®mn\ma ®mn\maNuic\cMpt\wn\;k¥c\Suic\ra Sn\;ss\el.laK¥k\ err˙v\tv\tM.mO' “cim\;K¥m\;er;N˙c\. qayawe®pamOS^qui≥ q∑a;ralm\; qs\etam¥a;' cå;lup\cn\;N˙c\. pt\wn\;k¥c\Suic\ra s^mMKn\≥K∑´mO qs\etaqyMzatm¥a;k‹ As^rc\KMsa မူပိုင္ခြင့္ ၂၀၁၉ - ကမာၻ႔ဘဏ္ ၁၈၁၈ H Street NW ၊ ဝါရွင္တန္ ဒီစီ ၂၀၄၃၃ တယ္လီဖုန္း - ၂၀၂-၄၇၃-၁၀၀၀ ၊ အင္တာနက္ - www.worldbank.org အခ်ိဳ႕ေသာ ရပိုင္ခြင့္၊ လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ားကို လက္ဝယ္ထားရွိသည္။ ဤဆန္းစစ္ခ်က္ အစီရင္ခံစာသည္ ကမာၻ႔ဘဏ္ဝန္ထမ္းမ်ား ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈ၏ ရလဒ္တစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ဤဆန္းစစ္ခ်က္တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ ေတြ ႔ရွိခ်က္၊ အဓိပၸါယ္ ေကာက္ယူခ်က္ႏွင့္ ေကာက္ခ်က္ခ်သုံးသပ္မႈမ်ားသည္ ကမာၻ႔ဘဏ္ႏွင့္ ကမာၻ႔ဘဏ္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ဘုတ္အဖြဲ ႔ဝင္မ်ား၊ ၎တို႔ ကိုယ္စားျပဳေသာ အစိုးရ အဖြဲ ႔မ်ား၏ အျမင္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ တင္ျပထားျခင္း မဟုတ္ပါ။ ဤအစီရင္ခံစာပါ အခ်က္အလက္မ်ား၏ တိက်ေသခ်ာမႈကို ကမာၻ႔ဘဏ္အေနျဖင့္ အာမခံမည္ မဟုတ္ပါ။ ဤဆန္းစစ္ခ်က္တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ ေျမပုံမ်ားရွိ နယ္နိမိတ္ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ား၊ အေရာင္မ်ား၊ အမ်ိဳးအစားခြဲျခားမႈမ်ားႏွင့္ အျခားေသာ သတင္း အခ်က္အလက္မ်ားသည္ အဆိုပါ ပိုင္နက္နယ္ေျမမ်ား၏ ဥပေဒေၾကာင္းဆိုင္ရာ တရားဝင္မႈအေနအထား သို႔မဟုတ္ နယ္နိမိတ္သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားကို လက္ခံျခင္း၊ အတည္ျပဳျခင္းမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ကမာၻ႔ဘဏ္၏ မည္သည့္ထင္ျမင္ခ်က္ သေဘာထားကိုမွ် ၫႊန္းဆိုျခင္း မရွိသကဲ့သို႔ ကမာၻ႔ဘဏ္ႏွင့္လည္း သက္ဆိုင္ျခင္းမရွိပါ။ မူပိုင္ခြင့္ႏွင့္ ႏွင့္ ခြင့္ျပဳခ်က္မ်ား ဤဆန္းစစ္ခ်က္တြင္ပါဝင္ေသာအရာမ်ားသည္ မူပိုင္ခြင့္ရွိပါသည္။ ကမာၻ႔ဘဏ္သည္ အသိပညာျဖန္႔ေဝျခင္းကို အားေပးသည့္အားေလ်ာ္စြာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းသုံး ကိစၥမ်ား မဟုတ္လွ်င္ ဆန္းစစ္ခ်က္ပါ ေတြ ႔ရွိခ်က္မ်ား၊ ေဖာ္ျပခ်က္မ်ားအတိုင္း မေျပာင္းသေရြ႕ ဤဆန္းစစ္ခ်က္၏ အားလုံးျဖစ္ေစ၊ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းျဖစ္ေစ ျပန္လည္ျဖန္႔ေဝျခင္းအား ခြင့္ျပဳပါသည္။ ရည္ၫႊန္းကိုးကားျခင္း - ဤဆန္းစစ္ခ်က္အား ေအာက္ပါအတိုင္း ကိုးကားႏိုင္ပါသည္- “ကမာၻ႔ဘဏ္ ၂၀၀၉ ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္၊ မူပိုင္ခြင့္၊ ကမာၻ႔ဘဏ္” တစ္ဆင့္ထုတ္ေဝခြင့္အပါအဝင္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ ခြင့္ျပဳမိန္႔ တို႔ႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ စုံစမ္းေမးျမန္းလိုပါက ကမာၻ႔ဘဏ္၊ ထုတ္လုပ္ေရး (စာအုပ္တိုက္)၊ ကမာၻ႔ဘဏ္အုပ္စု၊ ၁၈၁၈ H Street NW ၊ ဝါရွင္တန္ ဒီစီ ၂၀၄၃၃၊ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၊ ဖက္စ္- ၂၀၂-၅၂၂-၂၆၂၅၊ အီးေမးလ္ - pubrights@worldbank.org. သို႔ လိပ္မူ၍ စုံစမ္း ေမးျမန္းႏိုင္ပါသည္။ ဓာတ္ပုံ - (မူပိုင္ခြင့္) RECOFTC ®mn\maNuic\cMpt\wn\;k¥c\Suic\ra Sn\;ss\el.laK¥k\ err˙v\tv\tM.mO' “cim\;K¥m\;er;N˙c\. qayawe®pamOS^qui≥ q∑a;ralm\; qs\etam¥a;' cå;lup\cn\;N˙c\. pt\wn\;k¥c\Suic\ra s^mMKn\≥K∑´mO qs\etaqyMzatm¥a;k‹ As^rc\KMsa Support by i matika ek¥;z¨;tc\lWa iv Atuiekak\saluM;m¥a; v AN˙s\K¥op\ vi 1" qs\etam¥a; mv\qv\.At∑k\eÂkac\. Aer;”k^;qnv\; 1 ံ စီးပြားေရးအရအေရးပါပု 2 လူမႈေရးအရအေရးပါပုံ 9 ေက်းလက္ဆင္းရဲမႈ 9 သစ္ေတာႏွင့္ ဆင္းရဲမႈအခ်ိတ္အဆက္မ်ား 10 အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းအေထာက္အပံ့မ်ား 11 သစ္မဟုတ္သည့္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ား 12 က်ား-မ ေရးရာ 14 ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား 16 ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၏ ေယဘုယ်တန္ဖိုး 16 ေရေဝေရလဲေဒသကို အကာအကြယ္ေပးျခင္း 16 ဒီေရေတာမ်ားက ကမ္း႐ိုးတန္းကိုအကာအကြယ္ေပးျခင္းႏွင့္ မုန္တိုင္းဒဏ္ခံရမႈေလ်ာ့ပါးေစျခင္း 18 သစ္ေတာမ်ားအဆင့္အတန္းယုတ္ေလ်ာ့က်ဆင္းျခင္း၏ကုန္က်စရိတ္ႏွင့္ 19 သစ္ေတာျပဳစုထိန္းသိမ္းျခင္း၏ ကုန္က်စရိတ္မ်ားႏႈိင္းယွဥ္ခ်က္ ပဋိပကၡမ်ား 20 2" qs\etak‹P∑´>sv\;tv\eSak\puMN˙c\. s^mMKn\≥K∑´m O 23 သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းမႈ 24 သစ္ေတာေပါက္ေရာက္မႈပမာဏႏွင့္ ျပန႔္ႏွံ႔တည္ရွိမႈအေျခအေန 24 ေတာအမ်ိဳးအစားခြဲျခားျခင္း 27 မူဝါဒ၊ ဥပေဒမူေဘာင္ႏွင့္ ႏိုင္ငံအဆင့္အစီအမံမ်ား 29 မူဝါဒႏွင့္ ဥပေဒမူေဘာင္ 29 သစ္ေတာမ်ားႏွင့္ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ 32 ႈ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ဖြဲ ႔စည္းထားရွိမ 33 အလုပ္တိုက္နယ္မ်ား 35 3" qs\eta®pon\;t^;®Kc\;®pœnaN˙c\. ®pon\;t^;esqv\.t∑n\;Aa;m¥a; 37 သစ္ေတာမ်ားေလ်ာ့ပါးဆုံးရႈံးမႈ 38 ဒီေရေတာမ်ား 39 ဇီဝျဒပ္ထုႏွင့္ကာဗြန္ဆုံးရႈံးမႈ 40 သစ္ပင္ေပါက္ေရာက္မႈ 41 ii သစ္ေတာျပဳန္းတီးေစသည့္တြန္းအားမ်ား 42 ေျမအသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္း 42 သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္း 44 ံ ြံ ႔ၿဖိဳးမႈ လမ္းေဖာက္လုပ္ျခင္းႏွင့္ အျခားအေျခခံအေဆာက္အအုဖ 44 လႊမ္းၿခဳံသက္ဆိုင္မႈရွိေသာ/အက်ိဳးစီးပြားခ်င္းဆန႔္က်င္ေနေသာ ဦးစားေပးအစီအစဥ္မ်ား 44 သစ္ေတာအတန္းအစားက်ဆင္းေစသည့္တြန္းအားမ်ား 45 မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္သည့္ပမာဏထက္ ပိုမိုထုတ္ယူျခင္း 46 ထင္းထုတ္ယူမႈ 47 4" qs\etas^mMAup\K¥op\mO 49 သစ္ထုတ္လုပ္မႈစနစ္ 50 သစ္စီမံခန႔္ခြဲမႈစနစ္ 50 သစ္ေတာဥပေဒစိုးမိုးေရး 51 သစ္ေတာစိုက္ခင္းလုပ္ငန္း 54 သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ တန္ဖိုးကြင္းဆက္ျပႆနာမ်ား 57 ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း (CF) 59 CF မူေဘာင္ 60 CF တည္ေထာင္ျခင္းလုပ္ငန္းစဥ္ 61 CF စိန္ေခၚမႈမ်ား 62 CF ႏွင့္ ေျမအတန္းအစားခြဲျခားျခင္းမ်ား 65 ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာစီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား 66 ကာကြယ္ျခင္း 69 သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား 69 ဒီေရေတာမ်ား 73 စြမ္းေဆာင္ရည္ - ဝန္ထမ္းခန႔္ထားျခင္းႏွင့္ ဘတ္ဂ်က္ 75 ကြင္းဆင္းစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ ကြၽမ္းက်င္မႈအသစ္မ်ားဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး 75 5" eSac\r∑k\rn\lup\cn\;m¥a;At∑k\ lk\r˙iASk\Asp\ Ae®KAen 77 6" A”kM®poK¥k\m¥a; 83 kui;ka;rv\vWn\;K¥k\m¥a; 96 iii ek¥;z¨;tc\lWa ဤျမန္မာႏိုင္ငံ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္၊ သစ္ေတာသယံဇာတမ်ားက႑ အစီရင္ခံစာကို ေအးမာလာဝင္း၊ Lesya Verheijen ၊ Nina Doetinchem ၊ Martin Fodor ၊ Oliver Springate-Baginski ၊ Stephen Ling ၊ Rory Hunter ၊ သီရိေအာင္ ႏွင့္ Werner Kornexl တို႔ပါဝင္ေသာ အဖြဲ ႔က ေရးသားျပဳစုထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ျပင္ပအေထာက္အကူျပဳ ပူးတြဲအဖြဲ ႔တြင္ ေအာင္ေက်ာ္ႏိုင္၊ David Gritten ၊ ေက်ာ္ထြန္း၊ Lucy Emerton ၊ လြင္လြင္ေအာင္၊ Martin Greijmans ၊ Robert Obendorf ၊ Ronnakorn Triraganon ႏွင့္ ထြန္းထြန္းသိန္း တို႔ပါဝင္သည္။ အဖြဲ ႔အေနျဖင့္ အစီရင္ခံစာ ေရးသားျပဳစုႏိုင္ရန္ ႀကီးစြာေသာ အေထာက္အပံ့ေပးခဲ့သည့္ သစ္ေတာမ်ားအတြက္ အစီအစဥ္ (PROFOR) ကိုလည္း ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။ iv Atuiekak\ska;luM;m¥a; AAC ႏွစ္စဥ္မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္သည့္ပမာဏ MFF အနာဂတ္အတြက္ဒီေရေတာမ်ား ADB အာရွဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးဘဏ္ MOALI စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ဆည္ေျမာင္းဝန္ႀကီးဌာန BEWG ျမန္မာပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာလုပ္ငန္းအဖြဲ ႔ MoEA တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားေရးရာဝန္ႀကီးဌာန CBFM ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျခခံ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ MOECAF ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးႏွင့္ CBT ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျခခံ ခရီးသြားလုပ္ငန္း သစ္ေတာေရးရာဝန္ႀကီးဌာန CCA ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေသာနယ္ေျမ MONREC သယံဇာတႏွင့္သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး ဝန္ႀကီးဌာန CFE ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာစီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ား MoPF စီမံကိန္းႏွင့္ဘ႑ာေရး ဝန္ႀကီးဌာန CFI ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း MRRP ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ားျပန္လည္တည္ေထာင္ေရး ေဆာင္ရြက္ျခင္းဆိုင္ရာ ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ား စီမံကိန္း CFUG ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာအသုံးျပဳသူအဖြဲ ႔ MSS ျမန္မာ့ေရြးခ်ယ္ခုတ္လွဲျခင္းစနစ္ CPA ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သဘာထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ MTE ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း CSO အရပ္ဖက္လူမႈအဖြဲ ႔အစည္း MTLAS ျမန္မာ့တရားဝင္သစ္ျဖစ္ေၾကာင္းအာမခံခ်က္ျပဳေရး စနစ္ DALMS လယ္ယာေျမစီမံခန႔္ခြဲေရး ႏွင့္ စာရင္းအင္းဦးစီးဌာန NBSAP ႏိုင္ငံအဆင့္ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲဆိုင္မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ DFMP ခ႐ိုင္သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္မႈစီမံကိန္း လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ DOF ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာန NCB ႏိုင္ငံအဆင့္ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္ေရးအဖြဲ ႔ DZGD အပူပိုင္းေဒသစိမ္းလန္းစိုျပည္ေရးဦးစီးဌာန NCFWG ႏိုင္ငံအဆင့္ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ EAG တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုလက္နက္ကိုင္အဖြဲ ႔ သစ္ေတာလုပ္ငန္း လုပ္ငန္းအဖြဲ ႔ ECD ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဦးစီးဌာန NCRMC ႏိုင္ငံအဆင့္ပင္လယ္ကမ္း႐ိုးတန္း EIA ပတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈဆန္းစစ္ျခင္း သယံဇာတစီမံအုပ္ခ်ဳပ္လုပ္ကိုင္မႈ ဗဟိုေကာ္မတီ EITI သယံဇာတထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္းမ်ားပြင့္လင္းျမင္သာ NDC ႏိုင္ငံအေျခအေနႏွင့္သင့္ေလ်ာ္သည့္ ရာသီဥတု ေစေရးႀကိဳးပမ္းမႈအစီအစဥ္ ေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ EU ဥေရာပသမဂၢ ေဆာင္ရြက္မည့္လုပ္ငန္းအစီအစဥ္ FAO ကမာၻ႔စားနပ္ရိကၡာႏွင့္စိုက္ပ်ိဳးေရးအဖြဲ ႔ NGO အစိုးရမဟုတ္သည့္အဖြဲ ႔အစည္း FD သစ္ေတာဦးစီးဌာန NLUP အမ်ိဳးသားေျမအသုံးခ်မႈမူဝါဒ FLEGT သစ္ေတာဥပေဒစိုးမိုးမႈ၊ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ႏွင့္ NTFP သစ္မဟုတ္သည့္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္း ကုန္သြယ္မႈ PA သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား GDP စုစုေပါင္းျပည္တြင္းထုတ္လုပ္ကုန္ PES ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားအတြက္ GoM ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ အခေၾကးေငြေပးေဆာင္ေစျခင္း ICCA ေဒသခံျပည္သူမ်ားပူးေပါင္းပါဝင္ေသာ PFE အၿမဲတမ္းသစ္ေတာနယ္ေျမ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ PPF ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ေတာ IFC အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဘ႑ာေရးေကာ္ပိုေရးရွင္း PROFOR သစ္ေတာမ်ားအတြက္ အစီအစဥ္ INBAR ႏိုင္ငံတကာဝါးႏွင့္ႀကိမ္ကြန္ယက္အဖြဲ ႔ REDD+ သစ္ေတာျပဳန္းတီးျခင္းႏွင့္အတန္းအစားက်ဆင္းျခင္း JICA ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တို႔မွ မွန္လုံအိမ္ဓာတ္ေငြ ႔ ထုတ္လႊတ္မႈေလွ်ာ့ခ်ျခင္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးေအဂ်င္စီ SEA မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာဆန္းစစ္ျခင္း KBA အခ်က္အခ်ာက်ေသာ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲဧရိယာ SMEs အေသးစားႏွင့္ အလတ္စား စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား KNU ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအ႐ုံး TNI ႏိုင္ငံအဆင့္ေက်ာ္လြန္ျဖတ္သန္းျခင္းဆိုင္ရာအဖြဲ ႔ LSMS လူေနမႈအဆင့္အတန္းမ်ားတိုင္းတာမႈစစ္တမ္း UNDP ကမာၻ႔ကုလသမဂၢ ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈအစီအစဥ္ MCCSAP ျမန္မာ့ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈမဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ VFV ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမ႐ိုင္း လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ VPA ဆႏၵအေလ်ာက္ပါဝင္မႈသေဘာတူညီခ်က္ MEITI ျမန္မာႏိုင္ငံသယံဇာတထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္းမ်ား WC အလုပ္တိုက္နယ္ ပြင့္လင္းျမင္သာေစေရးႀကိဳးပမ္းမႈအစီအစဥ္ v As^rc\KMsaAN˙s\K¥op\ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ သစ္ေတာႏွင့္သစ္က႑သည္ အထူးသျဖင့္ လြန္ခဲ့သည့္ရာစုအတြင္း ႏိုင္ငံစီးပြားေရးႏွင့္ လူ႔အဖြဲ ႔အစည္းအတြက္ ဗဟိုခ်က္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ား၌ ကမာၻေပၚတြင္ အဖိုးအတန္ဆုံး သစ္မ်ိဳးအခ်ိဳ႕၊ အထူးသျဖင့္ ပိေတာက္၊ ပ်ဥ္းကတိုးႏွင့္ ကြၽန္းတို႔ေပါက္ေရာက္ၾကသည္။ သစ္ထုတ္ယူျခင္းမွ ရရွိသည့္ဝင္ေငြမွာ ယခုအခါ ေလ်ာ့နည္းသြားၿပီျဖစ္သည့္တိုင္ သစ္လုပ္ငန္းမွ အစိုးရဝင္ေငြ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ကို ရရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ ေက်းလက္လူ႔အဖြဲ ႔အစည္းသည္ သစ္အျပင္ သစ္မဟုတ္သည့္ သစ္ေတာ ထြက္ပစၥည္းမ်ား (NTFPs) ႏွင့္ သီးႏွံ-သစ္ေတာ ေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးျခင္းတို႔ကို အစားအစာ၊ ေဆးဝါးႏွင့္ ထင္း/မီးေသြးတို႔အတြက္ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ မွီခိုအားထားေနရသည္။ ထင္း/မီးေသြးသည္ ယခုအခ်ိန္အထိ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေက်းလက္ေဒသအတြက္ အေရးအႀကီးဆုံး စြမ္းအင္ရင္းျမစ္ျဖစ္ၿပီး ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားသည္ ဤရင္းျမစ္အေပၚ မွီခို ေနဆဲျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အခ်ိဳ႕ေသာ သစ္ေတာမ်ားသည္လည္း ကမာၻ႔ အေရးအႀကီးဆုံးႏွင့္ အႏၲရာယ္က်ေရာက္ေနေသာ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ ဧရိယာအခ်ိဳ႕အျဖစ္ တည္ရွိေနၾကသည္။ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ားသည္ ၎တို႔၏ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ား တစ္ခုတည္းအတြက္သာ အေရးပါသည္ မဟုတ္ေပ။ • သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္တို႔သည္ ယွက္ႏြယ္လွ်က္ရွိသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ က်န္ရွိေနေသးေသာ သစ္ေတာဧရိယာမ်ား၏ သုံးပုံႏွစ္ပုံကို ဗမာ မဟုတ္သည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားက အမ်ားအားျဖင့္ ထုံးတမ္းစဥ္လာ အသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ စနစ္မ်ားအရ စီမံခန႔္ခြဲေနၾကၿပီး ၎တို႔အနက္ အမ်ားစုသည္ ပဋိပကၡဧရိယာအတြင္း၌ တည္ရွိေနၾကသည္။ ေဒသခံမ်ားအား လုပ္ပိုင္ခြင့္ ေပးအပ္ထားသည့္ ပါဝင္ခြင့္ရွိေသာ သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ သဘာဝသယံဇာတ စီမံခန႔္ခြဲမႈ တို႔သည္ အမ်ိဳးသား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မႈ လုပ္ငန္းစဥ္ကို အေထာက္အကူျပဳၿပီး ပဋိပကၡမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးေၾကာင္း ထင္ရွားစြာ ေတြ ႔ရသည္။ • ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္းႏွင့္ အေသးစားစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ား၏ စိုက္ခင္းမ်ားသည္ ဘ႑ာေရး အရ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လူမႈေရးအရေသာ္လည္းေကာင္း ရွင္သန္ႏိုင္စြမ္းရွိၾကၿပီး သင့္ေလ်ာ္မွန္ကန္ေသာ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား၊ အခြင့္အေရးမ်ား၊ မက္လုံးမ်ားႏွင့္ နည္းပညာ ပံ့ပိုးကူညီမႈမ်ားရွိပါက ေက်းလက္ေဒသ ဝင္ေငြရရွိေရးကို ထင္ရွားစြာ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစသည္။ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ကို အေျခခံေသာ သစ္ေတာလုပ္ငန္း အစီအစဥ္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံ တကာ၏ အေကာင္းဆုံး လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ားကို ကိုယ္စားျပဳေနၾကၿပီး ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား၏ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကို ႏႈိးဆြရန္ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ကို ေထာက္ပံ့ေပးသည့္အျပင္ ယုံၾကည္မႈ၊ ဝင္ေငြႏွင့္ စီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းမ်ားကို ဖန္တီးေပး ေနၾကသည္။ • သစ္ထုတ္ကုန္ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္းသည္ ျပည္ပပို႔ကုန္ကို တိုးျမင့္ေစႏိုင္ၿပီး ေက်းလက္အလုပ္အကိုင္မ်ားကိုလည္း ဖန္တီး ေပးႏိုင္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ ကမာၻ႔အဖိုးအတန္ဆုံး သစ္မ်ိဳးအခ်ိဳ႕ကို အကန႔္အသတ္ျဖင့္သာ ထုတ္လုပ္ႏိုင္ေသာ၊ သို႔မဟုတ္ အေလအလြင့္မ်ားေသာ သစ္ထုတ္ကုန္ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္မႈမွ စီးပြားေရးတန္ဖိုးမ်ားကို ဆုံးရႈံးေနရသည္။ ေဒသအတြင္းရွိ အျခားေသာႏိုင္ငံမ်ားကို ေလ့လာၾကည့္လွ်င္ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံသည္ လြန္ခဲ့သည့္ ၁၀ ႏွစ္အတြင္း ျမင့္မားေသာ တန္ဖိုးျဖည့္ သစ္ထုတ္ကုန္ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ အေသးစားႏွင့္ အလတ္စား စီးပြားေရး လုပ္ငန္း (SME) မ်ားအတြက္ ႀကီးမားေသာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ယေန႔အေျခအေနတြင္ ဗီယက္နမ္သည္ ပၪၥမေျမာက္ အမ်ားဆုံးတင္ပို႔သူ ျဖစ္လာၿပီး ရရွိသည့္ဝင္ေငြမွာ တန္ဖိုးအားျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဝင္ေငြထက္ အဆ ၂၀ ေက်ာ္ခန႔္ရွိသည္။ တစစ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ကမာၻ႔သစ္ထုတ္ကုန္ပစၥည္းမ်ား ေရာင္းလိုအားကြက္လပ္သည္ အနာ ဂတ္တြင္ ဤက႑အား ပို၍ပင္ အမ်ားဆုံးတြန္းအားေပးႏိုင္ဖြယ္ရာရွိသည္။ • တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ သစ္ေတာမ်ားႏွင့္ ဒီေရေတာမ်ားသည္ သိသာထင္ရွားေသာ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေပးစြမ္း လွ်က္ရွိရာ ေရေဝေရလဲေဒသ ထိန္းသိမ္းျခင္း၊ အပင္ႏွင့္သတၱဝါတို႔အတြက္ မွီခိုရာေနရာ ျဖစ္ျခင္း၊ ကာဗြန္သိုမွီး ေပးျခင္း၊ ေျမဆီလႊာ၏ေျမဩဇာကို ျပန္လည္ရရွိေစျခင္းႏွင့္ သဘာဝအႏၲရာယ္မွ အကာအကြယ္ေပးျခင္း တို႔အတြက္ တိုး၍ အေရးပါလွ်က္ရွိသည္။ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈ အရွိန္အဟုန္ ျမင့္မားလာသည္ႏွင့္အမွ်၊ အထူးသျဖင့္ ျမစ္ေခ်ာင္း မ်ား၏ ေအာက္ပိုင္း ေျမျပန႔္လြင္ျပင္မ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကသူမ်ားအတြက္ ေျပာင္းလဲမႈကို ေလ်ာ့က်ေစရန္ႏွင့္ ထို႔ထက္ပို၍ အေရးႀကီးေသာ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ေနထိုင္ႏိုင္ေရး ႏွစ္ခုလုံးတြင္ သစ္ေတာမ်ား၏ အခန္းက႑သည္ (ျမစ္ဝွမ္းဧရိယာ မ်ား၌ ေရစီးေရလာ/ ေရရရွိမႈ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေစရန္၊ အထူးသျဖင့္ ေရေငြ ႔သံသရာလည္ပတ္ျခင္း၊ မိုးေရခ်ိန္၊ မိုးေခါင္ျခင္း၊ ေရလႊမ္းမိုးျခင္းတို႔ကို ေလွ်ာ့ခ်ရန္အတြက္) မရွိမျဖစ္ အေရးပါလာမည္ျဖစ္သည္။ vi ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ မတိုင္မီႏွစ္မ်ားအတြင္း သစ္ေတာမ်ားေရရွည္တည္တံ့ေရးကို မ်ားစြာထည့္သြင္းစဥ္းစား ျခင္းမျပဳဘဲ သစ္မွ ရသည့္ဝင္ေငြကို မ်ားႏိုင္သမွ်အမ်ားဆုံး ရရွိရန္ကိုသာ ဦးတည္ခဲ့သျဖင့္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ားမွာ သစ္ပိုမို ထုတ္ယူျခင္းကို ႀကီးမားစြာခံခဲ့ရၿပီး အၿမဲတမ္းသစ္ေတာေျမ (PFE) ေနရာအႏွံ႔အျပား ပ်က္ယြင္းျခင္းရလဒ္ကို ျဖစ္ေပၚေစခဲ့သည္။ တရားမဝင္ သစ္ထုတ္ယူျခင္းႏွင့္ အလြဲသုံးစားျပဳျခင္း အေလ့အထမ်ားမွာ ယခုတိုင္ရွိေနဆဲ ျဖစ္ေသာ္လည္း ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္လုပ္ေရးသစ္ေတာမ်ားမွ အလြန္အကြၽံထုတ္ယူျခင္းကို ရပ္တန႔္ရန္အတြက္ သစ္လုံးတင္ပို႔ျခင္းကို တားျမစ္ပိတ္ပင္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ သစ္ေတာႏွင့္ သစ္က႑သည္ သစ္ေတာသယံဇာတမ်ားကို လူမႈေရးအရ ပိုမိုပါဝင္ခြင့္ရွိၿပီး ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိေသာ ပုံစံျဖင့္ ပို၍ေကာင္းမြန္စြာ ထိန္းခ်ဳပ္၊ စီမံခန႔္ခြဲႏိုင္မည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ အဆင့္ဆင့္ကို ေတြ ႔ႀကဳံခဲ့ရသည္။ လက္ရွိ ဦးတည္မႈမွာ အျပဳသေဘာေဆာင္ၿပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈတြင္ အစိုးရႏွင့္ လူ႔အဖြဲ ႔အစည္းတို႔၏ ျမင့္မားေသာ ႏိုင္ငံေရးစိုးပိုင္မႈ ရွိေသာ္လည္း တိုးတက္မႈမွာ ေႏွးေကြးေနဆဲျဖစ္သည္။ ႏွစ္အနည္းငယ္ တသီးတျခား ျဖစ္ခဲ့ၿပီးသည့္ေနာက္ သစ္ေတာက႑သည္ သမိုင္းမွ အေမြအျဖစ္ ဆက္ခံခဲ့ရေသာ ျပႆနာမ်ားကို ဆက္လက္ကိုင္တြယ္ ေျဖရွင္းေနရဦးမည္ျဖစ္သည္။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားႏွင့္ အစီအစဥ္မ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္မႈကို အရွိန္ျမႇင့္တင္ရန္ ဘ႑ာေရးႏွင့္ လူအရင္းအျမစ္ ခ်ိဳ႕တဲ့ေနသည္။ လိုအပ္ ေနေသာ ပုဂၢလိကအရင္းအႏွီးႏွင့္ နည္းပညာတို႔ကို ဆြဲေဆာင္ရမည္ျဖစ္ၿပီး အလုပ္အကိုင္ႏွင့္ ဝင္ေငြတို႔ကိုဖန္တီးရန္ သစ္ေတာႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ ပုဂၢလိကက႑တို႔အတြက္ ပါဝင္ခြင့္ရွိၿပီး လုပ္ငန္းမ်ားကို ျဖစ္ေျမာက္ေစေသာ ဝန္းက်င္ တစ္ခု ဖြံ ႔ၿဖိဳးေပၚေပါက္လာေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ေနရဦးမည္ျဖစ္သည္။ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈကို တိုးျမႇင့္ျခင္း၊ ေတြ ႔ဆုံေဆြးေႏြးျခင္း၊ လူမႈအဖြဲ ႔အစည္းမွ အားလုံးပါဝင္ေစျခင္းတို႔သည္ ျမန္မာသစ္ေတာက႑ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ၏ အခ်က္အခ်ာက်ေသာ အစိတ္အပိုင္းအခ်ိဳ႕ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္တည္ေထာင္ေရး စီမံကိန္း (MRRP) ႏွင့္ ျပင္ဆင္ျပဌာန္းခဲ့သည့္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားက အခ်ိန္ၾကာ ျမင့္စြာ လိုအပ္ေနခဲ့ေသာ၊ အတိတ္မွ လူမႈေရးခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားစြာကို ေျဖရွင္းေပးရန္အလားအလာရွိသည့္ အစီအစဥ္တစ္ရပ္၏ မူေဘာင္ကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ MRRP တြင္ သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္တည္ေထာင္စိုက္ပ်ိဳးျခင္းအတြက္ ရွင္းလင္းျပတ္သားေသာ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို ခ်မွတ္ထားၿပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းမွာလည္း လမ္းေၾကာင္းေပၚသို႔ ေရာက္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ စီစဥ္ထား သည့္အတိုင္း ဆက္လက္အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ပါက သိသာထင္ရွားစြာ ေရွ႕သို႔ေရာက္ရွိေစမည့္ ေျခလွမ္းျဖစ္ေပလိမ့္မည္။ သို႔ေသာ္လည္း တိုးတက္မႈရွိခဲ့သည့္တိုင္ ပို၍ျမင့္မားေသာ ရည္မွန္းခ်က္အတြက္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေသာ ကြက္လပ္မ်ားစြာရွိေနပါေသးသည္။ • ေျဖရွင္းရမည့္ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈႏွင့္ အတန္းအစားက်ဆင္းျခင္းတို႔၏ လက္ရွိအဓိကတြန္းအားမ်ားမွာ PFE ျပင္ပမွ ျဖစ္သည္။ က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးေျမခ်ဲ႕ထြင္ျခင္း၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းႀကီးမ်ားသို႔ အငွားခ်ထားျခင္း၊ အေျခခံ အေဆာက္အအုံအတြက္ အသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းႏွင့္ သစ္ခိုးယူျခင္းတို႔သည္ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းမႈဆုံးရႈံးျခင္းႏွင့္ အတန္း အစားက်ဆင္းျခင္းတို႔၏ အဓိကအေၾကာင္းရင္းမ်ားျဖစ္သည္။ သစ္ေတာေပါက္ေရာက္မႈရွိေသာေျမမ်ား၊ အမ်ားအားျဖင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔က ေစာင့္ေရွာက္ထားေသာ သစ္ေတာမ်ားကို သင့္ေလ်ာ္ေသာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈျဖင့္ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္ေရးကို အာမခံေပးႏိုင္သည့္ လက္ေတြ ႔တြင္ အလုပ္ျဖစ္ေသာ နည္းလမ္းတစ္ခုကို လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ဆည္ေျမာင္းဝန္ႀကီးဌာန (MOALI)၊ သယံဇာတႏွင့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီးဌာန (MONREC) ႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားေရးရာ ဝန္ႀကီးဌာန (MoEA) တို႔ၾကား သေဘာတူညီမႈရရွိရန္ မျဖစ္မေန လိုအပ္လွ်က္ရွိသည္။ ‘ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္၊ ေျမ႐ိုင္း’ (VFV) ျပင္ဆင္ခ်က္အေပၚ ျပည္တြင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ စိုးရိမ္ပူပန္မႈမ်ားက ေျမႏွင့္ထိုေျမရွိ သယံဇာတမ်ားကို စီမံခန႔္ခြဲမႈအေပၚ ျပန္လည္သုံးသပ္ရန္ လိုအပ္ေနေၾကာင္း ျပသၾကသည္။ • ထင္း/မီးေသြးမွာ ေက်းလက္လူဦးေရ ၆၀ - ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက သုံးစြဲၾကသည့္ အဓိကစြမ္းအင္ရင္းျမစ္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေကာက္ခ်က္ဆြဲႏိုင္သည့္ ကိန္းဂဏန္းမ်ား ခ်ိဳ႕တဲ့ေနဆဲျဖစ္ၿပီး ထင္း/မီးေသြးကို ဦးစားေပးကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရမည့္ ကိစၥရပ္ တစ္ခုအေနျဖင့္ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ အသိအမွတ္မျပဳၾကေပ။ ဤျပႆနာကို ေျဖရွင္းရန္အတြက္ ထင္းစိုက္ခင္းမ်ား တည္ေထာင္ျခင္းအတြက္ မက္လုံးမ်ား၊ နည္းပညာဆိုင္ရာ အေျဖရွာမႈမ်ား၊ အစားထိုးေလာင္စာ (အမ်ိဳးသား ကြန္ယက္ အတြင္းႏွင့္ ကြန္ယက္ျပင္ပ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားျဖန႔္ျဖဴးျခင္းကို တိုးခ်ဲ႕ ျခင္း)၊ စသည္တို႔ပါဝင္သည့္ က႑အလိုက္ လိုအပ္ သလို တစ္ၿပိဳင္တည္း ေဆာင္ရြက္ရမည့္ က႑စုံ တုံ႔ျပန္ေျဖရွင္းမႈတစ္ရပ္ လိုအပ္ေနသည္။ • လက္ရွိ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ အေျခခံ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈပုံစံမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳျခင္းႏွင့္ ေဆာင္ရြက္ပိုင္ခြင့္ေပးျခင္း၊ အသစ္အသစ္ေသာ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ ပါဝင္ျခင္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ပိုင္ခြင့္ေပးျခင္း စသည္တို႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍ မတူညီေသာ နည္းလမ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို လိုအပ္ေနသည္။ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း (CF) ကို PFE ဧရိယာမ်ားအတြင္း အဓိကေဆာင္ရြက္ရမည့္ လုပ္ငန္းတစ္ရပ္ျဖစ္လာေစရန္ ေဆာင္ရြက္သင့္သည္။ PFE ဧရိယာျပင္ပတြင္ တည္ရွိဆဲ ထုံး vii တမ္းစဥ္လာ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ ပုံစံမ်ားကို တရားဝင္ အသိအမွတ္ျပဳသင့္ၿပီး လိုအပ္သည့္ေနရာမ်ား၌ နည္းပညာ ပံ့ပိုးကူညီမႈမ်ား ေပးအပ္သင့္သည္။ • နာမည္ေကာင္းရွိၿပီး အဆင့္ျမင့္နည္းပညာအသုံးျပဳႏိုင္သည့္ စုေပါင္းထားေသာ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္ရန္ အတြက္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ျဖစ္ေျမာက္ေစေသာ ပတ္ဝန္းက်င္တစ္ခုကို မွန္မွန္ကန္ကန္ ဖန္တီးႏိုင္ပါက MRRP က ခ်မွတ္ ထားသည့္ (PFE ဧရိယာမ်ားအတြင္း) ပုဂၢလိကစိုက္ခင္းတည္ေထာင္မႈ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို နည္းလမ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ တိုးျမႇင့္ေပးႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ အဆိုပါလုပ္ငန္းမ်ားသည္ နည္းပညာလႊဲေျပာင္းေပးျခင္း၊ ေရရွည္ခိုင္မာမႈရွိသည့္ နည္းစနစ္ မ်ား၊ ျပင္ပစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ားအတြက္ အစီအစဥ္မ်ား၊ စသည္တို႔ကို ညႇိႏႈိင္း စီစဥ္ေပးႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ေခတ္မီေသာ၊ ေရရွည္ တည္တံ့ေသာ၊ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္စြမ္းရွိေသာ သစ္အေျခခံ စက္မႈလုပ္ငန္းတစ္ရပ္ ျဖစ္ေပၚလာေရးအတြက္ ေမာင္းႏွင္အားျဖစ္ လာႏိုင္သည္။ ဤအစီရင္ခံစာတြင္ သစ္ေတာက႑၌ ျဖစ္ေပၚေနေသာစိန္ေခၚမႈမ်ားကို ဆန္းစစ္သုံးသပ္ထားသည္။ ႏိုင္ငံတကာ၏ အေကာင္းဆုံး လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ားအေပၚ အေျချပဳတည္ေဆာက္ထားၿပီး ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ထားသည္။ အခ်က္အခ်ာ က်ေသာ အႀကံျပဳခ်က္မ်ားကို ေအာက္တြင္အက်ဥ္းခ်ဳပ္၍ ေဖာ္ျပထားသည္။ PFE ဧရိယာမ်ားအတြင္း CF ကို လွ်င္ျမန္စြာတိုးတက္ေစမည့္ ေဆာင္ရြက္မႈစနစ္ကို တည္ေဆာက္ရန္ - တိုးပြားလာေနေသာ ၁။ CF တည္ေထာင္လိုသည့္ေတာင္းဆိုမႈကို ကိုင္တြယ္ေဆာင္ရြက္ရန္ စြမ္းေဆာင္ရည္မွာ အကန႔္အသတ္ႏွင့္သာ ရွိေန ေသးသည္။ သစ္ေတာဦးစီးဌာန(FD) သည္ လႊဲေျပာင္းေပးေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ႐ိုးရွင္းေစျခင္းႏွင့္ အရွိန္ျမႇင့္ ေဆာင္ ရြက္ျခင္း၊ ေဒသခံအထက္တန္းလႊာက ဝင္ေရာက္အျမတ္ထုတ္ျခင္းမွ တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ရန္ ေဒသခံျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔ အဖြဲ ႔အစည္းဆိုင္ရာအေထာက္အပံ့ကို ပိုမိုေကာင္းမြန္ေစျခင္း၊ ေဒသစီမံခန႔္ခြဲမႈစနစ္ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္စြမ္းရွိေစျခင္း၊ CF တည္ေထာင္ျခင္းႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းတို႔ကို လွ်င္ျမန္စြာတိုးတက္ေစမည့္ ေဆာင္ရြက္ မႈစနစ္ကို တည္ေဆာက္ျခင္းတို႔ကို လိုအပ္ေနသည္။ FD အဆင့္တြင္ လိုအပ္ေနေသာ အေထာက္အပံ့စနစ္ကို တည္ ေဆာက္ျခင္းအျပင္ FD သည္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္သည္ - (က) ေဒသခံျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာ သုံးစြဲသူအဖြဲ ႔မ်ားကို လုံေလာက္သည့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ တည္ေဆာက္ေပးႏိုင္ေရးအတြက္ မိတ္ဖက္အဖြဲ ႔အစည္း အားလုံးႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္၊ (ခ) ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာအေျချပဳ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ေမြးျမဴ ပ်ိဳးေထာင္ေပးေသာ အစီအစဥ္မ်ားျဖင့္ စီးပြားေရးဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈအတြက္ အေထာက္အပံ့ေပးရန္ႏွင့္ ဘ႑ာေရးဝန္ေဆာင္မႈ အေထာက္အပံ့မ်ားေပးရန္၊ ႏွင့္ (ဂ) ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ အျပန္အလွန္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစမည့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို ပိုမိုအားေကာင္းလာေစရန္ အေသးစားလုပ္ငန္းရွင္၊ ျပင္ပစိုက္ပ်ိဳးသူ၊ အျခား ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ အေသးစားလုပ္ငန္းရွင္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈပုံစံမ်ားကို ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္ႏွင့္ တိုးျမႇင့္ေဆာင္ရြက္ရန္၊ ေနာက္ဆုံးအေန ျဖင့္ CF ကို ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာမ်ားႏွင့္ ဒီေရေတာမ်ားအတြင္း အပါအဝင္ ေျမအတန္းအစားအမ်ိဳးမ်ိဳး၌ တည္ေထာင္ႏိုင္မည့္ အလားအလာမ်ားရွိေနသည္။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားအတြက္ CF ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေပးႏိုင္ရန္ ပိုမို ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္သင့္သည္။ ၂။ ထုတ္လုပ္ေရးသစ္ေတာမ်ားတြင္ ပ်က္ယြင္းအတန္းအစားက်ဆင္းမႈ ျမင့္မားေနသည့္တိုင္ အခ်ိဳ႕ေသာဧရိယာမ်ား၌ ေရရွည္ တည္တံ့ခိုင္ၿမဲသည့္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေခ် ရွိေနပါေသးသည္။ သို႔ေသာ္လည္း သစ္ပင္ေပါက္ ေရာက္မႈ ပိုမိုေကာင္းမြန္လာေစမည့္ အေရးႀကီးေသာႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ား လိုအပ္သည္။ FD အေနျဖင့္ ေအာက္ ေဖာ္ျပပါ တို႔ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္သည္ - (က) ေနရာအလိုက္ စာရင္းေကာက္ယူျခင္းျဖင့္ ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာမ်ား (RFs) ႏွင့္ ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ေတာမ်ား (PPFs) ၏ သစ္ပင္ေပါက္ေရာက္မႈ အရည္အေသြးကို ျပန္လည္သုံးသပ္ရန္ႏွင့္ ျပန္လည္ တည္ေထာင္စိုက္ပ်ိဳးျခင္း/ ပုဂၢလိက၊ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား၊ လူထုႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားျဖင့္ စီမံခန႔္ခြဲရန္အတြက္ စီမံ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ အစီအစဥ္မ်ားေရးဆြဲရန္၊ (ခ) တန္ဖိုးျမင့္ထုတ္ကုန္ထုတ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ ျပည္ပတင္ပို႔ျခင္းတို႔တြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အေျခအေနေကာင္းမ်ား ဖန္တီးႏိုင္ရန္အတြက္ သစ္တရားဝင္ျဖစ္မႈ အာမခံခ်က္ျပဳေရးစနစ္ကို ပိုမိုတိုးတက္ေကာင္းမြန္ ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္၊ ႏွင့္ (ဂ) FD သည္ စီမံကိန္းေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈစနစ္မ်ား ခိုင္မာ အားေကာင္းလာေစေရးကို ထည့္သြင္း စဥ္းစားသင့္ၿပီး ဥပေဒအတိုင္း လိုက္နာေဆာင္ရြက္ေစေရးအတြက္ အဖြဲ ႔အစည္းေပါင္းစုံ ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းမႈမ်ား ကို ဦးေဆာင္သင့္သည္။ (ဃ) MTE ကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရာတြင္ တန္ဖိုးကြင္းဆက္တစ္ခုလုံးကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားၿပီး ေဆာင္ရြက္ရန္။ viii ၃။ စိုက္ခင္းလုပ္ငန္းက႑ကို တြန္းတင္ေပးႏိုင္ေသာ၊ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ နည္းပညာလႊဲေျပာင္းေပးျခင္းကို ျမႇင့္တင္ေပး ႏိုင္ေသာ ျမင့္မားသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ စံခ်ိန္စံၫႊန္းမ်ားကို က်င့္သုံးႏိုင္ေသာ၊ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔က ထိန္းခ်ဳပ္ ေဆာင္ရြက္သည့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ေထာက္ပံ့ျခင္း၊ ျပင္ပစိုက္ပ်ိဳးသူ အစီအစဥ္မ်ား စသည္တို႔ျဖင့္ ျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔ႏွင့္ လက္တြဲေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေသာ နာမည္ေကာင္းရွိၿပီး ထုတ္လုပ္မႈလမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ သက္ေသခံခ်က္ ရရွိၿပီးသည့္ ပုဂၢလိကကုမၸဏီမ်ားကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္ရန္ ပုဂၢလိကစိုက္ခင္းမ်ားအတြက္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ျဖစ္ေျမာက္ေစေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ျမႇင့္တင္ေပးရန္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနျဖင့္ သစ္အေျခခံ စက္မႈလုပ္ငန္းႏွင့္ အနီးကပ္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္၍ စက္မႈလုပ္ငန္းသုံးစိုက္ခင္းႏွင့္ စီးပြားေရးစိုက္ခင္း မဟာဗ်ဴဟာတစ္ရပ္ကို ေဖာ္ထုတ္ေရးဆြဲျခင္းမွ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းႏိုင္သည္။ အဆိုပါ မဟာဗ်ဴဟာတြင္ ပြင့္လင္းျမင္သာေသာ လိုင္စင္ထုတ္ေပးျခင္း၊ လုံၿခဳံမႈအေစာင့္အေရွာက္မ်ား၊ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္စြမ္း ရွိသည့္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္မ်ား (အစိုးရ-ပုဂၢလိက မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ား)၊ ဘ႑ာေရး မက္လုံးမ်ားႏွင့္ SME မ်ားအတြက္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ျဖစ္ေျမာက္ေစေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ဖန္တီးေပးျခင္း၊ စသည္တို႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေတြ ႔ႀကဳံေနရသည့္ အတားအဆီး၊ အကန႔္အသတ္မ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းႏိုင္မည့္နည္းလမ္းမ်ား ပါဝင္သင့္ သည္။ ၄။ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားကို စုစုေပါင္းေျမဧရိယာ၏ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းသို႔ေရာက္ရွိေအာင္ တိုးတက္လာေစေရး ေဆာင္ရြက္ရန္ - ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားကြန္ယက္၏ ဧရိယာပမာဏမွာ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ ထားေသာ သစ္ေတာဧရိယာရည္မွန္းခ်က္ကို ျပည့္မီျခင္းမရွိေသးေပ (၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ႏိုင္ငံအဆင့္ သစ္ေတာက႑ ပင္မစီမံကိန္း)။ PA မ်ားႏွင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ (CPA) မ်ား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစီမံကိန္းမ်ား ေရးဆြဲျခင္း၊ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း၊ တရားဝင္ဖြဲ ႔စည္းျခင္းလုပ္ငန္းစဥ္၊ စသည္တို႔ကို ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔၏ မူလရွိႏွင့္ေသာ အခြင့္အေရးမ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစား၍ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္သင့္သည္။ FD သည္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါတို႔ကို ထည့္သြင္း စဥ္းစားသင့္သည္ - (က) ေဂဟအေျခခံ ခရီးသြားလုပ္ငန္းကို ျမႇင့္တင္ေရးအတြက္ ထိေရာက္သည့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ မူေဘာင္ တစ္ရပ္ကို ေရးဆြဲရန္၊ (ခ) ဒီေရေတာမ်ားကို ဦးစားေပးလုပ္ငန္းတစ္ရပ္အေနျဖင့္ ျပန္လည္တည္ေထာင္စိုက္ပ်ိဳးရန္ႏွင့္ ဒီေရေတာမ်ားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈေအာက္တြင္ ထားရွိႏိုင္ရန္ ျဖစ္ႏိုင္သမွ်ေသာ နည္းလမ္းမ်ားကို အသုံးခ်ရန္၊ ႏွင့္ (ဂ) PA မ်ားႏွင့္ ေရေဝေရလဲေဒသ ျပန္လည္တည္ေထာင္ျခင္းမ်ားအတြက္ ဘ႑ာေရးအရ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေခ် ရွိေစရန္ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားအတြက္ အခေၾကးေငြေပးေဆာင္ေစျခင္းႏွင့္ REDD+1 ျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ားကို ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္။ ၅။ ေနာက္ဆုံးအေနျဖင့္ စိန္ေခၚမႈႀကီးမားေသာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး လုပ္ငန္းစဥ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ FD အေနျဖင့္ ကြၽမ္းက်င္မႈအသစ္မ်ား၊ ဘတ္ဂ်က္၊ နည္းပညာအေထာက္အပံ့ႏွင့္ အရပ္ဖက္အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား၏ အေထာက္အပံ့တို႔ကို ထပ္မံ၍လိုအပ္မည္ျဖစ္သည္။ FD သည္ ၎၏အစီအစဥ္မ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာ၌ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အုပ္စုမ်ား၊ ပုဂၢလိကက႑ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ပို၍ပို၍ ထိေတြ ႔ေဆာင္ရြက္လာရသည္။ ဤအေျခအေနက ေအာက္ေျခမွစ၍ စီမံကိန္းမ်ား ေရးဆြဲျခင္း၊ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ႏွင့္ ေတြ ႔ဆုံေဆြးေႏြးျခင္းႏွင့္ ညႇိႏႈိင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ထို႔အတူ အသက္ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့ႏွင့္ စီးပြားေရးဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈဆိုင္ရာ နားလည္ တတ္ကြၽမ္းမႈ၊ စသည္တို႔အတြက္ အသစ္အသစ္ေသာ ကြၽမ္းက်င္မႈ မ်ားကို လိုအပ္လာသည္။ ပုဂၢလိကက႑ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈကို ပိုမိုအားေကာင္းေစရန္အတြက္ FD သည္ ၎၏ လိုင္စင္ထုတ္ေပးျခင္းႏွင့္ ခြင့္ျပဳထားေသာလုပ္ငန္းမ်ားကို ထိန္းေက်ာင္းျခင္းဆိုင္ရာလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို လိုအပ္မည္ျဖစ္ သည္။   1 သစ္ေတာျပဳန္းတီးျခင္းႏွင့္ အတန္းအစားက်ဆင္းျခင္းတို႔မွ ထုတ္လႊတ္မႈေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းျခင္း၏ အခန္းက႑၊ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲေသာ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ ျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာကာဗြန္သိုမွီးမႈကို တိုးျမႇင့္ေပးျခင္း ix x 1 photo: ©Oliver Springate qs\etam¥a; mv\qv\.At∑k\ eÂkac\. Aer;”k^;qnv\;" 1 qs\etam¥a; mv\qv\.At∑k\eÂkac\. Aer;”k^;qnv\;" s^;p∑a;er;Ar Aer;puM ၁။ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ားသည္ သိသာထင္ရွားသည့္ ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ႏိုင္ငံ၏ေယဘုယ်စီးပြားေရးကို အေထာက္အပံ့ ျပဳလွ်က္ရွိသည္။ သစ္ေတာမ်ားက အေျခခံ အိမ္သုံးလိုအပ္ခ်က္မ်ား၊ အသက္ေမြးမႈအလုပ္မ်ား၊ စီးပြားျဖစ္ ထုတ္လုပ္မႈမ်ား၊ ႏိုင္ငံျခားေငြ ရရွိေစသည့္ ပို႔ကုန္မ်ားႏွင့္ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ေထာက္ပံ့ေပးသည္။ ေဂဟစနစ္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားမွ တဆင့္လည္း သြယ္ဝိုက္ေသာနည္းျဖင့္ အေထာက္အကူျပဳသည္။ အထူးသျဖင့္ ျမစ္ဝွမ္းေဒသမ်ား၏ ေရစီးေရလာစနစ္မ်ားႏွင့္ ေရရရွိမႈကိုေကာင္းမြန္ေစျခင္း၊ ကမ္း႐ိုးတန္းမ်ားကို မုန္တိုင္းဒဏ္မွ အကာအကြယ္ေပးျခင္း၊ ဝတ္မႈန္ကူးျခင္း၊ ေျမဆီလႊာအား ျပန္လည္ေကာင္းမြန္ေစျခင္း၊ ေရေနသတၱဝါမ်ား အပါအဝင္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲမ်ားအတြက္ မွီတင္းေနထိုင္ရာျဖစ္ျခင္းတို႔ျဖင့္ အက်ိဳးျပဳ ၿပီး သဘာဝေဘးဒဏ္ခံရမႈမွ ကာကြယ္ေရးအတြက္ ပို၍အေရးပါလွ်က္ရွိသည္။ ၂။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စုစုေပါင္းထုတ္ကုန္တန္ဖိုး (ဂ်ီဒီပီ) မွာ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၆၇ ဘီလီယံခန႔္ ရွိသည္။2 အမွန္ဂ်ီဒီပီ ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈႏႈန္းမွာ ၂၀၁၃/၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ၈.၄ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ျမင့္မားခဲ့ၿပီး ၂၀၁၈/၁၉ ဘ႑ာႏွစ္တြင္ ၆.၂ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိမည္ဟု ခန႔္မွန္းရသည့္အတြက္ ၄င္းကာလႏွစ္ခုကို ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ က်ဆင္းေနသည္ဟု ဆိုရမည္ျဖစ္သည္။3 တူညီေသာ ကာလအတြက္ သစ္ေတာလုပ္ငန္းပါဝင္ေသာ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑၏ ဂ်ီဒီပီတြင္ ပါဝင္မႈအခ်ိဳးမွာ သိသာစြာ က်ဆင္းလွ်က္ရွိသည္ (ပုံ-၁)။ ပုံ-၁ ျမန္မာ့ အမွန္ဂ်ီဒီပီ ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈႏႈန္းႏွင့္ က႑အလိုက္ ပါဝင္မႈအေျခအေန ၈.၄% ၉% ၈.၀% ၇.၀% ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ၆.၈% ၅.၉% ၆.၂% စက္မႈလုပ္ငန္း စိုက္ပ်ိဳးေရး ၄% ဂ်ီဒီပီ ထုတ္လုပ္မႈ (ကိန္းေသ - ၂၀၁၀/၁၁ ေဈ းႏႈန္းမ်ား၊ ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈႏႈန္းကို ပါဝင္ အေထာက္အကူ ၂၀၁၃/၁၄ ၂၀၁၄/၁၅ ၂၀၁၅/၁၆ ၂၀၁၆/၁၇ ၂၀၁၇/၁၈ ၂၀၁၈/၁၉F ျပဳေသာ) -၁% ဇစ္ျမစ္ - ကမာၻ႔ဘဏ္ ၂၀၁၈ 2 https://data.worldbank.org/country/myanmar. 3 Beck et al. ၂၀၁၈ 2 ၃။ ကြၽန္းသစ္တင္ပို႔ေရာင္းခ်မႈ လႊမ္းမိုးထားေသာ သစ္ေတာက႑မွာ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ႏိုင္ငံ့စီးပြားေရးတြင္ အဓိကက် သည့္ အခန္းက႑မွ ပါဝင္ေနသည္။ လြန္ခဲ့သည့္ရာစုအတြင္း၊ အထူးသျဖင့္ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း စီးပြားျဖစ္ သစ္အေျမာက္အမ်ားထုတ္လုပ္ခဲ့သည္။ ယခုအခ်ိန္တြင္မူ ဂ်ီဒီပီတြက္ခ်က္မႈ၌ သစ္ေတာလုပ္ငန္း၏ ပါဝင္မႈမွာ က်ဆင္းသြားၿပီ ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၅-၁၆ ခုႏွစ္၌ ၀.၂% ခန႔္သာရွိၿပီး သစ္ေတာက႑ပို႔ကုန္မွာ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂၇၀ သန္း၊ သို႔မဟုတ္ ပို႔ကုန္ တန္ဖိုးစုစုေပါင္း၏ ၂.၅% ခန႔္သာရွိခဲ့သည္။4 ၄။ ႏိုင္ငံ၏ ဂ်ီဒီပီတြင္ သစ္ေတာက႑၏ ပါဝင္မႈမွာ ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ သိသာထင္ရွားစြာ ျမင့္မားခဲ့ေသာ္လည္း မၾကာေသးမီ ႏွစ္မ်ားအတြင္း ျမန္မာ့သစ္ေတာမူဝါဒ အေျပာင္းအလဲေၾကာင့္ အတက္အက်ႀကီးမားခဲ့သည္ကို ေတြ ႔ရသည္။ စီမံကိန္းႏွင့္ ဘ႑ာေရးဝန္ႀကီးဌာ၏ ထုတ္ျပန္ခ်က္အရ ကိန္းဂဏန္းရရွိႏိုင္သည့္ ႏွစ္မ်ားအတြင္း ေနာက္ဆုံးငါးႏွစ္တာကာလတြင္ အတက္ အက်မ်ားၿပီး က်ဆင္းေနသည့္ပုံစံကို ေဖာ္ျပလွ်က္ရွိသည္။ ထိုသို႔က်ဆင္းရျခင္းမွာ အျပန္အလွန္ ခ်ိတ္ဆက္ေနသည့္ အခ်က္ ေလးခ်က္ျဖစ္ေသာ (၁) အလြန္အကြၽံ သစ္ထုတ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္စြမ္းက်ဆင္းလာျခင္းတို႔ေၾကာင့္ သစ္ေတာမ်ား ေလ်ာ့နည္းကုန္ခမ္းလာျခင္း၊ (၂) ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ တစ္ႏွစ္တာ သစ္ထုတ္လုပ္မႈ ပိတ္ပင္ျခင္း၊ (၃) ကြၽန္းသစ္ထုတ္လုပ္မႈတြင္ အေရး ပါေသာေဒသျဖစ္သည့္ ပဲခူး႐ိုးမမွ သစ္ထုတ္လုပ္ျခင္းကို ဆယ္ႏွစ္ပိတ္ပင္ျခင္းႏွင့္ (၄) ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ စတင္က်င့္သုံးခဲ့သည့္ သစ္ အလုံးလိုက္တင္ပို႔မႈတားျမစ္ပိတ္ပင္ျခင္းက မတင္ပို႔မီ သစ္လုံးကို ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ရန္လိုအပ္လာျခင္းတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ သစ္လုံး တင္ပို႔မႈပိတ္ပင္ျခင္းေၾကာင့္ သစ္စက္မ်ား၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို မူလကထက္ ပိုမိုျမႇင့္တင္ေပးၿပီးမွသာ သစ္တင္ပို႔မႈကို ျပန္လည္ ျပဳလုပ္ႏိုင္မည့္အေျခအေနသို႔ ေရာက္ရွိသြားေစသည္။ ထိုတားျမစ္ပိတ္ပင္ျခင္း မစတင္မီ သစ္ထုတ္လုပ္မႈ ႐ုတ္တရက္ ျမင့္တက္ခဲ့ ျခင္းက သစ္လုံးတင္ပို႔မႈတားျမစ္ျခင္းကို ႀကိဳတင္တြက္ဆ၍ သစ္လုံးထုတ္လုပ္မႈကို တိုးျမႇင့္ျပဳလုပ္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္တန္ရာရွိသည္။ ပုံ-၂ ဂ်ီဒီပီ (က်ပ္သန္း) တြင္ သစ္ေတာက႑၏ ပါဝင္မႈႏွင့္ ဂ်ီဒီပီ တိုးတက္မႈရာခိုင္ႏႈန္း ၁၀ ၂၀၀,၀၀၀ ၅ ၀ ၁၅၀,၀၀၀ -၅ -၁၀ ၁၀၀,၀၀၀ -၁၅ -၂၀ ၅၀,၀၀၀ -၂၅ -၃၀ ၀ ၆ ၁ ၂ ၃ ၄ ၅ ၆ ၀၀ ၀၁ ၀၁ ၀၁ ၀၁ ၀၁ ၀၁ -၂ -၂ -၂ -၂ -၂ -၂ -၂ ၀၄ ၁၀ ၁၁ ၁၂ ၁၃ ၁၄ ၁၅ ၂၀ ၂၀ ၂၀ ၂၀ ၂၀ ၂၀ ၂၀ သစ္ေတာက႑ ရင္းျမစ္- စီမံကိန္းႏွင့္ဘ႑ာေရးဝန္ႀကီးဌာန၊၂၀၁၆ ၅။ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္း ဖန္တီးႏိုင္မႈအရဆိုလွ်င္ တစ္ႏိုင္ငံလုံးစုစုေပါင္း အလုပ္အကိုင္၏ ၄.၁ ရာခိုင္ႏႈန္းကို သစ္ေတာက႑၌ ဖန္တီးေပးႏိုင္သည္ဟု MEITI က ခန႔္မွန္းထားသည္ (MEITI ၊ ၂၀၁၉)။ အလုပ္အကိုင္မ်ားမွာ အမ်ားအားျဖင့္ လုပ္အားကို အေျခခံေသာအလုပ္မ်ားျဖစ္သည္။ ၂၀၁၅-၁၆ ခုႏွစ္တြင္ သစ္ေတာက႑တြင္ အလုပ္အကိုင္ေပါင္း ၈၈၆,၀၀၀ ခန္႔ ဖန္တီးေပးႏိုင္ခဲ့ၿပီး လုပ္ခေငြပမာဏမွာ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္အတြင္း က်ပ္ေငြ ၁၄၃ ဘီလီယံ အထိ ရွိခဲ့သည္။ ဤအလုပ္အကိုင္ အေရ အတြက္မွာ ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္လွ်င္ ျမင့္မားသည္ဟု ဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း သစ္မဟုတ္သည့္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ား (NTFPs) ထုတ္လုပ္မႈႏွင့္ သစ္ေတာႏွင့္ဆက္စပ္ေနေသာ ပုံမွန္မဟုတ္သည့္ လုပ္ငန္းမ်ားရွိ မွတ္တမ္းမဝင္သည့္ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္း မ်ား မပါဝင္ေသးေပ။ 4 ျမန္မာႏိုင္ငံ ဗဟိုစာရင္းအင္းအဖြဲ ႔၏ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္အစီရင္ခံစာပါကိန္းဂဏန္း 3 ၆။ သစ္ေတာက႑မွ ရေငြစုစုေပါင္းမွာ သိသိသာသာမ်ားျပားၿပီး ၂၁၀၆-၁၇ ခုႏွစ္တြင္ အစိုးရရေငြေပါင္း၏ ၈.၃ ရာခိုင္ႏႈန္း ခန႔္ရွိသည္ (MEITI ၂၀၁၉)။ သစ္ေတာရေငြမ်ားအနက္ အဓိကအားျဖင့္ သစ္မွရရွိသည္။ NTFPs မွရေငြမွာမူ ၁ ရာခိုင္ႏႈန္း ေအာက္တြင္သာရွိသည္။ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း (MTE) မွ တိုက္႐ိုက္သစ္ေရာင္းခ်ျခင္း (၆၂ ရာခိုင္ႏႈန္း)၊ သစ္အေရာင္းအဝယ္အေပၚ အခြန္ေကာက္ခံျခင္း (၃၆ ရာခိုင္ႏႈန္း) ႏွင့္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန (FD) ၏ ဖမ္းဆီးသစ္မွရေငြမ်ား (၂ ရာခိုင္ႏႈန္း) ရရွိၾကသည္ (ဇယား- ၁)။ ။ မၾကာေသးမီအထိ MTE အေနျဖင့္ ျပည္ပသို႔ တိုက္႐ိုက္တင္ပို႔ခဲ့မည္ ျဖစ္ေသာ္လည္း သစ္ကို ေဒသအလိုက္လည္းေကာင္း၊ တစ္ႏိုင္ငံလုံး အတိုင္းအတာအေနႏွင့္ MTE မွ တင္ဒါစနစ္ျဖင့္ ေလလံတင္၍ လည္းေကာင္း ေရာင္းခ်သည္။ ေလလံတင္ ေရာင္းခ် ထားေသာ သစ္လုံးမ်ားကို ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ၿပီး ျပည္ပသို႔ တင္ပို႔ခြင့္ရွိသည္။ ၂၁၀၅-၁၆ ခုႏွစ္အတြင္း သစ္ေရာင္းခ်ျခင္းမွ ရရွိခဲ့သည့္ ရေငြ စုစုေပါင္းမွာ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂၉၆.၄၅ သန္း ျဖစ္သည္။ (၄င္းမွာ ၂၀၁၄-၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း ေရာင္းရေငြ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၄၀၂.၄၆ သန္း မွ က်ဆင္းခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။) (ဇယား-၂)၊ (MEITI ၂၀၁၉)။ ဇယား-၁ အစိုးရ၏သစ္ေတာက႑ရေငြ (၂၀၁၅-၁၆)၊ (က်ပ္ေငြသန္းေပါင္း) သစ္ေတာက႑မွ ရေငြစုစုေပါင္း MTE IRD FD MCD စုစုေပါင္း % သစ္မွရေငြစုစုေပါင္း ၃၆၂,၈၄၉ ၂၀၉,၆၉၀ ၈,၈၉၅ ၃၅၅ ၅၈၁,၇၉၀ ၉၉% ႏိုင္ငံေတာ္ထုတ္လုပ္မႈမွေရာင္းခ်ျခင္း ၃၆၂,၇၂၅ ၄,၆၈၆ ၃၆၇,၄၁၁ ၆၃% MTE ၂၀၄,၆၂၀ ၂၀၄,၆၂၀ ၃၅% ကုမၸဏီမ်ား ၁၂၄ ၅,၀၇၀ ၄,၂၁၀ ၃၅၅ ၉,၇၅၈ ၂% NTFP မွရေငြစုစုေပါင္း ၃,၁၅၁ ၀ ၃,၁၅၁ ၀% ႏိုင္ငံေတာ္ထုတ္လုပ္မႈမွေရာင္းခ်ျခင္း ၃၆ ၃၆ ၁% ကုမၸဏီမ်ား ၃,၁၁၅ ၃,၁၁၅ ၉၉% စုစုေပါင္း ၃၆၂,၈၄၉ ၂၀၉,၆၉၀ ၁၂,၀၄၆ ၃၅၅ ၅၈၁,၇၉၀ ၁၀၀% % ၆၂% ၃၆% ၂% ၀% ၁၀၀% ဇစ္ျမစ္ - MEITI ၂၀၁၉ ဇယား-၂ ၂၀၁၅-၁၆ ဘ႑ာႏွစ္အတြင္း အမ်ိဳးအမည္အလိုက္ ေလလံတင္ ေရာင္းခ်ခဲ့သည့္ သစ္ပမာဏ အမ်ိဳးအမည္ ပမာဏ ယူနစ္ အေမရိကန္ေဒၚလာ(သန္း) % ကြၽန္းသစ္လုံး ၁၁၃,၃၉၅ Hoppus Tons ၁၄၀.၀၆ ၅၁% သစ္မာသစ္လုံး ၂၉၆,၆၅၇ Hoppus Tons ၁၃၅.၂၉ ၄၉% ျပည္တြင္းစုစုေပါင္း ၄၁၀,၀၅၂ Hoppus Tons ၂၇၅.၃၄ ၉၃% ကြၽန္းခြဲသား ၈,၅၆၂ Cubic Tons ၁၀.၇၂ ၅၁% သစ္မာခြဲသား ၄,၁၈၄ Cubic Tons ၇.၇၃ ၃၇% သစ္အေျခခံ ၃,၁၆၃ Cubic Tons ၂.၆၆ ၁၃% ျပည္တြင္း/ျပည္ပပို႔စုစုေပါင္း ၁၅,၉၀၉ Cubic Tons ၂၁.၁၀ ၇% ေရာင္းခ်မႈစုစုေပါင္း ၂၉၆.၄၅ ၁၀၀% ဇစ္ျမစ္ - MEITI ၂၀၁၉ 4 ၇။ သစ္ေတာက႑ရေငြမွာ သိသိသာသာျမင့္မားသည့္တိုင္ အမွန္တကယ္ရေငြမွာ ယခုထက္ပင္ပိုမ်ားႏိုင္ပါေသးသည္။ သစ္ခိုးယူမႈ ျမင့္မားျခင္း၊ မမွန္မကန္ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ မွတ္တမ္းမွတ္ရာဝင္မႈ နည္းပါးျခင္းတို႔သည္ ႏိုင္ငံေတာ္ရေငြဆုံးရႈံးမႈကို ျဖစ္ေပၚ ေစသည္။ ရေငြေကာက္ခံျခင္းစနစ္ကို လက္ရွိအေျခအေနထက္ ပိုမိုေကာင္းမြန္လာေအာင္ ျပဳျပင္ႏိုင္သည့္ အလားအလာမ်ား ရွိေနပါေသးသည္ (MEITI ၂၀၁၉)။ NTFP အမ်ားစုကို ေဒသေဈ းကြက္တြင္း၌သာ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားၾကၿပီး စာရင္းမဝင္ျခင္း ေၾကာင့္ ေက်းလက္လူ႔အဖြဲ ႔အစည္းအတြက္ ၎၏အေရးပါမႈကို မ်ားစြာေလွ်ာ့ေပါ့၍ တြက္ခ်က္ခန႔္မွန္းေလ့ရွိသည္။ ၈။ သစ္ထုတ္ကုန္မ်ား ျပည္ပတင္ပို႔ျခင္းဆိုင္ရာ ကိန္းဂဏန္းေဖာ္ျပခ်က္မ်ားမွာ တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ကိုက္ညီမႈမရွိသည္ကို ေတြ ႔ရ သည္။ ကမာၻ႔ကုလသမဂၢ (UN) Comtrade ၏ခန႔္မွန္းခ်က္အရ သစ္ပို႔ကုန္မွာ ျမန္မာ့တရားဝင္ပို႔ကုန္အားလုံး၏ ၃.၂၁ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ သို႔မဟုတ္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၃၇၄ သန္းခန႔္ျဖစ္သည္။ တူညီေသာကာလအတြင္း FAO ၏ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းပို႔ကုန္အားလုံး အတြက္ တရားဝင္စုစုေပါင္းတန္ဖိုး ခန႔္မွန္းခ်က္မွာမူ UNCOM ထက္ပို၍မ်ားၿပီး အေမရိကန္ေဒၚလာ ၄၄၃ သန္းခန႔္ျဖစ္သည္ (ဇယား-၃) (FAOSTAT ၂၀၁၈)။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္မွစ၍ သစ္လုံးတင္ပို႔မႈ ပိတ္ပင္တားျမစ္ထားသျဖင့္ သစ္လုံးပို႔ကုန္တန္ဖိုး လုံးဝ မရွိေတာ့ဟု ထင္မွတ္ဖြယ္ရာရွိသည့္တိုင္ ၂၀၁၅-၁၆ ခုႏွစ္အတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံမွတင္ပို႔သည့္ တရားဝင္သစ္ပို႔ကုန္မ်ားအနက္ တစ္ ဝက္ နီးပါးခန႔္မွာ သစ္လုံးမ်ားျဖစ္သည္ဟု FAO ကခန႔္မွန္းထားသည္။ ထိုသို႔ျဖစ္ရျခင္းမွာ သစ္လုံးတင္ပို႔မႈပိတ္ပင္ျခင္းကို စတင္ရန္ ေႏွာင့္ေႏွးေနျခင္းႏွင့္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသို႔ ကုန္းတြင္းမွ တရားမဝင္ တင္ပို႔မႈျဖစ္တန္ရာရွိျခင္းတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟု ယူဆရသည္။ ဇယား-၃ တန္ဖိုးပမာဏအလိုက္ သစ္ပို႔ကုန္အမ်ိဳးအမည္မ်ား၊ ၂၀၁၆ အမ်ိဳးအမည္ အေမရိကန္ေဒၚလာ(သန္း) သစ္လုံး ၂၀၉ သစ္ခြဲသား ၁၁၂ သစ္ပါးလႊာ ၉၇ မီးေသြး ၁၅ အထပ္သား ၁၀ စုစုေပါင္း ၄၄၃ ဇစ္ျမစ္ - FAOSTAT ၂၀၁၈ ၉။ ျမန္မာႏိုင္ငံသယံဇာတထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္းမ်ားပြင့္လင္းျမင္သာေစေရးႀကိဳးပမ္းမႈအစီအစဥ္ (MEITI) ၏ မၾကာေသးမီက ထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ အစီရင္ခံစာတြင္ တူညီေသာကာလအတြက္ ပို႔ကုန္တန္ဖိုး အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂၀၇ သန္း ခန္႔ ရွိသည္ဟု ေဖာ္ျပထားရာ FAO ခန႔္မွန္းခ်က္၏ တစ္ဝက္ထက္ ေလ်ာ့နည္းေနသည္ (FAOSTAT ၂၀၁၆၊ ပုံ-၃)။ ဤသို႔ေသာ ကြဲလြဲမႈ မ်ားမွာ ကိန္းဂဏန္းေကာက္ယူရာ၌ ပိုမိုတိက်ရန္ လိုအပ္ေနေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပေနသည္။ ၁၀။ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ ၂၀ အတြင္း သစ္ႏွင့္သစ္ထြက္ပစၥည္း တင္ပို႔မႈအေျခအေနကို ပုံ-၃ တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္ (FAO ကိန္း ဂဏန္းမ်ားအရ)။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္အထိ ပို႔ကုန္ပမာဏမွာ အၾကမ္းအားျဖင့္ တူညီသည္ကို ေတြ ႔ႏိုင္သည္။ ပို႔ကုန္မ်ားမွာ အဓိကအားျဖင့္ သစ္လုံးမ်ားျဖစ္ၿပီး သစ္ခြဲသားႏွင့္ သစ္ထြက္ပစၥည္းအနည္းငယ္ပါဝင္သည္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္း ၂၀၁၀ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အထိ ငါးႏွစ္အတြင္း သစ္လုံးတင္ပို႔မႈ အျမင့္ဆုံးသို႔ ေရာက္ရွိေနခဲ့ၿပီး ၂၀၁၁ ခုႏွစ္တြင္ အထြတ္အထိပ္ျဖစ္ေသာ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂.၂ ဘီလီယံနီးပါးသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ သစ္ရရွိႏိုင္မႈ ေလ်ာ့နည္းလာျခင္း၊ သစ္လုံးတင္ပို႔မႈ ပိတ္ပင္ျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာမ်ားမွ မွန္မွန္ ထုတ္ယူႏိုင္သည့္ပမာဏ (AAC) ကို ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းတို႔က ပို႔ကုန္တန္ဖိုး က်ဆင္းသြားျခင္း၏ အေၾကာင္းရင္းမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ၁၁။ တရားဝင္ သစ္တင္ပို႔ျခင္းကို ရန္ကုန္မွသာျပဳလုပ္ႏိုင္သည္ (ႏိုင္ငံ့ေတာင္ပိုင္း တနသၤာရီေဒသရွိ ၿမိတ္ဆိပ္ကမ္းမွ တင္ပို႔မႈ အခ်ိဳ႕ရွိသည္)။ မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္း အိႏၵိယႏွင့္ တ႐ုတ္တို႔သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ သစ္ကို အမ်ားဆုံး တင္သြင္းသူမ်ား ျဖစ္လာ ၾကသည္ကို ပုံ-၄ တြင္ေတြ ႔ႏိုင္သည္။ 5 ပုံ-၃ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္အတြင္း ျမန္မာ့သစ္ႏွင့္သစ္ထြက္ပစၥည္း တင္ပို႔မႈအေျခအေန ၂,၅၀၀,၀၀၀ စကၠဴႏွင့္ကတ္ထူ (ဂ်ပ္ႏွင့္စကၠဴ) အထပ္သား ၂,၀၀၀,၀၀၀ တန္ဖိုးမ်ား (အေမရိကန္ေဒၚလာ) သစ္ပါးလႊာအခ်ပ္ ၁,၅၀၀,၀၀၀ သစ္ခြဲသား (ထင္း႐ွဴးမဟုတ္) ၁,၀၀၀,၀၀၀ သစ္ခြဲသား (ထင္း႐ွဴး) ၅၀၀,၀၀၀ စက္မႈလုပ္ငန္းသုံး သစ္လုံး၊ ထင္း႐ွဴးမဟုတ္ေသာ အပူပိုင္းသစ္ (ပို႔ကုန္၊ သြင္းကုန္) စက္မႈလုပ္ငန္းသုံး သစ္လုံး၊ ၀ ထင္း႐ွဴး (ပို႔ကုန္၊ သြင္းကုန္) ၁၉၉၇ ၁၉၉၈ ၁၉၉၉ ၂၀၀၀ ၂၀၀၁ ၂၀၀၂ ၂၀၀၃ ၂၀၀၄ ၂၀၀၅ ၂၀၀၆ ၂၀၀၇ ၂၀၀၈ ၂၀၀၉ ၂၀၁၀ ၂၀၁၁ ၂၀၁၂ ၂၀၁၃ ၂၀၁၄ ၂၀၁၅ ၂၀၁၆ ဇစ္ျမစ္ - FAOSTAT ၂၀၁၈ ဗီယက္နမ္သည္ သစ္ႏွင့္သစ္ထြက္ပစၥည္း အဓိကတင္သူျဖစ္လာသည္။ ဗီယက္နမ္သည္ ကာလတိုအတြင္း သစ္ေတာ ထြက္ပစၥည္း ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ရာတြင္ အဓိကက်သည့္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္လာသည္။ စီးပြားေရး ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ အေထာက္အကူျပဳေသာ အဓိကအခ်က္မ်ားမွာ တန္ဖိုးျဖည့္ထုတ္ကုန္ႏွင့္ ပို႔ကုန္အေျချပဳ စီးပြားေရးအေပၚ အာ႐ုံစိုက္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အေသးစားႏွင့္ အလတ္စားလုပ္ငန္းမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေစေသာ အားေကာင္းသည့္ မူဝါဒဝန္းက်င္ကို ဖန္တီးႏိုင္ျခင္းႏွင့္ ေဒသခံလူထု အစုအဖြဲ ႔အေျချပဳ သစ္ေတာစီမံခန႔္ခြဲမႈႏွင့္ အေသးစား သစ္ထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္း အား ေကာင္းျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။ ပရိေဘာဂ၊ သစ္ပါးလႊာဘုတ္ျပားမ်ား (particle boards)၊ က်ိတ္သားဘုတ္ျပားမ်ား (artificial wood boards)၊ မယ္လမင္းအလႊာအုပ္ သစ္ပါးလႊာဘုတ္ျပားမ်ား (melamine-faced chipboards) ႏွင့္ သစ္ပဲလက္မ်ား (wood pellets) မွာ ဗီယက္နမ္မွ အမ်ားဆုံးတင္ပို႔သည့္ သစ္ထြက္ပစၥည္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ အဆိုပါ ပို႔ကုန္မ်ား၏ တန္ဖိုးမွာ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၈ ဘီလီယံသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး ႏိုင္ငံဂ်ီဒီပီ၏ ၄ ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါးရွိသည္။ သစ္ေတာ အေျခခံ စက္မႈလုပ္ငန္းအေနႏွင့္ အလုပ္အကိုင္ေပါင္း ၄၅၀,၀၀၀ ကို ဖန္တီးေပးခဲ့သည္။ အကယ္၍ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မည္ ဆိုပါက၊ အထူးသျဖင့္ အစိုးရပိုင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ အေသးစားစိုက္ခင္း လုပ္ငန္း မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲႏိုင္ပါက ၂၀၄၀ ျပည့္ႏွစ္မတိုင္မီ အလုပ္အကိုင္ေပါင္း ၂၄၄,၀၀၀ ထပ္မံဖန္တီးႏိုင္ၿပီး ဗီယက္နမ္၏ဂ်ီဒီပီကို ေနာက္ထပ္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၅ ဘီလီယံျဖည့္တင္းႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ၁၂။ သစ္တင္သြင္းသည့္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံသို႔ ျမန္မာအစိုးရ၏ တင္ပို႔မႈ ကိန္းဂဏန္းေဖာ္ျပခ်က္ႏွင့္ အဆိုပါႏိုင္ငံ၏ တင္သြင္းမႈ ကိန္းဂဏန္းေဖာ္ျပခ်က္တို႔ ကြဲလြဲေနပါက FAOSTAT ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္ သိုမွီးမႈစနစ္က ခ်ိန္ညႇိ၍ေဖာ္ျပသည္။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္အတြက္ ခ်ိန္ညႇိမႈမွာ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁.၂ ဘီလီယံအထိရွိခဲ့ၿပီး ဤအခ်က္က ျမန္မာအစိုးရ၏ တရားဝင္ ကိန္းဂဏန္း ေဖာ္ျပခ်က္ႏွင့္ပတ္သက္၍ ခ်ိန္ညႇိရာ၌ အေျခခံက်ေသာ အခက္အခဲရွိေနေၾကာင္း ေဖာ္ျပေလသည္။ ၁၃။ အိႏၵိယသည္လည္း မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံမွ (တရားဝင္) သစ္ကို အမ်ားဆုံးတင္သြင္းသည့္ ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာသည္။ သို႔ေသာ္လည္း တရားမဝင္ သစ္တင္သြင္းမႈကိုပါ ထည့္သြင္းစဥ္းစားမည္ဆိုလွ်င္ တ႐ုတ္သည္ ျမန္မာ ႏိုင္ငံမွ မီးေသြးအပါအဝင္ သစ္ထြက္ပစၥည္း အဓိကတင္သြင္းသူ ျဖစ္တန္ရာရွိသည္။ 6 ပုံ-၄ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္အတြင္း အဓိကတင္သြင္းသည့္ႏိုင္ငံမ်ားအလိုက္ ျမန္မာ့သစ္ႏွင့္သစ္ထြက္ပစၥည္း ပို႔ကုန္တန္ဖိုးမ်ား (တစ္ႏွစ္လွ်င္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၀ သန္းအထက္) ၁,၂၀၀,၀၀၀ ဂ်ာမနီ တန္ဖိုးမ်ား (အေမရိကန္ေဒၚလာ ေထာင္ေပါင္း) ကိုရီးယား ၁,၀၀၀,၀၀၀ ဂ်ပန္ ၈၀၀,၀၀၀ အီတလီ အမည္ မခြဲျခား ၆၀၀,၀၀၀ ႏိုင္ေသာ ဧရိယာ ထိုင္း ၄၀၀,၀၀၀ စကၤာပူ ၂၀၀,၀၀၀ မေလးရွား အိႏၵိယ ၀ ၁၉၉၇ ၁၉၉၈ ၁၉၉၉ ၂၀၀၀ ၂၀၀၁ ၂၀၀၂ ၂၀၀၃ ၂၀၀၄ ၂၀၀၅ ၂၀၀၆ ၂၀၀၇ ၂၀၀၈ ၂၀၀၉ ၂၀၁၀ ၂၀၁၁ ၂၀၁၂ ၂၀၁၃ ၂၀၁၄ ၂၀၁၅ ၂၀၁၆ တ႐ုတ္ ဇစ္ျမစ္ - FAOSTAT ၂၀၁၈ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္၌ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသို႔ တင္ပို႔သည့္ သစ္ပို႔ကုန္၏ ၉၄% ကို ယူနန္ျပည္နယ္ၿမိဳ႕ေတာ္ ကူမင္းၿမိဳ႕မွ တစ္ဆင့္ တင္သြင္း ခဲ့သည္။ ယူနန္ျပည္နယ္သည္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၏ ကုန္းတြင္းပိတ္ ျပည္နယ္တစ္ခုၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္ႏွင့္ နယ္နိမိတ္ခ်င္း ထိစပ္ေနသည္။ ကူမင္းၿမိဳ႕မွတဆင့္ တင္သြင္းခဲ့ေသာ သစ္ပို႔ကုန္အားလုံးကို ယူနန္ျပည္နယ္ နယ္နိမိတ္ တစ္ေလွ်ာက္ရွိ ကုန္သြယ္ေရးစခန္းမ်ားကိုျဖတ္၍ တင္သြင္းခဲ့ျခင္း ျဖစ္တန္ရာရွိသည္ (MEITI ၂၀၁၈)။ ၁၄။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံတြင္ ထိန္းသိမ္းထားရွိေသာ အေကာက္ခြန္ကိန္းဂဏန္းမ်ားက လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္ႏွစ္အတြင္း ကုန္းတြင္းမွ တရားမဝင္သစ္တင္သြင္းမႈမွာ အမွန္တကယ္ အဆုံးသတ္မႈ မရွိသည့္အေျခအေနကို ျပသလိုပုံရသည္ (မီးေသြးကိုမူ ဆက္လက္ တင္သြင္းေနေသးသည္။) (ပုံ-၅)။ ဤလမ္းေၾကာင္းကို ယခုအခါ ထိေရာက္စြာ ပိတ္ထားၿပီျဖစ္ေၾကာင္း အျခားေသာ အစီရင္ခံစာ တြင္လည္း ေဖာ္ျပသည္။ နယ္စပ္ေဒသ၌ တရားမဝင္ ကုန္သြယ္မႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ တ႐ုတ္ႏွင့္ျမန္မာ အစိုးရမ်ားၾကား လွ်ိဳ႕ဝွက္ သေဘာတူညီခ်က္တစ္ရပ္ကို ၂၀၁၇ ခုႏွစ္တြင္ ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ သစ္လုံးမ်ား တရားမဝင္ ဆက္၍စီးဝင္ ေနေသးသည္မွာ ထင္ရွားသည့္အတြက္ အဆိုပါ သေဘာတူညီခ်က္တြင္ သစ္လုံးမ်ား တရားမဝင္ကုန္သြယ္မႈကို ထည့္သြင္းခဲ့ျခင္း ရွိ၊ မရွိမွာမူ မေသခ်ာေပ (ပုံ-၅)။ ၁၅။ အလြတ္သေဘာႏွင့္ မွတ္တမ္းမဝင္သည့္ စီးပြားေရးနယ္ပယ္၌ ေဆာင္ရြက္မႈျမင့္မားသျဖင့္ ျမန္မာ့စီးပြားေရးတြင္ သစ္ေတာက႑၏ပါဝင္မႈကို ခန႔္မွန္းရာ၌ အမွန္ထက္ေလ်ာ့နည္းသည္။ ေပါင္းစပ္ဆက္ႏြယ္ေနေသာ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားက ေငြေၾကးတန္ဖိုး ကိန္းဂဏန္းကို တိတိက်က် တြက္ခ်က္ရန္ ခက္ခဲေစသည္။ • ကိန္းဂဏန္းမ်ား ခိုင္မာမႈမရွိျခင္း - ရရွိႏိုင္ေသာ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္မ်ား ကြဲလြဲေနတတ္သည္ကို ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အစိုးရဌာနႏွစ္ခု၏ ကိန္းဂဏန္းရင္းျမစ္မ်ားက ေဖာ္ျပ၍ေနသည္။ ၂၀၁၅-၁၆ ခုႏွစ္အတြက္ သစ္ေတာပို႔ကုန္ ရေငြကို သယံဇာတႏွင့္ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး ဝန္ႀကီးဌာန (MONREC) က အစီရင္ခံရာ၌ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂၀၇ သန္းဟု ေဖာ္ျပထားၿပီး တစ္ဖက္တြင္ ဗဟိုစာရင္းအင္းအဖြဲ ႔၏ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္အစီရင္ခံစာႏွင့္ MMIS ၏ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ အစီရင္ခံစာမ်ား၌ အဆိုပါ ကာလအတြက္ ‘သစ္ေတာပို႔ကုန္မ်ားမွ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၂၇၀၊ သို႔မဟုတ္ စုစုေပါင္း ပို႔ကုန္ရေငြ၏ ၂.၅ ရာခိုင္ႏႈန္း ရရွိေၾကာင္း’ ေဖာ္ျပထားသည္။ 7 ပုံ-၅ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသို႔ ျမန္မာ့သစ္ႏွင့္သစ္ထြက္ပစၥည္းမ်ား တင္သြင္းမႈ (၂၀၀၅-၂၀၁၇) အျခား သစ္ႏွင့္ျပဳလုပ္ေသာပရိေဘာဂ အထပ္သား သစ္ျဖတ္စ သြင္းကုန္ထုထည္ (ကုဗမီတာ RWE) သစ္ထြင္းကႏုတ္ သစ္ႏွင့္ျပဳလုပ္ေသာအျခားပစၥည္းမ်ား သစ္ပါးလႊာ ထင္း (ျဖတ္စမဟုတ္ေသာ) သစ္လုံး သစ္ခြဲသား မီးေသြး Woodwool/Woodfour ္ ်က္မႈမွာ မွတ္တမ္းဝင္ေသာ စီးပြားေရးအတြကသ • ဂ်ီဒီပီတြကခ ္ ာ ရည္ၫႊန္းၿပီး သစ္မဟုတသ ္ ည့္ ထုတက ု ္မ်ားႏွင့္ သစ္အေျခခံ ္ န ေလာင္စာလုပ္ငန္း တို႔မွာ မွတ္တမ္းမဝင္ေသာ အလြတ္သေဘာ စီးပြားေရးနယ္ပယ္၌သာ ေဆာင္ရြက္ၾကသည္။ သစ္ 5 မဟုတ္သည့္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္း (NTFP) မ်ား၏ ထုတ္လုပ္မႈႏွင့္ ေရာင္းဝယ္မႈတို႔ကို မွတ္တမ္းမဝင္ေသာ အလြတ္ သေဘာ စီးပြားေရးနယ္ပယ္၌သာ ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖစ္ရာ ၎တို႔၏ ေယဘုယ် စီးပြားေရးတန္ဖိုးကို ခန႔္မွန္းတြက္ခ်က္ရာ၌ အမွန္ထက္ မ်ားစြာေလ်ာ့နည္းေလ့ရွိသည္။ (လွ်ပ္စစ္မီး အႏွံ႔အျပား ရရွိျခင္းေၾကာင့္ သုံးစြဲမႈ ေလ်ာ့က်ေနေၾကာင္း အေထာက္ အထားမ်ား ေတြ ႔ရွိရေသာ္လည္း) ထင္း/မီးေသြးမွာ ႏိုင္ငံရွိအိမ္ေထာင္စု ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအတြက္ အဓိကစြမ္းအင္ရင္းျမစ္ ျဖစ္ေနဆဲျဖစ္ၿပီး အေသးစား(အိမ္တြင္း) စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ အေရးႀကီးသည့္ စြမ္းအင္ရင္းျမစ္တစ္ခုလည္း ျဖစ္ သည္။ ကိန္းဂဏန္း အခ်က္အလက္ မရရွိေသာေၾကာင့္ အေရးပါသည့္ ဤက႑၏ စီးပြားေရးအရ လြန္စြာအေရးပါမႈကို ဂ်ီဒီပီ၌ ထည့္သြင္းတြက္ခ်က္ျခင္း မျပဳေပ။ • တရားမဝင္စီးပြားေရး - FAOSTAT ကိန္းဂဏန္းမ်ားက တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ (တရားမဝင္ဟုယူဆရေသာ) တင္သြင္း မႈမွာ ၂၀၁၆/၁၇ တစ္ႏွစ္တည္းတြင္ပင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၄၄၃ သန္းခန႔္ ရွိသည္ဟု ေဖာ္ျပသည္။ ထိုေဖာ္ျပခ်က္ႏွင့္ ျခားနားစြာပင္ တူညီေသာႏွစ္အတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ သစ္တင္ပို႔မႈမွာ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂၀၇ သန္းခန႔္ရွိသည္ဟု အစီရင္ခံ စာမ်ား၌ ေဖာ္ျပထားသည္။ သစ္ပမာဏအေျမာက္အမ်ားကို တ႐ုတ္ႏိုင္ငံတြင္းသို႔ ေရႊလီလမ္းေၾကာင္းမွ တရားမဝင္ တင္ သြင္းခဲ့သည္ဟု ေဖာ္ျပခဲ့ၾကျခင္းက သစ္တင္ပို႔မႈကိန္းဂဏန္း ကြာျခားခ်က္ကို တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းရွင္းျပေနေလသည္။ တစ္ဆင့္ခံ သစ္ထုတ္သူမ်ား၏ မွတ္တမ္းဝင္ သစ္ထုတ္လုပ္မႈတြင္လည္း သစ္တန္ခ်ိန္ေပါင္းမ်ားစြာကို ထည့္သြင္းျခင္းမျပဳ ေပ (EIA ၂၀၁၉)။ ခြင့္ျပဳခ်က္မရရွိဘဲ သစ္တင္ပို႔ျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ တရားမဝင္ သစ္တင္ပို႔ျခင္းမွာ စာရင္းဝင္တန္ဖိုး၏ ေလးဆ မွ် ရွိသည္ဟု ခန႔္မွန္းၾကသည္ (Raitzer and Nam ၂၀၁၅၊ UNODC ၂၀၁၅)။ အသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္းႏွင့္ ‘ျပန္လည္ ဆယ္ယူ သစ္ထုတ္ျခင္း’ ဟု ေခၚဆိုၾကသည့္ အေျခခံ အေဆာက္အဦ တည္ေဆာက္ျခင္းႏွင့္ ေျမအသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္း တို႔မွ ထြက္ရွိသည့္သစ္မ်ားကိုလည္း တိက်စြာ ၾကပ္မတ္စစ္ေဆးျခင္းမျပဳေပ (ဇစ္ျမစ္မ်ိဳးစုံ)။ • အထက္ေဖာ္ျပပါ အခ်က္မ်ားအျပင္ သစ္ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ျခင္းႏွင့္ အေခ်ာထည္ ထုတ္လုပ္ျခင္းတို႔ကို သစ္ေတာပင္မက႑ ကိန္းဂဏန္း အမ်ိဳးအစားတြင္ ထည့္သြင္းျခင္းထက္ စက္မႈလုပ္ငန္းအျဖစ္သာ သတ္မွတ္ေလ့ရွိသျဖင့္ က႑အမ်ိဳးအစား အလိုက္ တြက္ခ်က္ရာ၌ ဤတန္ဖိုးမ်ားကို လစ္လ်ဴရႈထားေလ့ရွိသည္။ သစ္ေတာက႑အတြက္ ပို၍အႏုစိပ္ေသာ ခန႔္မွန္းမႈ ႏွင့္ ဂ်ီဒီပီတြင္ပါဝင္မႈကို တြက္ခ်က္ရာတြင္ စက္မႈလုပ္ငန္းအျဖစ္ ထည့္သြင္းထားေသာ သစ္ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ျခင္းႏွင့္ အေခ်ာ ထည္ထုတ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ တန္ဖိုးအေျပာင္းအလဲ ကြင္းဆက္မ်ားကိုပါ ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္သည္။ 5 မီးေသြးႏွင့္ထင္းတို႔ပါဝင္သည္။ 8 ၁၆။ အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ သစ္ႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ မွတ္တမ္းမဝင္ေသာ စီးပြားေရးကို တိတိက်က် တန္ဖိုးသင့္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ သေလာက္ နီးပါးပင္ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤတန္ဖိုးမွာ စာရင္းဝင္ ကုန္သြယ္မႈ တန္ဖိုးထက္ သိသိသာသာ ပိုမိုျမင့္မား ဖြယ္ရာ ရွိေလသည္။ ဘက္ေပါင္းစုံကို ပိုမိုလႊမ္းၿခဳံႏိုင္ေသာ ေလ့လာခန႔္မွန္းမႈက မွတ္တမ္းမဝင္ေသာ နယ္ပယ္ရွိ တန္ဖိုးမ်ား အပါ အဝင္ သစ္ထြက္ပစၥည္းမ်ား၏ စီးပြားေရးတန္ဖိုးကို ပိုမိုနားလည္သေဘာေပါက္လာေစမည္ျဖစ္သည္။ l¨mOer;Ar Aer;puM ေက်းလက္ဆင္းရဲမႈ ၁၇။ ၂၀၁၇ခုႏွစ္တြင္ အသစ္ထပ္မံျပဳလုပ္သည့္ ဆင္းရဲမႈအေပၚ ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္အရ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္၌ ဆင္းရဲမႈ အဆင့္ ၃၂.၁ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိၿပီး ၂၀၀၄/၀၅ ခုႏွစ္ဆင္းရဲမႈအဆင့္ ၄၈.၂ ရာခိုင္ႏႈန္းထက္ ေလ်ာ့နည္းလာေၾကာင္း ေတြ ႔ရွိရသည္ (ကမာၻ႔ဘဏ္ ၂၀၁၇)။ ဤအခ်က္သည္မွာ လက္ရွိခန႔္မွန္းတြက္ခ်က္ ထားသည့္ ႏိုင္ငံ့လူဦးေရ ၅၂.၈၉ သန္းအနက္ သုံးပုံတစ္ပုံ၊ (သို႔မဟုတ္ ၁၆.၉၈ သန္းခန႔္) မွာ ဆင္းရဲေနဆဲဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္မွာ အစာအာဟာရ အတြက္ပင္ ခက္ခဲေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ၿမိဳ႕ ျပဧရိယာမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ ေက်းလက္ေဒသမ်ား၌ ဆင္းရဲမႈ ပိုမိုျမင့္မားသည္ (လူဦးေရ၏ ၃၈.၈ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိသည္)။ ၿမိဳ႕ ျပမ်ား၌ ဆင္းရဲမႈမွာ ၁၄.၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ရွိၿပီး ေက်းလက္ထက္ ပိုမိုလွ်င္ျမန္ေသာႏႈန္းျဖင့္ က်ဆင္းေနသည္။ ျမန္မာ့လူဦးေရ၏ ၃၅ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ ေက်းလက္ေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကရာ ဆင္းရဲေနဆဲလူဦးေရ ၁၃ ရာခိုင္ႏႈန္း ခန႔္သာရွိေသာ ၿမိဳ႕ ျပႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ လွ်င္ ေက်းလက္၌ ဆင္းရဲေနဆဲ လူဦးေရ ၈၇ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိသည္ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ ၁၈။ ေလ့လာဆန္းစစ္ရာတြင္ ေတြ ႔ရွိခ်က္အရ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသ၌ ဆင္းရဲေနဆဲလူဦးေရ၏ ၃၅ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ အပူပိုင္းေဒသ၌ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ေတာင္တန္းေဒသမ်ား၌ ၂၂ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ား၌ ၁၃ ရာခိုင္ႏႈန္း အသီးသီး ေနထိုင္ၾကသည္။ ဆင္းရဲမႈအေျခအေနမွာ ေတာင္တန္းေဒသမ်ားႏွင့္ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ား၌ ပိုမိုျမင့္မားၿပီး လူဦးေရ၏ ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ရွိကာ လူေျခာက္ဦးလွ်င္ တစ္ဦးမွာ အေျခခံအစာအာဟာရ လိုအပ္ခ်က္ ျဖည့္ဆည္း ႏိုင္ေရးကိုပင္ ႐ုန္းကန္ေနရသည္။ ဆင္းရဲေနဆဲ လူဦးေရ အားလုံးနီးပါးသည္ အနည္းႏွင့္အမ်ားဆိုသလို သစ္ေတာမ်ားကို မွီခိုေနရသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အဆင္းရဲဆုံး ၿမိဳ႕နယ္မ်ားကို ေဝးလံေခါင္းပါးသည့္ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းေသာေဒသမ်ားျဖစ္သည့္ နာဂေဒသ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း၊ ရွမ္းျပည္နယ္၊ ကရင္ ျပည္နယ္တို႔တြင္ ေတြ ႔ရွိရသကဲ့သို႔ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသတြင္လည္း ေတြ ႔ရွိရသည္။ ပုံ-၆ တည္ေနရာႏွင့္ ဇုန္အလိုက္ ဆင္းရဲေနဆဲလူဦးေရႏွင့္ အစာအာဟာရ အတြက္ပင္ ခက္ခဲေနဆဲ လူဦးေရအေျခအေန ၁၃% ၂၂% ၂၂% ၁၃% ၁၈% ၂၉% အစာအာဟာရ ဆင္းရဲေနဆဲ အတြက္ပင္ ခက္ခဲေနဆဲ ၃၅% ၃၅% ၃၀% ၂၃% ၈၇% ၃၀% ၃၀% ေတာင္တန္းေဒသမ်ား အပူပိုင္းေဒသ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသ ေတာင္တန္းေဒသမ်ား အပူပိုင္းေဒသ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသ ၿမိဳ႕ ျပ ေက်းလက္ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသ ဇစ္ျမစ္ - WBG ၂၀၁၇ 9 ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ကမ္း႐ိုးတန္းႏွင့္ ေတာင္တန္းေဒသမ်ား၌ လူဆယ္ဦးလွ်င္ ေလးဦးမွာဆင္းရဲေနဆဲျဖစ္ၿပီး လူေျခာက္ဦးလွ်င္ တစ္ဦးမွာ အေျခခံအစာအာဟာရလိုအပ္ခ်က္ ျဖည့္ဆည္းႏိုင္ေရးကိုပင္ ႐ုန္းကန္ေနရသည္ဟု ကြၽန္ုပ္တို႔ ခန႔္မွန္းထားသည္။ ဤေဒသမ်ားတြင္ အေျခခ်ေနထိုင္သူ လူဦးေရ နည္းပါးသည့္တိုင္ အစာအာဟာရ ျဖည့္တင္းေရးအတြက္ပင္ ခက္ခဲေနဆဲ လူဦးေရ ၄၇ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ရွိၿပီး သုံးစြဲႏိုင္မႈအနည္းဆုံး ငါးပုံတစ္ပုံအတြင္း က်ေရာက္သည့္ လူဦးေရ၏ ၃၈ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္သည္ ဤေဒသမ်ား၌ ေနထိုင္ၾကသည္ (ကမာၻ႔ဘဏ္ ၂၀၁၇)။ သစ္ေတာႏွင့္ဆင္းရဲမႈအခ်ိတ္အဆက္မ်ား ၁၉။ သစ္ေတာမ်ားအတြင္းႏွင့္ အနီးအနားဧရိယာမ်ားတြင္ လူဦးေရ မည္မွ်ေနထိုင္သည္ကိုလည္းေကာင္း၊ ၎တို႔အနက္ လူဦးေရမည္မွ် ဆင္းရဲေနဆဲျဖစ္သည္ကိုလည္းေကာင္း၊ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိရွိႏိုင္သည့္ ေလ့လာဆန္းစစ္မႈမ်ား မရွိေသးေပ။ သစ္ေတာဧရိယာအတြင္း၊ အနီးပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ သစ္ေတာမ်ားႏွင့္ ေဝးလံသည့္ေနရာ အသီးသီး၌ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ရွိေသာ ေနထိုင္မႈပုံစံတစ္ရပ္ရွိမည္မွာ ထင္ရွားသည္။ Emerton ႏွင့္ Aung တို႔၏ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ကိန္းဂဏန္းအရ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ သစ္ေတာ ဧရိယာမ်ားအတြင္း ႏွင့္ အနီးပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ အိမ္ေထာင္စုေပါင္း ၅၂၀,၀၀၀ ရွိသည္။ ပုံ-၇ ပုံ-၈ ပုံ-၉ ၿမိဳ႕နယ္အလိုက္ ျဖစ္ေပၚေနေသာ မူလအေနအထား မပ်က္ယြင္းေသး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ၿမိဳ႕နယ္မ်ားအလိုက္ ဆင္းရဲမႈ အေျခအေနျပေျမပုံ ေသာ သစ္ေတာမ်ား က်န္ရွိမႈ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း အေျခအေနျပေျမပုံ (၂၀၁၄) မူလအေနအထားမပ်က္ယြင္းေသး ေသာသစ္ေတာမ်ား ပ်က္စီးဆုံးရႈံးမႈ (ဟက္တာ) အေျခအေနျပေျမပုံ ၅.၆ - ၁၀.၀ ၁၀.၁ - ၁၄.၄ ၁၄.၅ - ၁၇.၀ ၁၇.၁ - ၁၈.၅ ၁၈.၆ - ၂၀.၅ ၂၀.၆ - ၂၂.၆ ၂၂.၇ - ၂၄.၆ ၂၄.၇ - ၂၉.၃ ၂၉.၄ - ၃၅.၀ ရန္ကုန္ ၃၅.၁ - ၅၀.၆ ဇစ္ျမစ္ - ကမာၻ႔ဘဏ္ ၂၀၁၇၊ အစီရင္ခံစာျပဳစုသူ၏ ဇစ္ျမစ္ - Bhagwat et al. ၂၀၁၇ ဇစ္ျမစ္ - ALARM ၂၀၁၆ တြက္ခ်က္မႈမ်ား ၂၀။ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္တြင္၊ အထူးသျဖင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား အမ်ားဆုံးေနထိုင္သည့္ ကုန္းေျမျမင့္ျပည္နယ္မ်ား၌ ဆင္းရဲျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းျခင္းတို႔ ဆက္ႏြယ္မႈအားေကာင္းသည္ကိုေတြ ႔ရွိရသည္။ ေက်းလက္အိမ္ေထာင္စုအမ်ားစုမွာ ထင္း/မီးေသြးကို မွီခိုအားထားေနရၿပီး ေက်းလက္ေျမ ၆၃ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းသည့္ဧရိယာ၊ သို႔မဟုတ္ သစ္ပင္မ်ား ေပါက္ေရာက္သည့္ ဧရိယာမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ကမာၻ႔ဘဏ္၏ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္မွ ၿမိဳ႕နယ္အလိုက္ ဆင္းရဲမႈရာခိုင္ႏႈန္း ကိန္း ဂဏန္းမ်ားကို ရရွိခဲ့ၿပီး ထိုကိန္းဂဏန္းမ်ားကို အေျခခံ၍ ပ်မ္းမွ်ဆင္းရဲမႈရာခိုင္ႏႈန္းထက္ပိုျမင့္ေသာၿမိဳ႕နယ္မ်ား၊ ပ်မ္းမွ်အေျခ အေနရွိေသာၿမိဳ႕နယ္မ်ားႏွင့္ ပ်မ္းမွ်ေအာက္ ေလ်ာ့နည္းေသာၿမိဳ႕နယ္မ်ားေျမပုံကို ျပဳစုခဲ့သည္။ (ပုံ-၇။ ပ်မ္းမွ်ဆင္းရဲမႈရာခိုင္ႏႈန္းထက္ 10 ပိုျမင့္ေသာ ၿမိဳ႕နယ္မ်ားကို အနီေရာင္ျဖင့္ ျပသထားသည္။) ေအာက္ပါအခ်က္မ်ား အပါအဝင္ သစ္ေတာ-ဆင္းရဲမႈ ဝိေရာဓိ (Peluso၊ ၁၉၉၄) သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အေျခအေနႏွင့္လည္း အက်ဳံးဝင္ေနေၾကာင္း ေတြ ႔ရွိရသည္။ • ေဝးလံေခါင္ဖ်ားျဖစ္ျခင္း၊ ႐ုပ္ဝတၳဳပိုင္း၊ စီးပြားေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးအရ အေရးမပါျခင္း - ကုန္းေျမျမင့္ဧရိယာမ်ားသည္ လမ္း ပန္းဆက္သြယ္မႈ ခက္ခဲၿပီး ႏိုင္ငံေရးဗဟိုခ်က္မ်ားႏွင့္ လြန္စြာေဝးကြာသည္။ • သယံဇာတက်ိန္စာ - သစ္ေတာမ်ားကို ႏိုင္ငံပိုင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းႏွင့္ စီမံခန႔္ခြဲမႈစနစ္တို႔က ေဒသခံမ်ား သစ္ေတာမွ အက်ိဳးစီးပြားရယူျခင္းကို အဟန႔္အတားျဖစ္ေစသည္။ • အက်ိဳးစီးပြားခ်င္းဆန႔္က်င္ျခင္း - အဓိက ေျမအသုံးခ်မႈမွာ သစ္ေတာေျမၿပီး အဖိုးတန္သစ္ကိုလည္း ထုတ္ယူႏိုင္သည့္ ေနရာမ်ား၌ သစ္ေတာသယံဇာတမ်ားကို အစြမ္းရွိေသာ ေဒသခံ မဟုတ္သူမ်ားက အက်ိဳးစီးပြားအလို႔ငွာ ဝင္ေရာက္ ထိန္း ခ်ဳပ္ရန္ ႀကိဳးပမ္းလာေစသည့္ ဆြဲေဆာင္မႈ ျဖစ္ႏိုင္၊ ျဖစ္လာသည္။ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းအေထာက္အပံ့မ်ား ၂၁။ ေက်းလက္အိမ္ေထာင္စုမ်ားသည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ႐ုပ္ဝတၳဳလိုအပ္ခ်က္မ်ား၊ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားႏွင့္ ႐ိုးရာ ယဥ္ေက်းမႈတန္ဖိုးမ်ားအတြက္ သစ္ေတာမ်ားကို မွီခိုေနရသည္ (Tint ၂၀၁၁)။ ထင္းမီးေသြး - ထင္း/မီးေသြးသည္ လွ်ပ္စစ္မီးမရရွိေသာ၊ သို႔မဟုတ္ အျခားေသာစြမ္းအင္ရင္းျမစ္မ်ားကို သုံးစြဲရန္ မတတ္ ႏိုင္ေသာ/ မရရွိႏိုင္ေသာ ေက်းလက္အိမ္ေထာင္စု ၉၅ ရာခိုင္ႏႈန္းအတြက္ အဓိကအိမ္သုံးေလာင္စာ ရင္းျမစ္ျဖစ္ေနဆဲပင္ ျဖစ္သည္။ စုစုေပါင္းစြမ္းအင္သုံးစြဲမႈ၏ ၆၀ မွ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိကို ထင္း/မီးေသြးမွ ရရွိသည္ဟု ခန႔္မွန္းၾကသည္။ မွန္မွန္ ထုတ္ယူသုံးစြဲႏိုင္မည့္ ထင္း/မီးေသြးပမာဏကို ခန႔္မွန္းတြက္ခ်က္၍ ထိုအတိုင္း ထုတ္ယူသုံးစြဲရန္ အေရးတႀကီး လိုအပ္လာၿပီ ျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္ကို (‘သစ္ေတာျပဳန္းတီးေစသည့္ တြန္းအားမ်ား’ ေခါင္းစဥ္ေအာက္ရွိ) ‘ေျမအသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္း’ ေခါင္းစဥ္ခြဲတြင္ စူးစမ္းေလ့လာထားသည္။ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာအတြက္ေျမ - ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာသည္ ကုန္းေျမျမင့္ေဒသ အမ်ားအျပား၌ အစားအစာ ဖူလုံေရး အတြက္ အဓိကက်သည့္ အေျခခံအေထာက္အပံ့ျဖစ္သည္။ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာ အေလ့အထကို အထူးသျဖင့္ FAO က သစ္ေတာအျဖစ္ သတ္မွတ္သည့္ေနရာမ်ားထက္ အျခားသစ္ပင္ေပါက္ေရာက္သည့္ ေျမအတန္းအစားတြင္ ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပေသာေနရာမ်ား၌ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ ေတြ ႔ရွိရသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာ ဧရိယာပမာဏမွာ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေလ်ာ့က်လာဟန္ရွိသည္။ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ပိုမိုေကာင္းမြန္လာၿပီး ေဈ းကြက္ႏွင့္ လြယ္ကူစြာ ခ်ိတ္ဆက္လာႏိုင္ျခင္းႏွင့္အတူ ဝင္ေငြေကာင္းစြာ ရႏိုင္သည့္ သီးႏွံစိုက္ပ်ိဳး ေရာင္းခ်ျခင္းႏွင့္ ရရွိသည့္ေငြျဖင့္ ေဈ းကြက္မွ ဆန္ကို ျပန္လည္ဝယ္ယူ စားသုံးသည့္ပုံစံသို႔ ေျပာင္းလဲလာသည္ကို ထင္ရွားစြာေတြ ႔ရသည္။ သစ္၊ ေမ်ာ ႏွင့္ တိုင္ - ေနအိမ္ေဆာက္လုပ္ျခင္း၊ ဥယ်ာဥ္ၿခံလုပ္ငန္း၊ စိုက္ပ်ိဳး/ေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ခ်က္ျဖစ္သည္။ ဝါး ႏွင့္ ႀကိမ္ - သစ္ေတာမ်ားတြင္ ဝါးအေျမာက္အျမား ေပါက္ေရာက္ၿပီး တစ္ႏွစ္လွ်င္ ဝါးအလုံးေရေပါင္း ၆၃.၂ သန္း ထုတ္ယူလွ်က္ရွိသည္ဟု FD ကခန႔္မွန္းထားသည္။ ႀကိမ္သည္လည္း က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ ေပါက္ေရာက္ၿပီး ထုတ္ယူ ေရာင္းခ်ျခင္းႏွင့္ ႀကိမ္ထည္မ်ား ရက္လုပ္ျခင္းမွ ဝင္ေငြေကာင္းစြာရရွိသည္။ တိရစာၦန္အစာ - ျမက္ခင္းေျမမ်ားႏွင့္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ားမွ အဓိကရရွိသည္။ သစ္ေတာထြက္အစားအစာမ်ား၊ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္အသားမ်ား၊ ေဆးဖက္ဝင္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ အျခားသစ္မဟုတ္သည့္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ား - ကိုယ္ပိုင္သုံးစြဲရန္ႏွင့္ ေရာင္းခ်ရန္ ထုတ္ယူၾကသည္။ သစ္ထုတ္ယူျခင္း၊ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ျခင္းႏွင့္ ေရာင္းခ်ျခင္း - ေက်းလက္ဧရိယာမ်ား၌ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္း နည္းပါးသျဖင့္ (ထင္းခုတ္ျခင္းႏွင့္ သစ္ခုတ္ျခင္းအပါအဝင္) သစ္ထုတ္သည့္ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ လုပ္သားအျဖစ္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ ဝင္ေငြရရွိရန္ ဆြဲေဆာင္မႈရွိသည့္ အခြင့္အလမ္း ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ သစ္ထုတ္ယူျခင္း၊ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ျခင္းႏွင့္ ေရာင္းခ်ျခင္း တို႔အတြက္ ကုန္က်စရိတ္မွာ သိသိသာသာ က်ဆင္းလာၿပီျဖစ္ၿပီး စက္လႊမ်ား၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးယာဥ္မ်ား အလြယ္တကူ ရရွိလာၿပီျဖစ္၍ ထုတ္လုပ္မႈမွာ လြယ္ကူထိေရာက္လာသည္။ 11 ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈတန္ဖိုးမ်ား - သစ္ေတာႏွင့္သစ္ေတာဝန္းက်င္ဧရိယာမ်ားသည္ အထူးသျဖင့္ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစု အစုအဖြဲ ႔မ်ားအတြက္ လြန္စြာႀကီးမားေသာ ယဥ္ေက်းမႈ တန္ဖိုးမ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ထားၾကသည္။ ႐ိုးရာ အစဥ္အလာအရ အထြတ္အျမတ္ျဖစ္ေသာ ေတာမ်ား၊ ‘နတ္’ေစာင့္ေတာမ်ား၊ သုႆန္ေျမဧရိယာမ်ား စသည္ျဖင့္ သတ္မွတ္ထားရွိၾက သည္။ သစ္ေတာဧရိယာအတြင္း အမဲလိုက္ျခင္းသည္ ႐ိုးရာအစဥ္အလာ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ၂၂။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သစ္ေတာမ်ားမွရရွိသည့္ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းအေထာက္အပံ့မ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ဘက္စုံၿခဳံငုံ ေလ့လာဆန္းစစ္မႈမ်ား ယခုအခ်ိန္ထိ မရွိေသးေပ။6 သို႔ေသာ္လည္း ေဒသအလိုက္ ေလ့လာေတြ ႔ရွိခ်က္အခ်ိဳ႕က ႏိုင္ငံ၏ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေသာ စိုက္ပ်ိဳး-ေဂဟဇုန္မ်ား၌ သစ္ေတာမ်ားသည္ ပင္မအသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း အေထာက္အပံ့မ်ားအျဖစ္ အေရးပါပုံကို ေဖာ္ျပ ေနသည္ (ပုံ ၁၀)။ • ကုန္းေျမျမင့္ေဒသမ်ား - ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာ၊ သီးႏွံသစ္ေတာေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ အမဲလိုက္ျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာထြက္ ပစၥည္း ရွာေဖြစုေဆာင္းျခင္းမ်ားအပါအဝင္ သစ္ေတာအသုံးခ်မႈ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေတြ ႔ရွိႏိုင္သည္ (Vicol ၂၀၁၈)။ • အပူပိုင္းေဒသ - စားက်က္ခ်ျခင္းကို မၾကာခဏေတြ ႔ႏိုင္သည္။ တိရစာၦန္အစားအစာ ရရွိေရးမွာ ဤေဒသအတြက္ အထူး အေရးပါသည္။ ထင္း/မီးေသြး မလုံေလာက္သည့္ ျပႆနာေၾကာင့္ နယ္နိမိတ္ခ်င္းထိစပ္ေနသည့္ ေဒသမ်ားတြင္ ဥပေဒႏွင့္ မညီေသာ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚႏိုင္ၿပီး အပူပိုင္းေဒသေဒသမ်ား၏ သစ္ေတာသယံဇာတ အရင္းအျမစ္မ်ား အေပၚ ရွိၿပီးသားဖိအားကို ပိုမိုတိုးပြားေစသည္။ ပူျပင္းေျခာက္ေသြ ႔ျခင္းကို တိုး၍ေတြ ႔ႀကဳံ ခံစားလာရျခင္းႏွင့္အတူ သစ္ေတာ မ်ား၏ ေဂဟစနစ္ ဝန္ေဆာင္မႈမွာ ေဒသရာသီဥတု ေကာင္းမြန္ေရးအတြက္ လြန္စြာအေရးပါလာသည္ (Zin et al. ၂၀၁၉၊ Forsyth ၂၀၁၈)။ • ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ား - ဒီေရေတာမ်ားသည္ ငါးမ်ားမွီတင္းက်က္စားရာ ေနရာသစ္မ်ား ျဖစ္ေပၚေစျခင္း၊ ကမ္း႐ိုးတန္း တစ္ေလွ်ာက္ အကာအကြယ္ျဖစ္ေစျခင္း၊ အိမ္မိုးဓနိႏွင့္ မီးခိုးမဲ့မီးေသြးစသည့္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ားကို အေထာက္ အပံ့ေပးျခင္း အပါအဝင္ အေရးႀကီးသည့္ အခန္းက႑မွ ပါဝင္လွ်က္ရွိသည္။ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာမ်ား၌ ဒီေရေတာမ်ား၏ အသက္ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ မၾကာေသးမီက ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ေလ့လာမႈတစ္ခု (Feurer et al. ၂၀၁၈) အရ အထူးသျဖင့္ အဆင္းရဲဆုံးေဒသခံမ်ားသည္ ထင္းႏွင့္သစ္ရရွိေရးအတြက္ သစ္ေတာမ်ားကို အထူးမွီခိုအားထားေနရေၾကာင္း ေတြ ႔ရွိရသည္။ သစ္မဟုတ္သည့္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ား (NTFPs) ၂၃။ စီးပြားေရးအရ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားလွ်က္ရွိေသာ သစ္မဟုတ္သည့္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္း အမ်ိဳးအမယ္ အမ်ားအျပား ရွိေသာ္လည္း ထုတ္ယူရရွိႏိုင္သည့္ ပမာဏႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ကိန္းဂဏန္းမ်ားမွာမူ အမ်ိဳးမ်ိဳး အဖုံဖုံ ျဖစ္၍ေနသည္။ အေၾကာင္းမွာ ထုတ္လုပ္မႈ အားလုံးသည္ ပမာဏ အေသးစားမ်ားသာ ျဖစ္ၾကသည့္အျပင္ မွတ္တမ္းမဝင္သည့္ စီးပြားေရးနယ္ပယ္အတြင္း၌သာ ေဆာင္ရြက္ၾကေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ စုံလင္မႈအရွိဆုံး ကိန္းဂဏန္းမ်ားကို MEITI ၏ ၂၀၁၄ - ၂၀၁၅ အတြက္ ျပဳစုထားေသာ အစီရင္ခံစာ၌ ေတြ ႔ႏိုင္သည္။ (ဇယား-၄ ကိုၾကည့္ပါ။) NTFP တစ္ခုစီအတြက္ သီးျခားထုတ္လုပ္မႈႏွင့္ ေဈ းကြက္တင္ေရာင္းခ်မႈပုံစံ တစ္ခုစီရွိၾကသည္။ ၎တို႔ကို အေသးစိတ္ ဆန္းစစ္ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားမႈ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာေစမည့္ အခြင့္ အလမ္းမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္သိရွိႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ၂၄။ အိမ္ေထာင္စုတစ္ခုအတြက္ ႏွစ္စဥ္ NTFP တန္ဖိုးမွာ တစ္ႏွစ္လွ်င္ က်ပ္ ၁၆၆,၀၀၀ ခန႔္ရွိသည္ဟု Emerton ႏွင့္ Aung ၂၀၁၃ က ခန႔္မွန္းေဖာ္ျပထားသည္။ ဤကိန္းဂဏန္းတြင္ သစ္ေတာမ်ားအတြင္းႏွင့္ သစ္ေတာအနီး ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ အိမ္ေထာင္စုမ်ား ပါဝင္ၿပီး (၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ အေရအတြက္အားျဖင့္ ၅၂၀,၀၀၀ ခန႔္ရွိမည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္။) သစ္ေတာမ်ားမွ NTFP ထုတ္လုပ္ျခင္းက ေက်းလက္ေနျပည္သူမ်ားအတြက္ က်ပ္ေငြ ၄၇၂,၇၁၇ သန္း (သို႔မဟုတ္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၄၈၇ သန္း) ရရွိေစခဲ့သည္။ ေဒသတြင္းရွိ အျခားေသာႏိုင္ငံမ်ား၏ ဒီေရေတာမွရရွိသည့္ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အေထာက္ အထားမ်ားကို ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ယူငင္တြက္ခ်က္၍ Emerton က ဒီေရေတာ တစ္ဟက္တာမွ တစ္ႏွစ္လွ်င္ က်ပ္ ၄၄,၀၀၀ ႏႈန္းျဖင့္ စုစုေပါင္း က်ပ္ ၉,၂၃၇ သန္း (သို႔မဟုတ္ အေမရိကန္ေဒၚလာသန္း ၂၀ ခန႔္) ရရွိမည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္။ 6 လူေနမႈအဆင့္အတန္းမ်ား တိုင္းတာမႈ စစ္တမ္း (LSMS) forestry modules ႏွင့္ LSMS-ISA trees on farm module (စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေသာ ႏွစ္ရွည္သီးႏွံသစ္ေတာ ေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးျခင္းအတြက္ အထူးတလည္ အသုံးဝင္သည္။) တို႔မွ အခ်က္အလက္မ်ားျဖင့္ ဤကြက္လပ္ကို ျဖည့္စြက္ေပးႏိုင္ဖြယ္ရာရွိသည္။ 12 ပုံ-၁၀ စိုက္ပ်ိဳး-ေဂဟဇုန္မ်ား 13 ဇယား-၄ ၂၀၁၄-၂၀၁၅ ခုႏွစ္ NTFP ထုတ္လုပ္မႈအေျခအေန အမ်ိဳးအမည္ ယူနစ္ လ်ာထားခ်က္ ထုတ္လုပ္မႈ ဝါး လုံးေရ (ေထာင္ေပါင္း) ၁၈၄,၄၉၀ ၁၇၃,၆၇၈ သစ္ေခါက္ ပိႆာ ၁,၄၄၇,၉၀၀ ၁,၂၂၇,၂၈၆ လင္းႏို႔ေခ်း ပိႆာ ၂၈၉,၂၃၀ ၂၈၅,၀၁၃ ပ်ားဖေယာင္း ပိႆာ ၁,၁၉၃ ၁,၁၉၃ ဘုမၼရာဇာ (Rauvolfia serpentina) ပိႆာ ၃၃,၂၈၅ ၃၁,၁၄၀ မီးေသြး ကုဗတန္ ၂၆၀,၀၈၅ ၂၃၃,၂၇၃ ရွား ပိႆာ ၃၉၈,၄၀၀ ၁၅၃,၃၅၀ ဓနိ/သက္ကယ္ ပ်စ္ ၈၃,၄၉၈ ၆၄,၇၀၂ ငွက္သိုက္ ပိႆာ ၁,၁၈၅ ၁,၅၁၂ ထင္း ကုဗတန္ ၃၂၁,၇၈၀ ၂၈၉,၀၅၆ သစ္မာ ကုဗတန္ ၀ ၁၂၂,၆၂၅ ပ်ားရည္ ပိႆာ ၁၇,၆၀၇ ၁၇,၃၀၂ အင္တြဲ/ေပြးလ်က္ ပိႆာ ၂၈၄,၅၅၀ ၂၅၉,၇၅၉ ကရမက္ ပိႆာ ၅,၂၀၀ ၇,၇၁၅ ကညင္ဆီ ပိႆာ ၆၇၅ ၆၇၅ ခ်ိတ္ ပိႆာ ၁၀၂,၉၀၅ ၆၆,၃၆၈ သစ္ေစး ပိႆာ ၃၃,၂၄၅ ၃၃,၃၆၀ ဖာလာ ပိႆာ ၁,၀၄၀,၀၀၀ ၅၇,၉၁၈ ေမ်ာ (ကြၽန္း/သစ္မာ) ခုေရ ၁၃၄,၇၂၀ ၅၁,၇၈၀ တိုင္ (ကြၽန္း/သစ္မာ) ခုေရ ၈၈,၄၄၅ ၅၀,၄၈၁ ႀကိမ္ ခုေရ (ေထာင္ေပါင္း) ၁၀,၃၈၅ ၇,၀၃၅ ေလွ်ာ္ ပိႆာ ၈၀,၈၆၀ ၇၆,၅၃၂ တယ္ (Diospyros burmanica) ပိႆာ ၁,၃၀၀ ၁,၂၉၅ ကြၽန္း ကုဗတန္ ၀ ၃၉,၁၂၀ သနပ္ခါး (Limonia acidissima) ပိႆာ ၂၉၁,၉၂၀ ၂၄၉,၄၅၀ သင္ေပါင္း (Phoenix paludosa) ခုေရ (ေထာင္ေပါင္း) ၉၄ ၉၄ တာပင္တိုင္ ပိႆာ ၀ ၆၀၂ ဇစ္ျမစ္ - MEITI ၂၀၁၉ က်ား-မ ေရးရာ ၂၅။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သစ္ေတာက႑ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏အခန္းက႑မွာ ေဒသ႐ိုးရာအစဥ္အလာမ်ားႏွင့္ ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားမႈ မ်ားျပားလာျခင္းႏွင့္အညီ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အသက္ေမြးမႈ အကူးအေျပာင္းတို႔အေပၚမူတည္၍ တစ္ေဒသ ႏွင့္ တစ္ေဒသ မတူညီၾကေပ။ သို႔ျဖစ္ရာ ေက်းလက္ေဒသ သစ္ေတာအသုံးျပဳမႈတြင္ က်ား-မ ကြဲျပားမႈ အေျချပဳ၍ ယူဆခ်က္မ်ား ျပဳလုပ္ရာ၌ သတိထားရန္ အေရးႀကီးသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေက်းလက္ေန အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ အိမ္ေထာင္စုသုံး သစ္ေတာ ထြက္ပစၥည္းမ်ား ရွာေဖြစုေဆာင္းရာ၌၊ အထူးသျဖင့္ ထင္းႏွင့္ တိရစာၦန္အစာ ရွာေဖြရာ၌ အမ်ိဳးသားမ်ားထက္ ပိုမိုတာဝန္ယူရ ေလ့ရွိသည္ဟု ဆိုပါက ေယဘုယ်အားျဖင့္ မွ်တသည့္အဆိုျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသားမ်ားသည္ ေငြေၾကးရရွိေသာ အလုပ္အကိုင္ အေပၚ အာ႐ုံစိုက္ရေလ့ ရွိၿပီး ဝင္ေငြရႏိုင္မည့္ အခြင့္အလမ္းကို မိမိေနရပ္ေဒသမွ အေဝးသို႔ထြက္ခြာ၍ပင္ ရွာေဖြၾကရျခင္းက အိမ္ေထာင္စုမ်ားကို အမ်ိဳးသမီးမ်ားကသာ ဦးေဆာင္ရန္ တာဝန္ရွိလာေစသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေနျဖင့္ အိမ္ေထာင္မႈ အလုပ္ မ်ားအျပင္ လယ္ယာလုပ္ငန္းကိုပါ တာဝန္ယူရသျဖင့္ ထမ္းရသည့္ဝန္မွာ ႏွစ္ဆျဖစ္လာသည္။ ေနရာေဒသမ်ားစြာ၌ အမ်ိဳးသား 14 မ်ား(ဥပမာ- ရြာလူႀကီး) သည္ သစ္ေတာဝန္ထမ္းမ်ား အပါအဝင္ အျပင္လူမ်ားႏွင့္ ပိုမိုထိေတြ ႔ ဆက္ဆံရေလ့ရွိၿပီး လက္ေတြ ႔ သာဓကမ်ားအရ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္းမ်ားကို စီမံေဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ စိုက္ပ်ိဳးရန္ သစ္မ်ိဳး ေရြးခ်ယ္ျခင္းတို႔တြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ဆႏၵသေဘာထားအတိုင္း ဆုံးျဖတ္ျခင္းက နည္းေလ့ရွိသည္ကို ေတြ ႔ရသည္။ ၂၆။ သစ္ေတာက႑တြင္ က်ား-မ မေရြးပါဝင္ႏိုင္ရန္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ၌ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ သီးျခား စိုးရိမ္ ပူပန္မႈမ်ားႏွင့္ လိုလားခ်က္မ်ားကို ေပါင္းစပ္ထည့္သြင္းႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းမ်ား လိုအပ္လွ်က္ရွိသည္။ ေဒသခံအစုအဖြဲ ႔မ်ားအား အသိပညာေပး ေဆြးေႏြးျခင္းမ်ားသည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ပါဝင္လာရန္ အထူးအသုံးဝင္ တန္ဖိုးရွိသည့္ အစီအစဥ္ ျဖစ္လာႏိုင္သည္။ ေက်းရြာ လူထုႏွင့္ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးမႈမ်ား၊ ဥပမာ - ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း စီမံခ်က္မ်ား ေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ စီမံခန႔္ခြဲ ေဆာင္ ရြက္ျခင္းတို႔အတြက္ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးရာတြင္ သက္ဆိုင္ရာ အမ်ိဳးသမီး အစုအဖြဲ ႔မ်ားကို အထူးတလည္ ပါဝင္ေစသင့္သည္။ စီးပြားျဖစ္ ေရာင္းဝယ္ျခင္းကိုသာ ဦးစားေပးၿပီး သစ္ေတာထြက္ပစၥည္း ရွာေဖြစုေဆာင္းရာ၌ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈကို လစ္လ်ဴရႈထားမည့္အစား ၎တို႔၏ အခန္းက႑ကို သစ္ေတာမ်ား စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ရာတြင္ အေကာင္းဆုံး ထင္ဟပ္ထည့္သြင္းရန္ ရွည္လ်ားစြာ ေဆာင္ရြက္ရဦးမည္ျဖစ္သည္။ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအတြက္ ေဒသခံ အစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးရာတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ပိုမိုလိုလားသည့္အခ်က္မ်ားကို အေလးဂ႐ုျပဳ၍ ေဖာ္ထုတ္ရန္လိုသည္။ ပိုမိုဆင္းရဲေသာ မိသားစုမ်ားမွာ သစ္ေတာ မ်ားကို ပို၍မွီခို အားထားေနရၿပီး ထိုမိသားစုမ်ားမွ အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ ဆႏၵသေဘာထားကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုေလ့ မရွိသျဖင့္ ၎တို႔ကို အထူးတလည္ ပါဝင္ေစသင့္သည္။ က်ား-မ အခန္းက႑ မတူညီမႈမ်ားအေပၚ အေျခခံ၍ သစ္မ်ိဳး ႀကိဳက္ ႏွစ္သက္မႈမွာလည္း သိသာထင္ရွားစြာ ကြဲျပားျခားနားသည္။ ၂၇။ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာ အသုံးျပဳသူအဖြဲ ႔မ်ား (CFUGs) ဖြဲ ႔စည္းရာ၌ အဖြဲ ႔ဝင္အျဖစ္ ပါဝင္ျခင္းႏွင့္ အျခား ေသာ အစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း စီမံခန႔္ခြဲမႈမ်ားတြင္ ‘အိမ္ေထာင္ဦးစီး’ ဟုဆိုသည္ထက္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအား တရားဝင္ အသိ အမွတ္ျပဳ ပါဝင္ေစရန္ လိုအပ္လွ်က္ရွိေၾကာင္း တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးမႈမ်ားက ၫႊန္ျပေနၾကသည္။ အစုအဖြဲ ႔အေျချပဳ သစ္ေတာလုပ္ငန္း စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ (CBFM) အတြက္ ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္ရာတြင္ (ေဒသခံအစု အဖြဲ ႔အေျချပဳအဖြဲ ႔အစည္းမ်ား (CBO) ႏွင့္ အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား (NGO) မွဝန္ထမ္းမ်ားႏွင့္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန (FD) ကြင္းတာဝန္ခံဝန္ထမ္းမ်ား အပါအဝင္) ျပည္သူလူထုအား အသိပညာေပးစည္း႐ုံးရာ၌ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ပါဝင္လာေရး ေသခ်ာေအာင္ ဂ႐ုျပဳေဆာင္ရြက္သင့္သည္။ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ ေတာလုပ္ငန္းကို အေျခခံသည့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား (CFE)၊ အထူးသျဖင့္ ေဂဟအေျခခံ ခရီးသြားလုပ္ငန္းႏွင့္ NTFP ျပဳျပင္ ထုတ္လုပ္ျခင္းလုပ္ငန္းမ်ား၌ အမ်ိဳးသမီး စြန႔္ဦးတီထြင္ လုပ္ငန္းရွင္မ်ား ေပၚထြက္လာႏိုင္သည့္ အလားအလာကို ေတြ ႔ရသည္။ ၂၈။ က်ား-မ ကြဲျပားျခားနားမႈဆိုင္ရာ အခန္းက႑မ်ားကို ႐ိုးရွင္းလြန္းစြာ ယူဆသတ္မွတ္ၾကသည့္ အႏၲရာယ္ရွိေနသည္။ အၾကမ္းအားျဖင့္ မွတ္ယူထားၾကသည္မွာ ကမာၻတစ္ဝန္းလုံး၌ ေက်းလက္ေန အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ ေန႔စဥ္ အသက္ရွင္ေနထိုင္ေရး လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို သစ္ေတာမ်ားမွ ရယူရာတြင္ ပိုမိုပါဝင္ေဆာင္ရြက္ၾကရၿပီး အမ်ိဳးသား မ်ားမွာမူ အိမ္ေထာင့္စီးပြားေရးကို ပို၍ တာဝန္ယူၾကရေလ့ရွိသည္ ဟူ၍ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤယူဆခ်က္မွာ အလုံးစုံ မမွန္ကန္ေၾကာင္း လတ္တေလာ ျပဳလုပ္ခဲ့ သည့္ ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈ တစ္ခုကဆိုသည္။ အဆိုပါ ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈတြင္ ေန႔စဥ္ဘ၀ေနထိုင္မႈအတြက္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္း မ်ား ရယူရာ၌ အမ်ိဳးသားမ်ား၏ အခန္းက႑က ပိုမိုေၾကာင္း အေလးအနက္ ေဖာ္ျပထားသည္ (Sunderland et al. ၂၀၁၄)။ ၂၉။ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ပါဝင္လုပ္ကိုင္မႈ အခ်ိဳးအစားမွာ သင့္တင့္ေကာင္းမြန္ၿပီး ျဖစ္သည့္တိုင္ အစိုးရဌာနမ်ား (ဥပမာ - FD) ႏွင့္ ပုဂၢလိကက႑ ႏွစ္ခုစလုံးရွိ သစ္ေတာလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ပိုမို၍ ပါဝင္လုပ္ကိုင္ ေစျခင္းျဖင့္ က်ား-မ တန္းတူညီမွ်မႈကို ပို၍ေသခ်ာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းက အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစမည္ျဖစ္သည္။ အျခားအေရးႀကီး ေသာ အခ်က္မ်ားမွာ တရားဝင္ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ျပည္သူလူထုအား အသိပညာေပး စည္း႐ုံးျခင္း သည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ပါဝင္လာေစေရး ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္ရန္ အထူးတလည္ သင့္ေလ်ာ္တန္ဖိုးရွိသည့္ အစီအစဥ္ ျဖစ္သည္။ Côte d’Ivoire ႏိုင္ငံအစိုးရသည္ သစ္ေတာက႑ အသက္ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့အစီအစဥ္မ်ားတြင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈအခ်ိဳ႕ကို ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ၎တို႔၏ စြမ္းရည္ရွိမႈကို ျမႇင့္တင္ရန္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ က်ား-မ ေရးရာ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့သည္။ • သက္ဆိုင္သူ အားလုံးပါဝင္ေသာ အစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း စီမံခန႔္ခြဲမႈ အေထာက္အပံ့အစီအစဥ္မ်ား၌ ေကာ္မတီအားလုံး၏ ေခါင္းေဆာင္ပိုင္း ေနရာမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား မျဖစ္မေန ပါဝင္ေစျခင္း။ • သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္ျပဳစု ပ်ိဳးေထာင္ျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္းႏွင့္ နည္းပညာအကူအညီတို႔ကို အမ်ိဳးသမီးမ်ား ႏွင့္ လူငယ္အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားအတြက္ သီးသန႔္ရည္ရြယ္၍ ထည့္သြင္းေစျခင္း။ 15 • အစိုးရျပန္တမ္းဝင္ သစ္ေတာမ်ားအတြင္းႏွင့္ အနီးအနားရွိ လယ္ယာ၊ ဥယ်ာဥ္ၿခံေျမမ်ား၌ သစ္ပင္စိုက္ပ်ိဳးျခင္းႏွင့္ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ ျခင္း လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ အမ်ိဳးသားမ်ား အတူတကြ လက္မွတ္ေရးထိုးရသည့္ ရလဒ္အေျခခံ ကန္ထ႐ိုက္စနစ္ကို ခ်မွတ္က်င့္သုံးေစျခင္း။ • မက္လုံးေပးသည့္အေနျဖင့္ ေဆာင္ရြက္သည့္ တဆင့္ခံစီမံကိန္းမ်ား၏ ရန္ပုံေငြမွ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကို က်ား-မ အေျချပဳ စီမံကိန္း လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ လ်ာထားသုံးစြဲေရး သတ္မွတ္ခ်က္ကို ထည့္သြင္းျပဌာန္းျခင္း။ • သီးႏွံ-သစ္ေတာ ေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးျခင္း လုပ္ငန္းတြင္ လိုအပ္ခ်က္ကို ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္ေသာ သစ္မ်ိဳးမ်ား/ သီးႏွံမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ ၍ အမ်ိဳးသမီးမ်ားၾကား အသိပညာဖလွယ္ျခင္းကို နည္းပညာ အေထာက္အပံ့အစီအစဥ္၏ အစိတ္အပိုင္းတစ္ရပ္အေနျဖင့္ ထည့္ သြင္းေစျခင္း။ • စီမံကိန္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း၊ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္းႏွင့္ အကဲျဖတ္ျခင္းဆိုင္ရာ လက္စြဲစာအုပ္မ်ားတြင္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အေၾကာင္းအရာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ အေသးစိတ္ ထည့္သြင္းေပးရန္ သတ္မွတ္ျခင္း - (၁) စီမံကိန္း ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈ ကာလအတြင္း က်ား-မ ကြဲျပားျခားနားမႈ အခက္အခဲကို ေျဖရွင္းႏိုင္သည့္ ေဆာင္ရြက္မႈႏွင့္ ေျဖရွင္းၿပီးေၾကာင္း သိရွိႏိုင္မည့္ အၫႊန္းမ်ား (၂) စီမံကိန္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ က်ား-မ အေျခခံ အၾကမ္းဖက္မႈ ႀကဳံေတြ ႔ႏိုင္ေခ်၊ ႏွင့္ (၃) က်ား-မ အေျခခံ အၾကမ္းဖက္မႈကို ေျဖရွင္းရန္အတြက္ ေက်နပ္မႈမရွိ၍ တိုင္ၾကားသည့္အမႈမ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္ နည္းလမ္း။ eghsns\wn\eSac\mOm¥a; ၃၀။ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ားသည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေထာက္ပံ့ေပးလွ်က္ရွိသည္။ နည္းစနစ္ အရဆိုရလွ်င္ ထိုဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၏ တန္ဖိုးကို အတိအက် တြက္ခ်က္ခန႔္မွန္းရန္ လြန္စြာခက္ခဲသည္။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ၊ အဆိုပါ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၏ အေရးပါမႈကို အသိအမွတ္ျပဳရန္ႏွင့္ ခန႔္မွန္းတြက္ခ်က္ႏိုင္ေရး ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ရန္ အေရးႀကီးသည္။ သစ္ေတာေဂဟစနစ္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ နည္းစနစ္က်က် ပိုမိုသိရွိ နားလည္ရန္၊ အထူးသျဖင့္ အားလုံးကို စုစည္း တြက္ခ်က္ ခန႔္မွန္ျခင္းမဟုတ္ဘဲ ကုန္က်စရိတ္ႏွင့္ ကုန္က်စရိတ္ႏႈတ္ၿပီး အသားတင္အက်ိဳးအျမတ္ မည္မွ်ရွိသည္ကို ခြဲျခား တြက္ခ်က္ရန္ လိုအပ္သည္။ သစ္ေတာႏွင့္ ေရစီးေရလာ/ ေရရရွိမႈတို႔ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနေသာ ေနရာေဒသအလိုက္ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္စြမ္းတို႔ကို အထူးတလည္ သိရွိနားလည္ရန္ အပူတျပင္း လိုအပ္လွ်က္ရွိသည္။ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၏ ေယဘုယ်တန္ဖိုး ၃၁။ Emerton ႏွင့္ Aung (၂၀၁၃) တို႔က သစ္ေတာေဂဟစနစ္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၏ ႏွစ္စဥ္တန္ဖိုးမွာ အထူးျမင့္မားၿပီး က်ပ္ေငြ ၇ ထရီလီယံ သို႔မဟုတ္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၇.၃ ဘီလီယံခန္႔ရွိမည္ဟု ခန႔္မွန္းထားသည္။ တန္ဖိုး အမ်ားဆုံးေပးစြမ္းသည့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားမွာ (၁) စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑အတြက္ ဝတ္မႈန္ကူးမႈ ျဖစ္ေပၚေစျခင္း (၃၇.၄ ရာခိုင္ႏႈန္း) ႏွင့္ (၂) ဒီေရေတာမ်ားက ငါးမ်ားေပါက္ဖြားရာ ေနရာအျဖစ္ အေထာက္အပံ့ျပဳျခင္း (၁၅.၅ ရာခိုင္ႏႈန္း) တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ စာတမ္းျပဳစုသူမ်ားက ေဂဟ စနစ္ဝန္ေဆာင္မႈသည္ ထပ္ခါတလဲလဲ အစဥ္သျဖင့္ ရရွိႏိုင္ေသာအရာျဖစ္၍ အခ်ိန္တိုအတြင္း ေပးစြမ္းႏိုင္သည္ထက္ ပိုမို ထုတ္ယူျခင္းသည္ ေရတိုအက်ိဳးအျမတ္ကို ရရွိေစေသာ္လည္း တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ ေရရွည္အက်ိဳးကို ဆုတ္ယုတ္ေလ်ာ့ပါးေစမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပၾကသည္။ အျခားတစ္ဖက္၌ သစ္ေတာကာကြယ္ထိန္းသိမ္းျခင္းသည္ ေရတိုအက်ိဳးအျမတ္ရရွိမႈကို အကန႔္ အသတ္ ျဖစ္ေစေသာ္လည္း အႀကိမ္ႀကိမ္ရရွိႏိုင္သည့္ အက်ိဳးေက်းဇူးကို ပို၍ေပးစြမ္းႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ အျခားေသာ သစ္ေတာ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားမွာ (၃) ကာဗြန္သိုမွီးထားျခင္း၊ (၄) သဘာဝအင္းဆက္ပိုးမ်ားေၾကာင့္ ဝတ္မႈန္ကူးျခင္းႏွင့္ သစ္ေစ့ ျပန႔္ႏွံ႔ျခင္း၊ ႏွင့္ (၅) သဘာဝအေျခခံ အပန္းေျဖလုပ္ငန္းႏွင့္ ခရီးသြားလုပ္ငန္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ေရေဝေရလဲေဒသကိုအကာအကြယ္ေပးျခင္း ၃၂။ ေရေဝေရလဲေဒသကိုအကာအကြယ္ေပးျခင္း၏ ဝန္ေဆာင္မႈတန္ဖိုးမွာ က်ပ္ ၇၀၀,၀၈၅ သန္း သို႔မဟုတ္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၇၂၁ သန္းခန႔္ ရွိမည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္ (Emerton ႏွင့္ Aung ၂၀၁၃)။ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား၏ ရာသီအလိုက္ ေရစီးေရလာ အတက္အက် ျဖစ္ေပၚမႈ ေလ်ာ့နည္းေစေရးႏွင့္ ေရအရည္အေသြး တည္ၿငိမ္ေစေရး တို႔သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အထူးအေရး ပါေသာ အခ်က္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ေရေဝေရလဲေဒသရွိ သစ္ေတာမ်ားသည္ ရြာခ်ေသာမိုးေရကို ထိန္းထားၿပီး ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ျပန္လည္ စီးဆင္းေစျခင္းအားျဖင့္ မိုးရာသီတြင္ ေရလႊမ္းမိုးမႈကို ေလ်ာ့ပါးေစျခင္း၊ ေရျပတ္လပ္မႈကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ျခင္း၊ ေႏြရာသီ၌ 16 ပုံ-၁၁ သစ္ေတာေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ကာဗြန္သိုမွီးထားျခင္း သစ္ႏွင့္ထင္း ၁၂.၂% ၈% သစ္မဟုတ္သည့္ ထြက္ကုန္ပစၥည္း ၇.၃% ကမ္း႐ိုးတန္း ကာကြယ္ျခင္း ၉.၇% ေရေဝေရလဲေဒသ ကာကြယ္ျခင္း ၉.၉% အင္းဆက္ျဖင့္ ဝတ္မႈန္ကူးျခင္း ၃၇.၄% ငါးမ်ားေပါက္ဖြားရာ ေနရာျဖစ္ျခင္း ၁၅.၅% ဇစ္ျမစ္ - Emerton ႏွင့္ Aung ၂၀၁၃ ဇယား-၅ သစ္ေတာေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၏ အေျခခံတန္ဖိုး တြက္ခ်က္ခန႔္မွန္းမႈမ်ား အေမရိကန္ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈ က်ပ္ (ဘီလ်ံ) ေဒၚလာ (သန္း) သစ္ႏွင့္သစ္ထုတ္ကုန္ ၅၆၅.၂ ၅၈၂.၁ သစ္မဟုတ္သည့္ထုတ္ကုန္ ၄၉၂.၀ ၅၀၆.၆ ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ား ၂၀.၀ ၂၀.၆ ေရေဝေရလဲေဒသသစ္ေတာမ်ား၏ကာကြယ္ျခင္း ၇၀၀.၁ ၇၂၁.၀ ဒီေရေတာမ်ား၏ကမ္း႐ိုးတန္းကာကြယ္ျခင္း ၆၈၆.၆ ၇၀၇.၁ သစ္ေတာကာဗြန္သိုမွီးထားျခင္း ၈၆၃.၉ ၈၈၉.၇ ဒီေရေတာမ်ား၏ငါးေပါက္ဖြားက်က္စားရာေနရာ ၁,၀၉၇.၆ ၁,၁၃၀.၄ အင္းဆက္ျဖင့္ဝတ္မႈန္ကူးျခင္း ၂,၆၄၉.၂ ၂,၇၂၈.၃ သဘာဝအေျခခံအပန္းေျဖျခင္းႏွင့္ခရီးသြားျခင္း ၈.၆ ၈.၈ သစ္ေတာက႑စုစုေပါင္း ၇,၀၈၃.၀ ၇,၂၉၄.၆ အထက္ပါစုစုေပါင္းမွ တိုက္႐ိုက္သစ္ေတာဝင္ေငြ ၁,၀၅၇ ၁,၀၈၈.၇ အျခားက႑ထုတ္ကုန္မ်ား၌တန္ဖိုးျဖည့္ျခင္း ၃,၇၅၅ ၃,၈၆၇.၅ ေဒသတြင္းပ်က္စီးမႈမွေရွာင္ရွားႏိုင္ျခင္း ၁,၄၀၇ ၁,၄၄၈.၆ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာပ်က္စီးမႈမွေရွာင္ရွားႏိုင္ျခင္း ၈၆၄ ၈၈၉.၇ ဇစ္ျမစ္ - Emerton ႏွင့္ Aung ၂၀၁၃ 17 အနိမ့္ဆုံး လိုအပ္သည့္ ေရစီးေရလာ အနက္ရွိေစရန္ ထိန္းထားႏိုင္ျခင္း စသည္တို႔ျဖင့္ သဘာဝေဘးအႏၲရာယ္ က်ေရာက္ႏိုင္ေခ် ကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးသည့္အတြက္ အေရးပါသည့္ အခန္းက႑တြင္ရွိၾကသည္။ ၃၃။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း ဧရာဝတီျမစ္ဝွမ္းေဒသ၌ ေရလႊမ္းမိုးမႈေၾကာင့္ အနည္းဆုံးလူ ၁၂၁ ဦး ေသဆုံးခဲ့ရၿပီး ပ်က္စီးဆုံးရႈံးမႈ တန္ဖိုးမွာ က်ပ္ ၁၄၆ သန္းခန႔္ရွိေၾကာင္း ခန႔္မွန္းၾကသည္ (Myanmar Business Today ၂၀၁၅)။ ဤေရလႊမ္းမိုးမႈမွာ ရာသီဥတု အလြန္အမင္း ျပင္းထန္လာျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ေသာ္လည္း မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္း ဧရာဝတီျမစ္အထက္ပိုင္းရွိ ေရေဝေရလဲ ေဒသမ်ား (အထူးသျဖင့္ စစ္ကိုင္းတိုင္းအထက္ပိုင္းႏွင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္) ၌ သစ္ေတာမ်ားျပဳန္းတီးမႈက ေရလႊမ္းမိုးမႈကို ပို၍ျပင္းထန္ ဆိုးရြားေစသည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္မ်ားတြင္လည္း အလားတူထပ္မံ၍ ဆက္တိုက္ေရလႊမ္းမိုးမႈမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ မွန္ကန္ေသာ ေရေဝေရလဲေဒသ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူးကို ႏိုင္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံရွိ Jebba ကန္၏ ေရဦး ေရဖ်ားဧရိယာမ်ား၌ သာဓကအျဖစ္ေတြ ႔ရွိႏိုင္သည္။ အဆိုပါဧရိယာတြင္ ေရေဝေရလဲေဒသ ထိန္းသိမ္းေရးအတြက္ သစ္ေတာမ်ားျပန္လည္ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ျခင္းႏွင့္ အျခားသဘာဝအေလွ်ာက္ ျပန္လည္ကုစားျခင္းတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ထိုလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္အတူ ေရြးခ်ယ္ထားေသာ ေျမတိုက္စားမႈထိန္းခ်ဳပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား၏ ကုန္က်စရိတ္ကို ဆန္းစစ္ေလ့လာ ျခင္းကိုလည္း ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ အေရးေပၚအေျခအေနသို႔ ေရာက္ရွိေနေသာ ဧရိယာမ်ားတြင္ သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္ တည္ေထာင္ေပးျခင္းသည္ ႏုန္းပို႔ခ်မႈကို အခ်ိဳ႕ေနရာမ်ား ၌ ၆၅.၆ ရာခိုင္ႏႈန္းထိ ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ခဲ့ၿပီး မည္သည့္ ထိန္းသိမ္းမႈမွ် မလုပ္ေဆာင္ဘဲ ထားရွိခဲ့လွ်င္ ျဖစ္ေပၚႏိုင္သည့္ ဆည္အတြင္းသို႔ ႏုန္းပို႔ခ်မႈအားကုစားရန္ ကုန္က်မည့္ စရိတ္၏ ၇၀.၅ မွ ၈၄.