤ 50. ា ំ ផដ្េបច្ចុបបៃាកំពុងម្ៅម្រៀៃ បងា ទៃទរម្ៃរងម្ៃឹះ របជាជៃអាយុពី ៦-២៤ ឆ្ង ា ញច្ំៃួៃភាគ រយទាបជាងម្ៅតំបៃ់ជៃបទ ម្ធៀបៃរ ងទី របជុំជៃម្ែសងម្ទៀត ៃិ ង រាជធាៃីភំម្ ា ពញ កាុងអំ ុង ា ំកៃៃងម្ៅម្ៃឹះ។ កាុងឆ្ង ម្ពេដ្ប់ ឆ្ង ា ំ ២០១៤ ម្ៅតំបៃ់ជៃបទ តួម្េខតំ ណ្តងឲ្យ ៥៣,១% ម្ធៀប ា ពញ។ ម្គម្ឃើញោៃការ ៃរ ង ៥៦,៤% ម្ៅទី របជុំជៃម្ែសងម្ទៀត ៃិ ង ៥៧,១% ម្ៅរាជធាៃីភំ ម្ ា ំ កាុងរយៈម្ពេដ្ប់ ឆ្ង ថយច្ុ ឹះម្ៅកាុងអរាម្ៅម្រៀៃនៃរបជាជៃអាយុចប់ពី ៦-២៤ ឆ្ង ា ំច្ុងម្រកាយ ា ំ ២០០៤ ម្ករតរម្ ៥៦% កាុងឆ្ង ម្ៃឹះ។ (២០០៤-២០១៤) ម្ៅកម្ពុជា ពី អរា ៥៧,៤% កាុងឆ្ង ាំ ា ំ ២០១៤។ ២០០៩ ៃិ ង ម្ករតរ ម្ ៥៣,៨% កាុងឆ្ង ា ំ ផដ្េបច្ចបបៃា ារាងទី ៧: របជាជៃអាយុពី ៦-២៤ ឆ្ង ុ កំពុងម្ៅម្រៀៃ គិតាម្តំបៃ់ភូម្ិស្គស្តសត ៃិង ម្យៃឌ្័រ CSES CSES CSES តំបៃ់ភូម្ិស្គ ២០០៤ ២០០៩ ២០១៤ ស្តសត ទាំងពីរ ទាំងពីរ ទាំងពីរ ស្តសតី បុរស ស្តសតី បុរស ស្តសតី បុរស ម្ភទ ម្ភទ ម្ភទ កម្ពុជា ៥៣,៨ ៦១,០ ៥៧,៤ ៥៣,៥ ៥៨,៤ ៥៦,០ ៥៣,៣ ៥៤,៣ ៥៣,៨ ភាំម្ពញ ៦១,៩ ៧៤,១ ៦៧,៨ ៥៨,៩ ៧៣,៣ ៦៥,៩ ៥៣,៧ ៦០,៧ ៥៧,១ ទីរបជុំជៃ ៥៦,៦ ៦៥,៨ ៦១,៣ ៥៧,២ ៦៥,១ ៦១,២ ៥៤,៥ ៥៨,៤ ៥៦,៤ ម្ែសង ទីជៃបទម្ែសង ៥២,៤ ៥៨,៨ ៥៦,០ ៥២,៤ ៥៦,០ ៥៤,២ ៥៣,១ ៥៣,១ ៥៣,១ របភពៈ អម្ងេតសងាម្-ម្សដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា (CSES) ឆ្ង ា ំ ២០១៤ 51. ផែអកម្េើអៃុ រករតយម្េខ ១៧៤ សតីពីការែតេ់អាោរូបករណ ាៃ ៍ ជូ ៃៃិ សសិតម្ៅាម្រគរ ឹះស្គ រដ្ឋ ៥% នៃអាោរូបករណ ា យដ្ឋច្់ស្រសោេ។ ប៉ាុ ផៃត ៍ សរុបរតូវផបងផច្កឲ្យៃិសសិតម្កពី តំបៃ់ ឆ្ង ឋ ៃឧតតម្សិកា បាៃរាយការណ នាយកដ្ឋ ា យដ្ឋច្់ស្រសោេ ផដ្េ ៍ ថ្នច្ំៃួៃៃិសសិតម្កពី តំបៃ់ ឆ្ង ា ក់ ឧតតម្សិកាម្ៅាម្រគរ ឹះស្គ បាៃដ្ឋក់ ពាកយច្ូ េម្រៀៃថ្ន ា ៃរដ្ឋ គឺ ោៃច្ំៃួៃតិ ច្ជាងច្ំៃួៃអាោ រូបករណ៍ ផដ្េបាៃែតេ់ជូៃ។ េទធែេពី ការវាយតនម្ៃសងាម្ (SA) ផដ្េរតូវបាៃម្ធវើសរោប់ គម្រោងផកេម្អម្ធយម្សិកា ា ំ ២០១៦ បាៃរកម្ឃើញថ្នសិសសម្កពី ភូម្ិឆ្ង កាុងឆ្ង ា យដ្ឋច្់ ស្រសោេ ផដ្េរួម្ោៃសិសសជាជៃជាតិ ម្ដ្ើ ម្ភាគតិ ច្ ោៃអរាម្បាឹះបង់ ការសិកាខពស់ កាុង អំ ុងម្ពេ្ៃងភូ ម្ិសិកាពី បឋម្សិកាម្ៅម្ធយម្សិកាបឋម្ភូ ម្ិ ម្ដ្ឋយស្គរច្ោា យែៃូវពីភូម្ិ របស់ពួកម្គម្ៅដ្េ់អៃុ វ ិទាេ័យផដ្េោៃផតម្ៅកណ្ត ណ ឹះ។ ត េឃុំប៉ាុម្ណ្ត ា យដ្ឋច្់ ម្ៅម្ខតតឆ្ង ស្រសោេនៃភូម្ិភាគឦស្គៃនៃរបម្ទស ច្ោ ត េឃុំ គឺោៃរបផវងជាងរបាំ ា យែៃូវពីភូម្ិម្ៅកណ្ត គី ា ៃភាពែៃូវពិ បាកម្ធវើដ្ំ ូផម្៉ារត។ សិសសជាម្រច្ើ ៃម្បាឹះបង់ ការសិកាកាុងរដ្ូ វវសាម្ដ្ឋយស្គរស្គ ម្ណើ រ។ ៧.៣. ម្យៃឌ្័រ ម្ធៀបៃរងេទធភាពទទួេបាៃការអប់រ ំ 52. ច បរងផរបងម្ដ្ឋយ ម្ទាឹះបី ជាោៃការផកេម្អម្ៅកាុងេទធភាពទទួ េបាៃការអប់រ ំ ៃិ ង កិ ច្រ ឋ ភិ បាេកាុងការជំ រញ រាជរដ្ឋ ា ៃឆ្ង ុ សម្ធម្៌ ម្យៃឌ្័ រកាុងរយៈម្ពេប៉ាុ នា ា ំកៃៃងម្កម្ៃឹះកតី ក៏ ម្គម្ៅ ម្ឃើញោៃវ ិសម្ភាពរវាងស្តសតីៃិងបុ រសម្ៅកាុងេទធភាពទទួ េបាៃការអបរ ំករម្ិតឧតតម្សិកា ផដ្រ។ ខណៈផដ្េការអប់ រ ំករម្ិតឧតតម្សិកាបាៃពរងី កកាុងទសសវតសរ ៍កៃៃងម្ក ច្ំ ៃួៃនៃការ ច្ូ េម្រៀៃរបស់ស្តសតីោៃេកាណៈទាបជាងច្ំ ៃួៃច្ូ េម្រៀៃរបស់បុរស ជាពិ ម្សសម្ៅកាុងម្ុខវ ិជា ា វ ិទាស្គស្តសត បម្ច្ចកវ ិទា វ ិសវកម្ា ៃិង គណិ តវ ិទា។ ប៉ាុ ផៃត ករម្ិតទាបនៃការច្ូេរួម្របស់ស្តសតីោក់ ត េម្កពី ឧបសគាច្ំម្ពាឹះេទធភាពទទួ េបាៃការអប់ រ ំម្ៅករម្ិតឧតតម្ បី ដ្ូច្ជាម្ិៃផម្ៃបណ្ត សិកាម្ទ។ ការម្រ ើសម្អើងម្កើ តម្ ើងាំងពី ម្ពេដ្ំបូងម្ៅកាុងរបព័ៃធអប់ រ ំម្ៅករម្ិ តបឋម្សិកា ា ការវ ិជាោៃនាម្ពេថាីៗទាក់ទិៃៃរងការច្ូ េរួម្របស់ ៃិ ងម្ធយម្សិកា។ ប៉ាុ ផៃត ម្គម្ឃើញោៃៃិ នា ា ស្តសតីកុងឧតត ម្សិកា។ ការពិៃិតយម្ម្ើ េខាងម្េើ បាៃកត់ សោា េ់ម្ឃើញថ្នច្ំៃួៃស្តសតីកំពុងម្កើ ៃ ម្ ា ំច្ុងម្រកាយម្ៃឹះ។ ើងោ៉ា ងម្រច្ើៃ ជាពិម្សស កាុងរយៈម្ពេដ្ប់ ឆ្ង 53. ារាងទី ៤ ា ញថ្នម្ទាឹះបី ជាច្ំៃួៃភាគរយនៃស្តសតីផដ្េម្ិៃផដ្េបាៃម្ៅម្រៀៃបាៃ បងា ថយច្ុ ឹះ កាុងរយៈម្ពេ ១០ ឆ្ង ា ំច្ុងម្រកាយម្ៃឹះកតី ក៏ច្ំៃួៃភាគរយនៃស្តសតីផដ្េម្ិ ៃផដ្េបាៃម្ៅ ម្រៀៃ ោៃអរាម្សទើរផតម្ទវដ្ងម្ធៀបៃរ ងច្ំៃួៃភាគរយនៃបុ រស។ ម្ៅកម្ពុជា កាុងឆ្ង ា ំ ២០១៤ ស្តសតី ោៃអរា ២០,៥% ម្ធៀបៃរ ងអរា ១១,៤% ប៉ាុម្ណ្ត ណ ឹះនៃបុ រស, កាុងឆ្ងា ំ ២០០៩ ស្តសតីោៃអរា ណ ឹះនៃបុ រស, ម្ហើយកាុងឆ្ង ២៤,៩% ម្ធៀបៃរងអរា ១៣,៦% ប៉ាុម្ណ្ត ា ំ ២០០៤ ស្តសតីោៃអរា ណ ឹះនៃបុរស។ ២៩,៣% ម្ធៀបៃរងអរា ១៦% ប៉ាុ ម្ណ្ត 54. ា ញថ្នស្តសតីោៃច្ំៃួៃភាគរយទាបជាងនៃអរាអការកម្ាកុងច្ំ ារាងទី ៦ បងា ា ម្ណ្តម្បុ រស ា ំ ២០១៤ ស្តសតីោៃអរា ៧០,៨% ម្ធៀបៃរង ម្ៅរគប់ តំបៃ់ ភូម្ិស្គស្តសតទាំងអស់។ ម្ៅកម្ពុជា កាុងឆ្ង អរា ៨០,១% នៃបុ រស, កាុងឆ្ង ា ំ ២០០៩ ស្តសតីោៃអរា ៦៥,៤% ម្ធៀបៃរងអរា ៧៧,៣% នៃ ា ំ ២០០៤ ស្តសតីោៃអរា ៥៩,២% ម្ធៀបៃរងអរា ៧៣,១% នៃម្ៃឹះបុ រស។ បុ រស, ម្ហើយកាុងឆ្ង 55. ា ញែងផដ្រថ្នស្តសតីោៃច្ំៃួៃភាគរយទាបជាងនៃអាកផដ្េោៃអាយុ ារាងទី ៧ ក៏ បងា ា ំ ផដ្េបច្ចុបបៃាកំពុងម្ៅម្រៀៃ ម្ធៀបៃរងបុរស ប៉ាុ ផៃត ច្ំ ៃួៃភាគរយម្ៃឹះម្ិៃខុ សោ ចប់ ពី ៦-២៤ ឆ្ង ា ា ំ ២០១៤ ស្តសតីោៃអរា ៥៣,៣% ម្ធៀបៃរងអរា ៥៤,៣%, កាុងឆ្ង ម្រច្ើៃម្ទ។ ម្ៅកម្ពុជា កាុងឆ្ង ាំ ២០០៩ ស្តសតីោៃអរា ៥៣,៥% ម្ធៀបៃរងអរា ៥៨,៤% នៃបុរស, ម្ហើយកាុងឆ្ង ា ំ ២០០៤ ស្តសតីោៃ ា ញថ្នរាជរដ្ឋ អរា ៥៣,៨% ម្ធៀបៃរ ងអរា ៦១% នៃបុ រស។ តួ ម្េខទាំងម្ៃឹះបងា ឋ ភិ បាេ ាម្រ ុ សម្ធម្៌ ម្យៃឌ្័រម្ៅកាុងការអប់ រ ំកាុងរយៈម្ពេ យៈរកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិងកី ឡា បាៃខិតខំ ជំរញ ា ំច្ុងម្រកាយម្ៃឹះ។ ១០ ឆ្ង ៨. លទ្ធែលលទ្ធែលម្នការវាយត្ម្ម្ៃ 56. ា ការពិ ភាកាជារកុម្ច្ំៃួៃ ៤ រតូវបាៃម្ធវើកុងច្ំ ម្ណ្តម្ៃិ សសិតរកីរក ៧៧ នាក់ ម្កពីម្ខតត ៃិ ង ា យដ្ឋច្់ ស្រសោេនៃរបម្ទសកម្ពុជា តំ បៃ់ ឆ្ង ផដ្េរួម្ោៃៃិ សសិតបួៃនាក់ ផដ្េរតូវបាៃ ញ ណថ្នម្កពីរកុម្ជាតិពៃធភាគតិ ច្ម្ួយម្កពី ម្ខតតរពឹះវ ិោរ កំ ណត់អតតសញ្ហ ៃិង ៃិ សសិតោា ក់ ា ផភាក។ ការពិ ភាកាជារកុម្រតូវបាៃម្ធវើម្ៅបរ ិម្វណសកេវ ិទាេ័យ ម្ហើយបៃទប់ ផដ្េោៃបញ្ហ ជួ បពិ ភាការតូវបាៃែតេ់ជូៃ។ ការពិ ភាកាជារកុម្ រតូវបាៃម្ធវើម្ដ្ឋយោៃេកាណៈច្ូ េរួម្ ស្រសប ាម្ម្ោេការណ៍ នៃការពិម្រោឹះម្ោបេ់ម្ដ្ឋយម្សរ ី ជាម្ុ ៃ ៃិងម្ដ្ឋយោៃព័ត៌ោៃរគប់ រោៃ់។ ៃិ សសិតរតូវបាៃរបាប់ ជាម្ុៃអំពីម្ោេបំ ណងនៃការជួ បរបជុំ ម្ហើយកិច្ចរបជុំរតូវបាៃម្ធវើម្ៅ កផៃៃងម្ួ យ ៃិង ាម្ម្ពេម្វោ ផដ្េោៃេកាណៈងាយស្រសួេសរោប់ពួកម្គ។ ៃិ សសិតរតូវ ា របឈម្ផដ្េពួកម្គជួបរបទឹះម្ៅម្ពេចប់ ម្ែតើម្សិកា បាៃម្សាើឲ្យៃិោយអំពីបញ្ហ ៃិងអំពី កងវេ់អំពីការសិការបស់ពួកម្គម្ៅសកេវ ិទាេ័យ។ ា ក់ រគប់ រគងនៃ តំ ណ្តងបួ ៃរូបពី ថ្ន សកេវ ិទាេ័យទាំងបួៃ ក៏ រតូវបាៃពិ ម្រោឹះម្ោបេ់ែងផដ្រ។ ខាងម្រកាម្ម្ៃឹះ គឺ ជាេទធែេ នៃការពិ ម្រោឹះម្ោបេ់ទាំងម្ៃឹះ។ 57. ់ រោប់កផៃៃងស្គ តរម្ូវការខពសស ា ក់ម្ៅ។ ៃិ សសិតទាំងអស់បាៃៃិ ោយអំពីការេំបាកកាុង ា ពញដ្ំបូងម្ដ្ើ ម្បីម្រៀៃម្ៅឧតតម្ ការរកកផៃៃងសរោប់ រស់ម្ៅ ម្ៅម្ពេផដ្េពួកម្គម្ករាជធាៃីភំ ម្ ា ពញ ម្ុៃម្ពេពួកម្គចប់ ម្ែតើម្ម្រៀៃម្ៅសកេ សិកា។ ពួ កម្គភាគម្រច្ើៃម្ិ ៃផដ្េម្ករាជធាៃីភំ ម្ វ ិទាេ័យម្ទ។ ភាគម្រច្ើៃនៃៃិ សសិតផដ្េបាៃពិ ម្រោឹះម្ោបេ់ ម្ិៃអាច្ោៃេទធភាពស្គ ា ក់ ម្ៅ ឋ ៃសកេវ ិទាេ័យម្ទ។ ការជួ េែទឹះសម្រម្យម្ួ យ ោៃតនម្ៃខពស់ម្ពក ៃិង ោៃតនម្ៃ អម្ៃតវាសិកដ្ឋ ហួសសម្តាភាពរបស់ៃិសសិតភាគម្រច្ើ ៃ។ ម្ហតុដ្ូម្ច្ាឹះ ពួកម្គរតូវជួ េបៃទប់តនម្ៃទាបម្ួ យម្ៅ ា ក់ ម្ៅម្ិ ៃសម្រម្យម្ួ យ ឬជួ េបៃទប់រម្ កផៃៃងស្គ ា ួ ម្ួ យជាម្ួ យអាកដ្នទ (៤-៥ នាក់កុងម្ួ យបៃទប់)។ ា ក់ ម្ៅជាម្ួ យស្គច្់ ញាតិ ឬម្ិ តភ ៃិ សសិតខៃឹះស្គ ា ក់ ម្ៅវតត ឬ ទី េំម្ៅផដ្េែតេ់ឲ្យ ត កតិ។ អាកខៃឹះស្គ ម្ដ្ឋយអងាការម្ិៃផម្ៃរដ្ឋ ឋ ភិ បាេ។ ៃិ សសិតជាម្រច្ើៃបាៃសផម្តងកងវេ់អំពីអសៃតិសុខម្ៅជុំ វ ិញ ា ក់ ម្ៅ ៃិង បាៃៃិ ោយថ្នទី កផៃៃងទាំងម្នាឹះគឺ ម្ៅឆ្ង សហគម្ៃ៍ ផដ្េពួកម្គស្គ ា យពី សកេ វ ិទាេ័យ ផដ្េជាម្ហតុបម្ងេើៃនថៃច្ំណ្តយម្ធវើដ្ំម្ណ ា ម្ៃឹះ រកសួង ើ រ។ ជាការម្្ៃើយតបច្ំ ម្ពាឹះបញ្ហ ឋ ៃបផៃាម្ម្ទៀតម្ៅកាុងបរ ិម្វណសកេវ ិទាេ័ អប់រ ំ យុវជៃ ៃិ ងកី ឡាៃរងស្គងសង់អម្ៃតវាសិកដ្ឋ យ។ របសិៃម្បើ ម្ិៃអាច្ម្ធវើបាៃ ជម្រម្ើ សម្ែសងៗម្ទៀតអាច្រួម្ោៃ i) ភាពជានដ្គូ រវាងរដ្ឋៃិងវ ិស័ ុ ឲ្យវ ិស័ យឯកជៃ (PPP) ាម្រយៈគម្រោងស្គងសង់ កម្ាសិទិ ធ របតិ បតតិការ ៃិង ម្ែទរ, ៃិង ii) ជំរញ យឯកជៃវ ិៃិម្ោគម្េើេំម្ៅឋាៃោៃតនម្ៃទាបម្ៅជុំវ ិញតំ បៃ់ សកេវ ិទាេ័យ។ 58. ់ ំពីការរស់ម្ៅទីរកុងធំ។ ៃិ សសិតជាម្រច្ើ ៃបាៃរាយការណ កងវេអ ា េ់រាជ ៍ ថ្នពួ កម្គម្ិ ៃស្គ ធាៃី ភំ ម្ ា ពញ ម្ៅម្ពេផដ្េពួ កម្គចប់ ម្ែតើម្ម្រៀៃដ្ំបូងម្ៅសកេវ ិទាេ័យ។ ពួ កម្គោៃការ េំបាកកាុងការសរម្បខៃួៃម្ៅៃរ ងច្រាច្រណ ា េ់កផៃៃងៃិ ងែៃូវ។ ពួកម្គ ៍ ម្ោញរក។ ពួកម្គម្ិៃស្គ ៃ ច្កាុងការម្ធវើដ្ំម្ណ ភ័ យខា ើ រាម្ែៃូវផដ្េោៃច្រាច្រណ ត ស់ម្ៅ ៍ ច្ម្ងអៀត ម្ហើយពួកម្គម្ិៃច្ូ េច្ិ តរ ា ៃច្ម្ងអៀតៃិងអ៊ាូផអ។ កាុងបរ ិស្គ ៃិ សសិតខៃឹះបាៃៃិោយថ្នពួ កម្គោៃការេំបាកកាុងការហូប អាោរ។ ម្ោបេ់អំពីរម្បៀបម្ដ្ឋឹះស្រស្គយបញ្ហ ា របឈម្ម្ៃឹះ រួម្ោៃការតរម្ង់ទិសដ្៏ ម្ពញម្េញ ម្ួ យម្ៅម្ពេច្ូ េម្រៀៃម្ៅសកេវ ិទាេ័យ ផដ្េរួម្ោៃការជផជកតរម្ង់ទិសម្ួ យអំពីជីវ ិតម្ៅ ា ំសិកា ៃិ ង ការម្រៀបច្ំដ្ំម្ណ ទី រកុង ផដ្េអាច្ម្ធវើម្ៅម្ដ្ើ ម្ឆ្ង ើ រទសសនាទី រកុង។ ផែៃការបម្ងេើៃ ច្ំ ៃួៃរថយៃតរកុងសរោប់ការម្ធវើដ្ំម្ណើ រស្គធារណៈ ា ពញ ម្ដ្ឋយស្គោរកុងនៃរាជធាៃីភំ ម្ ក៏ ា ម្ៃឹះផដ្រ។ ម្ៅសកេវ ិទាេ័យភូ ម្ិៃទភំម្ អាច្ជួ យម្ដ្ឋឹះស្រស្គយបញ្ហ ា ពញ ោៃបៃទប់របរកាច្ិតតស្គ ស្តសតម្ួយផដ្េៃិ សសិតអាច្ម្កពិ ម្រោឹះជាម្ួ យជំ នាញការ។ ម្ៃឹះគឺ ជាកម្ាវ ិធី េម្ អ ួ យផដ្េសកេ វ ិទាេ័យដ្នទម្ទៀបគបបីយកគរម្ូាម្។ 59. កងវឹះការោំរទហិរញ្ញវតា។ ុ ា ម្ៃឹះគឺ សំខាៃ់ ខា បញ្ហ ៃ ំងណ្តស់ម្ដ្ឋយស្គរៃិ សសិតទាំងអស់គឺ ទ ត់ ភាពរកី រកផតបៃតិច្ប៉ាុម្ណ្ត ម្កពី រគួស្គររកីរក ឬ រគួស្គរផដ្េសាិតម្ៅម្េើបនា ណ ឹះ។ ៃិ សសិតខៃឹះ ម្ិ ៃច្ង់ឲ្យឳពុ កោត យជួ យោំរទផែាកហិរញ្ញ វតាុដ្េ់ពួកម្គម្ទ ខណៈផដ្េៃិ សសិតខៃឹះបាៃៃិោយ ថ្នឳពុកោត យពួកម្គម្ិៃច្ង់ ោំរទហិរញ្ញ វតាុសរោប់ការសិកាពួកម្គម្ទ។ ៃិសសិតម្ួ យរកុម្បាៃ ៃិ ោយថ្នឳពុកោ ា ពញ ត យពួកម្គម្ិៃោៃេទធភាពោំរទការសិការបស់ពួកម្គម្ៅរាជធាៃី ភំម្ ម្ ើយ។ អាស្រស័យម្ហតុ ម្ៃឹះ ពួកម្គរតូវម្ធវើការម្ិ ៃម្ពញម្ោ៉ា ងម្ដ្ើម្បីពួកម្គអាច្រទរទង់ ការសិកា ៃ របស់ខួៃ។ ម្គក៏ ម្ឃើញោៃអាោរូបករណ ឋ ភិ បាេជូៃដ្េ់ ៍ ែងផដ្រផដ្េែតេ់ម្ដ្ឋយរាជរដ្ឋ ៃិ សសិតោៃអាទិ ភាព ប៉ាុផៃត អាោរូបករណ៍ ម្ៃឹះរតូវបាៃផច្កម្សាើៗោា កាុងច្ំ ម្ណ្តម្ៃិ សសិតទាំង អស់ ា ៃភាពពួ កម្គម្ ម្ដ្ឋយម្ិៃោៃគិ តពី ស្គ ើយ។ ម្ហតុដ្ូម្ច្ាឹះ ៃិ សសិតោា ក់ ៗទទួ េបាៃ ច្ំ ផណកដ្៏តូច្ម្ួ យផដ្េោៃច្ំៃួៃតិច្ជាងរបាក់ម្ួយដ្ុ ោៃ រកាុងម្ួ យផខ។ ម្ៅករម្ិតសកេវ ិទា ា ក់ រគប់រគងបាៃពាោម្ផសវងរកការោំរទផែាកហិរញ្ញ វតាុពី ខាងម្រៅ ៃិ ង បាៃម្រៀបច្ំ េ័យ ថ្ន ត រណ រពរតិ កា ា សម្ូ េៃិ ធិ ៍ នរអងា ម្ដ្ើម្បីឲ្យពួ កម្គអាច្ជួ យរទរទង់ ៃិសសិតផដ្េជួ បការេំបាក។ សកេវ ិទាេ័យខៃឹះបាៃែតេ់ការងារម្ិៃម្ពញម្ោ៉ា ងជូៃៃិ សសិត ែតេ់ច្ំណតម្ទាច្រកោៃម្ដ្ឋយ ឥតគិ តនថៃ ែតេ់ការថតច្ម្ៃងឯកស្គរសិកាម្ដ្ឋយឥតគិតនថៃ ។េ។ សំម្ណើ ម្ដ្ើ ម្បីម្្ៃើយតបម្ៅ ា ម្ៃឹះ ៃរ ងបញ្ហ ឋ ភិ បាេគបបីបម្ងេើៃច្ំៃួៃរបាក់នៃអាោរូបករណ រួម្ោៃរបការផដ្េរាជរដ្ឋ ៍ កាុង ៃិ សសិតម្ួ យនាក់ ម្ហើយសកេវ ិទាេ័យរតូវអៃុ វតតកម្ាវ ិធី អាោរូបករណ៍ ឲ្យបាៃសម្ស្រសប ម្ដ្ើម្បីម្តត តផតម្េើៃិសសិតជាអាទិ ភាពផដ្េៃរងទទួេអាោរូបករណ៍ ម្ពញ។ 60. កងវឹះជំនាញភាស្គបរម្ទស។ ៃិ សសិតផដ្េបាៃច្ូ េរួម្ទាំងអស់ បាៃៃិ ោយថ្នពួ កម្គ ត ប់ ខណៈផដ្េឯក ម្ិ ៃម្ច្ឹះឬម្ច្ឹះភាស្គអង់ ម្គៃសតិ ច្តួ ច្។ ពួកម្គម្ិៃអាច្អាៃ សរម្សរ ៃិង ស្គ ស្គរម្រៀៃភាគម្រច្ើ ៃគឺ ម្របើភាស្គអង់ម្គៃស ឬ ភាស្គបារាំង ម្ទាឹះបី ជារគូែតេ់ការបម្រងៀៃជាភាស្គ ផខារក៏ ម្ដ្ឋយ។ ធាៃ់ធារជាងម្ៃឹះម្ៅម្ទៀត គឺ ថ្នម្សៀវម្ៅសិកា ម្សៀវម្ៅឯកស្គរម្ោង ៃិង ឯក ស្គរស្រស្គវរជាវម្សទើរផតទាំងអស់ គឺ ោៃជាភាស្គអង់ ម្គៃស ឬ ភាស្គម្ែសងៗម្ទៀត។ ោៃឯកស្គរ ា ៃបម្ច្ចកវ ិទាកម្ពុជា បាៃៃិ ោយថ្នពួ កម្គរតូវម្រៀៃ តិ ច្ណ្តស់ជាភាស្គផខារ។ ៃិ សសិតពី វ ិទាស្គ ពី រភាស្គម្ៅម្ពេផតម្ួ យ ម្ពាេគឺ ភាស្គអង់ ម្គៃសៃិងភាស្គបារាំង ម្បើម្ិៃដ្ូម្ចា ឹះម្ទ ពួកម្គម្ិៃ អាច្ម្រៀៃទាៃ់ ម្ ើយ។ ៃិសសិតទាំងអស់បាៃៃិ ោយថ្នពួ កម្គរតូវម្រៀៃគួរភាស្គអង់ម្គៃសម្ដ្ឋយ បង់នថៃ។ ា ក់ ម្រៀៃភាស្គអង់ម្គៃសបផៃាម្ខៃឹះផដ្រផដ្េរតូវបាៃែតេ់ម្ដ្ឋយសោគម្ៃិ សសិត ោៃថ្ន ា ក់ ទាំងម្ៃឹះម្ិ ៃោៃេកាណៈរគប់ រោៃ់ ៃិងម្ិ ៃម្ទៀងទាត់ ម្ទ។ ច្ម្ម្ៃើយតបអាច្ម្ធវើបាៃ ប៉ាុ ផៃត ថ្ន ា ម្ៃឹះ គឺថ្នសកេវ ិទាេ័យគបបីែេ ម្ួ យច្ំ ម្ពាឹះបញ្ហ ា ក់ ម្រៀៃភាស្គអង់ម្គៃស ៃិ ង/ឬ ភាស្គ ត ់ថ្ន ញ បៃបរត។ ាម្បទពិ ម្ស្គធៃ៍ពីសកេវ ិទា បារាំងបផៃាម្ឲ្យបាៃម្ទៀងទាត់ ម្ដ្ឋយោៃែតេ់វ ិញ្ហ ា ពញ សកេវ ិទាេ័យខៃឹះតរម្ូវឲ្យម្ច្ឹះភាស្គអង់ ម្គៃស។ ៃិ សសិតរតូវ េ័យឯកជៃម្ៅរាជធាៃីភំម្ ផតម្រៀៃច្ប់ ភាស្គអង់ ម្គៃសករម្ិ តម្ួ យ ម្ុ ៃម្ពេពួ កម្គអាច្ច្ូ េម្រៀៃសកេវ ិទាេ័យ។ សកេ វ ិទាេ័យម្ែសងខៃឹះម្ទៀតែតេ់ការបម្រងៀៃភាស្គអង់ម្គៃសម្ដ្ឋយឥតគិ តនថៃ ជូ ៃៃិ សសិតសកេ វ ិទាេ័យ ប៉ាុ ផៃត ពួ កម្គរតូវផតម្រៀៃកម្ាវ ិធី ភាស្គអង់ ម្គៃសទូ ម្ៅ។ 61. កងវឹះជំនាញកុំពយូទ័រ ៃិងជំនាញបម្ច្ចកវ ិទាព័ត៌ោៃពាក់ព័ៃ។ ធ ដ្ូ ច្ភាស្គបរម្ទសផដ្រ ៃិ សសិតម្កពីម្ខតតៃិងតំ បៃ់ឆ្ង ា យដ្ឋច្់ ស្រសោេ ោា ៃឬោៃអការកម្ាកុំពយូទ័ រៃិងព័ ត៌ោៃវ ិទាតិច្ តួ ច្។ ភាគម្រច្ើៃនៃៃិ សសិតទាំងម្ៃឹះ ម្ិៃផដ្េបាៃម្របើកុំពយូទ័ រម្ទ ម្ុៃម្ពេពួកម្គច្ូ េម្រៀៃម្ៅ សកេវ ិទាេ័យ។ ច្ំ ណ ា របឈម្ម្ួយែងផដ្រសរោប់ ការងារស្រស្គវរជាវ ៃិ ង េំ ុ ច្ម្ៃឹះ ក៏គឺបញ្ហ ា ម្ៃឹះ សកេវ ិទាេ័យគបបីែេ ោត់ របស់ពួកម្គ។ ជាការម្្ៃើយតបច្ំ ម្ពាឹះបញ្ហ ា ក់ បណ ត ់ថ្ន ុត ឹះប ត េកុំពយូទ័ រៃិ ងព័ ត៌ោៃវ ិទា ណ្ត ឋ ៃអំ ពីការម្របើ កុំពយូទ័ រ ម្ដ្ឋយែតេ់ច្ំម្ណឹះដ្រ ងជាម្ូ េដ្ឋ ៃិ ង ច្ំ ម្ណឹះដ្រ ងអំពីព័ត៌ោៃវ ិទា សរោប់ ការងារស្រស្គវរជាវរបចំនថា។ ការែតេ់បៃទប់ម្រៀៃកុំពយូទ័ រ គឺ ោៃរបម្ោជៃ៍។ របសិៃម្បើ អាច្ម្ធវើបាៃ ម្គគបបីសហរបតិបតតិការជាម្ួ យរកុម្ហ៊ាុៃឯកជៃម្ដ្ើម្បី ែតេ់កុំពយូទ័ រម្ដ្ឋយបង់រ ំម្ោឹះសរោប់ៃិសសិតផដ្េច្ង់ ោៃកុំពយូទ័ រម្ួ យម្របើ។ 62. កងវឹះការោំរទសរោប់ៃិសសិតពិការ។ ម្គក៏ ម្ឃើញោៃៃិ សសិតពិ ការែងផដ្រផដ្េសងឃរម្ ថ្នៃរ ងទទួ េបាៃសញ្ហ ញ បរតសកេវ ិទាេ័យម្ួ យ។ ោៃការតអូញផតអរថ្នសកេវ ិទាេ័យោៃ បរ ិកាា រម្ិ ៃរគប់ រោៃ់ សរោប់ ជួយោំរទៃិ សសិតពិ ការ ម្ពាេគឺ ជម្ណើ ត រយៃត ជរោេសរោប់ រម្ទឹះ កង់ ឬបរ ិកា ា រច្កាុ កាុងម្ពេបម្រងៀៃ។ ថាីៗម្ៃឹះ សកេវ ិទាេ័យភូ ម្ិៃទភំម្ា ពញកំ ពុងស្គងសង់ជ ម្ណើ ត រយៃតពីរម្ដ្ើម្បីជួយោំរទៃិ សសិតពិ ការ ៃិង រគូវ ័យច្ំ ណ្តស់។ ការែតេ់បរ ិកា ា រម្រកាម្គម្រោង ឋ ៃ បណ្ត ម្ពាេគឺ អម្ៃតវាសិកដ្ឋ ណ េ័យ ៃិង បៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ ៃរងរតូវពិ ចរណ្តោ៉ា ងម្៉ាត់ច្ត់អំពី េទធភាពម្របើរបាស់បាៃម្ដ្ឋយជៃពិ ការរគប់របម្ភទ។ 63. ណ េ័យ។ ៃិ សសិតក៏ បាៃតអូញផតអរែងផដ្រ កងវឹះបៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ទំម្ៃើបទាៃ់សម្័យ ៃិង បណ្ត ា រទំម្ៃើបសរោប់ ការងារពិ ម្ស្គធៃ៍ របស់ពួកម្គ ៃិ ង បណ្ត អំ ពីកងវឹះបៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ ៃិងបរ ិកា ណ េ័យ ៃិ ង សោា រស្រស្គវរជាវ។ សកេវ ិទាេ័យខៃឹះម្ិៃោៃម្សវាអុីៃធឺម្ណតម្ទ ឬ ម្សវាអុីៃធឺ ម្ណត ណ ោៃម្េបឿៃដ្៏ យឺតៃិ ងម្ិៃោៃម្សារភាព។ ការែតេ់បៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ទំម្ៃើ បទាៃ់សម្័ យៃិងបណ្ត េ័យជាម្ួ យម្សវាអុី ៃធឺ ម្ណតម្េបឿៃម្េឿៃៃិងោៃម្សារភាព ត យសិសស ៃរងម្េើកទរកច្ិតឲ្ ច្ំ ណ្តយម្ពេកាៃ់ផតម្រច្ើៃម្េើការងារពិ ម្ស្គធៃ៍ ៃិង ការស្រស្គវរជាវ ផដ្េជាម្ហតុ ជួយផកេម្អ គុ ណភាពនៃការអប់ រ ំ។ 64. កងវឹះអគាិសៃី។ អគាិសៃីរតូវបាៃត ត េឲ្យោៃការរ ំខាៃកាុង ត ច្់ ជាញរកញាប់ ផដ្េបណ្ត ម្ពេបម្រងៀៃ ៃិ ងធាៃ់ធារជាងម្ៃឹះម្ទៀត កាុងម្ពេម្ធវើកិច្ចការពិ ម្ស្គធៃ៍។ ៃិសសិតបាៃម្សាើសុំឲ្យ ោៃោ៉ា សុីៃអគាិសៃី បរម្ុងម្ួ យ។ ជំរូែ គៈ កែនការសម្ធម្៌ 65. ផែអកម្េើេទធែេនៃការវាយតនម្ៃសម្ធម្៌ ៃិ ង ការពិ ភាកាជារកុម្ដ្ូច្ផដ្េរតូវបាៃ អធិបាយខាងម្េើ ខាងម្រកាម្ម្ៃឹះគឺ ជាវ ិធាៃការគៃៃរឹះផដ្េរតូវបាៃែតេ់ជាអៃុ ស្គសៃ៍ ម្ដ្ើម្បី ា សម្ធម្៌។ ម្ដ្ឋឹះស្រស្គយបញ្ហ ៩. វិធានការគនៃលឹះម្ ើម្ប ីម្ ា សម្ធម្៌ ឹះរសាយបញ្ហ 66. ឋ ៃឧតតម្សិកាចំបាច្់ រតូវខិ តខំ ម្ៅករម្ិ តរកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិងកី ឡា អគានាយកដ្ឋ ា យដ្ឋច្់ ស្រសោេឲ្យបាៃកាៃ់ផតម្រច្ើៃ បផៃាម្ម្ទៀតម្ដ្ើម្បីទាក់ ទាញៃិ សសិតម្កតំបៃ់ ឆ្ង ម្ដ្ើ ម្បីសុំ ច្ូ េម្រៀៃម្ៅឧតតម្សិកា។ ប៉ាុ ផៃត ម្ៅករម្ិតសកេវ ិទាេ័យ ម្គរតូវអៃុ វតតវ ិធាៃការគៃៃរឹះម្ួ យ ា សម្ធម្៌ ច្ំ ៃួៃម្ដ្ើ ម្បីម្ដ្ឋឹះស្រស្គយបញ្ហ េ ត់ កុំឲ្យៃិ សសិតម្បាឹះបង់ការសិកាម្ៅករម្ិត ៃិង ទប់ស្គ ឧតតម្សិកា។ វ ិធាៃការជាក់ ោក់ ៃរ ងែតេ់អតារបម្ោជៃ៍ តទ េ់ជូៃដ្េ់ៃិសសិតជួបការេំបាក ខ ណៈផដ្េវ ិធាៃការទូ ម្ៅៃរងែតេ់អតារបម្ោជៃ៍ដ្េ់ៃិសសិតទាំងអស់។ ៩.