၉ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ေၾကာင္း ေလ့လာမႈ၏ ရလဒ္မ်ားက ျပသေနၾကသည္။ ဇစ္ျမစ္ - Adeogun ၂၀၁၈ ဒီေရေတာမ်ားက ကမ္း႐ိုးတန္းကိုအကာအကြယ္ေပးျခင္းႏွင့္ မုန္တိုင္းဒဏ္ခံရမႈေလ်ာ့ပါးေစျခင္း ၃၄။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အဓိကကမ္း႐ိုးတန္းေဒသ သုံးခုျဖစ္ေသာ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီးႏွင့္ တနသၤာရီတိုင္းေဒသ ႀကီးတို႔တြင္ ဒီေရေတာမ်ားကို ေတြ ႔ရွိႏိုင္သည္။ ဒီေရေတာမ်ားသည္ သစ္၊ ထင္း/မီးေသြး၊ NTFPs၊ ငါးမ်ား ေပါက္ဖြား က်က္စားရာ ေနရာ (ငါးေနငါးထိုင္ေတာမ်ား)၊ ဆိုင္ကလုန္းမုန္တိုင္းႏွင့္ ေလျပင္းတိုက္ခတ္မႈ ေဘးဒဏ္တို႔မွ ကာကြယ္ေပးရာ ေနရာ စသည္တို႔ အပါအဝင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ႐ုပ္ဝတၳဳပစၥည္းမ်ားႏွင့္ အကာအကြယ္ေပးျခင္း ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေထာက္ပံ့ေပးလွ်က္ ရွိသည္။ ၃၅။ ဒီေရေတာ တစ္ဟက္တာသည္ ကမ္း႐ိုးတန္’ တိုက္စားမႈကို ကာကြယ္ေပးျခင္းအတြက္ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ေငြေၾကး တန္ဖိုး အေနျဖင့္ က်ပ္ ၉၄၆,၀၀၀ ခန႔္ရွိၿပီး ျပင္းထန္ေသာ ဒီေရသက္ေရာက္မႈႏွင့္ အျခားေရလႈိင္းဒဏ္တို႔မွ ကာကြယ္ေပးျခင္းအတြက္ တစ္ႏွစ္လွ်င္ က်ပ္ ၆၂၁,၀၀၀ ခန႔္ ရွိမည္ဟု Emerton ႏွင့္ Aung ၂၀၁၃ တို႔က တြက္ခ်က္ခန႔္မွန္းထားသည္။ သို႔ျဖစ္၍ လက္ရွိ ဒီေရေတာ ပမာဏ (၂၀၁၁ ခုႏွစ္တြင္ ၄၆၇,၃၀၀ ဟက္တာ က်န္ရွိသည္) အားလုံးအတြက္ ဝန္ေဆာင္မႈ တန္ဖိုးမွာ ႏွစ္စဥ္ က်ပ္ ၆၈၇ ဘီလီယံ (အေမရိကန္ေဒၚလာ ၇၀၇ သန္း) ျဖစ္သည္။ လက္ရွိခန႔္မွန္းမႈမ်ားအရ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း ႏွစ္စဥ္ ဒီေရေတာ ၁၄,၆၁၉ ဟက္တာခန႔္ ပ်က္စီးဆုံးရႈံးလွ်က္ရွိရာ (Estoque et al. ၂၀၁၈) ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈတန္ဖိုး ဆုံးရႈံးမႈမွာ ေငြေၾကးအေနျဖင့္ တစ္ႏွစ္လွ်င္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂.၄ သန္းခန႔္ျဖစ္သည္။ ၃၆။ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသရွိ ဒီေရေတာမ်ားက အကာအကြယ္ေပးမႈ (သဘာဝအေျခခံအေဆာက္အဦ)၏ အေရးပါသည့္ အခန္း က႑ကို က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ အသိအမွတ္ျပဳထားၾကသည္။ အပူပိုင္းေဒသ ဆိုင္ကလုန္းမုန္တိုင္းမ်ား၊ ေရလႊမ္းမိုးမႈမ်ား၊ ငလ်င္ ဒဏ္ေၾကာင့္ေျမၿပိဳမႈမ်ားႏွင့္ ဆူနာမီေရလႈိင္းေဘးအႏၲရာယ္မ်ားအပါအဝင္ သဘာဝေဘး က်ေရာက္ႏိုင္ေခ်အရွိဆုံး ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံပါဝင္သည္ဟု သတ္မွတ္ထားၾကသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ ရာသီဥတုေဘးအႏၲရာယ္ က်ေရာက္ႏိုင္ေခ်ၫႊန္းကိန္း (Global Climate Risk Index) တြင္ ၁၈၇ ႏိုင္ငံအနက္ တတိယေနရာသို႔ ေရာက္ရွိေနၿပီး7 ေဘး အႏၲရာယ္စီမံခန႔္ခြဲျခင္းဆိုင္ရာ INFORM ၫႊန္းကိန္းအရ ၁၉၁ ႏိုင္ငံအနက္ စတုတၳေျမာက္ သဘာဝေဘးဒဏ္ခံရဖြယ္အရွိဆုံး ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။8 သဘာဝေဘးဒဏ္မ်ားေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ပ်မ္းမွ်ဆုံးရႈံးမႈ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂ ဘီလီယံ (ဂ်ီဒီပီ၏ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္း) ခန႔္ရွိသည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္။ သာဓကအေနျဖင့္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လႏွင့္ ဩဂုတ္လတို႔တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ သည့္ ေရလႊမ္းမိုးမႈႏွင့္ ေျမၿပိဳမႈမ်ားေၾကာင့္ ပ်က္စီးဆုံးရႈံးမႈတန္ဖိုးမွာ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁.၅၁ ဘီလီယံရွိမည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္ 7 https://www.germanwatch.org/sites/germanwatch.org/files/publication/20432.pdf. Accessed on March 17, 2017. 8 Inter-Agency Standing Committee (IASC) and European Commission 2019. http://www.inform-index.org/Portals/0/InfoRM/2019/Inform%202019%20 WEB%20spreads%20(3).pdf?ver=2019-02-07-113610-123. Accessed Feb. 25, 2019. 18 (ကမာၻ႔ဘဏ္အုပ္စု ၂၀၁၅)။ ဒီေရေတာမ်ားသည္ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသေန ျပည္သူမ်ားအတြက္ ထိေရာက္ေသာ ကာကြယ္မႈကို ေပးသည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ က်ေရာက္ခဲ့သည့္ ျပင္းထန္မႈအဆင့္ ၅ ရွိေသာ အပူပိုင္းေဒသ ဆိုင္ကလုန္းမုန္တိုင္း နာဂစ္သည္ ႏိုင္ငံ၏လတ္တေလာ သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ အဆိုးရြားဆုံး သဘာဝေဘးဒဏ္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ လူေပါင္း ၁၄၀,၀၀၀ ခန႔္ေသဆုံးခဲ့ၿပီး (Swiss Re ၂၀၀၉) လူဦးေရ ၈၀၀,၀၀၀ ခန႔္ ေနရာေျပာင္းေရႊ႕ ခဲ့ရကာ ပ်က္စီးဆုံးရႈံးမႈတန္ဖိုး အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၀ ဘီလီယံ ေက်ာ္ရွိခဲ့သည္။ မုန္တိုင္းဒဏ္ခံရေသာ ဧရိယာမ်ားတြင္ ေလျပင္းဒဏ္ႏွင့္ ေရလႊမ္းမိုးမႈေၾကာင့္ အေဆာက္အဦ၊ ကြၽဲႏြား၊ စိုက္ပ်ိဳး ေျမႏွင့္ ငါးလုပ္ငန္း ၉၀ မွ ၉၅ ရာခိုင္ႏႈန္း ပ်က္စီးဆုံးရႈံးခဲ့သည္။ ၃၇။ ကမ္း႐ိုးတန္းမ်ားတြင္ မွီတင္းေနထိုင္ၾကသည့္ ေဒသခံမ်ားအတြက္ အဓိကဝင္ေငြရရွိေစသည့္အျပင္ စီးပြားေရးအရလည္း အေရးပါၿပီး ျပည္ပပို႔ကုန္ဝင္ေငြ ရရွိေစေသာ ငါးလုပ္ငန္းအတြက္ ဒီေရေတာမ်ားသည္ ငါးသယံဇာတမ်ား အစဥ္တည္တံ့ေစေရး အတြက္ အထူးအေရးပါသည္။ ဒီေရေတာပမာဏ အမ်ားအျပားပိုင္ဆိုင္ၾကသည့္ အျခားေသာႏိုင္ငံမ်ား (ဗီယက္နမ္ႏွင့္ ဖိလစ္ပိုင္) မွ ကိန္းဂဏန္းမ်ားအရ ငါးလုပ္ငန္း၏ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ဒီေရေတာမ်ားေပါက္ေရာက္ရာေနရာမ်ား၌ လုပ္ကိုင္ၾကေၾကာင္း သိရွိ ရသည္။ ၂၀၁၂-၁၃ ခုႏွစ္အတြင္း ငါး၊ ပုစြန္ႏွင့္ ပင္လယ္သတၱဝါ ၂.၂ သန္းခန႔္ ဖမ္းဆီးရမိေၾကာင္း ခန႔္မွန္းၾကသည္။ Emerton ႏွင့္ Aung ၂၀၁၃ တို႔၏ ခန႔္မွန္းခ်က္မ်ားက ငါးလုပ္ငန္း ႏွင့္ဆက္ႏြယ္၍ ႏွစ္စဥ္ ေငြေၾကးအက်ိဳးအျမတ္ က်ပ္ ၁,၀၉၇,၅၇၄ သန္း (အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁,၁၃၀ သန္း) ခန႔္ ရရွိေၾကာင္းေဖာ္ျပသည္။ သစ္ေတာမ်ား အဆင့္အတန္း ယုတ္ေလ်ာ့က်ဆင္းျခင္း၏ ကုန္က်စရိတ္ႏွင့္ သစ္ေတာျပဳစု ထိန္းသိမ္းျခင္း၏ ကုန္က်စရိတ္မ်ား ႏႈိင္းယွဥ္ခ်က္ ၃၈။ Emerton ႏွင့္ Aung (၂၀၁၃) တို႔ကသစ္ေတာမ်ားျပဳစုထိန္းသိမ္းရာ၌ က်ခံရသည့္ကုန္က်စရိတ္ကို သစ္ေတာမ်ား အဆင့္အတန္း ယုတ္ေလ်ာ့က်ဆင္းျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ ကုန္က်မႈမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာျခင္းကိုလည္း ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ သစ္ေတာမ်ားကို အျခားေျမအသုံးခ်မႈသို႔ ေျပာင္းလဲျခင္း၊ အတန္းအစားခ်ျခင္းႏွင့္ သစ္ထုတ္ယူျခင္းတို႔မွ ေရတိုအက်ိဳးအျမတ္ ရရွိႏိုင္ေသာ္လည္း ထိုအက်ိဳးအျမတ္ကို ေရရွည္အဆက္မျပတ္ရရွိရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ သစ္ေတာမ်ားပ်က္စီးျပဳန္း တီးျခင္းႏွင့္ အဆင့္အတန္းက်ဆင္းျခင္းကို လက္ရွိအေျခအေနအတိုင္း ဆက္၍ျဖစ္ေပၚေစဦးမည္ဆိုပါက ႏိုင္ငံ့စီးပြားေရးအတြက္ (ေငြေၾကးအရလည္းေကာင္း၊ ေငြေၾကးမဟုတ္သည့္ တန္ဖိုးမ်ားအရလည္းေကာင္း) ဆုံးရႈံးမႈပမာဏမွာ ၂၀၃၁ ခုႏွစ္မတိုင္မီ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၇ ဘီလီယံ ေက်ာ္သည္အထိ ျဖစ္လာႏိုင္ဖြယ္ရာရွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း သစ္ေတာမ်ားကို တည္တံ့ေစမည့္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈ လမ္းေၾကာင္းကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့ပါက ႏိုင္ငံ့စီးပြားေရးမွာ ၂၀၃၁ ခုႏွစ္မတိုင္မီ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၂၂ ဘီလီယံႏွင့္ ညီသည့္ အက်ိဳးအျမတ္ကို ထပ္မံရရွိႏိုင္သည္။ ၃၉။ ေရတိုအက်ိဳးအျမတ္မွ်ကိုသာ ရယူျခင္းထက္ ထပ္ခါတလဲလဲ ရရွိမည့္အက်ိဳးစီးပြားကို ဖန္တီးထုတ္လုပ္ႏိုင္ရန္ သစ္ေတာ မ်ား ကို ေဂဟေဗဒအားျဖင့္ သန္စြမ္းမႈရွိသည့္ အေရးပါေသာ ‘သဘာဝအေျခခံအေဆာက္အဦ’မ်ားအျဖစ္ ထာဝစဥ္တည္တံ့ေရးစီမံ အုပ္ခ်ဳပ္လုပ္ကိုင္ရန္လိုအပ္သည့္ သာဓကကိုအထက္ပါေဖာ္ျပခ်က္က ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ျပသေနေလသည္။ ပုံ-၁၂ သစ္ေတာမ်ား အဆင့္အတန္းယုတ္ေလ်ာ့က်ဆင္းျခင္း၏ ေရတိုအက်ိဳးအျမတ္ႏွင့္ ေရရွည္ဆုံးရႈံးမႈမ်ား သစ္ေတာမ်ား အဆင့္အတန္းယုတ္ေလ်ာ့က်ဆင္းျခင္း သစ္ေတာထိန္းသိမ္းျခင္း ၁၀,၀၀၀ ၁၀,၀၀၀ ႏွစ္စဥ္တန္ဖိုး (က်ပ္ ဘီလီယံ) ႏွစ္စဥ္တန္ဖိုး (က်ပ္ ဘီလီယံ) ၉,၀၀၀ ၉,၀၀၀ ၈,၀၀၀ ၈,၀၀၀ ၇,၀၀၀ ၇,၀၀၀ ၆,၀၀၀ ၆,၀၀၀ ၅,၀၀၀ ၅,၀၀၀ ၄,၀၀၀ ေရတိုအက်ိဳးအျမတ္ ေရရွည္ဆုံးရႈံးမႈ ေရရွည္အက်ိဳးအျမတ္ ၄,၀၀၀ ၃,၀၀၀ ၃,၀၀၀ ၂၀၃၁ အထိစုစုေပါင္းဆုံးရႈံးမႈ - က်ပ္ ၁၆,၂၆၄ ဘီလီဘံ (USD ၁၆.၇ ဘီလီယံ) ၂,၀၀၀ ၂၀၃၁ အထိစုစုေပါင္းအက်ိဳးအျမတ္ - က်ပ္ ၂၁,၄၆၁ ဘီလီယံ (USD ၂၂.၁ ဘီလီယံ) NPV - က်ပ္ ၃,၉၀၀ ဘီလီယံ (USD ၄.၁ ဘီလီယံ) ၂,၀၀၀ NPV - က်ပ္ ၆,၄၅၄ ဘီလီယံ (USD ၆.၆ ဘီလီယံ) ၁,၀၀၀ ၁,၀၀၀ ၀ ၀ ၂၀၁၂ ၂၀၁၃ ၂၀၁၄ ၂၀၁၅ ၂၀၁၆ ၂၀၁၇ ၂၀၁၈ ၂၀၁၉ ၂၀၂၀ ၂၀၂၁ ၂၀၂၂ ၂၀၂၃ ၂၀၂၄ ၂၀၂၅ ၂၀၂၆ ၂၀၂၇ ၂၀၂၈ ၂၀၂၉ ၂၀၃၀ ၂၀၃၁ ၂၀၁၂ ၂၀၁၃ ၂၀၁၄ ၂၀၁၅ ၂၀၁၆ ၂၀၁၇ ၂၀၁၈ ၂၀၁၉ ၂၀၂၀ ၂၀၂၁ ၂၀၂၂ ၂၀၂၃ ၂၀၂၄ ၂၀၂၅ ၂၀၂၆ ၂၀၂၇ ၂၀၂၈ ၂၀၂၉ ၂၀၃၀ ၂၀၃၁ ဇစ္ျမစ္ - Emerton ႏွင့္ Aung ၂၀၁၃ 19 p!ipkm¥a; ၄၀။ က်န္ရွိေနေသးသည့္ သစ္ေတာဧရိယာ၏ သုံးပုံႏွစ္ပုံခန႔္မွာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား ေနထိုင္ၾကသည့္ေဒသမ်ား၌ တည္ရွိၾကသည္။ အဆိုပါဧရိယာ အမ်ားစုတြင္ အတိတ္ကာလကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေပၚခဲ့သည့္ မေက်နပ္မႈမ်ားႏွင့္ ဆက္လက္ ျဖစ္ေပၚေနဆဲ မတရားခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားကိုပင္ ေတြ ႔ရွိရသည္ (BMI ၂၀၁၈)။ ဤဧရိယာအမ်ားစုမွာ တပ္မေတာ္၊ အရပ္သား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ ႔မ်ား သို႔မဟုတ္ လူမ်ိဳးစုလက္နက္ကိုင္အဖြဲ ႔မ်ား (EAGs)အၾကား စစ္မက္ ျဖစ္ပြားရာေနရာမ်ားျဖစ္သည္။ ရခိုင္၊ ကခ်င္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္မ်ားမွာ ျဖစ္ပြားေနဆဲ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡမ်ား ျပင္းျပင္းထန္ထန္ စုစည္းျဖစ္ပြားရာ ေဒသမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ကခ်င္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္တို႔တြင္ မူလအေနအထား မပ်က္ယြင္းေသးေသာ သစ္ေတာမ်ား က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ က်န္ရွိေနဆဲျဖစ္သည္ (EIA ၂၀၁၅)။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ၿမိဳ႕နယ္ ၃၃၀ အနက္ ၁၁၈ ၿမိဳ႕နယ္တြင္ သိသာေပၚလြင္ေသာ၊ သို႔မဟုတ္ ထင္သာျမင္သာမရွိေသာ ပဋိပကၡမ်ား၏သက္ေရာက္မႈကို ခံစားေနၾကရသည္ဟု ခန႔္မွန္းထားသည္ (TAF ၂၀၁၇)။9 ပဋိပကၡမ်ားႏွင့္ သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းမွာ အျပန္အလွန္ ဆက္ႏြယ္ေနၾကသည္။ မတူညီေသာ အေျခအေနမ်ားအေပၚ မူတည္၍ ကြဲျပားျခားနားေသာ နည္းလမ္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေတြ ႔ရေသာ္လည္း သစ္ေတာအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ကို ပို၍ရွင္းလင္းစြာ အသိအမွတ္ျပဳျခင္း သည္ သစ္ေတာႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသည့္ ပဋိပကၡမ်ားကို ေလ်ာ့ပါးေစသည္ဟု ဆိုလွ်င္ ေလွ်ာ္ကန္မွ်တသည္ဟု ဆိုရေပမည္။ • သစ္ေတာသယံဇာတမ်ားသည္ ၎တို႔ထံမွရရွိေသာ အက်ိဳးအျမတ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ အၿပိဳင္အဆိုင္ ႀကိဳးပမ္းၾကျခင္းကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားေစရန္ ဆြဲေဆာင္မႈ ျဖစ္လာၿပီး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းစဥ္က ဖြဲ ႔စည္းတည္ရွိခဲ့ၾကသည့္ အဖြဲ ႔အစည္း မ်ားကို ျဖည္းျဖည္းခ်င္း တိုက္စားေနသည့္၊ တရားဥပေဒ စိုးမိုးမႈကိုပါ ထိခိုက္ေစသည့္ ‘သယံဇာတက်ိန္စာ’ ကို ျဖစ္ေပၚ ေစသည္။ • အျငင္းပြားမႈ၊ မၿငိမ္သက္မႈမ်ား ျဖစ္ေနသည့္ေနရာမ်ားတြင္ အထူးသျဖင့္ သစ္ထုတ္လုပ္ေနသည့္ ဧရိယာမ်ားတြင္ သစ္ေတာ လုပ္ငန္းကို စစ္ေရးျဖင့္ အေထာက္အကူျပဳျခင္းသည္ ပဋိပကၡကို ပိုမိုႀကီးထြားလာေစၿပီး ထိုေနရာမ်ား၌ ေစာင့္ၾကည့္ အကဲျဖတ္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္သေလာက္နီးပါး အေျခအေနသို႔ ေရာက္ရွိေစသည္။ • လက္နက္ကိုင္အုပ္စုမ်ား (အစိုးရအပါအဝင္) ၏ ဘ႑ာေငြရွာေဖြရာတြင္ စည္းကမ္းႏွင့္မညီသည့္ သစ္ထုတ္ျခင္းလုပ္ငန္း သည္ ေငြေၾကးအေထာက္အပံ့ေပးႏိုင္သည့္ အရင္းအျမစ္ျဖစ္လာသည္။ • ပဋိပကၡမ်ားသည္ လူမ်ိဳးစုဧရိယာမ်ား၌ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အေျခအေနဝန္းက်င္ကိုလည္း ပ်က္စီးေစသည္။ ဤအခ်က္သည္ လူမ်ိဳးစု ဆင္းရဲျခင္းႏွင့္ ဗမာဧရိယာမ်ား၌သာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကို ရရွိေစျခင္း ႏွစ္မ်ိဳးလုံးကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ၄၁။ သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ အျခားသဘာဝသယံဇာတမ်ား အေရးကိစၥသည္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မႈ ျဖစ္စဥ္တြင္ ႀကဳံေတြ ႔ရသည့္ အခက္အခဲျပႆနာ အမ်ားအျပားအနက္ တစ္ခုျဖစ္သည္။ အခ်က္အခ်ာက်သည့္ ျပႆနာမ်ားမွာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုအုပ္စုမ်ား၏ သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းအေပၚ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈေျဖေလ်ာ့ေပးေစလိုသည့္ ဆႏၵသေဘာထားမ်ား၊ ျပည္ေထာင္စု အဆင့္ႏွင့္ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီးမ်ားအၾကား ပိုမိုတန္းတူညီမွ်မႈရွိသည့္ အက်ိဳးအျမတ္ ခြဲေဝရယူလိုျခင္းတို႔ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေန သည္။ ဤအခ်က္ကို ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ျပည္ေထာင္စု သေဘာတူညီခ်က္ကလည္း အသိအမွတ္ျပဳထားၿပီးျဖစ္သည္ (National Reconciliation and Peace Center ၂၀၁၇)။ 9 https://asiafoundation.org/2017/10/18/contested-areas-myanmar-key-findings-new-asia-foundation-study/. 20 ပုံ-၁၃ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း လူမ်ိဳးစုလက္နက္ကိုင္အဖြဲ ႔မ်ား (EAGs) တည္ရွိမႈအေျခအေနျပေျမပုံ ဇစ္ျမစ္ - TAF ၂၀၁၇ 21 22 2 photo: ©Lesya Verheijen qs\etak‹ P∑´>sv\;mOpuMsMN˙c\. s^mMKn\≥K∑´mO 23 qs\etak‹ P∑´>sv\;mOpuMsMN˙c\. s^mMKn\≥K∑´mO qs\etaPuM;lWm\;mO ၄၂။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ႏိုင္ငံ့ေျမအက်ယ္အဝန္း၏ ၄၃ ရာခိုင္ႏႈန္း (ဟက္တာ ၂၉.၃၉ သန္းခန႔္) မွာ သစ္ေတာမ်ား ဖုံးလႊမ္းထား သည့္ ဧရိယာမ်ားျဖစ္ၾကသည္။10 ၎အနက္ ၄၂ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္မွာ ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာမ်ား ျဖစ္ၾကၿပီး ၅၈ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္မွာ ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာမ်ားျဖစ္သည္ (ဇယား-၇)။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ရွိ သစ္ေတာဧရိယာစုစုေပါင္းအနက္ ဟက္တာ ၃.၁၉ သန္းခန႔္ (သို႔မဟုတ္ သစ္ေတာမ်ား၏ ၁၁ ရာခိုင္ႏႈန္း) ကို ကနဦးသစ္ေတာမ်ား (ဆိုလိုသည္မွာ လူတို႔၏ ထိပါးသက္ေရာက္မႈကို သိသာစြာ မျမင္ေတြ ႔ႏိုင္ေသးသည့္ သစ္ေတာမ်ား) ဟုလည္းေကာင္း၊ က်န္သစ္ေတာမ်ားကို လူတို႔၏ ထိပါးသက္ေရာက္မႈကို သိသာစြာ ျမင္ေတြ ႔ႏိုင္ၿပီး သဘာဝအေလ်ာက္ ျပန္လည္ေပါက္ေရာက္ ႀကီးထြားၾကသည့္ သစ္ေတာမ်ား ဟုလည္းေကာင္း သတ္မွတ္ၾကသည္ (FAO၊ ၂၀၁၅)။ ၄၃။ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ သစ္ေတာမ်ားကို ေတာအမ်ိဳးအစားအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ဖြဲ ႔စည္းထားရာ ေတာင္ေပၚေတာႏွင့္ သမပိုင္း ေဒသအၿမဲစိမ္း ေတာ (၂၇ ရာခိုင္ႏႈန္း)၊ ရြက္ျပတ္ေရာေႏွာေသာေတာ (၃၈ ရာခိုင္ႏႈန္း)၊ အင္တိုင္းေတာ (၄ ရာခိုင္ ႏႈန္း)၊ ေျခာက္ေသြ႕ေတာ (၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း)၊ ၿခဳံေတာ (၂ ရာခိုင္ႏႈန္း)၊ အပူပိုင္းအၿမဲစိမ္းေတာ (၁၇ ရာခိုင္ႏႈန္း) ႏွင့္ ဒီေရေတာ (၁.၅ ရာခိုင္ႏႈန္း) တို႔ျဖစ္ၾကသည္ (MOECAF ၂၀၁၁-က)။ ၄၄။ Ecodev/ALARM ကဦးေဆာင္၍ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ သီးျခားေလ့လာခ်က္ (Bhagwat et al. ၂၀၁၇) အရ ႏိုင္ငံ့သစ္ေတာမ်ား၏ ၃၈ ရာခိုင္ႏႈန္းကသာလွ်င္ မူလအေနအထားမပ်က္ယြင္းေသးေသာ (ရြက္အုပ္ ဖုံးလႊမ္းမႈ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ အထက္ရွိေသာ) ေတာမ်ားဟု သတ္မွတ္ႏိုင္ေၾကာင္း သိရသည္ (ပုံ-၁၄)။ qs\etaepåk\erak\mOpma%N˙c\. ®pn\≥N˙M≥tv\r˙imOAe®KAen ၄၅။ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ားတြင္ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္၌ ေပါက္ေရာက္မႈထုထည္ပမာဏ ၁,၃၄၂,၁၁၈ ကုဗမီတာခန႔္ရွိသည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္ (FAO ၂၀၁၅) (ပုံ-၁၇)။ အဆိုပါေပါက္ေရာက္မႈမွာ က်ယ္ဝန္းေသာ ျပည္နယ္ႏွင့္တိုင္းေဒသႀကီးေလးခု (ကခ်င္၊ ရွမ္း၊ စစ္ကိုင္းႏွင့္ တနသၤာရီ) တြင္ စုစည္းတည္ရွိေနၿပီး ေပါက္ေရာက္မႈပမာဏ အားလုံး၏ ၇၈ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ကိုယ္စားျပဳလွ်က္ရွိသည္။ ၄၆။ ေပါက္ေရာက္မႈပမာဏ ကိန္းဂဏန္းမ်ားကို အေျခခံ၍ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ား၏ သစ္ေတာဇီဝျဒပ္ထု (ေျမေပၚ/ ေျမေအာက္ အစိတ္အပိုင္းမ်ားႏွင့္ ေႂကြက်မႈမ်ားအပါအဝင္ အေျခာက္အေလးခ်ိန္) ခန႔္မွန္းခ်က္မွာ မက္ထရစ္တန္ ၃,၃၀၀.၅၇ သန္းခန႔္ ျဖစ္သည္ (FAO ၂၀၁၅)။ သစ္ေတာကာဗြန္ပမာဏအေနျဖင့္ မက္ထရစ္တန္ ၁,၂၉၂.၈ သန္းခန႔္ ရွိမည္ဟုခန႔္မွန္းသည္။ ၄၇။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စီမံခန႔္ခြဲမႈဆိုင္ရာ ပိုင္းျခားမႈကို ဗမာလူမ်ိဳးအမ်ားစု ေနထိုင္သည့္ တိုင္းေဒသႀကီးမ်ားႏွင့္ ဗမာ မဟုတ္သည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား အဓိကေနထိုင္ရာ ျပည္နယ္မ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ခြဲျခားထားသည္။ ပုံ-၁၈ တြင္ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသ ႀကီးအလိုက္ ေျမဧရိယာႏွင့္သစ္ေတာဧရိယာပမာဏ ျပန႔္ႏွံ႔တည္ရွိမႈအေျခအေနကို ေဖာ္ျပထားသည္။ ပုံ-၁၈ (က) တြင္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ရွိ သစ္ေတာေျမႏွင့္ အျခားသစ္ပင္ ေပါက္ေရာက္သည့္ ဧရိယာတို႔ကို ခြဲျခား ျပသထားၿပီး ပုံ-၁၈ (ခ) တြင္ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ရွိ ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာႏွင့္ ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာ ပမာဏတို႔ကို ခြဲျခားျပသထားသည္။ အတန္းအစားအားလုံးကို FAO ၏ အဓိပၸါယ္ သတ္မွတ္ခ်က္အတိုင္း ခြဲျခားထားျခင္းျဖစ္သည္။ အျခား သစ္ပင္ေပါက္ေရာက္သည့္ေျမဟုသတ္မွတ္ေသာေတာမ်ားကို ဧရိယာ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ေတြ ႔ရွိရၿပီး တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေဒသမ်ားအတြင္း က်ေရာက္ေနသည့္ ဤေတာအမ်ိဳးအစားမွာ ေရႊ႕ေျပာင္း ေတာင္ယာစိုက္ပ်ိဳးၿပီး အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ စြန႔္ပစ္ထားခဲ့ၿပီးေနာက္ ျပန္လည္ေပါက္ေရာက္သည့္ဧရိယာမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ 10 ျမန္မာအစိုးရက သစ္ေတာမ်ားကို FAO ၏ သတ္မွတ္ခ်က္အတိုင္း အဓိပၸါယ္ဖြင့္သည္ - ၅ မီတာထက္ျမင့္ေသာ သစ္ပင္မ်ား ေပါက္ေရာက္ေနၿပီး ရြက္အုပ္ဖုံးလႊမ္းမႈ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ထက္ေက်ာ္သည့္ ၀.၅ ဟက္တာထက္က်ယ္ေသာေျမကို ‘သစ္ေတာ’ ဟု သတ္မွတ္သည္။ ဤသတ္မွတ္ခ်က္သည္ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ ၿမိဳ႕ ျပေျမအသုံးခ်မႈမ်ားႏွင့္ အက်ဳံးမဝင္ေပ (FAO၊ ၂၀၁၄)။ သစ္ေတာမ်ားကို ‘ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာ’ (ရြက္အုပ္ဖုံးလႊမ္းမႈ ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထက္) ႏွင့္ ‘ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာပ်က္’ (ရြက္အုပ္ဖုံးလႊမ္းမႈ ၁၀ မွ ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္း) ဟူ၍ ထပ္မံ ခြဲျခားထားသည္။ 24 ပုံ-၁၄ သစ္ေတာႏွင့္ေျမအသုံးခ်မႈ (၂၀၁၅) ဇစ္ျမစ္ - SERVIR-Mekong ၂၀၁၇. 25 ပုံ-၁၅ ပုံ-၁၆ က်န္ရွိေနေသးသည့္ မူလအေနအထား မပ်က္ယြင္း ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ က်န္ရွိေနေသးသည့္ က်ယ္ဝန္းေသာ သစ္ေတာ ေသးေသာ သစ္ေတာဧရိယာမ်ားျပေျမပုံ (၂၀၁၄) ဧရိယာမ်ားႏွင့္ မူလအေနအထား မပ်က္ယြင္းေသးေသာ သစ္ေတာ ဧရိယာမ်ားျပေျမပုံ ဇစ္ျမစ္ - Bhagwat et al. ၂၀၁၇ ဇစ္ျမစ္ - Bhagwat et al. ၂၀၁၇ ၄၈။ FD ၏ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ကိန္းဂဏန္းမ်ား(FAO ၏ ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာႏွင့္ ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္အညီ အတန္းအစားခြဲျခားထားသည့္ ကိန္းဂဏန္းမ်ား) အရ သစ္ေတာဧရိယာ၏ ၆၅ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ သုံးပုံႏွစ္ပုံ နီးပါးခန႔္သည္ လူနည္းစု တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု ေဒသမ်ားတြင္တည္ရွိသည္ (ပုံ-၁၈ (ခ))။ ဤအခ်ိဳးအစားသည္ အေၾကာင္းရင္း ေလးခုအေပၚ မူတည္၍ ယခုထက္ပင္ ပိုမိုႏိုင္ပါေသးသည္။ ပထမအခ်က္မွာ အဓိက သစ္ေတာ ေပါက္ေရာက္ရာ ေဒသႀကီးျဖစ္ေသာ တနသၤာရီကို တိုင္း ေဒသႀကီးအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားေသာ္လည္း ကမ္း႐ိုးတန္း မဟုတ္သည့္ ဧရိယာမ်ား၌ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု အုပ္စုမ်ားကသာ အဓိကေနထိုင္ၾကသည့္အခ်က္ျဖစ္သည္။ ဒုတိယအေနျဖင့္ စစ္ကိုင္းတိုင္းေဒသႀကီးအတြင္း သစ္ေတာဧရိယာအခ်ိဳးအစားအထူး ျမင့္မားသည့္ေဒသမွာ နာဂကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသျဖစ္ၿပီး ထိုေဒသရွိသစ္ေတာဧရိယာကို ဤတိုင္းေဒသႀကီးအတြက္ ယခု ခန႔္မွန္းခ်က္တြင္ ထည့္သြင္းထားျခင္း မရွိေသးေပ။ တတိယအေၾကာင္းရင္းမွာ အခ်ိဳ႕ေသာတိုင္းေဒသႀကီးမ်ား၏ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္တြင္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုအုပ္စုမ်ား အမ်ားစုအျဖစ္ ေနထိုင္ၾကျခင္း ျဖစ္သည္ (ဥပမာ - ပဲခူး)။ ေနာက္ဆုံး အခ်က္ အေနျဖင့္ ႏိုင္ငံ၏ အက်ယ္ဝန္းဆုံး အပိုင္းအျခားနယ္ေျမျဖစ္သည့္ ရွမ္းျပည္နယ္ ေဒသအမ်ားအျပား၌ အျခားသစ္ပင္ ေပါက္ေရာက္သည့္ေျမဟု သတ္မွတ္ေသာ ဧရိယာမ်ားမွာ FAO ၏ သစ္ေတာအျဖစ္ သတ္မွတ္ခ်က္ေဘာင္ေအာက္ ေရာက္ရွိ႐ုံမွ်သာျဖစ္၍ ထိုဧရိယာမ်ားကိုပါ ထည့္သြင္းလွ်င္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုေဒသမ်ားရွိ သစ္ေတာပမာဏ အခ်ိဳးအစားမွာ ယခုထက္သိသိသာသာ ပို၍ျမင့္မားလာဖြယ္ ရာရွိသည္။ 26 ပုံ-၁၇ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီးအလိုက္ သစ္ပင္ေပါက္ေရာက္မႈပမာဏ (ကုဗမီတာ) (၂၀၁၀) ၃၅၀,၀၀၀ သစ္ပင္ေပါက္ေရာက္မႈ ပမာဏ ၃၀၀,၀၀၀ ၂၅၀,၀၀၀ (ကုဗမီတာ) ၂၀၀,၀၀၀ ၁၅၀,၀၀၀ ၁၀၀,၀၀၀ ၅၀,၀၀၀ ၀ ကခ်င္ ရွမ္း စစ္ကိုင္း တနသၤာရီ ခ်င္း ရခိုင္ ကရင္ ပဲခူး မေကြး မႏၲေလး မြန္ ဧရာဝတီ ကယား ရန္ကုန္ ဇစ္ျမစ္ - FAO ၂၀၁၅ ပုံ-၁၈ (က) ႏွင့္ (ခ) ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီးအလိုက္ သစ္ေတာဧရိယာပမာဏ (ဟက္တာ) ၁၆,၀၀၀ ၁၆,၀၀၀ ၁၄,၀၀၀ ၁၄,၀၀၀ ၁၂,၀၀၀ ၁၂,၀၀၀ ၁၀,၀၀၀ ၁၀,၀၀၀ ၈,၀၀၀ ၈,၀၀၀ ၆,၀၀၀ ၆,၀၀၀ ၄,၀၀၀ ၄,၀၀၀ ၂,၀၀၀ ၂,၀၀၀ ၀ ၀ ရွမ္း ကခ်င္ စစ္ကိုင္း တနသၤာရီ ခ်င္း ကရင္ ပဲခူး မေကြး ကယား မႏၲေလး ဧရာဝတီ ေနျပည္ေတာ္ ရခိုင္ မြန္ ရန္ကုန္ ရွမ္း ကခ်င္ စစ္ကိုင္း တနသၤာရီ ခ်င္း ကရင္ ပဲခူး မေကြး ကယား ရခိုင္ မႏၲေလး ဧရာဝတီ မြန္ ရန္ကုန္ သစ္ေတာ အျခားသစ္ပင္ေပါက္ေရာက္ အျခား ‘ရြက္အုပ္ပိတ္’ ‘ရြက္အုပ္ပြင့္’ အျခားသစ္ပင္ေပါက္ေရာက္ သည့္ဧရိယာ ေတာ ေတာ သည့္ဧရိယာ အပါအဝင္ ဇစ္ျမစ္ - FAO ၂၀၁၆ (ေအ) ဇစ္ျမစ္ - သစ္ေတာဦးစီးဌာန ၂၀၁၀ qs\etae®mAtn\;Asa;K∑´®Ka;®Kc\; ၄၉။ အမ်ိဳးသားသစ္ေတာမူဝါဒတြင္ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းမႈ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ရွိေသာေျမမ်ားကို အမ်ားျပည္သူႏွင့္ သက္ဆိုင္ သည့္ အၿမဲတမ္းသစ္ေတာေျမ (PFE) အျဖစ္ တရားဝင္သတ္မွတ္ဖြဲ ႔စည္းရန္ ျပဌာန္းထားသည္။ အဆိုပါ PFE အတြင္းပါဝင္ေသာ သစ္ေတာေျမမ်ားကို (က) ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာမ်ား (သစ္ထုတ္ယူေရးအတြက္ ဦးစားေပးဧရိယာမ်ား) ႏွင့္ (ခ) ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ ေတာမ်ား (သစ္ထုတ္ယူေရးမွာ အဓိက ဦးစားေပးမဟုတ္ဘဲ ေဒသသုံးစြဲေရးကို အဓိကရည္ရြယ္သည္။) ဟူ၍ခြဲျခားထားၿပီး ႏိုင္ငံ့ေျမ ဧရိယာစုစုေပါင္း၏ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ရွိသည္ (၂၀၁၈ ကိန္းဂဏန္း)။ ထို႔အျပင္ သဘာဝ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား (PAs) ကို ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ ထိန္းသိမ္းေရးအတြက္ ရည္ရြယ္၍ တည္ေထာင္ထားရွိသည္ (ပုံ-၁၃)။ ဇယား-၆ တြင္ လက္ရွိ PFE တည္ရွိမႈ 27 အေျခအေနႏွင့္ အမ်ိဳးသား သစ္ေတာက႑ ပင္မစီမံကိန္း (NFMP) တြင္ပါရွိေသာ ရည္မွန္းခ်က္မ်ား ျပည့္မီေရးသို႔ ဦးတည္သည့္ တိုးတက္မႈအေျခအေနကို ေဖာ္ျပထားသည္။ အေျခခ်ေနထိုင္မႈရွိလာသည့္ သစ္ေတာဧရိယာအခ်ိဳ႕ကို ႀကိဳးဝိုင္းအျဖစ္မွ ပယ္ဖ်က္ ေနရသည့္တိုင္ ႀကိဳးဝိုင္းအသစ္မ်ားကို တိုးခ်ဲ႕ဖြဲ ႔စည္းေနေသာေၾကာင့္ PFE ပမာဏမွာ ျဖည္းျဖည္းခ်င္းတိုးတက္လွ်က္ရွိသည္။ ဇယား-၆ PFE တည္ရွိမႈအေျခအေန လက္ရွိဧရိယာ NFMP လ်ာထားခ်က္ အတန္းအစား လက္ရွိဧရိယာ (ha) (ေျမဧရိယာ၏ %) (ေျမဧရိယာ၏ %) ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာ ၁၂,၀၄၁,၆၀၁က ၁၇.၈ ၃၀ PPF ၅,၀၄၁,၃၆၄က ၇.၄၅ PA system ၃,၅၁၀,၆၈၅11 ၅.၈၅ ၁၀ မွတ္ခ်က္။ က- MRRP ၆ လပတ္တိုးတက္မႈ အစီရင္ခံစာ (၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ဧၿပီလမွ ေအာက္တိုဘာလထိ) ၅၀။ သစ္ေတာမ်ားကို အမ်ားျပည္သူ/အစိုးရပိုင္ ႀကိဳးဝိုင္းမ်ားအျဖစ္ ဖြဲ ႔စည္းျခင္းကို ၁၉ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းတြင္ စတင္ေဆာင္ရြက္ ခဲ့သည္။ ယေန႔တိုင္ ႀကိဳးဝိုင္းအျဖစ္ မဖြဲ ႔စည္းရေသးသည့္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ား က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ က်န္ရွိေနေသးသည့္ အတြက္ ႀကိဳးဝိုင္းဖြဲ ႔စည္းျခင္းမွာ မၿပီးဆုံးေသးေသာ လုပ္ငန္းစဥ္ျဖစ္ေနအျဖစ္ က်န္ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ယခင္က ‘အထက္ ျမန္မာျပည္’ ဟုေခၚဆိုခဲ့ၾကသည့္ ေဒသမ်ားတြင္ သစ္ေတာဧရိယာ အမ်ားအျပားကို ႀကိဳးဝိုင္းအျဖစ္ ဖြဲ ႔စည္းထားျခင္း မရွိေသးေပ။ ထိုသို႔မဖြဲ ႔စည္းရေသးျခင္းအတြက္ ျဖစ္ႏိုင္သည့္အေၾကာင္းရင္းမ်ားမွာ ေအာက္ပါတို႔ျဖစ္သည္။ • သစ္ထုတ္လုပ္ေရးအတြက္ တန္ဖိုးနိမ့္ျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ ဦးစားေပးဧရိယာမဟုတ္ျခင္း၊ • ပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္ ေရာက္ရွိရန္/ဆက္သြယ္ေရး ခက္ခဲျခင္း - ဤေဒသမ်ား၌ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္မႈမွ ကင္းလြတ္ ေနဆဲျဖစ္ႏိုင္သည္၊ • ေဒသခံမ်ား၏ ဓေလ့ထုံးတမ္းဆိုင္ရာ ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ကို ေတာင္းဆိုမႈမ်ားရွိေနျခင္း။ ၅၁။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စုစုေပါင္းသစ္ေတာဧရိယာ (ဟက္တာ ၂၉ သန္း) အနက္ ၄၁ ရာခိုင္ႏႈန္း သို႔မဟုတ္ ဟက္တာ ၁၁.၈ သန္းသာလွ်င္ PFE အတြင္းတည္ရွိသည္ (ျမန္မာ့ REDD+ မဟာဗ်ဴဟာအရ)။ PFE အျပင္ဘက္ရွိ သစ္ေတာ ဧရိယာအမ်ားစုမွာ ‘ေျမလြတ္ေျမ႐ိုင္းမ်ား’ (VFV) အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းခံရသည္။ PFE ၏ ၆၀.၄ ရာခိုင္ႏႈန္းကိုသာ သစ္ေတာ (ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာႏွင့္ ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာမ်ား) ဖုံးလႊမ္းလွ်က္ရွိသည္။ သစ္ေတာႏွင့္ သစ္ေတာမဟုတ္သည့္ေျမမ်ား ျပန႔္ႏွံ႔တည္ရွိမႈႏွင့္ PFE ကို စီမံ အုပ္ခ်ဳပ္မႈအရ ပိုင္းျခားထားျခင္းတို႔ကို ဇယား-၇ ၌ ေဖာ္ျပထားသည္။ ၅၂။ PFE ျပင္ပရွိ ႀကိဳးဝိုင္းအျဖစ္ မဖြဲ ႔စည္းရေသးသည့္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ားတြင္ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မရွိသည့္အတြက္ စည္းကမ္းႏွင့္မညီသည့္ ထုတ္ယူသုံးစြဲမႈမ်ားႏွင့္ ေျမအသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္း ျဖစ္ပြားရန္ ပို၍လြယ္ကူသည္။ ဓေလ့ထုံးတမ္းအရ ေဒသခံအစုအဖြဲ ႔မ်ား၏ စီမံခန႔္ခြဲမႈေအာက္တြင္ရွိေသာ သစ္ေတာမ်ားသည္လည္း တရားဝင္အသိအမွတ္ျပဳျခင္း ခံရရန္ နည္းလမ္းမ်ားမရွိသျဖင့္ အထူးသျဖင့္ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ျပင္ဆင္ျပဌာန္းသည့္ VFV ဥပေဒအရ လယ္ယာေျမအျဖစ္ ေျပာင္းလဲျခင္း အပါအဝင္ အျခားေျမအသုံးခ်မႈသို႔ ေျပာင္းလဲျခင္းခံရႏိုင္ေခ် မ်ားေလသည္။ ထုံးတမ္းစဥ္လာ အသုံးခ်ပိုင္ခြင့္မ်ားကို၊ အထူးသျဖင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု ဧရိယာမ်ားတြင္ တရားဝင္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္းသို႔ ဦးတည္သည့္ ရွင္းလင္းေသာ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို အလြန္ အမင္း လိုအပ္လွ်က္ရွိသည္။ 11 ဇစ္ျမစ္ - စီမံကိန္းႏွင့္ စာရင္းအင္းဌာန၊ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ၂၀၁၀၊ UN-REDD Programme (2013) UN REDD Myanmar REDD+ Readiness Roadmap တြင္ေဖာ္ျပထားသည့္ အတိုင္းျဖစ္သည္။ 28 ဇယား-၇ PFE အတြင္းႏွင့္ PFE ျပင္ပရွိ ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာႏွင့္ ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာမ်ား ဧရိယာပမာဏႏွင့္ ရာခိုင္ႏႈန္း (၂၀၁၅ ကိန္းဂဏန္း) (ျမန္မာ့ REDD+ မဟာဗ်ဴဟာ) ေျမအတန္းအစား ဖုံးလႊမ္းမႈအမ်ိဳးအစား ဧရိယာ (ဟက္တာ) ရာခိုင္ႏႈန္း ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာ ၅,၂၂၉,၁၁၅ ၇.၇ ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာ ၆,၅၇၀,၁၂၃ ၉.၇ သစ္ေတာဧရိယာစုစုေပါင္း ၁၁,၇၉၉,၂၃၈ ၁၇.၄ PFE အတြင္း အျခားေျမအသုံးခ်မႈ ၇,၅၂၆,၂၄၅ ၁၁.၁ ေရမ်က္ႏွာျပင္ ၂၀၉,၃၆၄ ၀.၃ ဧရိယာစုစုေပါင္း ၁၉,၅၃၄,၈၄၇ ၂၈.၉ ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာ ၆,၉၁၆,၄၇၀ ၁၀.၂ ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာ ၁၀,၃၃၁,၆၆၄ ၁၅.၃ သစ္ေတာဧရိယာစုစုေပါင္း ၁၇,၂၄၈,၁၃၃ ၂၅.၅ PFE ျပင္ပ အျခားေျမအသုံးခ်မႈ ၂၉,၅၂၂,၅၇၉ ၄၃.၆ ေရမ်က္ႏွာျပင္ ၁,၃၅၂,၄၀၉ ၂.၀ ဧရိယာစုစုေပါင္း ၄၈,၁၂၃,၁၂၂ ၇၁.၁ ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာ ၁၂,၁၄၅,၅၈၅ ၁၈.၀ ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာ ၁၆,၉၀၁,၇၈၆ ၂၅.၀ သစ္ေတာဧရိယာစုစုေပါင္း ၂၉,၀၄၇,၃၇၂ ၄၂.၉ ဧရိယာစုစုေပါင္း အျခားေျမအသုံးခ်မႈ ၃၇.၀၄၈,၈၂၄ ၅၄.၈ ေရမ်က္ႏွာျပင္ ၁,၅၆၁,၇၇၃ ၂.၃ ဧရိယာစုစုေပါင္း ၆၇,၆၅၇,၉၆၉ ၁၀၀ m¨wåd' √pedm¨eBac\N˙c\. Nuic\cMASc\.As^As√\m¥a; မူဝါဒႏွင့္ ဥပေဒမူေဘာင္ ၅၃။ သစ္ေတာက႑ မူဝါဒႏွငဥ ့္ ပေဒမူေဘာင္တ၏ ႔ို ပဓာနက်ေသာအခ်က္မ်ားတြင္ အဓိကအားျဖင့္ ျပည္ေထာင္စသု မၼတျမန္မာ ႏိုင္ငံဖြဲ ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံအေျခခံဥပေဒပါ ျပဌာန္းခ်က္၊ အမ်ိဳးသားသစ္ေတာမူဝါဒ(၁၉၉၅)၊ သစ္ေတာဥပေဒ(၂၀၁၈)၊ သစ္ေတာ နည္းဥပေဒမ်ား(၁၉၉၅) ႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသည့္ အမိန႔္/ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ား၊ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း ေဆာင္ ရြက္ျခင္းဆိုင္ရာ ၫြန္ၾကားခ်က္မ်ား (၂၀၁၆ တြင္ ပထမအႀကိမ္၊ ၂၀၁၉တြင္ ဒုတိယအႀကိမ္ ျပင္ဆင္)၊ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲႏွင့္ သဘာဝ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းဆိုင္ရာဥပေဒ (၂၀၁၈) တို႔ပါဝင္ၾကသည္။ ၅၄။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အဓိက သေဘာတူညီခ်က္မ်ား (ဥပမာ - ဇီဝမ်ိဳးစုံ မ်ိဳးကြဲသေဘာတူညီခ်က္ - ၁၉၉၂၊ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္းဆိုင္ရာ ပဲရစ္သေဘာတူညီခ်က္ - ၂၀၁၅) တြင္ ပါဝင္လက္မွတ္ေရးထိုးထားၿပီး တက္ႂကြသည့္ အဖြဲ ႔ဝင္ႏိုင္ငံလည္းျဖစ္သည္။ 29 • ဖြဲ ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံအေျခခံဥပေဒ၊ ၂၀၀၈ - သစ္ေတာမ်ားကို ဥပေဒပုဒ္မ ၉၆ ေအာက္ရွိ ဇယား (၁) တြင္ ထည့္သြင္းထားၿပီး ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီးအဆင့္ထက္ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္၏ စီရင္ပိုင္ခြင့္အျဖစ္ ထားရွိသည္။ • သစ္ေတာမူဝါဒ (၁၉၉၅) တြင္ သစ္ေတာမ်ားကို ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ စီမံခန႔္ခြဲမႈက ကိုင္တြယ္ေဆာင္ရြက္ရန္ မူေဘာင္ မ်ားျပဌာန္းထားသည္။ ႏိုင္ငံ့ဧရိယာ၏ ၃၀ရာခိုင္ႏႈန္းကို ႀကိဳးဝိုင္းေတာမ်ားႏွင့္ PFE အျဖစ္ လည္းေကာင္း၊ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကို သဘာဝထိန္းသိမ္းေရး နယ္ေျမမ်ားအျဖစ္လည္းေကာင္း ဖြဲ ႔စည္းေရးအပါအဝင္ ေဆာင္ရြက္ရမည့္ မူဝါဒလုပ္ငန္းမ်ားစြာကို ေထာက္ခံအႀကံျပဳထားသည္။ • ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း ၫႊန္ၾကားခ်က္ (၁၉၉၅ ခုႏွစ္ ၫႊန္ၾကားခ်က္ကို ျပန္လည္ တည္းျဖတ္ျပင္ဆင္ထားသည္။)တြင္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာမ်ား တည္ေထာင္ျခင္း၊ စီမံေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ အေသးစိတ္မူေဘာင္မ်ားကို ထည့္သြင္းျပဌာန္းထားသည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ျပင္ဆင္ျပဌာန္းခ်က္မွာ အစုအဖြဲ ႔ ပိုင္သစ္ေတာကို အေျခခံသည့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားဖြံ ႔ၿဖိဳးလာေရးကို အထူးတလည္အေလးေပးထားၿပီး အစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာမွ ရရွိသည္ထြက္ကုန္မ်ားႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားႏိုင္ရန္ ျပဌာန္းခ်က္မ်ား ထည့္သြင္းထား သည္။ • သစ္ေတာဥပေဒ (၂၀၁၈)၊ သစ္ေတာနည္းဥပေဒမ်ား (၁၉၉၅ - ထပ္မံတည္းျဖတ္ျပင္ဆင္ဆဲ) ႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသည့္ အမိန႔္/ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားတြင္ PFE မ်ားႏွင့္ PFE မ်ားအတြင္း ေပါက္ေရာက္ေနေသာ သစ္ပင္မ်ား အျပင္ စီမံခန႔္ခြဲမႈႏွင့္ အက်ဳံးဝင္သမွ်ကို ႏိုင္ငံေတာ္၏ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ထားရွိေရးဆိုင္ရာ အေျခခံျပဌာန္းခ်က္မ်ား ပါဝင္သည္။ အသစ္ ျပင္ဆင္ျပဌာန္းသည့္ ဥပေဒတြင္ ပုဂၢလိကက႑မွ ထြက္ရွိေသာ ကြၽန္းသစ္အပါအဝင္ သစ္မ်ားကို ပိုင္ဆိုင္မႈႏွင့္ပတ္သက္၍ ဝန္ႀကီးဌာနအား အသိေပးရန္အခ်က္ ပါဝင္ေနေသးေသာ္လည္း တစ္စိတ္တစ္ပိုင္း ေျဖေလ်ာ့ထားသည္။ လက္ရွိအေျခအေန တြင္ သစ္ေတာနည္းဥပေဒမ်ားကို ျပန္လည္တည္းျဖတ္ ျပင္ဆင္လွ်က္ရွိၿပီး ျပင္ဆင္ခ်က္၌ ပုဂၢလိကက႑ ထုတ္လုပ္မႈ အတြက္ မက္လုံးမ်ားႏွင့္ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား ပါဝင္လာႏိုင္ဖြယ္ရာရွိသည္။ • ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲႏွင့္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းဆိုင္ရာဥပေဒ (၂၀၁၈) - ဤဥပေဒ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားတြင္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးဆိုင္ရာ အစိုးရမူဝါဒကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရန္ႏွင့္ ဘူမိ႐ုပ္သြင္အရ တသီးတျခား ျခားနားမႈရွိသည့္ ဧရိယာမ်ား၊ မ်ိဳးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္လုနီးျဖစ္သည့္ သဘာဝမ်ိဳးစိတ္မ်ားႏွင့္ ၎တို႔ မွီတင္းက်က္စားရာ နယ္ေျမမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးရန္ စသည္တို႔ ပါဝင္သည္။ ဤဥပေဒ ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ လမ္းၫႊန္အျဖစ္ လက္ကိုင္ျပဳႏိုင္မည့္ နည္းဥပေဒမ်ားကို ျပည္သူမ်ားႏွင့္ အႀကံျပဳ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား ျပဳလုပ္ၿပီး ျပင္ဆင္ေရးဆြဲလွ်က္ရွိသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ကမာၻ႔ကုလသမဂၢ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ သေဘာတူညီ ခ်က္ကို ပါဝင္လက္မွတ္ ေရးထိုးထားသည္ႏွင့္အညီ ႏိုင္ငံအဆင့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲဆိုင္မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ ၅ ႏွစ္တာ လုပ္ငန္း စီမံခ်က္(NBSAP)ကို ေရးဆြဲထားၿပီးျဖစ္သည္။ NBSAP (၂၀၁၆-၂၀၂၀) တြင္ ေအာက္ပါဦးစားေပးလုပ္ငန္းမ်ားကို ထည့္ သြင္းထားသည္။ o စိုက္ခင္းမ်ား၊ သို႔မဟုတ္ စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲျခင္းခံရႏိုင္ေခ်ရွိသည့္ စီးပြားေရးအရ အေရးမပါေတာ့ေသာ သစ္ေတာေျမ ဟက္တာသန္းေပါင္းမ်ားစြာကို ျပန္လည္ျပဳစုတည္ေထာင္ျခင္း၊ ု င o ႏိင ္ ၏ ံ သႏၲာေက်ာက္တန္း ၁၅ ရာခိင ု ္ႏန ႈ ္းခန႔က ို ည္းေကာင္း၊ ကုန္းတြင္းပိင ္ လ ု ္း သဘာဝထိန္း သိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားၾကားရွိ အခ်က္အခ်ာက်ေသာ ကြက္လပ္မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ အစိုးရအစီအစဥ္ႏွင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျချပဳနည္းလမ္းမ်ား ္ ြင္းတိုးခ်ဲ႕ ဖြဲ ႔စည္းျခင္း၊ ျဖင့္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမကြန္ယက္အတြင္းသို႔ ထည့သ o ထုံးတမ္းစဥ္လာ အသုံးခ်ခြင့္ကို ေဒသရင္းအသိပညာမ်ားႏွင့္ အပင္မ်ိဳး႐ိုးဗီဇအရင္းအျမစ္မ်ား ကာကြယ္ေရးအတြက္ နည္းလမ္းတစ္ခုအျဖစ္ ႏိုင္ငံအဆင့္ဥပေဒက အသိအမွတ္ျပဳေရးႏွင့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲထိန္းသိမ္းေရးတြင္ ေဒသခံျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔မ်ား ပါဝင္လာေရး လက္ေတြ ႔က်ေသာ မက္လုံးမ်ားကို ထည့္သြင္းျပဌာန္းျခင္း။ • ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဥပေဒ (၂၀၁၂) ႏွင့္ နည္းဥပေဒမ်ား (၂၀၁၄) တြင္လည္း ကာကြယ္ထားေသာ ဧရိယာမ်ားႏွင့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲထိန္းသိမ္းေရးတို႔ႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ျပဌာန္းခ်က္မ်ားကို ထည့္သြင္းထားသည္။ ၅၅။ သစ္ေတာက႑ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံအဆင့္အစီအမံမ်ားကို ေရးဆြဲထားၿပီးျဖစ္ၿပီး လက္ရွိအေျခအေနတြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္။ • အမ်ိဳးသားသစ္ေတာက႑ပင္မစီမံကိန္း (၂၀၀၁/၂-၂၀၃၀/၁) ကို ႏိုင္ငံတစ္ဝန္း၌ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္မ်ားႏွင့္ သဘာဝထိန္း သိမ္းကာကြယ္ျခင္းအပါအဝင္ သစ္ေတာႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ား အားလုံးကို လႊမ္းၿခဳံႏိုင္ရန္ ေရးဆြဲထားသည္။ 30 ဤစီမံကိန္းတြင္ စီမံကိန္းနယ္ပယ္ႏွင့္ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား၊ မူဝါဒ/ဥပေဒႏွင့္ အဖြဲ ႔အစည္း စြမ္းေဆာင္ရည္ ပိုမိုအားေကာင္း ေစျခင္း၊ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈ လိုအပ္ခ်က္မ်ား၊ သဘာဝေတာမ်ား စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း၊ သစ္ေတာ စိုက္ခင္းမ်ား၊ သစ္ေတာကာကြယ္ျခင္း၊ ေရေဝေရလဲေဒသ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း၊ သစ္ေတာလုပ္ငန္းမ်ား၌ သက္ဆိုင္သူအားလုံး ပါဝင္ေစျခင္း၊ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ျခင္း၊ သစ္ေတာမ်ားမွထုတ္ယူသုံးစြဲျခင္း၊ သစ္အေျခခံ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား၊ ေဈ းကြက္တင္ ေရာင္းခ်ျခင္းႏွင့္ ေဈ းႏႈန္းသတ္မွတ္ျခင္း၊ ဇီဝစြမ္းအင္၊ NTFP၊ သစ္ေတာေျမဟု သတ္မွတ္မထားသည့္ ဧရိယာမ်ားရွိ သစ္ေတာသယံဇာတမ်ား၊ လူ႔စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ သုေတသနႏွင့္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး၊ တိုးခ်ဲ႕ပညာ ေပးေရး၊ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္းႏွင့္ အကဲျဖတ္ျခင္းတို႔ကို ထည့္သြင္းထားသည္။ • အပူပိုင္းေဒသစိမ္းလန္းစိုျပည္ေရးဘက္စုံစီမံကိန္းတြင္ လက္ရွိေျမအသုံးခ်မႈအေျခအေန၊ ေျမဆီလႊာထိန္းသိမ္းျခင္း၊ ေရ အရင္းအျမစ္မ်ားဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ သစ္ေတာမ်ားျပန္လည္တည္ေထာင္ျခင္း၊ သဘာဝေတာမ်ားစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း၊ ေလ့က်င့္ သင္ၾကားျခင္း/ သုေတသန/တိုးခ်ဲ႕ပညာေပးျခင္း၊ ထင္းအစားထိုးေလာင္စာမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ အေျခခံအေဆာက္ ဦမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ အဖြဲ ႔အစည္းစြမ္းေဆာင္ရည္ပိုမိုအားေကာင္းေစျခင္း၊ မူဝါဒႏွင့္ ဥပေဒမူေဘာင္၊ ေစာင့္ၾကပ္ ၾကည့္ရႈျခင္းႏွင့္ အကဲျဖတ္ျခင္းတို႔ပါဝင္သည္။ • ဒီေရေတာလုပ္ငန္းစီမံခ်က္ႏွင့္ အင္းေလးကန္ေရေဝေရလဲေဒသထိန္းသိမ္းေရး လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ တို႔သည္လည္း သစ္ေတာ ဧရိယာမ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္မႈရွိသည္။ • ႏိုင္ငံအဆင့္ REDD+ မဟာဗ်ဴဟာ ကိုေရးဆြဲေနဆဲျဖစ္သည္။ ဤမဟာဗ်ဴဟာတြင္ စီမံခန႔္ခြဲမႈမူေဘာင္၊ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈ ကို ျဖစ္ေစေသာ တြန္းအားမ်ား၊ သစ္ေတာျပဳန္းတီးျခင္းႏွင့္ အတန္းအစား က်ဆင္းျခင္းတို႔မွ ထုတ္လႊတ္မႈေလွ်ာ့ခ်ျခင္း (REDD+) ကို (ကမာၻ႔ကုလသမဂၢ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲျခင္းဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ မူေဘာင္ႏွင့္အညီ) အေကာင္အထည္ ေဖာ္ျခင္းႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ေလွ်ာ့ခ်ေရး ဗ်ဴဟာတို႔ပါဝင္သည္။ မဟာဗ်ဴဟာမူၾကမ္းမွာ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးျခင္းအဆင့္သို႔ ေရာက္ရွိေနၿပီျဖစ္ၿပီး ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ႏွစ္လည္ပိုင္းတြင္ အၿပီးသပ္ႏိုင္မည္ဟု ခန႔္မွန္းထားသည္။ ဤမဟာဗ်ဴဟာသည္ REDD+ ေဈ းကြက္ႏွင့္ အျခားေသာအရင္းအျမစ္မ်ား စသည္တို႔ႏွင့္ပတ္သက္၍ မည္သို႔ခ်ဥ္းကပ္ေဆာင္ရြက္ရမည္ဆို သည္ကို (အစိုးရႏွင့္ REDD+ ႏွင့္ဆက္စပ္ပတ္သက္သူမ်ားအား) လမ္းၫႊန္မႈျပဳႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ • ႏိုင္ငံ့အေျခအေနႏွင့္ သင့္ေလ်ာ္သည့္ ရာသီဥတုေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္မည့္လုပ္ငန္းအစီ အစဥ္ - ျမန္မာ့ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈ မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ (MCCSAP) ႏွင့္ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္တြင္ခ်မွတ္ခဲ့သည့္ ႏိုင္ငံအေျခအေနႏွင့္ သင့္ေလ်ာ္သည့္ ရာသီဥတုေလွ်ာ့ခ်ေရးဆိုင္ရာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္မည့္ လုပ္ငန္းအစီ အစဥ္ (NDC) တို႔တြင္ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈအေပၚ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ က်ယ္ျပန႔္ေသာ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထားသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သစ္ေတာက႑သည္ လြန္ကဲေသာ သက္ေရာက္မႈ ေဘးဒဏ္မွ ကာကြယ္ ေရးႏွင့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲမ်ား အစဥ္တည္တံ့ေရးတို႔အတြက္ ပဓာနက်သည့္ မ႑ိဳင္တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ၅၆။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲၿပီး ဟန္ခ်က္ညီေသာ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈစီမံကိန္း (MSDP) ၏ တတိယေျမာက္မ႑ိဳင္ ျဖစ္ေသာ ‘ျပည္သူမ်ားႏွင့္ ကမာၻေျမ’ ေခါင္းစဥ္ေအာက္ရွိ ပန္းတိုင္မ်ားသို႔ေရာက္ရွိေရးအတြက္ သစ္ေတာက႑ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ သည္လည္း အထူးအေရးပါသည့္ အခ်က္ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ပန္းတိုင္ (၅) ျဖစ္သည့္ ႏိုင္ငံသာယာ၀ေျပာေရးအတြက္ သဘာ၀သယံဇာတႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေရး ႏွင့္သက္ဆိုင္မႈရွိသည္။ ၅၇။ MONREC က ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ေရးဆြဲခဲ့သည့္ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ားျပန္လည္တည္ေထာင္ေရးစီမံကိန္း (MRRP) တြင္ ျမန္မာ့သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းမႈ ျပန္လည္တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာေရးအတြက္ သစ္ေတာစိုက္ခင္းမ်ား တည္ေထာင္ျခင္း အပါအဝင္ သစ္ေတာမ်ားျပန္လည္ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားကို တိုးျမႇင့္ရန္၊ သစ္ေတာျပဳန္းတီးျခင္းႏွင့္ အတန္းအစားက်ဆင္းျခင္း တို႔ကို တားဆီးကာကြယ္ရန္ စသည့္စီမံကိန္းရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား ျပည့္မီေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္မည့္ အစိုးရ၏ စီမံခ်က္မ်ားကို ေရးဆြဲေဖာ္ျပထားသည္။ MRRP ကို FD ႏွင့္ DZGD တို႔က အေကာင္အထည္ေဖာ္လွ်က္ရွိၿပီး ေဒသခံျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္းအတြက္ ရည္မွန္းခ်က္ႀကီးမားသည့္ လ်ာထားခ်က္မ်ားကိုလည္း ထည့္သြင္းထားသည္။ ၁၀ ႏွစ္တာ ေဆာင္ ရြက္မည့္ဤအစီအစဥ္တြင္ ၂၀၂၆ ခုႏွစ္ မတိုင္မီ PFE ဧရိယာမ်ားအတြင္းရွိ အတန္းအစားက်ဆင္းေနသည့္ သစ္ေတာမ်ား၊ ပ်က္စီးျပဳန္းတီးၿပီး သစ္ေတာေျမမ်ား၊ စုစုေပါင္း ဟက္တာ ၁.၂ သန္းခန႔္ကို ျပန္လည္ကုစားရန္ ရည္မွန္းထားသည္ (ဇယား-၈)။ ဤအစီအစဥ္ကို သစ္ေတာစိုက္ခင္းမ်ား၊ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း၊ သီးႏွံသစ္ေတာေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ သဘာဝေတာမ်ား ျပန္လည္မ်ိဳးဆက္ျခင္းႏွင့္ သဘာဝေတာမ်ားအတြင္း တန္ဖိုးျမႇင့္/ အားျဖည့္စိုက္ပ်ိဳးျခင္း စသည့္လုပ္ငန္းမ်ားကို ေပါင္းစပ္ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ ဤစီမံကိန္းကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္မည္ျဖစ္သည္။ MRRP ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ လွ်က္ရွိသည္မွာ တစ္ႏွစ္ခြဲခန႔္ရွိၿပီျဖစ္ၿပီး ရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို ျပည္နယ္ႏွင့္တိုင္းေဒသႀကီးမ်ားအလိုက္ ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္လ်က္ ရွိသည္။ 31 ဇယား-၈ MRRP ရည္မွန္းခ်က္မ်ား ရည္မွန္းခ်က္ ၿပီးစီးမႈ (၂၀၁၉ ခုႏွစ္၊ ေမလထိ) ေဆာင္ရြက္ရန္ ရည္မွန္းထားသည့္ MRRP လုပ္ငန္းမ်ား (ဟက္တာ) ဟက္တာ % အစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာတည္ေထာင္ျခင္း ၃၁၁,၈၇၅ ၆၃,၈၃၄ ၂၁ သဘာဝေတာမ်ား ျပန္လည္မ်ိဳးဆက္ျခင္း ၃၃၁,၃၉၂ ၂၃,၁၆၆ ၇ ပုဂၢလိကစိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္း ၁၁၅,၄၂၇ ၁၀,၉၆၅ ၁၀ စီးပြားေရးစိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္း ၆၅,၉၅၁ ၁၂,၈၀၀ ၁၉ သဘာဝေတာမ်ားတြင္ တန္ဖိုးျမႇင့္စိုက္ပ်ိဳးျခင္း ၅၉,၆၂၃ ၁၁,၀၉၉ ၁၉ စိုက္ခင္းေဟာင္းမ်ား ျပန္လည္ကုစားျခင္း ၄၅,၀၈၄ ၅,၅၅၀ ၁၂ ေက်းရြာသုံးစိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္း ၄၂,၃၃၃ ၄,၃၇၃ ၁၀ ေရေဝေရလဲစိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္း ၁၄,၀၀၂ ၂,၄၇၆ ၁၈ ဒီေရေတာစိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္း ၁၂,၀၂၀ ၂,၄၅၁ ၂၀ စိမ္းလန္းစိုျပည္ေရးစိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္း ၃,၂၃၉ ၂၈၃ ၉ ေတာင္ေပၚေဒသစိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္း ၅,၁၄၂ ၈၁၀ ၁၆ သီးႏွံ-သစ္ေတာေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးျခင္း ၆,၇၆၇ ၁,၅၀၃ ၂၂ စုစုေပါင္း ၈၈၃,၈၉၃ ၁၃၉,၃၁၃ မွတ္ခ်က္ - *MRRP အစီအစဥ္၌ ေတာင္ေစာင္းဧရိယာမ်ားတြင္ သစ္ေတာစိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္မည့္ အထူးရည္မွန္းခ်က္မ်ား၊ လက္ရွိတည္ေထာင္ၿပီး စိုက္ခင္းမ်ားကို ျပန္လည္ ကုစားျခင္းႏွင့္ အျခားနည္းပညာဆိုင္ရာေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို ထည့္သြင္းထားသည္။ ထိုနည္းတူ စြမ္းေဆာင္ရည္တည္ေဆာက္ေရး၊ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေရးႏွင့္ တိုးခ်ဲ႕ပညာေပးေရး၊ အဖြဲ ႔အစည္းဆိုင္ရာ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ ထင္းအစားထိုးေလာင္စာ (စြမ္းအားျမႇင့္မီးဖို) တိုးျမႇင့္သုံးစြဲေရး စသည္တို႔ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားကိုလည္း ထည့္သြင္းထားသည္။ ၅၈။ ဥေရာပသမဂၢ သစ္ေတာဥပေဒအတိုင္းလိုက္နာေစေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ကုန္သြယ္မႈ (EU-FLEGT) လုပ္ငန္းစဥ္တြင္ EU ေဒသတြင္းသို႔ တရားမဝင္သစ္ တင္သြင္းျခင္းကို ဟန႔္တားကာကြယ္ျခင္း၊ တရားဝင္ သစ္ေရာင္းလိုအားကို ျမႇင့္တင္ေပးျခင္း၊ တာဝန္ခံမႈရွိသည့္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းမွ ထုတ္လုပ္ေသာ သစ္ဝယ္လိုအားကို တိုးျမႇင့္ေပးျခင္းတို႔ႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ ၇ ခ်က္ကို ခ်မွတ္ထားသည္။ ဤလုပ္ငန္းစဥ္ အစျပဳျခင္း အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္၊ ဇႏၷဝါရီလတြင္ FLEGT အစပ်ိဳး အလုပ္႐ုံေဆြးေႏြးပြဲကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ EU တို႔ၾကား ဆႏၵအေလ်ာက္ ပါဝင္သည့္ သေဘာတူညီခ်က္ (VPA) တစ္ရပ္ကို ေအာင္ျမင္စြာ ခ်မွတ္ႏိုင္ရန္ ညႇိႏႈိင္းျပင္ဆင္ဆဲ အဆင့္သို႔ ေရာက္ရွိေနသည္။ ၅၉။ ျမန္မာႏိုင္ငံသစ္ေတာေထာက္ခံခ်က္ျပဳေရးေကာ္မတီ (MFCC) ကို ျမန္မာ့သစ္ေတာသယံဇာတမ်ား ေရရွည္တည္တံ့ ေစမည့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ျဖစ္ေပၚေစမည့္ သစ္ထုတ္ကုန္ စံခ်ိန္စံၫႊန္းမ်ား ေဖာ္ထုတ္ခ်မွတ္ရန္ ရည္ရြယ္ဖြဲ ႔စည္းခဲ့သည္။ ဤေကာ္မတီ သည္ ျမန္မာ့တရားဝင္သစ္ျဖစ္ေၾကာင္း အာမခံခ်က္ျပဳေရးစနစ္ (MTLAS) ႏွင့္ ျမန္မာ့သစ္ေတာ ေထာက္ခံခ်က္ျပဳေရး အစီအစဥ္ (MFCS) တို႔၏ ႏိုင္ငံအဆင့္အုပ္ခ်ဳပ္မႈအဖြဲ ႔အစည္းအျဖစ္ တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္။ qs\etam¥a;N˙c\. e®mAquM;K¥puic\K∑c\. သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းသည္ ေျမစီမံခန႔္ခြဲမႈစနစ္ႏွင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးမူဝါဒတို႔ႏွင့္လည္း နီးကပ္စြာ ခ်ိတ္ဆက္လွ်က္ ရွိသည္။ • စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ပင္မစီမံကိန္း (၂၀၀၀-၂၀၀၁ မွ ၂၀၃၀-၂၀၃၁) တြင္ ေျမလြတ္ေျမ႐ိုင္း ဟက္တာ ၄ သန္းခန႔္ကို ျပည္ပ ိ ္ပ်ိဳးေျမမ်ားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲရန္ ရည္မွန္း တင္ပို႔ရန္ အဓိကရည္ရြယ္၍ ရာဘာ၊ ဆီအုန္း၊ စပါး၊ ပဲ ႏွင့္ ႀကံ စသည့္ သီးႏွံစုက ထားသည္။ 32 • လယ္ယာေျမဥပေဒ (၂၀၁၂) တြင္ ေပါင္ႏွံေရာင္းခ်ႏိုင္ေသာ ပုဂၢလိကပိုင္ဆိုင္မႈႏွင့္ပတ္သက္၍ ဥပေဒေၾကာင္းဆိုင္ရာ အေျခခံမ်ားကို ထည့္သြင္းျပဌာန္းထားသည္။ • ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ေျမ႐ိုင္းမ်ား (VFV) စီမံခန႔္ခြဲေရးဥပေဒ (၂၀၁၂၊ ၂၀၁၈ တြင္ထပ္မံျပင္ဆင္သည္။) တြင္ ႀကိဳးဝိုင္းမဟုတ္ ေသးသည့္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ားအပါအဝင္ ယခင္ ‘အစိုးရစီမံပိုင္ခြင့္ ရွိေသာေျမ’မ်ားကို ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမ႐ိုင္း မ်ားအျဖစ္ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုထားသည္။ ဤေျမအတန္းအစားမွာ ပုဂၢလိကပိုင္ေျမႏွင့္ ႏိုင္ငံပိုင္ေျမမဟုတ္ဘဲ ႂကြင္းက်န္ ေသာ စီမံခန႔္ခြဲမႈဆိုင္ရာေျမျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုဧရိယာမ်ား၌ လက္ေတြ ႔က်က် လႊမ္းမိုးျဖစ္ေပၚ ေနသည့္ ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္စနစ္ျဖစ္ေသာ ယခင္ဓေလ့ ထုံးတမ္းဆိုင္ရာအခြင့္အေရးမ်ားကို ဤဥပေဒက အသိအမွတ္ျပဳထား ျခင္းမရွိေသးေပ။ ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမ႐ိုင္းမ်ား ဧက ၅၀,၀၀၀ အက်ယ္အဝန္းအထိ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီမ်ားအား ႏွစ္ရွည္ အငွါးခ်ထားျခင္းကို ဤဥပေဒက ခြင့္ျပဳထားသည္။ • အမ်ိဳးသားေျမအသုံးခ်မႈမူဝါဒ (NLUP) (၂၀၁၆) ကို ေျမႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ မူဝါဒမ်ား၊ ဥပေဒမ်ားအား ေပါင္းစပ္ေပးရန္ ရည္ရြယ္၍ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးျခင္းလုပ္ငန္းစဥ္ျဖင့္ ေရးဆြဲခဲ့သည္။ ဤမူဝါဒ အခန္း ၈ တြင္ ဓေလ့ထုံးတမ္းဆိုင္ရာ ေျမအသုံးခ်မႈ အခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္ ျပဳထားသည္။ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ အမ်ိဳးသားေျမဥပေဒကို ေရးဆြဲေနဆဲျဖစ္သည္။ ၆၀။ သစ္ေတာဧရိယာအမ်ားစုမွာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေဒသမ်ားအတြင္း၌ တည္ရွိသျဖင့္ ထုတ္လုပ္ႏိုင္စြမ္းရွိၿပီး ေရရွည္ တည္တံ့မည့္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈအတြက္ အေျခအေနေကာင္းမ်ား ဖန္တီးႏိုင္ရန္အတြက္ ပဋိပကၡမ်ားကို ေျဖရွင္းရန္ အထူး အေရးႀကီးသည္။ ထိုေဒသမ်ားမွာ ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္ (KIA)၊ ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအ႐ုံး (KNU)၊ ကရင္အမ်ိဳးသား လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္ (KNLA) ကဲ့သို႔ေသာအုပ္စုမ်ား လႈပ္ရွားမႈအားေကာင္းေသာေဒသမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ လက္ရွိျဖစ္ပြားဆဲ ပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုလက္နက္ကိုင္အုပ္စု (EAG) မ်ားသည္ ၎တို႔၏ စီမံခန႔္ခြဲမႈဆိုင္ရာစနစ္မ်ားကို တည္ ေဆာက္ထားၾကၿပီးျဖစ္သည္။ မၾကာေသးမီကာလအတြင္းက ထိုစနစ္မ်ားမွ ေအာက္ေဖာ္ျပပါမူဝါဒမ်ား ျဖစ္ေပၚလာၾကသည္။ • ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအ႐ုံးေျမမူဝါဒ ၂၀၁၅ (KNU ၂၀၁၅-က) • ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအ႐ုံးသစ္ေတာမူဝါဒ ၂၀၁၅ (KNU ၂၀၁၅-ခ) • ကရင္နီေျမမူဝါဒ ၂၀၁၆ • ကခ်င္ေျမသစ္ေတာမူဝါဒ (ေရးဆြဲေနဆဲ) ၆၁။ အခ်ိဳ႕ေသာတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုအုပ္စုမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ KNU သည္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္းကို အသိ အမွတ္ျပဳထားၿပီး အစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာမ်ားကိုပင္ တည္ေထာင္ထားရွိၿပီးျဖစ္သည္။ AP∑´>Asv\;m¥a; P∑´>sv\;mOAs^As√\ ၆၂။ သစ္ေတာက႑ကို သယံဇာတႏွင့္သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီးဌာန (MONREC)က တာဝန္ယူစီမံေဆာင္ ရြက္သည္။ ဝန္ႀကီးဌာနလက္ေအာက္တြင္ ဖြဲ ႔စည္းထားသည့္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန (FD) သည္ သစ္ေတာမ်ားအတြက္ အဓိက တာဝန္ရွိသည့္ အဖြဲ ႔အစည္းျဖစ္သည္။ FD ၏လက္ေအာက္တြင္ သက္ဆိုင္ရာဌာနမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတစ္ဝန္း၌ နယ္ေျမအေျခစိုက္႐ုံးမ်ား ကို ဖြဲ ႔စည္းထားရွိသည္။ (ပုံ-၁၉ ကိုၾကည့္ပါ။) 33 ပုံ-၁၉ MONREC ႏွင့္ FD တို႔၏ဖြဲ ႔စည္းပုံ သယံဇာတႏွင့္သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီးဌာန (MONREC) ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္သစ္ေတာက႑မ်ား သတၱဳက႑ ေျမတိုင္း သစ္ေတာ ျမန္မာ့သစ္ DZGD ECD ဦးစီးဌာန ဦးစီးဌာန လုပ္ငန္း သဘာဝ သဘာဝ ေရ၀ေေရလဲ ဝန္းက်င္ႏွင့္ သစ္ေတာ စီမံကိန္းႏွင့္ တိရစာၦန္ ေလ့က်င့္ေရး သုေတသန စစ္ေဆးေရး ေတာႏွင့္ ေဒသ တိုးခ်ဲ႕ပညာ သားငွက္ စီမံခန႔္ခြဲေရး ဘ႑ာေရး စာရင္းအင္း ဥယ်ာဥ္မ်ား ႏွင့္ သုေတသန ဌာန ဌာန စိုက္ခင္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေပးေရးဌာန တိရစာၦန္ ဌာန ဌာန ဌာန ဌာန ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးဌာန လုပ္ငန္းဌာန ဌာန ထိန္းသိမ္းေရး ဌာန ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီး ၁၄ ခုႏွင့္ ေနျပည္ေတာ္ နယ္ေျမအေျခစိုက္႐ုံးမ်ား ခ႐ိုင္႐ုံး ၆၈ ခု ၆၃။ MONREC ၏လက္ေအာက္ရွိ FD ႏွင့္ အျခားအခ်က္အခ်ာက်ေသာ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား၏ အခန္းက႑ႏွင့္ လုပ္ငန္းတာဝန္ မ်ားကို ေအာက္တြင္အႏွစ္ခ်ဳပ္ေဖာ္ျပထားသည္။ • FD - ထာဝစဥ္တည္တံ့သည့္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း၊ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲမ်ား ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းျခင္း၊ အတန္းအစား က်ဆင္းေနေသာ သစ္ေတာေဂဟစနစ္မ်ားကို ျပန္လည္တည္ေထာင္ျခင္း၊ ေရေဝေရလဲေဒသ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း၊ သုေတသန ႏွင့္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးတို႔ကို တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္သည္။ FD ၏ဌာနမ်ားအတြင္း သီးျခားဖြဲ ႔စည္းထားသည့္ယူနစ္မ်ား (ဥပမာ - FLTGT ယူနစ္၊ CF ယူနစ္ စသည္) ကိုထားရွိသည္။ • FD ခ႐ိုင္႐ုံးမ်ား ကို နယ္ေျမတာဝန္ခံ ၫႊန္ၾကားေရးမႈး၊ ခ႐ိုင္သစ္ေတာအရာရွိႏွင့္ ကြင္းတာဝန္ခံ သစ္ေတာဝန္ထမ္းမ်ားျဖင့္ ဖြဲ ႔စည္းထားၿပီး ခ႐ိုင္အတြင္းရွိ သစ္ေတာလုပ္ငန္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို တာဝန္ယူ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္သည္။ • သယံဇာတႏွင့္သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီးဌာန ၀န္ႀကီး႐ုံး သည္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း၊ အပူပိုင္းစိမ္းလန္းစိုျပည္ေရးဦးစီးဌာန၊ ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဦးစီးဌာန၊ ေျမတိုင္းဦးစီးဌာနအပါအ၀င္အျခားဦးစီး ဌာနမ်ား၏ လုပ္ငန္းမ်ားကို ခ်ိတ္ဆက္ ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္ေပးျခင္း၊ အျခားဝန္ႀကီးဌာနမ်ားႏွင့္ ညႇိႏႈိင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ပါသည္။ ၀န္ႀကီး႐ုံးသည္ သစ္ေတာက႑ဆိုင္ရာ မူ၀ါဒေရးရာကိစၥမ်ားကို အဓိက ေဆာင္ရြက္ပါသည္။ • MTE သည္ သစ္ေတာက႑၏ တစ္ခုတည္းေသာ ႏိုင္ငံပိုင္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းျဖစ္သည္။ ၎၏အဓိက လုပ္ငန္းႀကီးသုံးခုမွာ သစ္ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ျခင္း၊ (ျပည္တြင္းႏွင့္ျပည္ပ) ေဈ းကြက္မ်ားတြင္ ေရာင္းခ်ျခင္းတို႔ျဖစ္ၾကသည္။ (ပုံ-၂၀ ကိုၾကည့္ပါ။) MTE သည္ မၾကာေသးမီက ေဂဟအေျခခံခရီးသြား လုပ္ငန္းဌာနကို စတင္ဖြဲ ႔စည္းခဲ့သည္။ ၎မွာ သစ္ထုတ္ လုပ္ျခင္းႏွင့္ ေရာင္းခ်ျခင္းတို႔ကို တရားဝင္စီမံ ခန႔္ခြဲျခင္းျပဳလုပ္ရာ ဗဟိုခ်က္ျဖစ္သည္။ 34 ပုံ-၂၀ MTE ၏ဖြဲ ႔စည္းပုံ ဦးေဆာင္ ၫႊန္ၾကားေရးမႉး ေရာင္းဝယ္ေရး ေရာင္းဝယ္ေရး စီမံကိန္းႏွင့္ သစ္ အေျခခံ ဘ႑ာေရးႏွင့္ စီမံခန႔္ခြဲေရး သစ္ထုတ္ေရး ႏွင့္ သစ္စက္ ႏွင့္ သစ္စက္ အင္ဂ်င္နီယာ ေငြစာရင္း စာရင္းအင္း စက္မႈလုပ္ငန္း (ျပည္ပပို႔) (ျပည္တြင္း) ဇစ္ျမစ္ - MEITI ၂၀၁၉ • DZGD ကို ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္း အပူပိုင္းေဒသျပန္လည္စိမ္းလန္းစိုျပည္ေရးေဆာင္ရြက္ရန္ သီးျခားရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္တြင္စတင္ဖြဲ ႔စည္းတည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ပ်က္ယြင္းေနေသာသစ္ေတာေျမမ်ားတြင္ သစ္ေတာမ်ားျပန္လည္စိုက္ ပ်ိဳးျပဳစုျခင္း၊ သဘာဝေတာက်န္မ်ားကို ကာကြယ္ျခင္းႏွင့္ ျပဳစုထိန္းသိမ္းျခင္း၊ အပူပိုင္းေဒသပတ္ဝန္းက်င္အား ျပန္လည္ ကုစားျခင္းတို႔ကို တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္သည္။ မၾကာေသးမီက ျပန္လည္ျပင္ဆင္ခ်က္အရ DZGD ကတာဝန္ယူထားေသာ နယ္ေျမေဒသမ်ားတြင္ တိုင္းေဒသႀကီး သုံးခု (မႏၲေလး၊ စစ္ကိုင္းေအာက္ပိုင္းႏွင့္ မေကြး)၊ ခ႐ိုင္ေပါင္း ၁၂ ခုႏွင့္ ၿမိဳ႕နယ္ေပါင္း ၅၄ ခု၊ (ဂန႔္ေဂါခ႐ိုင္မပါ) အပူပိုင္း သစ္ေတာဧရိယာစုစုေပါင္း ၂၀.၁၇ သန္းခန႔္ပါဝင္သည္။ ႐ုံးခ်ဳပ္ကို ၫႊန္ၾကားေရးမႈးခ်ဳပ္႐ုံး၊ စီမံခန႔္ခြဲေရး ဌာန၊ စီမံကိန္း ဌာနႏွင့္ အင္ဂ်င္နီယာဌာနတို႔ျဖင့္ ဖြဲ ႔စည္းထားသည္။ နယ္ေျမ႐ုံးမ်ားတြင္ နယ္ေျမတာဝန္ခံ ၫႊန္ၾကားေရးမႈး႐ုံးမ်ား၊ ခ႐ိုင္ႏွင့္ ၿမိဳ႕နယ္႐ုံးမ်ားပါဝင္သည္။ ဖြဲ ႔စည္းပုံအရ အရာထမ္း ၁၃၇ ဦး၊ အမႈထမ္း ၃,၀၉၄ ဦး၊ စုစုေပါင္း ဝန္ထမ္း ၃,၂၃၁ ဦးျဖင့္ ဖြဲ ႔စည္း ထားသည္ (Whittle ၂၀၁၇)။ • ေျမတိုင္းဦးစီးဌာန - နယ္နိမိတ္သတ္မွတ္ျခင္းႏွင့္ စစ္ေဆးအတည္ျပဳျခင္းတို႔အတြက္ ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္ျပ ေျမပုံမ်ားႏွင့္ စီမံကိန္းဆိုင္ရာ ေျမပုံမ်ားထုတ္လုပ္ျခင္းကို တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္သည္။ • ECD - အမ်ိဳးသားပတ္ဝန္းက်င္မူဝါဒ၊ မဟာဗ်ဴဟာ၊ မူေဘာင္၊ စီမံကိန္းမ်ားေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံအဆင့္ စဥ္ဆက္မျပတ္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ လုပ္ငန္းစဥ္တြင္ ပတ္ဝန္းက်င္ေရးရာမ်ားကို ေပါင္းစပ္ထည့္သြင္းေရး လုပ္ငန္းစီမံခ်က္မ်ား အေကာင္ အထည္ေဖာ္ျခင္းတို႔ကို တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္သည္။ Alup\tuik\ny\m¥a; (WC) ၆၄။ သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္လုပ္ကိုင္မႈစီမံကိန္းအရ PFE အတြင္းရွိသစ္ေတာဧရိယာမ်ားကို အလုပ္တိုက္နယ္တစ္ခုခု ေအာက္ တြင္ ထည့္သြင္းသည္။ အလုပ္တိုက္နယ္အမ်ိဳးအစားအလိုက္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ား တည္ရွိမႈကို ပုံ-၂၁ တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။ ထုတ္လုပ္ေရးအလုပ္တိုက္နယ္တြင္ သစ္ေတာဧရိယာ အမ်ားဆုံးပါဝင္သည္ (၃၁.၅ ရာခိုင္ႏႈန္း)။ အမ်ားအားျဖင့္ ႀကိဳးဝိုင္းအျဖစ္ ဖြဲ ႔စည္းထားသည့္ သဘာဝေတာမ်ားျဖစ္ၾကၿပီး ျမန္မာ့ေရြးခ်ယ္ခုတ္လွဲျခင္းစနစ္ (MSS) ျဖင့္ သစ္ထုတ္ယူရန္ ရည္ရြယ္ဖြဲ ႔စည္းသည္။ ၆၅။ ဒုတိယအက်ယ္ဝန္းဆုံး အလုပ္တိုက္နယ္မွာ ေဒသေထာက္ပံ့ေရး/ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း အလုပ္တိုက္ နယ္ျဖစ္သည္ (၁၈.၅ ရာခိုင္ႏႈန္း)။ မည္သည့္အလုပ္တိုက္နယ္အတြင္းတြင္မွ် မပါဝင္ေသးေသာ သစ္ေတာဧရိယာမွာ ၂၁.၈ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ရွိသည္။ ေဒသေထာက္ပံ့ေရး/ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း အလုပ္တိုက္နယ္အတြင္းရွိ သစ္ေတာမ်ားမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ေတာမ်ား၊ ႀကိဳး၀ိုင္းေတာမ်ားျဖစ္ၿပီး၊ တစ္ခါတစ္ရံ ႀကိဳးျပင္ေတာမ်ားျဖစ္ကာ ေဒသလိုအပ္ခ်က္ အတြက္ စီမံခန႔္ခြဲသည္။ အျခားေသာ အလုပ္တိုက္နယ္မ်ားမွာ ကာကြယ္ထားေသာဧရိယာမ်ား၊ ဒီေရေတာ အလုပ္တိုက္နယ္၊ ေရေဝေရလဲ အလုပ္တိုက္နယ္ႏွင့္ သစ္မဟုတ္ေသာ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းအလုပ္တိုက္နယ္ တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ 35 ပုံ-၂၁ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၏ အလုပ္တိုက္နယ္ အမ်ိဳးအစားမ်ား (*ဖြဲ ႔စည္းရန္စီစဥ္ဆဲ PAs မ်ား အပါအဝင္) ၃၅၀,၀၀၀ WC မ်ားအတြင္းတြင္မပါဝင္သည့္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ား ၃၀၀,၀၀၀ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား WC* ၂၅၀,၀၀၀ ဒီေရေတာ WC ဟက္တာ (ေထာင္ေပါင္း) ၂၀၀,၀၀၀ ေရေဝေရလဲသစ္ေတာမ်ား WC ၁၅၀,၀၀၀ ေဒသေထာက္ပံ့ေရး/ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း WC သစ္ေတာစိုက္ခင္းမ်ားအလုပ္တိုက္နယ္ ၁၀၀,၀၀၀ ထုတ္လုပ္ေရးအလုပ္တိုက္နယ္ ၅၀,၀၀၀ သစ္မဟုတ္သည့္သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ား WC ၀ ဇစ္ျမစ္ - FAO ၂၀၁၅ 36 3 photo: ©Lesya Verheijen qs\eta®pon\;t^;®Kc\;®pœnaN˙c\. ®pon\;t^;esqv\.t∑n\;Aa;m¥a; 37 qs\eta®pon\;t^;®Kc\;®pœnaN˙c\. ®pon\;t^;esqv\.t∑n\;Aa;m¥a; qs\etam¥a; el¥a.på;SuM;ROM;mO ၆၆။ သစ္ေတာမ်ားေလ်ာ့ပါးဆုံးရႈံးမႈႏွင့္ ေျမအသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းတို႔ကို လြန္ခဲ့သည့္ ၂၅ ႏွစ္အထိ ေကာင္းစြာ မွတ္တမ္းတင္ ခဲ့ျခင္းမရွိေပ။ ဧရာဝတီျမစ္ေအာက္ပိုင္းႏွင့္ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသတို႔တြင္ ဆန္စပါးထုတ္လုပ္မႈ တိုးျမႇင့္ရန္အတြက္ ၁၉ ရာစု ေႏွာင္းပိုင္းမွစ၍ သစ္ေတာဧရိယာအေျမာက္အမ်ားကို စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ၁၉၇၀ ျပည့္လြန္ ႏွစ္မ်ားမွ စ၍ အႀကီးအက်ယ္သစ္ထုတ္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ သစ္ေတာမ်ား ပ်က္စီးျပဳန္းတီးျခင္း အစျပဳခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ၁၉၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ႏိုင္ငံ၏ ၇၄ ရာခိုင္ႏႈန္းကို သစ္ေတာမ်ားႏွင့္ သစ္ပင္ေပါက္ေရာက္သည့္ ဧရိယာမ်ားက ဖုံးလႊမ္းထားဆဲျဖစ္သည္ (FAO ၂၀၁၅ - ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အစီရင္ခံစာ)။ ၆၇။ FAO ၂၀၁၅ ႏွင့္ FAO ၂၀၁၆-က ကိန္းဂဏန္းမ်ားအရ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းမႈသည္ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အထိ ကာလအတြင္း ဟက္တာ ၄၁.၁၉၆ သန္း (ႏိုင္ငံ့ေျမဧရိယာ၏ ၆၁ ရာခိုင္ႏႈန္း) မွ ဟက္တာ ၂၉.၃၈၈ သန္း (ႏိုင္ငံ့ေျမဧရိယာ၏ ၄၃ ရာခိုင္ႏႈန္း) သို႔က်ဆင္းခဲ့သည္ (ပုံ-၂၁)။ သို႔ျဖစ္ရာ ဤကာလအတြင္း ဟက္တာ ၁၁.၈ သန္းခန႔္ ေလ်ာ့ပါးဆုံးရႈံးခဲ့သည္။ ပုံ-၂၂ ၁၉၇၅ - ၂၀၁၅ ကာလအတြင္း သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းမႈအေျပာင္းအလဲ ၅၀,၀၀၀ ၄၀,၀၀၀ ၃၀,၀၀၀ ၂၀,၀၀၀ ၁၀,၀၀၀ ၀ ၁၉၇၅ ၁၉၈၉ ၁၉၉၇ ၁၉၉၈ ၂၀၀၆ ၂၀၁၀ ၂၀၁၅ ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာ ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာ သစ္ေတာ ရင္းျမစ္၊ FAO ၂၀၁၅၊ ၂၀၁၆ ၆၈။ FD/FAO အစီရင္ခံစာမ်ားတြင္ ရြက္အုပ္ပြင့္ေတာမ်ားႏွင့္ ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာမ်ားကို ခြဲျခားေဖာ္ျပသည္။ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာမွာ ႏိုင္ငံ့ေျမဧရိယာ၏ တစ္ဝက္နီးပါးခန႔္ (၄၅ ရာခိုင္ႏႈန္း) ရွိခဲ့ေသာ္လည္း ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ယင္းပမာဏ၏ တစ္ဝက္ထက္နည္းေသာ ၁၈.၃ ရာခိုင္ႏႈန္းပတ္ဝန္းက်င္သို႔ က်ဆင္းသြားခဲ့ရာ သစ္ပင္ထူထပ္မႈအေျခအေန ဆိုးရြားစြာ ေလ်ာ့နည္း ဆုံးရႈံးသြားသည္ ဆိုသည့္အခ်က္ကို ျပသေနေလသည္။ 38 ၆၉။ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းမႈသည္ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း တစ္ႏွစ္လွ်င္ ပ်မ္းမွ် ၁.၂ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖင့္ ေလ်ာ့နည္း ခဲ့သည္ (FAO ၂၀၁၅)။ သစ္ေတာပ်က္စီးဆုံးရႈံးမႈႏႈန္းမွာ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္မွ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ ကာလအတြင္း တစ္ႏွစ္လွ်င္ ၁.၈ ရာခိုင္ႏႈန္း (အၾကမ္းအားျဖင့္ ၄၀၇,၀၀၀ ဟက္တာခန႔္) သို႔ ျမင့္တက္သြားခဲ့ရာ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ အဆိုပါကာလအတြင္း ကမာၻေပၚ၌ အသားတင္ သစ္ေတာဆုံးရႈံးမႈႏႈန္း တတိယေျမာက္ အမ်ားဆုံးႏိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ • ၁၉၉၀-၂၀၀၀ ကာလအတြက္ - ၁.၂ ရာခိုင္ႏႈန္း • ၂၀၀၀-၂၀၁၀ ကာလအတြက္ - ၀.၉ ရာခိုင္ႏႈန္း • ၂၀၁၀-၂၀၁၅ ကာလအတြက္ - ၁.၈ ရာခိုင္ႏႈန္း ၇၀။ မူလအေနအထား မပ်က္ယြင္းေသးသည့္ သစ္ေတာမ်ား (ရြက္အုပ္ဖုံးလႊမ္းမႈ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္အထက္) ေလ်ာ့နည္း က်ဆင္းမႈမွာ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ မွ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ ကာလအတြင္း တစ္ႏွစ္လွ်င္ ၀.၉၄ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္ၿပီး ဟက္တာ ၂ သန္းေက်ာ္ ဆုံးရႈံး ခဲ့သည္ (Bhagwat et al. ၂၀၁၇)။ ၇၁။ Bhagwat et al. ၂၀၁၇ ၏အဆိုအရ ႏိုင္ငံေနရာအႏွံ႔အျပား သစ္ေတာမ်ားပ်က္စီးဆုံးရႈံးခဲ့ေသာ္လည္း ဆုံးရႈံးမႈမွာ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ေဒသမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း၊ ကခ်င္၊ တနသၤာရီ၊ ခ်င္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္း၊ ပဲခူး ေတာင္ ပိုင္းႏွင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္းတို႔တြင္ စုစည္းျဖစ္ေပၚခဲ့သည္။ ၇၂။ ကခ်င္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ရွိ ပဋိပကၡဧရိယာမ်ားတြင္ အလြန္အကြၽံအျဖစ္ဆုံး ေလ်ာ့နည္းပ်က္စီးမႈကို ေတြ ႔ရွိရသည့္နည္းတူ ၂၀၀၀ - ၂၀၁၄ အတြင္း အလြန္အကြၽံသစ္ထုတ္ျခင္း၏ အက်ိဳးဆက္ေၾကာင့္ စစ္ကိုင္းတိုင္းေဒသႀကီးတြင္လည္း အလားတူ ဆုံးရႈံးမႈကို ေတြ ႔ရွိရသည္။ ေလ်ာ့နည္းဆုံးရႈံးမႈမွာ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း ႀကိဳးဝိုင္းျပင္ပဧရိယာမ်ား၌ ၁၁.၇၃ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္ၿပီး ႀကိဳးဝိုင္းဧရိယာမ်ားအတြင္း၌ ၁၀.၃၂ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္သည္ (Treue et al. ၂၀၁၆)။ ၇၃။ မူလအေနအထား မပ်က္ယြင္းေသးသည့္ သစ္ေတာမ်ား ေလ်ာ့နည္းဆုံးရႈံးမႈမွာ ထုတ္လုပ္ႏိုင္စြမ္းထက္ ပိုမိုထုတ္ယူျခင္း ေၾကာင့္ ၂၃ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ အေျခခံအေဆာက္အဦသို႔ ေျပာင္းလဲျခင္းေၾကာင့္ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ သီးႏွံ (ဆီအုန္း၊ ရာဘာ၊ ႀကံ) အႀကီးစားစိုက္ခင္းမ်ား တည္ေထာင္ျခင္းေၾကာင့္ ၂၇ ရာခိုင္ႏႈန္း အသီးသီးျဖစ္သည္ဟု အဆိုပါေလ့လာမႈက ခန႔္မွန္းသည္။ ဒီေရေတာမ်ား ၇၄။ ဒီေရေတာပမာဏေလ်ာ့နည္းဆုံးရႈံးမႈမွာ အထူးစိုးရိမ္ဖြယ္ျဖစ္သည္။ ၇၅။ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း ျမန္မာ့ဒီေရေတာမ်ား အသားတင္ဆုံးရႈံးမႈမွာ ၁၉၁,၁၂၂ ဟက္တာ ျဖစ္သည္ (Treue၊ Springate-Baginski ႏွင့္ Htun ၂၀၁၆)။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒီေရေတာဖုံးလႊမ္းမႈမွာ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွစ၍ စိုးရိမ္ဖြယ္ႏႈန္း ျဖစ္ေသာ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ၁၄,၆၁၉ ဟက္တာ (၂.၂ ရာခိုင္ႏႈန္း) ႏႈန္းျဖင့္ ေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းလွ်က္ရွိသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ႏွင့္ ဧရာဝတီေဒသတို႔တြင္ ဒီေရေတာမ်ားဆုံးရႈံးမႈမွာ အသိသာအထင္ရွားဆုံး ျဖစ္သည္။ ဒီေရေတာမ်ားေလ်ာ့နည္း ဆုံးရႈံးမႈေၾကာင့္ ေရေငြ ႔ပ်ံမႈ၊ ကာဗြန္သိုမွီးထားမႈႏွင့္ သစ္ပင္ဖုံးလႊမ္းမႈ ပမာဏမ်ား ေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းလာသည္။ ၇၆။ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အတြင္း ဒီေရေတာမ်ား ေလ်ာ့နည္းဆုံးရႈံးမႈ၏ ၈၇.၆ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ စပါးစိုက္ပ်ိဳး ဧရိယာ တိုးခ်ဲ႕ ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး (Richards & Fries ၂၀၁၆) ၁.၆ ရာခိုင္ႏႈန္းသာလွ်င္ ငါးေမြးျမဴျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ 39 ပုံ-၂၃ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း ဒီေရေတာပမာဏေျပာင္းလဲမႈအေျခအေန (၂၀၀၀-၂၀၁၄) ဒီေရေတာမ်ားတိုးပြားမႈ ဒီေရေတာမ်ားဆုံးရႈံးမႈ ဇစ္ျမစ္ - Estoque et al. ၂၀၁၈ ဇီဝျဒပ္ထုႏွင့္ကာဗြန္ဆုံးရႈံးမႈ ၇၇။ FAO ၏ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တင္ျပခ်က္တြင္ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္၌ ဇီဝျဒပ္ထုတန္ ၄,၃၄၂ သန္း ရွိခဲ့ရာမွ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္၌ တန္ ၃,၃၀၁ သန္းသို႔ေလ်ာ့က်သြားသျဖင့္ အဆိုပါကာလအတြင္း ဇီဝျဒပ္ထု ၂၄ ရာခိုင္ႏႈန္းဆုံးရႈံးခဲ့ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္ (ပုံ-၂၄)။ ဤပမာဏမွာ သစ္ေတာကာဗြန္အေနျဖင့္ တန္ ၂,၁၂၂ သန္းမွ ၁,၆၁၅ သန္း (သို႔မဟုတ္ ၂၄ ရာခိုင္ႏႈန္း) ေလ်ာ့က်သြားျခင္းျဖစ္သည္။ ဖန္လုံအိမ္ဓာတ္ေငြ ႔ ထုတ္လႊတ္မႈအေနျဖင့္ ေျမအသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာမ်ားမွ ထုတ္လႊတ္မႈသည္ တစ္ႏိုင္ငံလုံး၏ အေထြေထြ ထုတ္လႊတ္မႈမ်ားအနက္ အမ်ားဆုံးျဖစ္သည္ဟုခန႔္မွန္းသည္။ ကမာၻ႔သယံဇာတမ်ားအဖြဲ ႔ (WRI) ရာသီဥတု ေစာင့္ ၾကည့္ေရး၏ ကိုးကားေဖာ္ျပခ်က္အရ ေျမအသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာမ်ားမွ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ ဓာတ္ေငြ ႔ ပမာဏ ၁၀၅.၁၁ မီဂါတန္ကို ႏွစ္စဥ္ထုတ္လႊတ္လွ်က္ရွိသည္။ ဒုတိယအမ်ားဆုံးမွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑မွျဖစ္ၿပီး ႏွစ္စဥ္ ထုတ္လႊတ္မႈ ၆၆.၅၁ မီဂါတန္ျဖစ္သည္။ ၇၈။ ျမန္မာ့သစ္ေတာကာဗြန္ထုတ္လႊတ္မႈ ရည္ၫႊန္းပမာဏအဆင့္ (FREL) သည္ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း ္ ွန္းသည္ (သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈတစ္ခုတည္းမွပင္) တစ္ႏွစ္လွ်င္ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုဒ္ ၄၈,၆၀၇,၅၁၁ တန္ရွိသည္ဟု ခန႔မ (MONREC ၂၀၁၈)။ 40 ပုံ-၂၄ ကာဗြန္ပမာဏ (တန္သန္းေပါင္း) ေျပာင္းလဲမႈအေျခအေန ၁,၈၀၀ ၁,၆၀၀ ၁,၄၀၀ ေျမမ်က္ႏွာျပင္အထက္ဇီဝ ၁,၂၀၀ ျဒပ္ထုအတြင္းရွိကာဗြန္ပမာဏ ၁,၀၀၀ ေျမမ်က္ႏွာျပင္ေအာက္ဇီဝ ၈၀၀ ျဒပ္ထုအတြင္းရွိကာဗြန္ပမာဏ ၆၀၀ ၄၀၀ ေႂကြက်မႈမ်ားမွ ကာဗြန္ပမာဏ ၂၀၀ ၀ ၁၉၉၀ ၂၀၀၀ ၂၀၀၅ ၂၀၁၀ ၂၀၁၅ ဇစ္ျမစ္ - FAO ၂၀၁၅ ေပါက္ေရာက္ေနေသာသစ္ပမာဏ ၇၉။ သစ္ေတာျပဳန္းတီးျခင္းႏွင့္ အတန္းအစားက်ဆင္းလာျခင္း ပုံစံမ်ားသည္ သစ္ပင္ေပါက္ေရာက္မႈပမာဏ၊ အထူးသျဖင့္ အႀကီးအက်ယ္ သစ္ထုတ္မႈမ်ားက အဓိကထားသည့္ သစ္ထြက္ရွိမႈမ်ားေသာ သစ္ပင္မ်ားေလ်ာ့နည္းလာျခင္းႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ေန သည္။ သစ္ထြက္သည့္ အဓိကသစ္မ်ိဳး ဆယ္မ်ိဳး၏ပါဝင္မႈမွာ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္၌ ၄၇ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိၿပီး ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မတိုင္မီ ၁၅ ရာခိုင္ႏႈန္းသာရွိေတာ့သည့္ အေျခအေနသို႔ ေလ်ာ့က်သြားသည္ (Htun ၂၀၀၉)။ ၈၀။ FAO ၏ တင္ျပခ်က္က ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္အတြင္း သစ္မ်ိဳးအမ်ားစု ပါဝင္ေပါက္ေရာက္မႈ မွန္မွန္သာက်ဆင္း ေနသည္ကို ျပသေနေသာ္လည္း က်ဆင္းသည့္ႏႈန္းမွာ ဤကာလေနာက္ပိုင္းတြင္ အရွိန္ႏႈန္းပိုမ်ားလာဖြယ္ရာရွိသည္ (ပုံ-၂၅)။ ပုံ-၂၅ ေပါက္ေရာက္မႈပမာဏခန႔္မွန္းခ်က္ - ကာလအလိုက္သစ္မ်ိဳးမ်ားေပါက္ေရာက္မႈ အေျပာင္းအလဲအေျခအေန (ကုဗမီတာ သန္းေပါင္း) (၁၉၉၀-၂၀၁၀) ၁,၈၀၀ အျခား ၁,၆၀၀ ေတာင္သရက္ ၁,၄၀၀ ဘိုင္ သစ္ယာ ၁,၂၀၀ ပ်ဥ္းကတိုး ၁,၀၀၀ ေထာက္ၾကန႔္ ၈၀၀ အင္ၾကင္း ၆၀၀ သေျပ ကြၽန္း ၄၀၀ အင္ ၂၀၀ ကညင္ ၀ ၁၉၉၀ ၂၀၀၀ ၂၀၀၅ ၂၀၁၀ 41 qs\eta®pon\;t^;esqv\.t∑n\;Aa;m¥a; ၈၁။ သစ္ေတာမ်ားကို ပ်က္စီးျပဳန္းတီးေစသည့္ အဓိကတြန္းအားမ်ားမွာ ေအာက္ပါတို႔ျဖစ္သည္။ • ေျမအသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္း - အဓိကအားျဖင့္ စိုက္ပ်ိဳးေျမအျဖစ္ေျပာင္းလဲျခင္းႏွင့္ သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္းတို႔အတြက္ ရည္ရြယ္၍ PFE အတြင္းႏွင့္ PFE ျပင္ပႏွစ္ခုလုံးမွ သစ္ေတာဧရိယာ ဟက္တာတစ္သန္းခန႔္ကို ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း စီးပြားျဖစ္စိုက္ခင္းမ်ားႏွင့္ သတၱဳတူးေဖာ္ေရးနယ္ေျမမ်ားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲခဲ့သည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္(Lim et al.၊ ၂၀၁၇)။ • လမ္းေဖာက္လုပ္ျခင္းႏွင့္ အျခားအေျခခံအေဆာက္အအုံဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈ - ရြက္အုပ္ပိတ္ေတာမ်ားႏွင့္ ဦးစားေပး သဘာဝထိန္းသိမ္း ေရးနယ္ေျမမ်ားတြင္ ေတြ ႔ရွိရသည့္ အဓိကတြန္းအားတစ္ခုျဖစ္သည္။ ေျမအသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္း ၈၂။ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဥပေဒေၾကာင္းဆိုင္ရာမူေဘာင္က ေအာက္ပါစီမံခန႔္ခြဲမႈ ေျမအတန္း အစားသုံးမ်ိဳး ကို အေျခခ်ေနထိုင္ရန္ မဟုတ္သည့္ ေက်းလက္ေျမမ်ားအျဖစ္ျပဌာန္းထားသည္။ (က) အၿမဲတမ္း စိုက္ပ်ိဳးေျမ (လယ္ယာေျမ စီမံခန႔္ခြဲေရးႏွင့္ စာရင္းအင္းဦးစီးဌာန [DALMS] ကစီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။)၊ (ခ) PFE (FD ကစီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။) ႏွင့္ (ဂ) VFV ေျမမ်ား (DALMS ကစီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္)။ (VFV ေျမတန္းအစားတြင္ ႀကိဳးျပင္ေတာမ်ားအျဖစ္ FD ကသတ္မွတ္ေသာ ေျမမ်ားႏွင့္ ေဒသခံအစုအဖြဲ ႔မ်ား ထုံးတမ္းစဥ္လာအရ အသုံးျပဳလွ်က္ရွိေသာ ေျမအမ်ားစုပါဝင္သည္။) ပုံ-၂၆ ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမ႐ိုင္းမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္သည့္ေျမႏွင့္ က်န္ရွိေသာ သစ္ေတာဧရိယာမ်ား ျပန႔္ႏွံ႔တည္ရွိမႈ အေျခအေနျပေျမပုံ ဇစ္ျမစ္ - Groupe de Recherches et d'Echanges Technologiques (GRET) / Mekong Region Land Governance (MRLG) ၂၀၁၈၊ Bharwat et al. ၂၀၁၇ 42 ၈၃။ ယေန႔က်န္ရွိေသာ သစ္ေတာဧရိယာအမ်ားစုမွာ PFE ျပင္ပႏွင့္ ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမ႐ိုင္းမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္သည့္ ေျမတြင္ တည္ရွိၿပီး အဆိုပါ သစ္ေတာဧရိယာ အမ်ားစုမွာ ေဒသထုံးတမ္းဓေလ့၏ စီမံခန႔္ခြဲမႈ ေအာက္တြင္ တည္ရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေျမအသုံးခ်မႈႏွင့္ အခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳေသာ ‘ဓေလ့ထုံးတမ္းဆိုင္ရာေျမ’ အမ်ိဳးအစားကို သတ္မွတ္ျပဌာန္းထားျခင္း မရွိေသးေပ။ ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေျမအသုံးခ်မႈကို အသိအမွတ္ျပဳျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ အျခား လက္ခံႏိုင္သည့္ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ ပုံစံတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို သတ္မွတ္ျပဌာန္းေပးျခင္းသည္ PFE ျပင္ပရွိသစ္ေတာမ်ားအား ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ေရးအတြက္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္ခ်က္ျဖစ္သည္။ (ပုံ-၂၆ ကိုၾကည့္ပါ။) ၈၄။ VFV ေျမမ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာက႑မ်ားမွ ဝန္ႀကီးဌာနမ်ား၏ မူဝါဒႏွင့္ ဥပေဒမ်ားအၾကား လိုက္ေလ်ာညီေထြမရွိဘဲ ကြဲလြဲေနသည့္ ျပဌာန္းခ်က္မ်ား က်န္ရွိေနပါေသးသည္။ ဥပမာ VFV ေျမမ်ားကို စိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားအျဖစ္ တိုးျမႇင့္အသုံးျပဳရန္ ခ်မွတ္ထားေသာ MOALI လက္ေအာက္ရွိ DALMS ၏မူဝါဒရည္မွန္းခ်က္မွာ FD ၏ ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ေတာမ်ား တိုးခ်ဲ႕ ဖြဲ ႔စည္းရန္ မူဝါဒလ်ားထားခ်က္ႏွင့္ အၿပိဳင္အဆိုင္ျဖစ္၍ေနသည္။ ဤအခ်က္မွာ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြက္ အထူးစိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ ၈၅။ ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ေျမ႐ိုင္းမ်ား စီမံခန႔္ခြဲေရးဥပေဒ (၂၀၁၈) တြင္ စီးပြားျဖစ္စိုက္ပ်ိဳးေရးစီမံကိန္းမ်ား၌ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကို အားေပးျမႇင့္တင္ရန္ ဦးတည္ခ်က္ထားရွိသည္။ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း မူလအေနအထား မပ်က္ယြင္းေသးသည့္ သစ္ေတာဧရိယာ ဟက္တာ ၂ သန္းခန႔္ ဆုံးရႈံးခဲ့သည့္အနက္ ခန႔္မွန္းေခ် ဟက္တာ တစ္သန္းခန႔္မွာ သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးေျမ အျဖစ္ေျပာင္းလဲရန္ႏွင့္ အေျခခံအေဆာက္အအုံမ်ား ေဆာက္လုပ္ရန္ အေျပာင္ရွင္းလင္းျခင္းစသည့္ သစ္ေတာမဟုတ္ေသာ အသုံးခ်မႈသို႔ ေျပာင္းလဲျခင္းေၾကာင့္ ဆုံးရႈံးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ (Bhagwat et al.၊ ၂၀၁၇)။ ေနာက္ထပ္ ဟက္တာ ၀.၅၄ သန္းမွာ ဆီအုန္း၊ ရာဘာ၊ ႀကံ စေသာ သီးႏွံစိုက္ခင္းမ်ားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲျခင္းခံခဲ့ရသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဟက္တာ ၂ သန္းအနက္ စုစုေပါင္း ဟက္တာ ၁.