១. វ ិធាៃការជាក់ោក់ 67. បម្ងេើៃអាោរូបករណ៍ ៃិងរបបឧបតាម្ាជីវភាពអម្ៃតវាសិក។ អាោរូបករណ៍ ៃិ ងរបប ា ី វភាពអម្ៃតវាសិកសរោប់ សិសស ៃិ សសិត ផដ្េបាៃកំ ណត់ ែតេ់ជូៃសរោប់ សិសស ឬ ឧបតាម្ជ ៃិ សសិតោា ក់ៗដ្ូច្ោៃផច្ងកាុងអៃុរកិតយម្េខ ១៧៤ ពុំ រគប់ រោៃ់ ម្ទសរោប់រទរទង់ជីវភាពរស់ ម្ៅរបចំនថារបស់ពួកម្គ។ ដ្ូ ម្ច្ាឹះ ឋ ភិ បាេគួ រផតគិតគូ រពិ ចរណ្តបម្ងេើៃអាោរូបករណ រាជរដ្ឋ ៍ ៃិ ងរបបឧបតាម្ជ ា ី វភាពទាំងបរ ិោណៃជារបាក់ សរោប់ សិសស ៃិ សសិតកាុងម្ួយនាក់ កាុងម្ួ យផខ ៃិ ងបម្ងេើៃភាគរយនៃសិសស ៃិ សសិត ផដ្េរតូវទទួ េបាៃអាោរូបករណ ៍ ៃិងរបបឧបតាម្ាជីវភាព អម្ៃតវាសិក។ 68. ស្គងសង់ ៃិង/ឬ ជួសជុេអម្ៃតវាសិកដ្ឋ ឋ ៃ។ កាុងច្ំ ម្ណ្តម្សកេវ ិទាេ័យទាំងបួៃ អម្ៃតវាសិកដ្ឋ ឋ ៃគឺ ជាតរម្ូវការខពស់របស់ៃិសសិត។ ជាការពិ តណ្តស់ ថ្ន ា ក់ រគប់ រគងសកេវ ិទា េ័យខៃឹះអាច្ម្ិ ៃកំ ណត់ ច្ំណុ ច្ម្ៃឹះជាអាទិ ភាពខពស់បំែុតរបស់ពួកម្គម្ទ។ សកេវ ិទាេ័យ ភូ ម្ិៃទកសិកម្ា អាច្ោៃតរម្ូវការខពស់បំែុតម្ធៀបៃរងសកេវ ិទាេ័យដ្នទម្ទៀត ម្ដ្ឋយស្គរទី ាំងនៃសកេវ ិទាេ័យម្ៅរាជធាៃី ភំម្ ា ពញ។ ៃិ សសិតបាៃម្សាើសុំឲ្យច្ំៃួៃៃិ សសិតកាុងម្ួ យបៃទប់ កុំ ឲ្យម្េើសពី ៤ នាក់ ៃិង សូម្ោៃបងាៃ់អនាម្័យម្ដ្ឋយផ កកាុងម្ួ យបៃទប់។ បៃង់នៃអាោរ ឋ ៃ គបបីគិតគូរដ្េ់ការជួ យោំរទជៃពិការែង។ អម្ៃតវាសិកដ្ឋ 69. ់ ា ក់បម្រងៀៃភាស្គអង់ម្គៃស។ ថ្ន ែតេថ្ន ួ ោៃទាំងថ្ន ា ក់ បម្រងៀៃភាស្គអង់ម្គៃស គបបីរម្ ា ក់ ា ក់បម្រងៀៃភាស្គអង់ម្គៃសទូ ម្ៅ។ គម្រោងផកេម្អឧតតម្ បម្រងៀៃភាស្គអង់ ម្គៃសពិ ម្សស ទាំងថ្ន សិកា គបបីោំរទការម្រៀបច្ំ ឯកស្គរបម្រងៀៃពិ ម្សស ៃិ ង ែតេ់ការបណ ត េជូ ៃរគូ។ ថ្ន ុត ឹះបណ្ត ា ក់ ម្រៀៃភាស្គអង់ ម្គៃសទូម្ៅ អាច្រតូវបាៃដ្ឋក់ បញ្ូច េកាុងកម្ាវ ិធី សិកាភាស្គអង់ម្គៃសទូម្ៅផដ្េ ោៃម្ៅកាុងសកេវ ិទាេ័យ ឬ ា ៃបណ កាុងកិ ច្ចសហរបតិ បតតិការជាម្ួ យរគរ ឹះស្គ ត េ ុត ឹះបណ្ត ភាស្គអង់ម្គៃសដ្នទម្ទៀត។ 70. ់ ា ក់អការកម្ាកុំពយូទ័រ។ ែតេថ្ន ា ក់ម្រៀៃទូ ម្ៅម្ួ យសរោប់ ការម្របើ កម្ាវ ិធី ម្គគបបីោៃថ្ន Microsoft Window បូកៃរ ងការស្រស្គវរជាវម្ដ្ឋយម្របើ អុីៃធឺម្ណត។ រកុម្គម្រោងផកេម្អឧតតម្ សិកា ៃរងជួ យកំ ណត់ តរម្ូវការ ៃិង ម្រៀបច្ំ ឯកស្គរបម្រងៀៃ។ 71. បម្ងេើតកម្ាវ ិធីផណនាំ។ កម្ាវ ិធី ម្ៃឹះរួម្ោៃការផណនាំទូម្ៅៃិ ងការផណនាំផែាក បម្ច្ចកម្ទស ៃិង ការពិ ម្រោឹះម្ោបេ់ផែាកច្ិតតស្គស្តសត ក៏ដ្ូច្ជាការោំរទការបណ ត េ ុត ឹះបណ្ត សរោប់ ៃិសសិតផដ្េជួ បការេំបាកកាុងការសិការបស់ពួកម្គ។ ផណនាំផែាកបច្ចកម្ទស អាច្ ា ក់ បរ ិញ្ហ ោៃទរម្ង់ ជាការចត់ឲ្យោៃៃិ សសិតថ្ន ញ បរតជាៃ់ខពស់ ឬ បណ ញ បរត បរ ិញ្ហ ិ ឌ តឲ្យម្ធវើជាអាក ផណនាំការសិកា។ ដ្ូច្ម្ៅសកេវ ិទាេ័យភូម្ិៃភ ា ពញផដ្រ ម្គគបបីែតេ់ទីកផៃៃងសរោប់កម្ា ទ ំ ម្ វ ិធី ម្ៃឹះ ម្ដ្ឋយោៃចត់អាកសរម្បសរម្ួេោា ក់ ។ 72. ាស ម្រៀបច្ំទិវាតរម្ង់ទិសឆ្ង ិ ា ៃិងទសសនាទីរកុង។ ម្គគបបីដ្ឋក់បញ្ ំ ក ូច េការតរម្ង់ ទិស ទូ ម្ៅអំពីបរ ិម្វណសកេវ ិទាេ័យៃិ ងបរ ិកា ា ពញ ៃិង ា រផដ្េោៃ ការតរម្ង់ទិសអំពីរាជធាៃីភំ ម្ ការរស់ម្ៅទីរកុង ដ្ំ ម្ណើ រទសសៃកិច្ចទីរកុងម្ដ្ឋយោៃម្គាុម្ទសក៍ អាជី ព ៃិ ង ព័ត៌ោៃអំ ពីការងារ ត រណ ម្ិ ៃម្ពញម្ោ៉ា ងផដ្េោៃ។ រពរ តិ កា ាំ ៍ តរម្ង់ទិសម្ៃឹះ គបបីរតូវម្រៀបច្ំម្ធវើម្ៅម្ពេចប់ ម្ែតើម្ឆ្ង សិកា។ ៩.២. វ ិធាៃការទូម្ៅ 73. ់ ៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ទំម្ៃើប បរ ិកា ែតេប ា រ ៃិងសោ ា របៃទប់ ា រម្របើរបាស់។ បៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ៃិងបរ ិកា ពិ ម្ស្គធៃ៍ ៃិង សោា រម្របើ របាស់ គឺ ោៃេកាណៈចំបាច្់ សរោប់កម្ាវ ិធី សិកាវ ិទាស្គស្តសត បម្ច្ចក វ ិទា វ ិសវកម្ា ៃិង គណិ តវ ិទា។ រគប់ សកេវ ិទាេ័យទាំងអស់ចំបាច្់រតូវោៃបៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ ា ពញ ៃិង សកេវ ិទាេ័យភូ ម្ិៃទកសិកម្ា ោៃតរម្ូវការ ទំ ម្ៃើ ប។ សកេវ ិទាេ័យភូ ម្ិៃទភំម្ ា ៃបម្ច្ចកវ ិទាកម្ពុជាោក់ បីដ្ូច្ជាោៃបៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ េម្ ទ ៃ់ ខណៈផដ្េវ ិទាស្គ បនា អ ួ យ ប៉ាុ ផៃត ា រោៃេកាណៈហួសសម្័ យបៃតិច្។ បរ ិកា ា រទាំងម្ៃឹះ បៃង់នៃបរ ិកា គបបីគិតគូ រដ្េ់េទធភាពម្ធវើ ច្េនា ៃិង ការម្របើម្ដ្ឋយជៃពិ ការែង។ 74. ែតេប ណ េ័យទំម្ៃើប។ សកេវ ិទាេ័យភូម្ិៃទកសិកម្ា ោៃតរម្ូវការបនា ់ ណ្ត ទ ៃ់ ម្ធៀបៃរ ង ា ៃបម្ច្ចកវ ិទាកម្ពុជា ៃិ ង សកេវ ិទាេ័យវ ិទាស្គស្តសតសុខភាព។ បច្ចុបបៃា សកេវ ិទា វ ិទាស្គ ា ពញោៃបរ ិកា េ័យភូ ម្ិៃទភំម្ ា របណ្ត អ បណ្ត ណ េ័យដ្៏ េ។ ា ប់អុីៃធឺម្ណតម្េបឿៃ ណ េ័យគបបីរតូវតភា ណ េ័យ សរោប់ ម្េឿៃៃិ ងោៃម្សារភាព ម្ដ្ើ ម្បីអាច្ទាក់ ទាញៃិ សសិតកាៃ់ ផតម្រច្ើ ៃឲ្យម្របើបណ្ត ណ េ័យ គបបីគិតគូរដ្េ់េទធភាពម្ធវើច្េនា ៃិ ង ការម្របើ អាៃៃិងម្ធវើការស្រស្គវរជាវ។ បៃង់បណ្ត ម្ដ្ឋយជៃពិ ការែង។ 75. ់ ៃទប់ម្រៀៃកុំពយូទ័រ។ បៃទប់ម្រៀៃកុំពយូទ័ រោៃស្រស្គប់គឺម្ិៃរគប់រោៃ់ម្ទ។ ម្កដ្េ់ម្ពេ ែតេប ម្ៃឹះ សកេវ ិទាេ័យភូ ម្ិៃទកសិកម្ាពុំោៃបៃទប់កុំពយូទ័ រម្ទ។ ដ្ូ ច្បណ្ត ណ េ័យអញ្ច រងផដ្រ បៃទប់ ា ប់អុីៃធឺ ម្ណតម្េបឿៃម្េឿៃៃិងោៃម្សារភាព ម្ហើយបៃង់គបបីសរម្ួេដ្េ់ ម្រៀៃកុំពយូទ័ រ រតូវតភា េទធភាពម្ធវើច្េនាៃិងការម្របើម្ដ្ឋយជៃពិ ការ។ 76. ់ ៉ា សុៃ ការែតេោ ី ម្ភៃើងបរម្ុង។ ោ៉ា សុីៃម្ភៃើងគបបីោៃអាៃុ ភាពេាម្ផដ្េអាច្ម្របើ បាៃ ា រចំបាច្់ប៉ាុម្ណ្ត សរោប់ ផតបរ ិកា ណ េ័យជាម្ដ្ើម្។ ណ ឹះ ដ្ូ ច្ជាបៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ ៃិង បណ្ត ១០. ថវិកា 77. ថវ ិកាសរោប់ ការអៃុ វតតវ ិធាៃការទាំងម្នាឹះ ៃរងរតូវឯកភាពោា រវាងធនាោរពិភពម្ោក ឋ ភិ បាេកម្ពុជា ៃិ ង គឺ ជាច្ំ ផណកម្ួ យនៃថវ ិការួម្នៃគម្រោង។ ថវ ិកាម្ៃឹះរតូវម្របើ ៃិ ង រាជរដ្ឋ សរោប់ នថៃច្ំណ្តយម្េើបរ ិកា ា រៃិ ងម្ហដ្ឋ ូ វ ័ៃត ឋ រច្នាសម្ព័ៃធរប បុ គាេិកអាជីព/អាកពិម្រោឹះការងារ ការម្រៀបច្ំរបាយការណ៍ អៃុ ម្ោម្ភាព ផដ្េរួម្ោៃរបាយការណ៍ រតួតពិ ៃិតយៃិងាម្ដ្ឋៃ ៃិង ា ័ យ របសិៃម្បើ ោៃ។ ខាងម្រកាម្គឺជាារាងថវ ិកាផដ្េរតូវបំ ម្ពញម្រកាយម្ពេ ការរបម្ូ េទិៃៃ ោៃការឯកភាពោ ឋ ភិ បាេកម្ពុជា។ ា ម្ដ្ឋយធនាោរពិភពម្ោក ៃិ ង រាជរដ្ឋ ារាងទី ៨: ា ៃថវ ិកា ការបា៉ា ៃ់ស្គ េ.រ សកម្ាភាព/វ ិធាៃការម្សាើម្ ើ ង ច្ំៃួៃ គិតជាដ្ុោៃ រអាម្ម្រ ិក ១ ែតេ់អាោរូបករណ៍ ២ ឋៃ ស្គងសង់ ៃិង/ឬ ជួ សជុ េអម្ៃតវាសិកដ្ឋ ៣ ា ក់បម្រងៀៃភាស្គអង់ ម្គៃស ែតេ់ថ្ន ៤ ា ក់ ម្រៀៃអការកម្ាកុំពយូទ័ រ ែតេ់ថ្ន ៥ បម្ងេើតកម្ាវ ិធីផណនាំ ៦ ា ំសិកា ៃិង ការទសសនាទីរកុង ម្រៀបច្ំទិវាតរម្ង់ ទិសឆ្ង ៧ ែតេ់បៃទប់ពិម្ស្គធៃ៍ ទំម្ៃើប ៃិ ងសោារ ៨ ណ េ័យទំ ម្ៃើប ែតេ់បណ្ត ៩ ែតេ់បៃទប់ម្រៀៃកុំ ពយូទ័ រ ១០ ែតេ់ោ៉ាសុីៃម្ភៃើងបរម្ុង សរុបរួម្ ១១. ចំណាត្់ការអនុវត្ត 78. ោៃការឯកភាពោា រវាងធនាោរ ៃិ ង រកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិងកី ឡា ថ្នគណៈកោា ធិ ការ រគប់ រគងគម្រោង (PMC) រកុម្រគប់ រគងគម្រោង (PMT) ៃិ ង រកុម្គម្រោង (PT) ៃរ ងរតូវបាៃបម្ងេើត ម្ ើង ម្ដ្ើ ម្បីអៃុ វតតគម្រោងផកេម្អឧតតម្សិកា (HEIP)។ វាៃរ ងោៃការឯកភាពោា រវាងធនាោរ ពិ ភពម្ោក ៃិ ង រកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិងកី ឡា ទាក់ទិៃៃរ ងច្ំណ្តត់ ការអៃុ វតត។ 79. គណៈកោា ធិ ការរគប់ រគងគម្រោង (PMC): គណៈកោា ធិ ការរគប់រគងគម្រោង (PMC) គឺ ា ប័ ៃករម្ិតខពស់បំែុតផដ្េរតូវបម្ងេើតម្ដ្ឋយរកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិ ងកីឡា ៃិ ង ោៃការ ជាស្គ ទទួ េខុ សរតូវរួម្ម្េើការរតួតពិ ៃិតយផែៃការយុទធស្គស្តសតអប់រ ំ ម្ដ្ើម្បីសរម្បសរម្ួេការម្រៀបច្ំ ច ំ ម្ណ ម្ោេៃម្ោបាយ ការម្រៀបច្ំផែៃការយុទធស្គស្តសត ៃិង កិច្ដ្ ើ រការម្ធវើម្សច្កតីសម្រម្ច្អំពីការ អៃុវតត។ គណៈកោ ា ក់ដ្រកនាំរកសួងអប់រ ំ ា ធិ ការរគប់រគងគម្រោង (PMC) ោៃសោសភាពនៃថ្ន យុវជៃ ៃិងកីឡា ផដ្េរួម្ោៃរដ្ឋម្េខាធិ ការ។ ម្ដ្ឋយស្គរគណៈកោា ធិ ការរគប់ រគងគម្រោង ច ងផដ្រកាុងការរតួតពិ ៃិតយម្េើគម្រោងទាំងអស់ផដ្េោំរទថវ ិកាម្ដ្ឋយនដ្គូ (PMC) ក៏ ោៃភារកិ ច្ែ អភិវឌ្ឍៃ៍ ៃិង ច្ំ ម្ពាឹះម្ុ ខរច្នាសម្ព័ៃធោៃស្រស្គប់ គណៈកោា ធិ ការរគប់ រគងគម្រោង (PMC) ៃរង ា ំរបស់គម្រោង ផែៃការរបតិ បតតិការ ៃិ ង វ ិភាជៃ៍ ទទួ េបៃទុកម្េើៈ (ក) អៃុម្័តសកម្ាភាពរបចំឆ្ង ថវ ិកា ៃិង (ខ) រតួតពិៃិតយម្ម្ើ េវឌ្ឍៃភាព ៃិ ង អៃុម្ោម្ភាពាម្ម្ោេការណ៍ ផណនាំគម្រោង ផដ្េបាៃឯកភាពោា។ 80. ម្ៅករម្ិ តខពស់បំែុត ា ក់ដ្រកនាំនៃ ការម្រៀបច្ំរគប់ រគងគម្រោងរតូវោៃការោំរទពី ថ្ន រកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិងកី ឡា។ ច្ំម្ពាឹះការម្រៀបច្ំអៃុវតតគម្រោងផដ្េដ្ំ ម្ណើ រការនាម្ពេ បច្ចុបបៃា រកសួងអប់រ ំ យុវជៃ ៃិ ងកី ឡា បាៃបម្ងេើត គណៈកោ ា ធិ ការរគប់ រគងគម្រោង ម្ួ យ ទទួ េខុ សរតូវរួម្ម្េើការរតួតពិ ៃិតយផែៃការយុទធស្គស្តសតអប់រ ំ (ESP)។ គណៈកោ ា ធិ ការ រគប់ រគងគម្រោង (PMC) គឺ ជាអាកទទួ េបៃទុករគប់វ ិស័យម្ៅកាុងរកសួង ផដ្េដ្រ កនាំម្ដ្ឋយ រដ្ឋ ម្ង្គ្ៃី ត រកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិ ងកី ឡា ៃិងរដ្ឋម្េខាធិការ។ រច្នាសម្ព័ៃធរគប់ រគងម្ៃឹះ រតូវបាៃ ម្រៀបច្ំ ម្ ើងកាុងម្ោេបំណងម្ដ្ើ ម្បីធានាថ្នទិ សម្ៅម្ោេៃម្ោបាយអប់រ ំរតូវបាៃវ ិភាគរគប់ រជុងម្រជាយ ៃិងធានាថ្នម្សច្កតីសម្រម្ច្ម្ោេៃម្ោបាយនានា រតូវបាៃម្ោរពអំ ងម្ពេអៃុ ុ វតត ាម្រយៈការសរម្បសរម្ួេជាទូម្ៅនៃអគានាយក។ ម្ដ្ឋយស្គរគណៈកោា ធិ ការរគប់ រគង គម្រោង (PMC) ក៏ ោៃភារកិច្ចែងផដ្រកាុងការរតួតពិៃិតយម្េើគម្រោងទាំងអស់ ផដ្េោំរទថវ ិកា ម្ដ្ឋយនដ្គូ អភិ វឌ្ឍៃ៍ ៃិ ងច្ំ ម្ពាឹះម្ុខរច្នាសម្ព័ៃធោៃស្រស្គប់ គណៈកោា ធិ ការរគប់រគងគម្រោង ា ំរបស់គម្រោង ផែៃការរបតិបតតិការ (PMC) ៃរ ងទទួ េបៃទុកម្េើៈ (ក) អៃុម្័តសកម្ាភាពរបចំឆ្ង ៃិ ងវ ិភាជៃ៍ ថវ ិកា ៃិង (ខ) រតួតពិៃិតយម្ម្ើ េវឌ្ឍៃភាព ៃិង អៃុ ម្ោម្ភាពាម្ម្ោេការណ៍ ផណនាំគម្រោងផដ្េបាៃឯកភាពោា ។ នាយកគម្រោងនៃ HEIP គឺ ជាសោជិករនៃ PMC កាុងការ ត ែតេ់ ព័ត៌ោៃរគប់ រោៃ់ សរោប់ ម្ធវើការសម្រម្ច្ច្ិត។ 81. ម្ៅករម្ិ តសរម្បសរម្ួេគម្រោង រកុម្រគប់ រគងគម្រោង (PMT) ោៃរដ្ឋម្េខាធិ ការ ឋ ៃឧតតម្សិកា។ ោត់ ៃរងជានាយក (ឬអៃុរដ្ឋម្េខាធិ ការ) ជារបធាៃ ទទួ េបៃទុកអគានាយកដ្ឋ គម្រោង ផដ្េទទួ េបៃទុកទូម្ៅកាុងការដ្រ កនាំៃិងរគប់រគងគម្រោង ៃិងបំ ម្ពញម្ុ ខងារជាអាក ា ក់ ងារអភិ វឌ្ឍៃ៍អៃតរជាតិ ទំ នាក់ទំៃងជាម្ួ យៃរងភា (IDA)។ អគានាយកឧតតម្សិកា គឺ ជាអាក ាៃ ចត់ ផច្ងគម្រោង។ សោសភាពនៃរកុម្រគប់រគងគម្រោងរួម្ោៃតំ ណ្តងជាៃ់ ខពស់ពីរគរ ឹះស្គ ឧតតម្សិកាម្ោេម្ៅ, គណៈកោ ា េ់គុណភាពអប់ រ ំ (ACC), ៃិងអគានាយក ា ធិ ការទទួ េស្គ ឋ ៃឧតតម្សិកា (DGHE)។ រកុម្ម្ៃឹះៃរ ងទទួ េបៃទុក (a) រតួតពិៃិតយការអៃុវតតគម្រោងជាទូម្ៅ ដ្ឋ ៃិ ងការម្ោរពម្ៅាម្ម្ោេបំ ណងនៃគម្រោង, (b) រតួតពិ ៃិតយការងាររបតិ បតតិរបចំនថាៃិង ា ៃឧតតម្សិកាៃិម្ួយៗច្ំ ម្ពាឹះរគប់ ការងារ ទំ នាក់ទំៃងជាម្ួ យរកុម្ការងារគម្រោងនៃរគរ ឹះស្គ ញ ត ៃិ ងការ របតិ បតតិទាំងអស់, (c) រតួតពិៃិតយការរគប់ រគងហិរញ្ញ វតាុៃិងេទធកម្ា, (d) ការអៃុ ញ្ហ យេ់រពម្ម្េើគណៃី ចំបាច្់ នានា ៃិងរបាយការណ៍ , (e) ធានាឲ្យបាៃថ្នេ័កាខ័ណឌ សវៃកម្ា គម្រោងរតូវបាៃបំ ម្ពញ, (f) ឯកភាពម្េើរបាយការណ៍ វឌ្ឍៃភាពរបចំរតី ោស ៃិ ងផែៃការេទធ កម្ា, (g) ម្ធវើការាម្ដ្ឋៃវឌ្ឍៃភាពរបចំរតី ោសនៃគម្រោងម្ោេម្ៅ, (h) រតួតពិៃិតយាម្ដ្ឋៃ ា ំ ម្ដ្ឋយែតេ់អៃុ ស្គសៃ៍ឯក ៃិ ងវាយតនម្ៃគម្រោង, (i) ពិ ៃិតយម្ម្ើ េផែៃការរបតិបតតិការរបចំឆ្ង ភាពឬម្ិ ៃឯកភាពជូ ៃនាយកគម្រោង, (j) ពិៃិតយម្ម្ើ េកម្ាវ ិធី នៃការងារសុីវ ីេ ៃិង (k) ធានា អៃុម្ោម្ភាពម្ៅាម្ម្ោេៃម្ោបាយកិ ច្ចការពារសុវតាិភាព។ 82. រច្នាសម្ព័ៃធរគប់ រគង។ រកសួងអប់ រ ំ យុវជៃ ៃិ ងកី ឡា/PMCៃរ ងធានាកិ ច្ចសរម្បសរម្ួេ ធ ម្ួ យអាកអៃុ វតតគម្រោង ៃិ ងស្គ ៃិ ងសហការោ៉ា ងជិ តសាិទជា ឋ ភិ បាេផដ្េពាក់ព័ៃធ ា ប័ៃនៃរាជរដ្ឋ ា របោញ់ៃិងម្ៃស្គទ ៃិងរកសួងសុ (រួម្ោៃរកសួងម្សដ្ឋកិច្ច ៃិ ងហិរញ្ញវតាុ, រកសួងកសិកម្ា រុកា ា ៃិ ងអងាភាពម្ែសងម្ទៀតពាក់ ព័ៃធជាម្ួ យគម្រោង រពម្ទាំងម្ធវើការរាយ ខាភិ បាេ) រពម្ទាំង បុ គេ ការណ ា ប័ ៃនានារបស់RGC។ ៍ អំពីវឌ្ឍៃភាពគម្រោងជូៃដ្េ់ IDA ៃិងស្គ 83. ការម្ធវើរបាយការណ ា ៃឧតតម្សិកាៃរ ង ៍ ៃិងរតួតពិៃិតយ។ រកុម្ការងារគម្រោងម្ៅរគរ ឹះស្គ ម្ធវើរបាយការណ ត យរបស់ខួៃ, ៍ ជូៃម្ៅម្ៅរកសួងនៃផខសបម្ណ្ត ៃ MoEYS, MEF, MAFF, ៃិ ងMoH អំ ពីការរតួតពិ ៃិតយជាទូ ម្ៅ ៃិងជូៃដ្េ់រកុម្រគប់រគងគម្រោងម្ដ្ើ ម្បីជាព័ត៌ោៃ ផដ្េម្ៅទីបំែុត ៃរ ងរាយការណ៍ ជូ ៃរកសួងអប់រ ំ យុវជៃ ៃិងកី ឡា។ ម្ដ្ើ ម្បីធានាថ្នគម្រោងបាៃអៃុវតតម្ដ្ឋយោៃ ការច្ូ េរួម្ម្ពញម្េញៃិងោ៉ា ងជិតសាិទធរវាង PMT ៃិ ង រកុម្ការងារគម្រោង (PT) ៃិ ងរវាង ត យៃិង PTs ម្ៅ HEIs ម្នាឹះៃរ ងរតូវអៃុ វតតការច្ុ ឹះម្ៅពិៃិតយម្ម្ើ េជាម្ទៀង រកសួងនៃផខសបម្ណ្ត ា ស្គោម្ដ្ឋយអាករគប់ រគង PMT/PT, បុ គាេិក ៃិ ងអាកជំ នាញការ ទាត់ ម្ៅទីវាេៃិ ងម្រៀបច្ំសិកា ា ំ។ ម្ពញម្ួ យឆ្ង IDA ៃរងដ្រកនាំម្បសកកម្ារតួតពិ ៃិតយោ៉ា ងម្ោច្ណ្តស់ឲ្យបាៃម្រៀងរាេ់ ឋ ៃម្ដ្ឋយោៃការោំរទពីរកុម្ការងារគម្រោងម្ៅទីវាេ។ ការ របាំម្ួយផខ ជាញរកញាប់ម្ៅការដ្ឋ ត េគម្រោង ៃរងម្ធវើម្ រតួតពិៃិតយពាក់កណ្ត ើងនាអំ ា ំកៃៃឹះចប់ពីម្ពេអៃុ វតតគម្រោ ុងម្ពេពី រឆ្ង ង។ 84. ា ៃៃីម្ួយៗ ក៏ ៃរងផតងាំងែងផដ្រៃូវជៃបម្ងា រគរ ឹះស្គ ា េសម្ធម្៌ ម្ួយរូប ផដ្េៃរងទទួ េ បៃទុកម្េើការអៃុ វតតការងារាម្ដ្ឋៃម្េើសកម្ាភាពនានា ផដ្េរតូវបាៃម្េើកម្ ើងម្ៅកាុង ផែៃការសកម្ាភាពសម្ធម្៌ ៃិងការរាយការណ ៍ អំពីការអៃុ វតតពួកម្គ។ របម្សើរបំ ែុត ម្បើជៃ បម្ងា ត ចរយ ឬ ម្ង្គ្ៃី តរដ្ឋបាេសកេវ ិទាេ័យ។ ា េសម្ធម្៌ ម្ៃឹះគឺ ជាស្គស្តស្គ ១២. ការតាម្ ន និង វាយត្ម្ម្ៃ 85. ការាម្ដ្ឋៃៃិងការវាយតនម្ៃ (M&E) រតូវបាៃម្រោងថ្នៃរងរួម្ោៃរកបខ័ណឌ េទធែេ ៃិ ង ផែៃការាម្ដ្ឋៃម្ួយ ផដ្េរតូវបាៃឯកភាពោា កាុងអំ ុងម្ពេវាយតនម្ៃសម្ិទិ ធគម្រោង។ រកបខ័ ណ ា ក់ ដ្៏ច្ាស់ម្ួយអំ ពីម្ោេម្ៅអភិវឌ្ឍៃ៍គម្រោង ៃិ ង សូច្នាករ ឌ ម្ៃឹះ ៃរងែតេ់ការបញ្ហ េទធែេជាក់ ោក់ សរោប់ សោសភាគៃី ម្ួយៗនៃសោសភាគគម្រោង។ ពាក់ ព័ៃធៃរងសូច្នា ករៃី ម្ួយៗនៃសូច្នាករេទធែេទាំងម្ៃឹះ ទ ត់ម្ោេផដ្េម្គបាៃឯកភាពោ ៃរ ងគឺជាផខសបនា ា ា ំ ២០១៦/២០១៧ តនម្ៃម្ោេម្ៅសរោប់ឆ្ង សរោប់ ឆ្ង ា ំៃីម្ួយៗនៃការអៃុ វតតគម្រោង ៃិង ការ ពិ ពណ ា ័ យ ៃិ ង របាយការណ ៌ នាដ្៏ច្ាស់ោស់ម្ួយអំ ពីការរបម្ូ េទិៃៃ ៍ ផដ្េចំបាច្់ សរោប់ ោំ រទការងារាម្ដ្ឋៃៃិងវាយតនម្ៃគម្រោង។ 86. ម្ដ្ើម្បីអៃុ វតតផែៃការាម្ដ្ឋៃៃិងវាយតនម្ៃ រកុម្ការងាសម្ភាគៃី ម្ួយៗៃរងទទួ េបៃទុក ា ័ យ ៃិង ការម្រៀបច្ំទិៃាៃ័យ។ ម្េើការាម្ដ្ឋៃរគប់ សកម្ាភាពពាក់ ព័ៃធទាំងអស់ ការរបម្ូ េទិៃៃ ា ៃឧតតម្សិកាៃី ម្ួយៗៃរងចត់ ឲ្យោៃម្ង្គ្ៃី តាម្ដ្ឋៃៃិងវាយតនម្ៃម្ួយរូប ាម្ការចំបាច្់ រគរ ឹះស្គ ា ័ យពី រគរ ឹះស្គ ម្ដ្ើម្បីសរម្បសរម្ួេការងារាម្ដ្ឋៃ ៃិង ការរបម្ូ េទិ ៃៃ ទ ប់ម្ក ា ៃម្នាឹះ។ បនា ា ័ យផដ្េបាៃម្រៀបច្ំម្ហើយ ទិ ៃៃ ត េាម្ដ្ឋៃៃិងវាយតនម្ៃគម្រោង ៃរ ងរតូវម្ែញើជូៃអងាភាពកណ្ត ឋ ៃឧតតម្សិកា ម្ួ យផដ្េរតូវបាៃបម្ងេើតម្ដ្ឋយនាយកដ្ឋ ជាផែាកម្ួ យនៃរកុម្សរម្បសរម្ួេ ឋ ៃឧតតម្សិកាម្ៃឹះ ៃរ ងវ ិភាគទិៃាៃ័យផដ្េបាៃទទួេ ៃិង ម្ធវើការ គម្រោង។ អងាភាពនាយកដ្ឋ ជាម្ួ យរកុម្សោសភាគ ម្ដ្ើ ម្បីម្របើ េទធែេៃិងអៃុស្គសៃ៍ ម្ដ្ើ ម្បីផកេម្អការអៃុ វតតគម្រោង ៃិង េទធែេរ ំពរង។ អៃុ ស្គសៃ៍ ទាំងម្ៃឹះ ៃរងរតូវបាៃបញ្ ា ៃៃីម្ួយៗនៃរគរ ឹះស្គ ូា ៃម្ៅឲ្យរគរ ឹះស្គ ាៃ ឋ ៃឧតតម្សិកា ៃិ ង សោគម្អភិវឌ្ឍៃ៍ អៃតរជាតិ (IDA) សរោប់ ការពិ ចរណ្ត គម្រោង នាយកដ្ឋ បផៃាម្ ៃិងការអៃុ វតត។ 87. ម្ដ្ើម្បីវាស់េទធែេសរោប់ ៃិសសិតជួ បការេំបាក ការសិកាអំពីៃិសសិតផដ្េបាៃ បញ្ច ប់ ការសិកា ផដ្េរតូវោំរទថវ ិកាម្រកាម្សោសភាគរង ១.៣ គបបីដ្ឋក់បញ្ូច េេទធែេ ផដ្េរតូវបាៃផបងផច្កាម្ម្យៃឌ្័ រ ពិ ការភាព ម្ខតតកំម្ណើ ត ៃិ ង ជាតិ ពៃធ។ ១២.១. ច្ំណ្តត់ការម្ដ្ើម្បីបៃតការពិម្រោឹះម្ោបេ់ម្ដ្ឋយម្សរ ី ជាម្ុៃ ៃិងម្ដ្ឋយោៃព័ត៌ោៃរគប់ រោៃ់ 88. ា ក់ ស្គ ម្ៅថ្ន ា ំ ៃរងរតូវបាៃម្ធវើជាម្ួ យៃិ សសិតម្ោេ ា ប័ ៃ ការពិ ភាកាជារកុម្ (FGD) របចំឆ្ង ា របឈម្របស់ពួកម្គ ៃិ ង រ ិឹះរកវ ិធាៃការសម្ស្រសបម្ដ្ើម្បីោំរទពួ ក ម្ៅ ម្ដ្ើម្បីពិភាកាអំពីបញ្ហ ម្គ។ សូម្ែតេ់អៃុស្គសៃ៍សូម្ម្ធវើការពិ ភាកាជារកុម្ ោ៉ា ងម្ោច្ណ្តស់ ឲ្យបាៃពីរដ្ងកាុងម្ួ យ ា ំសិកា។ ការម្រៀបច្ំ ការពិ ភាកាជារកុម្ម្ៃឹះ ៃរងគឺជាការទទួ េខុ សរតូវរបស់ជៃបម្ងា ឆ្ង ា េសម្ ធម្៌។ ១២.២. ច្ំណ្តត់ការម្ដ្ើម្បីម្ដ្ឋឹះស្រស្គយបណរ ត ងតវា៉ា 89. កាុងករណ ី ផដ្េៃិ សសិតជួបការេំបាកយេ់ថ្ន ពួកម្គម្ិ ៃទទួ េបាៃសកម្ាភាពរបស់ គម្រោងរបកបម្ដ្ឋយសម្ធម្៌ ម្នាឹះពួកម្គអាច្ែតេ់ម្តិផកេម្អជូៃដ្េ់ជៃបម្ងា ា េសម្ធម្៌ ម្ៅ ា ៃៃីម្ួយៗ។ ជៃបម្ងា ាម្រគរ ឹះស្គ ា ផដ្េបាៃម្េើកម្ ា េម្នាឹះ គបបីពាោម្ម្ដ្ឋឹះស្រស្គយបញ្ហ ើង ម្នាឹះកាុងរយៈម្ពេ ១ សបាត ហ៍។ របសិៃម្បើពួកម្គយេ់ថ្នពួ កម្គម្ិ ៃអាច្ម្ដ្ឋឹះស្រស្គយបាៃកាុងរ ត ចរយ រដ្ឋបាេរគរ ឹះស្គ យៈម្ពេម្ៃឹះម្ទ ពួកម្គគបបីម្កាឹះរបជុំ ជាម្ួ យតំ ណ្តងម្ួ យរូបនៃស្គស្តស្គ ាៃ ា ប័ៃៃិសសិត ាម្ការយេ់រពម្របស់ៃិសសិតរងការប៉ា ឹះពាេ់ម្នាឹះ។ របសិៃម្បើ ៃិ ង តំ ណ្តងនៃស្គ ៃី តិវ ិធី ម្ៃឹះ ម្ិៃម្ដ្ឋឹះស្រស្គយបណរ ត ងជាទី ោប់ច្ិតតរបស់ៃិសសិតម្នាឹះម្ទ បណរ ត ងម្នាឹះគបបីរតូវម្េើក ា េសម្ធម្៌ គបបីរកាទុ កឯកស្គរោយេ័កាណ ជូ ៃរកុម្រគប់រគងគម្រោង។ ជៃបម្ងា ៍ អកសរនៃ ម្តិផកេម្អទាំងអស់ផដ្េបាៃទទួ េ ៃិង រម្បៀបផដ្េម្តិ ផកេម្អទាំងម្នាឹះរតូវបាៃម្្ៃើយតប។ ឧបសម្ព័នធ