၅၄ သန္းမွာ ေျမအသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္းေၾကာင့္ ဆုံးရႈံးခဲ့ရသည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။ စိုက္ပ်ိဳးေရးဆိုင္ရာ အဓိက ေျမ အသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္းႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။ • (ဆီအုန္း၊ ရာဘာ၊ ႀကံ၊ ငွက္ေပ်ာႏွင့္ အျခားသီးႏွံမ်ားအတြက္) အႀကီးစား ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ျပဳျခင္းကို MOALI မူဝါဒႏွင့္ GAD၊ DALMS (ယခင္ ေၾကးတိုင္ႏွင့္ ေျမစာရင္းဦးစီးဌာန-SLRD) တို႔က က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ လွ်က္ရွိသည္။ အေထြေထြရည္မွန္းခ်က္မွာ အထူးသျဖင့္ စပါးစိုက္ပ်ိဳးေရး ဧရိယာျပင္ပ၌ စီးပြားျဖစ္စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ ငန္းကို ျမႇင့္တင္ရန္ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း အႀကီးစား ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ျပဳျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာမူဝါဒတို႔ၾကား ညႇိႏႈိင္း ေဆာင္ရြက္မႈမွာ အားနည္းေနသည္။ သစ္ပင္ေပါက္ေရာက္မႈေကာင္းေသာ သစ္ေတာဧရိယာအမ်ားအျပားကို အေျပာင္ ရွင္းျခင္းမွ တရားမဝင္ သစ္ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ျခင္းႏွင့္ တရားမဝင္ ေျမအသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္းသို႔ ဦးတည္သြားခဲ့သည့္ သာဓက မ်ားစြာကို ေတြ ႔ရွိရသည္။ ဆီအုန္းစိုက္ပ်ိဳးရန္အတြက္ ခြင့္ျပဳေပးခဲ့သည့္ ဤသို႔ေသာ ေျမအသုံးခ် ခြင့္ျပဳျခင္းမ်ား ကို ၿမိတ္ေဒသတစ္ဝိုက္တြင္ အမ်ားအျပားေတြ ႔ရသည္။ • အေသးစားစိုက္ပ်ိဳးေျမတိုးခ်ဲ႕ျခင္း - ျဖည္းျဖည္းခ်င္း တိုးပြားလာေသာ လူဦးေရႏွင့္ စနစ္က်ေသာ ေျမအသုံးခ်မႈ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး အစီအစဥ္မ်ား ကင္းမဲ့ျခင္းတို႔သည္ သစ္ေတာ ဧရိယာ အမ်ားအျပား အပါအဝင္ ရႏိုင္သမွ်ေျမမ်ား၌ အေသးစားစိုက္ပ်ိဳးေျမ တိုးခ်ဲ႕ျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ၁၉၅၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားမွစ၍ ေနရာေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ရသူမ်ားမွာ တစ္ခါတစ္ရံ သစ္ေတာ ဧရိယာမ်ားအတြင္း၌ အေျခခ်ေနထိုင္ၾကရသည္။ ပဋိပကၡမ်ားေၾကာင့္ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ၾကရျခင္းသည္ ယေန႔တိုင္ ျပႆနာတစ္ရပ္အျဖစ္ တည္ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ၈၆။ ဆီအုန္းစိုက္ခင္းမ်ားမွာ တနသၤာရီ၌သာ ေတြ ႔ရွိရၿပီး အျခားသီးႏွံမ်ားျဖစ္ေသာ ရာဘာ၊ ကြမ္းသီး၊ ငွက္ေပ်ာႏွင့္ ႀကံ တို႔မွာမူ ႏိုင္ငံတစ္ဝန္း၌ တိုးခ်ဲ႕စိုက္ပ်ိဳးၾကသည္။ ရာဘာစိုက္ပ်ိဳးမႈကို လ်င္ျမန္စြာ တိုးခ်ဲ႕လာခဲ့ၿပီး၂၀၁၅-၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ရာဘာ စိုက္ပ်ိဳးဧရိယာေပါင္း ၆၂၅,၁၀၅ ဟက္တာခန႔္ရွိသည္ဟု MOALI ကခန႔္မွန္းသည္။ ရာဘာစိုက္ပ်ိဳးေျမ၏ ၆၈ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္မွာ မြန္၊ တနသၤာရီ၊ ကရင္ တို႔၌ ရွိၿပီး ရွမ္း၊ ပဲခူးႏွင့္ ကခ်င္တို႔၌ ၂၄ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ရွိသည္။12 ရာဘာေဈ းႏႈန္း က်ဆင္းလာျခင္းအျပင္ အျခားႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ ျမန္မာ့ရာဘာထုတ္ကုန္မ်ား၏ အရည္အေသြးမွာ နိမ့္က်ျခင္းေၾကာင့္ ရာဘာတိုးခ်ဲ႕စိုက္ပ်ိဳးမႈမွာ ေလ်ာ့နည္းသြားၿပီျဖစ္သည္။ ရာဘာစိုက္ခင္းအမ်ားစုမွာ လုပ္ငန္းလည္ပတ္မႈ မရွိေတာ့ေပ။ ရာဘာေဈ းႏႈန္း က်ဆင္းလာျခင္းေၾကာင့္ စိုက္ခင္းေဟာင္းမ်ားမွ ထြက္ရွိသည့္ ရာဘာသစ္ကို သစ္ျဖတ္စႏွင့္ ထင္းထုတ္လုပ္ရန္ ေရာင္းခ်ၾကသည္။ 12 ျမန္မာ REDD+ မဟာဗ်ဴဟာ (မူၾကမ္း) 43 သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္း ၈၇။ သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္းေၾကာင့္ သစ္ေတာဆုံးရႈံးမႈ အနည္းဆုံး ၄၆,၀၀၀ ဟက္တာခန႔္ရွိသည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္ (Connette၊ ၂၀၁၆)။ ဆုံးရႈံးသည့္ဧရိယာ အားလုံးနီးပါးမွာ ကခ်င္၊ စစ္ကိုင္းႏွင့္ မႏၲေလးတို႔မွျဖစ္သည္။ သတၱဳ တူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္းမွာ MONREC ၏စီမံခန႔္ခြဲမႈေအာက္သို႔ ေရာက္ရွိလာၿပီး မူဝါဒႏွင့္စည္းကမ္းခ်က္အသစ္မ်ားကို ေရးဆြဲလွ်က္ရွိသည္။ သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္းက႑၊ အထူးသျဖင့္ ေက်ာက္စိမ္းတူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္း အုပ္ခ်ဳပ္မႈအားနည္းျခင္းေၾကာင့္ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈအျပင္ ပတ္ဝန္းက်င္ ညစ္ညမ္းမႈကိုသာမက အခ်ိဳ႕ေသာျဖစ္ရပ္မ်ား၌ လူမႈပဋိပကၡမ်ားကိုပါ ျဖစ္ေပၚေစခဲ့သည္။ ျမန္မာျပည္ေျမာက္ပိုင္း ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား တစ္ေလွ်ာက္တင ိ ည့္ တြင္းပြငသ ြ ္ တူးေဖာ္ေလ့ ရွသ ့္ တၱဳတူးေဖာ္ျခင္းမွာလည္း မူလအေနအထား မပ်က္ယင ြ ္းေသးသည့သ ္ စ္ေတာမ်ား ျပဳန္းတီးမႈ၏ အျခားေသာ အဓိကအေၾကာင္းရင္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ဥပမာ - ဥ႐ုေခ်ာင္းတစ္ေလွ်ာက္ႏွင့္ ဟုမၼလင္းၿမိဳ႕နယ္တြင္းရွိ ခ်င္းတြင္းျမစ္ကမ္းတစ္ေလွ်ာက္တြင္ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈ အမ်ားစု၏အေၾကာင္းရင္းမွာ တရားမဝင္ (ႏွင့္တရားဝင္) တြင္းပြင့္ သတၱဳ တူးေဖာ္ျခင္းျဖစ္သည္။ သတၱဳတူးေဖာ္ျခင္းသည္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲတို႔အတြက္ အႏုတ္လကၡဏာ ေဆာင္ေသာ သက္ေရာက္မႈကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ လမ္းေဖာက္လုပ္ျခင္းႏွင့္ အျခားအေျခခံအေဆာက္အအုံဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈ ၈၈။ မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္း သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းမႈရွိေသာဧရိယာမ်ားအတြင္း၌ လမ္းကြန္ယက္ အေထြေထြ ခ်ဲ႕ထြင္ျခင္းကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ လမ္းကြန္ယက္ခ်ဲ႕ထြင္ျခင္းသည္ အထူးသျဖင့္ ယခုခ်ိန္တိုင္ေအာင္ ေဝးလံေခါင္ဖ်ားျဖစ္ေနဆဲေဒသမ်ား၌ သစ္ထုတ္လုပ္မႈစရိတ္ကို ေလ်ာ့က်ေစသည့္အျပင္ အေျခခ်ေနထိုင္ရန္အတြက္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္မႈကိုလည္း ပိုမိုေကာင္းမြန္လာ ေစသည့္အတြက္ ေျမအသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းကို ပိုမိုလ်င္ျမန္စြာ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ၈၉။ ဆည္ႏွင့္ေရေလွာင္တမံ အေရအတြက္တိုးပြားလာျခင္းကလည္း သစ္ေတာမ်ားအေပၚ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကို ျဖစ္ေပၚ ေစသည္။ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း မူလအေနအထား မပ်က္ယြင္းေသးသည့္သစ္ေတာမ်ား ျပဳန္းတီးမႈပမာဏ ဟက္တာ ၂ သန္းအနက္ ဟက္တာ ၇၀,၀၀၀ ခန႔္မွာ ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္ယူရန္ ဆည္မ်ား တည္ေဆာက္ျခင္းႏွင့္ ေရသြင္း စိုက္ပ်ိဳးျခင္းအတြက္ ေရေလွာင္တမံမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္ဟု Bhagwat (၂၀၁၇)က ခန႔္မွန္းသည္ (Treue, Springate-Baginski and Htun ၂၀၁၆)။ တည္ေဆာက္ခဲ့သည့္ ဆည္အမ်ားစုမွာ အေသးစားႏွင့္ အလတ္စား ဘက္စုံသုံး ဆည္ မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေဆာက္လုပ္ဆဲ၊ သို႔မဟုတ္ ေဆာက္လုပ္ရန္စီစဥ္ ထားသည့္ဆည္မ်ားက မ်ားစြာ ပိုမိုက်ယ္ျပန႔္ ေသာ ဧရိယာမ်ားကို ေရဖုံးလႊမ္းသြားေစမည့္ ခ်ိမ္းေျခာက္မႈေၾကာင့္ စိုးရိမ္ပူပန္မႈမ်ား ရွိေနေလသည္။ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာ ဘ႑ာေရးေကာ္ပိုေရးရွင္း (IFC) ၏ ဗ်ဴဟာေျမာက္ ပတ္ဝန္းက်င္ေလ့လာဆန္းစစ္မႈ (SEA) ၂၀၁၆ က လက္ရွိ ေဆာက္လုပ္ဆဲ ဆည္မ်ားေၾကာင့္ ေရဖုံးလႊမ္းျခင္း ခံရမည့္ဧရိယာဟက္တာ ၁၃၉,၄၀၀ ခန႔္ရွိလာမည္ျဖစ္ၿပီး ေနာက္ထပ္ ဟက္တာ ၂၅၃,၃၀၀ မွာ ေဆာက္လုပ္ရန္ စီစဥ္ထားသည့္ဆည္မ်ားေၾကာင့္ ေရမ်က္ႏွာျပင္ေအာက္ ေရာက္ရွိသြားမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ခန႔္မွန္းထားသည္။ ၉၀။ ထို႔ျပင္ အထိန္းကြပ္မဲ့ အသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းႏွင့္ အသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းမွ သစ္ထုတ္ယူျခင္းတို႔သည္ သစ္ေတာ ျပဳန္းတီးမႈကို ပို၍ဆိုးရြားလာေစမည္ျဖစ္ၿပီး အသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းမွ ထြက္လာသည့္သစ္ကို တရားမဝင္သစ္ႏွင့္ ေရာေႏွာ ေရာင္းခ်ျခင္းကို ဖိတ္ေခၚသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနေလသည္။ အသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းမွ ထြက္သည့္ သစ္ႏွင့္ ပ်က္စီးဆုံးရႈံးေတာ့မည့္အေျခ အေနမွ ျပန္လည္ဆယ္ယူထားသည့္သစ္ကို တရားဝင္သစ္မ်ားဟု သတ္မွတ္ထားၿပီး MTLAS စနစ္ေအာက္၌ သင့္ေလ်ာ္သလို လိုင္စင္ထုတ္ေပးျခင္း၊ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္း၊ ကိုင္တြယ္ေဆာင္ရြက္ျခင္း ျပဳလုပ္ရန္လိုအပ္သည္။ လႊမ္းၿခဳံသက္ဆိုင္မႈရွိေသာ/အက်ိဳးစီးပြားခ်င္းဆန႔္က်င္ေနေသာ ဦးစားေပးအစီအစဥ္မ်ား ၉၁။ သစ္လုံးတင္ပို႔မႈ တားျမစ္ပိတ္ပင္ျခင္းမျပဳမီႏွစ္မ်ားအတြင္း သစ္ေတာက႑ကို ဝင္ေငြရရွိေရးရင္းျမစ္တစ္ခုအျဖစ္သာ အသုံးခ်ခဲ့ၿပီး ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲမႈ၊ စြမ္းရည္ရွိမႈႏွင့္ တန္းတူညီမွ်မႈတို႔ကို မ်ားစြာထည့္သြင္းစဥ္းစား ျခင္းမျပဳခဲ့ေပ။ အေျခအေန အရပ္ရပ္မွာ ယခုအခါ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ တိုးတက္လာၿပီ ျဖစ္ေသာ္လည္း သစ္ခိုးယူမႈ၊ စီမံကိန္းေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ ေစာင့္ၾကပ္ စစ္ေဆးျခင္းတို႔တြင္ စြမ္းေဆာင္ရည္ကင္းမဲ့မႈ၊ ေဒသခံျပည္သူမ်ားအတြက္ ေျမႏွင့္သစ္ပင္ အသုံးျပဳခြင့္မခိုင္မာမႈ၊ အတြင္းပိုင္း ကုန္းျမင့္ေဒသမ်ားစြာ၌ ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ေပၚမႈတို႔ႏွင့္ပတ္သက္၍ သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းဆိုင္ရာ စိန္ေခၚမႈအခ်ိဳ႕ရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ ၉၂။ အျခားေသာဝန္ႀကီးဌာနမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ MOALI ႏွင့္ ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ သစ္ေတာ က႑မ်ား၏ ပဓာနမူဝါဒျပဌာန္းခ်က္မ်ား လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေစေရး ေပါင္းစပ္ညႇိႏႈိင္းေပးရန္ လိုအပ္သည္။ ဤအခ်က္မွာ 44 အထူးသျဖင့္ ‘ေျမလြတ္ေျမ႐ိုင္းမ်ား’ ဟု MOALI ကသတ္မွတ္ေခၚဆိုသည့္ ႀကိဳးျပင္သစ္ေတာ မ်ားႏွင့္ဆက္ႏြယ္ေနသည့္ ျပႆနာ မ်ားႏွင့္ အထူးသက္ဆိုင္မႈရွိသည္။ သီးႏွံစိုက္ပ်ိဳးေရးကို ပိုမိုတိုးျမႇင့္ေဆာင္ရြက္ရန္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိသည့္ေျမမ်ား အမ်ားအျပား ရွိေနေသးသည္ကို ထင္ရွားစြာေတြ ႔ရွိႏိုင္သည္။ ၉၃။ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑ပင္မစီမံကိန္း (၂၀၀၁-၂၀၃၁) တြင္ ‘ေျမလြတ္ေျမ႐ိုင္း’ ဟုေခၚဆိုသည့္ေျမ ဟက္တာ ၄ သန္းခန႔္ကို သီးႏွံစိုက္ပ်ိဳးေျမမ်ားအျဖစ္ တိုးခ်ဲ႕ရန္ရည္မွန္းထားသည္။ အဆိုပါ ‘ေျမလြတ္ေျမ႐ိုင္း’မ်ားတြင္ ႀကိဳးျပင္သစ္ေတာမ်ားလည္းပါဝ င္ၿပီး ၎တို႔အနက္အမ်ားစုမွာ ထုံးတမ္းစဥ္လာအရ ပိုင္ဆိုင္အသုံးျပဳေနေသာ ေျမမ်ား ျဖစ္ဖြယ္ရာရွိသည္။ ၂၀၁၂ VFV ဥပေဒ (၂၀၁၈ တြင္ျပင္ဆင္ခဲ့သည္။)ကို ျပဌာန္းျခင္းျဖင့္ အထက္ေဖာ္ျပပါ မူဝါဒကို သိသာထင္ရွားေစခဲ့သည္။ MOALI၊ FD ႏွင့္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားသည္ ဤေျမအတန္းအစားကို စီမံခန႔္ခြဲေရးအတြက္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းရွိသည့္ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား ခ်မွတ္ရာ၌ သေဘာတူညီမႈ မရရွိၾကေပ။ ယခုအခါ FD အေနျဖင့္ ၎ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေသာေနရာမ်ား၌ ႀကိဳးျပင္ေတာမ်ားကို ႀကိဳးဝိုင္းအျဖစ္ဖြဲ ႔စည္းရန္ နည္းလမ္းရွာေဖြ ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဓေလ့ထုံးတမ္းဆိုင္ရာေျမမ်ားအတြက္ ဥပေဒေၾကာင္းဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ျပဌာန္းေပးျခင္းမရွိဘဲ ယခင္ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ကို အသိအမွတ္ျပဳရန္ လစ္ဟင္း ေနသည့္ျဖစ္ရပ္မ်ားစြာ၌ ဆီေလ်ာ္ညီၫြတ္သည့္ ေျမအတန္းအစား ေပၚေပါက္လာေရးမွာ ျဖစ္ႏိုင္သည့္ဟန္မရွိေပ။ qs\etaAtn\;Asa;k¥Sc\;esqv\.t∑n\;Aa;m¥a; ၉၄။ ေျမအသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းပုံစံမွာ ရႈပ္ရႈပ္ေထြးေထြးရွိႏိုင္သည္။ ေျပာင္းလဲမႈမွာ တစ္ခါတစ္ရံ ႐ုတ္ခ်ည္းျဖစ္ ေပၚတတ္ၿပီး တစ္ခါတစ္ရံ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ျဖစ္ေပၚတတ္သည္။ သစ္ေတာမ်ားကို အျခားအသုံးခ်မႈသို႔ ေျပာင္းလဲျခင္းသည္ သစ္ေတာျပဳန္းတီး ျခင္း၏ အဓိကအေၾကာင္းရင္းျဖစ္ေသာ္လည္း အမ်ားစုမွာ အတန္းအစားက်ဆင္းၿပီးျဖစ္ေသာ သစ္ေတာမ်ားျဖစ္သည္။ သစ္ေတာ အတန္းအစားက်ဆင္းရာ၌ အလြန္အကြၽံသစ္ထုတ္ျခင္းသည္ ပထမအဆင့္ျဖစ္ေလ့ရွိၿပီး သစ္ထုတ္လမ္းမ်ားက သစ္ေတာ ဧရိယာ အတြင္းသို႔ လြယ္ကူစြာေရာက္ရွိေစႏိုင္သည္။ သစ္ႏွင့္ထင္းတို႔ကို စည္းကမ္းမဲ့ထုတ္ယူျခင္းက တစ္ဆက္တည္း လိုက္ပါလာၿပီး ေနာက္ အတန္းအစား က်ဆင္းျခင္းျဖစ္စဥ္ကို ဆက္၍ျဖစ္ေပၚေစသည္ (Treue, Springate-Baginski, and Htun ၂၀၁၆)။ ၉၅။ ေအာက္ပါအဓိကတြန္းအားမ်ားေၾကာင့္ သစ္ေတာအတန္းအစားက်ဆင္းျခင္း ျဖစ္ေပၚသည္။ • မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္သည့္ပမာဏထက္ ပိုမိုထုတ္ယူျခင္း - တရားဝင္စီးပြားျဖစ္ထုတ္ယူခဲ့ေသာ သစ္၊ အထူးသျဖင့္ ကြၽန္းသစ္ပမာဏမွာ အနည္းဆုံး ၁၉၇၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားကတည္းက ႏွစ္စဥ္မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္သည့္ပမာဏ (AAC) ခန႔္မွန္းခ်က္ထက္ ပိုမိုခဲ့သည္။ • တရားမဝင္သစ္ထုတ္ျခင္း - ခြင့္ျပဳခ်က္မရွိဘဲ ခုတ္လွဲထုတ္ယူထားေသာသစ္ကို ျပည္ပတင္ပို႔ျခင္းအေပၚ သုံးသပ္ ေလ့လာမႈတစ္ခုက ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္အတြင္း တရားမဝင္ထုတ္ယူခဲ့သည့္ သစ္ပမာဏမွာ ၄၇.၇ ရာခိုင္ႏႈန္း ခန႔္ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပသည္ (Enters ၂၀၁၇)။ • ထင္းထုတ္ယူျခင္း - FAO ခန႔္မွန္းခ်က္မ်ားက ႏွစ္စဥ္ထင္း/မီးေသြးသုံးစြဲမႈမွာ ကုဗမီတာ ၃၈.၂ သန္းျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္ (FAOSTAT ၂၀၁၈)။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္တြင္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းျဖင့္ထိန္းေက်ာင္းမႈ အားနည္းေသာ ထင္း ထုတ္လုပ္မႈမွာ စုစုေပါင္းသစ္/ထင္းထုတ္လုပ္မႈပမာဏ၏ ၈၁.၆ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိခဲ့သည္။ ၉၆။ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာစိုက္ပ်ိဳးျခင္းကို သစ္ေတာအတန္းအစား က်ဆင္းျခင္းႏွင့္ဆက္စပ္၍ တစ္ခါတစ္ရံ ရည္ၫႊန္းေဖာ္ျပ ေလ့ရွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ပုံမွန္အေျခအေနမ်ား၌ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာသည္ စုစုေပါင္း သစ္ေတာျပဳန္းတီးျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္တည္ေထာင္ရာတြင္ ပါဝင္ပတ္သက္ေနသည္ဟု ဆိုျခင္းထက္ အသားတင္ သစ္ေတာအတန္းအစားက်ဆင္းျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစသည္ ဟူေသာယူဆခ်က္မွာ မွန္ကန္ေၾကာင္း လက္ဆုပ္လက္ကိုင္ျပႏိုင္သည့္ အေထာက္အထား မေတြ ႔ရသေလာက္ ပင္ျဖစ္သည္။ အဆိုပါယူဆခ်က္ႏွင့္ ဆန႔္က်င္လွ်က္ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာအသစ္မ်ားကို ထပ္မံ၍ မေတြ ႔ရသေလာက္ နီးပါး ျဖစ္ေၾကာင္း ေလ့လာမႈတစ္ခုကေဖာ္ျပသည္။ အဆိုပါေလ့လာမႈအရ လက္ရွိေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာအားလုံးနီးပါးသည္ တစ္ႀကိမ္ႏွင့္ တစ္ႀကိမ္ၾကား ေကာင္းစြာအနားေပးထားသည့္ ကာလတစ္ခုျခားလွ်က္ လုပ္ကိုင္ေနၾကျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ သို႔မဟုတ္လွ်င္လည္း ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ားသည္ ေက်းလက္ေဒသေဈ းကြက္မ်ားဖြံ ႔ၿဖိဳးလာၿပီး ေဒသတြင္း ဆန္ကုန္သြယ္ ေရာင္းဝယ္မႈ ကို လြတ္လပ္စြာလုပ္ကိုင္လာႏိုင္သည့္အတြက္ ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာအစား ဝင္ေငြေကာင္းေသာ သီးႏွံႏွင့္သစ္ပင္ ေရာေႏွာ စိုက္ပ်ိဳးျခင္းသို႔ အလွ်င္အျမန္ကူးေျပာင္းမႈမ်ား တိုးပြားလာေနေၾကာင္း သိရွိရသည္ (Heinimann et al. ၂၀၁၇)။ 45 မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္သည့္ပမာဏထက္ ပိုမိုထုတ္ယူျခင္း ၉၇။ ကြၽန္းသစ္ႏွင့္အျခားသစ္မ်ိဳးသစ္မာ ပမာဏအေျမာက္အမ်ားကို လြန္ခဲ့သည့္ရာစုႏွစ္အတြင္း စီးပြားျဖစ္ထုတ္ယူခဲ့သည္။ လြန္ခဲ့သည့္ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း သစ္ထုတ္ယူျခင္းကို အဆက္မျပတ္ပင္ ႏွစ္စဥ္ မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္သည့္ပမာဏ (AAC) ထက္ပို၍ ဆက္လက္ထုတ္ယူခဲ့သည္။ ၂၀၁၅-၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည့္ ထုတ္လုပ္မႈ ကိန္းဂဏန္းမ်ားက ကြၽန္းသစ္ ၆၀,၀၅၂ တန္ (၂၀၀၉-၁၀ ခုႏွစ္ထုတ္ယူမႈ၏ ၁၁ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ေက်ာ္မွ်သာ) ႏွင့္ အျခားသစ္မာ ၆၁၉,၇၄၂ တန္ (၂၀၀၉-၁၀ ခုႏွစ္ထုတ္ယူမႈ၏ ၂၃ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္) ထုတ္ယူခဲ့ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ လက္ရွိ သစ္ထုတ္ယူသည့္ေဒသမ်ားမွာ စစ္ကိုင္း (အထက္ပိုင္း) ျဖစ္သည္။ (စုစုေပါင္း သစ္မာထုတ္ယူမႈ၏ ၆၆ ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ ကြၽန္းထုတ္ယူမႈ၏ ၄၆ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိသည္။) (ပုံ-၂၇ ကိုၾကည့္ပါ။) (MEITI ၂၀၁၉) ၉၈။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စီးပြားျဖစ္သစ္ထုတ္ယူျခင္းက အဓိကဦးတည္သည့္သစ္မ်ိဳးမွာ ကြၽန္းသစ္ျဖစ္သည္။ FD ၏ သစ္ထုတ္လုပ္မႈ ကိန္းဂဏန္းမ်ားအရ ကြၽန္းသစ္ထုတ္လုပ္မႈမွာ ၁၉၂၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားမတိုင္မီအထိ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ကုဗမီတာ ၇၀၀,၀၀၀ သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ဤပမာဏကို ၁၉၈၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားအထိ ထပ္မံမေရာက္ရွိခဲ့ေတာ့ေပ။ ထိုကာလမ်ားအထိ သစ္ထုတ္ လုပ္ရာတြင္ ေလလြင့္မႈႏွင့္ တရားမဝင္သစ္ထုတ္မႈတို႔ကို ခန႔္မွန္းထည့္သြင္းမထားသည့္ ကိန္းဂဏန္းသည္ပင္လွ်င္ AAC ထက္ ေက်ာ္လြန္ေနၿပီျဖစ္သည္။ ပုံ-၂၇ ျပည္နယ္နင့္တိုင္းေဒသႀကီးအလိုက္သစ္ထုတ္ယူျခင္း စစ္ကိုင္းတိုင္းေဒသႀကီး စစ္ကိုင္းတိုင္းေဒသႀကီး သစ္မာ ၄၀၇,၀၇၈ ကြၽန္း ၂၇,၆၆၇ Hoppus တန္ (၆၆%) Hoppusတန္ (၄၆%) ရွမ္းျပည္နယ္ ရွမ္းျပည္နယ္ သစ္မာ ၃၉,၃၉၆ ကြၽန္း ၁၆,၄၂၆ Hoppusတန္ (၆%) Hoppusတန္ (၂၇%) ကယားျပည္နယ္ ပဲခူးတိုင္းေဒသႀကီး ကြၽန္း ၄,၅၀၄ သစ္မာ ၃၉,၀၅၃ Hoppusတန္ (၈%) Hoppusတန္ (၆%) ဇစ္ျမစ္ - MEITI ၂၀၁၉ 46 ပုံ-၂၈ ၁၉၁၈-၁၉ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၄-၁၅ ခုႏွစ္ထိ တရားဝင္ကြၽန္းသစ္ထုတ္ယူျခင္း +၂၀% တရားမဝင္ ကုဗမီတာ (ေထာင္ေပါင္း) သစ္ထုတ္ျခင္း +၁၀% သစ္ထုတ္ျခင္း အေလအလြင့္ တရားဝင္ သစ္ထုတ္ျခင္း AAC ဇစ္ျမစ္ - Treue et al. ၂၀၁၆ ၉၉။ ပုံ-၂၈ တြင္ AAC ထက္ေက်ာ္လြန္၍ အလြန္အကြၽံသစ္ထုတ္ယူျခင္းကို ေဖာ္ျပထားသည္။ တရားဝင္သစ္ထုတ္ယူသည့္ ပမာဏမွာ ၁၉၇၀ ျပည့္ႏွစ္မွစ၍ ၄၅ ႏွစ္တိုင္တိုင္ တစ္ဆက္တည္းလိုလို AAC ထက္ေက်ာ္လြန္၍ထုတ္ယူခဲ့သည္။ အေလအလြင့္ႏွင့္ တရားမဝင္ထုတ္ယူျခင္းတို႔အတြက္ စိတ္ခ်ရသည့္ခန႔္မွန္းေခ်ကိုပါ ထည့္သြင္းမည္ ဆိုပါက AAC ထက္ေက်ာ္လြန္ထုတ္ယူျခင္းမွာ ယခုထက္ မ်ားစြာပိုမိုသြားႏိုင္သည္။ AAC ထက္အလြန္အကြၽံ ေက်ာ္လြန္ထုတ္ယူျခင္းကို ဒီမိုကေရစီ အကူးအေျပာင္းကာလ မစတင္မီ ႏွစ္အနည္းငယ္အလိုတြင္ ပိတ္ပင္တားျမစ္ခဲ့သည္။ ၁၀၀။ ‘အျခားသစ္မာမ်ား’ အတန္းအစားတြင္ ပိေတာက္ကဲ့သို႔ အလြန္အဖိုးတန္ေသာ သစ္မ်ိဳးမ်ားပါဝင္သကဲ့သို႔ တန္ဖိုးနည္း သစ္မ်ိဳးမ်ားလည္း ပါဝင္သည္။ ေဈ းကြက္ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈ အကန႔္အသတ္ေၾကာင့္ သစ္မာထုတ္ယူမႈမွာ ကြၽန္း ႏွင့္ ကြာျခားသည္။ စုစုေပါင္း သစ္မာထုတ္ယူမႈပမာဏသည္ ကြၽန္းထက္ပိုမိုျမင့္မားေသာ္လည္း မၾကာေသးမီကာလ အထိ AAC သတ္မွတ္ခ်က္၏ ေအာက္တြင္ သာရွိခဲ့သည္။ ၂၀ ရာစုကာလအတြင္း အျခားသစ္မာမ်ားအတြက္ AAC သတ္မွတ္ခ်က္မွာ အထင္အျမင္ျဖင့္ သင့္ေလ်ာ္သလို ခန႔္မွန္းခဲ့ပုံရသည္။ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ား မကုန္မီကာလ တြင္ AAC ကို သိသိသာသာေလွ်ာ့ခ်၍ ျပန္လည္ျပင္ဆင္သတ္မွတ္ခဲ့ ေသာ္လည္း သစ္ထုတ္ယူမႈမွာ အရွိန္ေကာင္းစြာရေနၿပီျဖစ္သည္။13 ၁၀၁။ ၂၀၀၉-၁၀ ခုႏွစ္တြင္ တရားဝင္သစ္ထုတ္လုပ္မႈ ပမာဏမွာ ကြၽန္း ၅၃၈,၃၄၀ တန္ႏွင့္ သစ္မာ ၂, ၇၂၅,၇၀၀ တန္ျဖင့္ အျမင့္ဆုံးသို႔ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး (MOECAF၊ ၂၀၁၁-က) ေနာက္ပိုင္းႏွစ္မ်ားတြင္ ျပန္လည္က်ဆင္းသြားသည္။ ထုတ္ယူသည့္ သစ္ အရည္အေသြးမွာလည္း အလြန္အမင္း က်ဆင္းခဲ့ဖြယ္ရာရွိသည္။ ထင္းထုတ္ယူမႈ ၁၀၂။ အခ်ိဳ႕ေသာအစီရင္ခံစာမ်ားတြင္ လက္ရွိအခ်ိန္အထိ ထင္းထုတ္ယူမႈတစ္ခုတည္းကပင္ သစ္ေတာဇီဝျဒပ္ထုမွ အမ်ားဆုံး ထုတ္ယူျခင္းျဖစ္ၿပီး သစ္ထုတ္ယူမႈထက္ သိသာစြာပိုမိုမ်ားျပားသည္ဟု ခန႔္မွန္းၾကသည္။ FAO ၏ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ေဒတာအရ ထင္းထုတ္ယူမႈအတြက္ အဓိကရင္းျမစ္မွာ သဘာဝေတာမ်ားျဖစ္သည္ဟု ခန႔္မွန္းၾကၿပီး ထုတ္ယူမႈ၏ ၈၀.၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ သစ္ေတာမ်ားမွျဖစ္ေၾကာင္း ခန႔္မွန္းသည္။ ျပည္တြင္းသုံးစြဲရန္ႏွင့္ နယ္စပ္ေဒသ ထင္း/မီးေသြး ဝယ္လိုအားကို ျဖည့္ဆည္းရန္ ထုတ္ယူမႈမွာ စည္းကမ္းတက် ထိန္းကြပ္မႈအားနည္းသည့္ အေျခအေနေအာက္တြင္ သစ္ေတာမ်ားအေပၚ ျပင္းထန္ေသာဖိအားကို ျဖစ္ေပၚေစသည့္အတြက္ အလြန္စိုးရိမ္ဖြယ္ရာပင္ျဖစ္သည္။ (သို႔ေသာ္လည္း ဤအေျခအေနႏွင့္ပတ္သက္၍ ေခတ္မီကိန္းဂဏန္း အနည္းငယ္ကိုသာရရွိႏိုင္ၿပီး ခန႔္မွန္းသည့္ နည္းလမ္းကို ထုတ္ေဝေဖာ္ျပျခင္းမျပဳသျဖင့္ အဆိုပါခန႔္မွန္းခ်က္မ်ား မည္မွ်ယုံၾကည္ 13 ဇစ္ျမစ္ - သစ္ေတာဦးစီးဌာန၏ ကိန္းဂဏန္း အခ်က္အလက္ (ထုတ္ေဝမထားပါ။) 47 စိတ္ခ်ရသည္ကို ရွင္းလင္းစြာ မသိရွိရေပ။) မည္မွ်ထုတ္ယူႏိုင္မည္ကို တိက်စြာမသိရွိရေသာ္လည္း ရာဘာစိုက္ခင္းေဟာင္းမ်ား သည္လည္း ထင္းေလာင္စာကို စဥ္ဆက္မျပတ္ မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္ေရးအတြက္ အရင္းအျမစ္တစ္ခုျဖစ္သည္။ ၁၀၃။ ထင္း/မီးေသြးမွာ ၉၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ ေက်းလက္စြမ္းအင္လိုအပ္ခ်က္မ်ား (ခ်က္ျပဳတ္ရန္ႏွင့္ အပူေပးရန္) အတြက္ အဓိကေလာင္စာျဖစ္ၿပီး စုစုေပါင္းစြမ္းအင္သုံးစြဲမႈမ်ား၏ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိရွိသည္ဟု ခန႔္မွန္းၾကသည္။ • ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စုစုေပါင္းစြမ္းအင္သုံးစြဲမႈအနက္ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ကို ထင္းမွရရွိသည္ (FAO၊ ၁၉၉၆)။ • ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ စုစုေပါင္းစြမ္းအင္သုံးစြဲမႈတြင္ ဇီဝျဒပ္ထုမွရရွိသည့္စြမ္းအင္မွာ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းထက္ ေက်ာ္လြန္ၿပီး လူဦးေရ ၏ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္က သုံးစြဲၾကသည္။ ဇီဝျဒပ္ထုမွရသည့္ စြမ္းအင္မ်ားအနက္ သစ္/ထင္းမွာ အႀကီးမားဆုံး စြမ္းအင္ ရင္းျမစ္ျဖစ္ၿပီး အမ်ားစုကို သဘာဝေတာမ်ားမွ ရရွိသည္ (ADB ၂၀၁၄)။ ၁၀၄။ သစ္ထုတ္ကုန္မ်ားႏွင့္ ထုတ္လုပ္မႈပမာဏမ်ား - ၂၀၁၇ ခုႏွစ္တြင္ FAO က တစ္ႏိုင္ငံလုံး၏ အမ်ိဳးအစားအလိုက္ သစ္ထုတ္လုပ္မႈအေျခအေနကို စုေပါင္းခန႔္မွန္းတြက္ခ်က္ခဲ့ရာ ယခုထိအမ်ားဆုံးထုတ္ယူခဲ့သည့္ အမ်ိဳးအမည္မွာ ထင္း/မီးေသြး (၈၁.၆ ရာခိုင္ႏႈန္း) ျဖစ္သည္။ သစ္လုံးႏွင့္သစ္ခြဲသားက ဒုတိယအမ်ားဆုံး (၁၆ ရာခိုင္ႏႈန္း - သစ္ခြဲသားႏွင့္ အထပ္သား ထုတ္လုပ္ ရန္ သစ္လုံး) ျဖစ္ၿပီး အျခားစက္မႈလုပ္ငန္းသုံး သစ္လုံးမွာ (၃.၈ ရာခိုင္ႏႈန္း) ျဖစ္သည္။ FAO က လက္ရွိ ထင္း/မီးေသြး သုံးစြဲမႈ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ကုဗမီတာ ၃၈.၃ သန္းရွိသည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္ (FAOSTAT၊ ၂၀၁၈)။ ဤကိန္းဂဏန္းအရ တစ္ဦးခ်င္း သုံးစြဲမႈ ပမာဏမွာ ၀.၆၃ ကုဗမီတာခန႔္ရွိသည္။ ၁၀၅။ သို႔ေသာ္လည္း တစ္ႏိုင္ငံလုံး၏ ျပည္တြင္းသုံးစြဲမႈ စုစုေပါင္းပမာဏကို စနစ္တက်စာရင္းေကာက္ယူ တြက္ခ်က္ထား ျခင္းမရွိေသးေပ။14 မီးေသြးကို ၿမိဳ႕ ျပမ်ား၌ အမ်ားအျပား သုံးစြဲလွ်က္ရွိၿပီး ဝယ္လိုအားကိုျဖည့္ဆည္းရန္ ပတ္ဝန္းက်င္ေဒသမ်ားမွ တင္သြင္းသည္။ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ေလ့လာမႈမ်ားမရွိေသးေသာ္လည္း တ႐ုတ္ျပည္ သို႔ စက္မႈသုံးမီးေသြးတင္ပို႔ျခင္းအပါအ ဝင္ မီးေသြးအေျမာက္အမ်ားသုံးစြဲမႈ သာဓကမ်ားစြာကို ေတြ ႔ရွိရသည္ (Freudenthal ၂၀၁၇)။ အလ်င္အျမန္တိုးခ်ဲ႕လာသည့္ ၿမိဳ႕ ျပေဆာက္လုပ္ေရးႏွင့္ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားကို ေထာက္ပံ့ေပးေနရသည့္ အုတ္ဖုတ္လုပ္ငန္းအတြက္ ထင္းလိုအပ္ခ်က္ မ်ားစြာ ရွိသည္။ ထို႔ျပင္ အဝတ္အထည္လုပ္ငန္း၊ ေဆးရြက္ႀကီးႏွင့္ လက္ဖက္လုပ္ငန္း၊ စီးပြားျဖစ္ စားေသာက္ကုန္လုပ္ငန္းႏွင့္ အျခား အိမ္တြင္းစက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားကလည္း ထင္းဝယ္လိုအားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ဤသုံးစြဲမႈမ်ားအတြက္ ကိန္းဂဏန္းဆိုင္ရာ သတင္း အခ်က္အလက္မ်ားကိုမူ မရရွိေပ။ ၁၀၆။ ထင္းကို ကန႔္သတ္ထိန္းခ်ဳပ္မႈ အနည္းဆုံးျဖစ္ေသာ ႀကိဳးျပင္ေတာမ်ားႏွင့္ ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ေတာမ်ားမွ အဓိကထား၍ ထုတ္ယူၾကပုံေပၚသည္။ သို႔ေသာ္လည္း သစ္ေတာႀကိဳးဝိုင္းမ်ားမွ ထုတ္ယူၾကသည္ကိုလည္း ေတြ ႔ရွိရသည္။ ထင္းကို အိမ္တြင္း သုံးစြဲသူမ်ားအျပင္ ထင္းခုတ္အသက္ေမြးသူမ်ားကလည္း ထုတ္ယူၾကသည္။ ၁၀၇။ ထင္းေလာင္စာ ထုတ္ယူမႈ၊ သုံးစြဲမႈတို႔ႏွင့္ပတ္သက္၍ ကိန္းဂဏန္းမ်ား ခ်ိဳ႕တဲ့ေနဆဲျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းမွာ တစ္စိတ္ တစ္ပိုင္းအေနျဖင့္ ထင္းထုတ္ယူမႈကို မွတ္တမ္းမဝင္သည့္နယ္ပယ္၌ က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ လုပ္ကိုင္ၾကေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ သစ္ေတာမ်ားေလ်ာ့နည္းလာျခင္း၊ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား တိုးျမင့္ရရွိလာျခင္းတို႔ႏွင့္အတူ ထုတ္ယူသုံးစြဲမႈ အတက္အက် အေျပာင္းအလဲ ျမန္ဆန္ျခင္းေၾကာင့္လည္းျဖစ္သည္။ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ အေထာက္အထားအေျခခံကို ရရွိႏိုင္ပါက လြန္စြာ တန္ဖိုးရွိမည္ျဖစ္သည္။ 14 ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ထင္း/မီးေသြးအေျခအေနအေပၚ အေသးစိတ္ေလ့လာမႈတစ္ခုကို European Forest Institute ၏အစီအစဥ္ျဖင့္ လက္ရွိ ေဆာင္ရြက္ေနဆဲျဖစ္သည္ဟု အစီရင္ခံစာ ျပဳစုသည့္အဖြဲ ႔က သိရွိထားသည္။ အဆိုပါေလ့လာမႈမွ ပိုမိုတိက်ေသာ ကိန္းဂဏန္းမ်ား ရရွိႏိုင္မည္ျဖစ္ၿပီး ထင္း/မီးေသြးျပႆနာအား မည္သို႔အေကာင္းဆုံးေျဖရွင္းသင့္သည္ကို သိရွိနားလည္ႏိုင္ဖြယ္ရာရွိသည္။ 48 4 qs\etas^mMAup\K¥op\mO photo: ©Thiri Aung 49 qs\etas^mMAup\K¥op\mO qs\Tut\lup\mOsns\ သစ္စီမံခန႔္ခြဲမႈစနစ္ ၁၀၈။ သဘာဝေတာမ်ားတြင္က်င့္သုံးသည့္ အဓိကသစ္ေတာျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ျခင္းနည္းစနစ္မွာ ျမန္မာ့ေရြးခ်ယ္ ခုတ္လွဲျခင္းစနစ္ ျဖစ္သည္။ ဤစနစ္ကို ကိုလိုနီေခတ္ကတည္းက က်င့္သုံးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ခုတ္လွဲထုတ္ယူျခင္း ႏွင့္ျပည္ပတင္ပို႔ျခင္းတို႔အတြက္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ားကို ကြၽန္းႏွင့္ အျခားသစ္မာဟူ၍ အတန္းအစားႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားထားသည္။ ဤအခ်က္မွာ ကုန္သြယ္မႈ ဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားႏွင့္ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ာအတြက္ ထူးျခားသည့္ ကြဲျပားျခားနားမႈျဖစ္သည္။ ၁၀၉။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ သစ္ထုတ္လုပ္မႈကို ေအာက္ပါစည္းမ်ဥ္းမ်ားကိုအေျခခံ၍ စီမံေဆာင္ရြက္သည္။ • ေတာတြင္းသစ္ခုတ္လွဲပိုင္းျဖတ္ရာတြင္ လိုက္နာရမည့္စည္းကမ္းမ်ား (၁၉၃၆) • သစ္ထုတ္ေရးလက္စြဲ (၁၉၄၈) • ႏိုင္ငံေတာ္သစ္လုပ္ငန္းအဖြဲ ႔ အက္ဥပေဒ (၁၉၅၀) • သစ္ထုတ္ေရးအမႈထမ္းမ်ား အၿမဲလိုက္နာရန္အမိန႔္လက္စြဲ (၁၉၇၀) • ျမန္မာႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသားသစ္ထုတ္ျခင္းဆိုင္ရာ စည္းကမ္းသတ္မွတ္ခ်က္မ်ား (၂၀၀၀) ပုံ-၂၉ တရားဝင္သစ္ေရႊ႕ေျပာင္းမႈစနစ္ ႀကိဳးျပင္ေတာ အၿမဲတမ္းသစ္ေတာနယ္ေျမ - MOALI ႏွင့္ GAD တို႔က စီမံခန႔္ခြဲသည့္ေျမ FD က စီမံခန႔္ခြဲ - FD က စီမံခန႔္ခြဲသည့္ သစ္ပင္မ်ား - ႀကိဳးဝိုင္းေတာ - ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ေတာ ေျမအသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းမွ ထြက္ရွိလာေသာ သစ္ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္းမွ သစ္ထုတ္ယူျခင္း သို႔မဟုတ္ တစ္ဆင့္ခံ ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရရွိထားသူက သစ္ထုတ္ယူျခင္း ခြင့္ျပဳခ်က္ျဖင့္ မိမိသုံး (အိမ္သုံး) သစ္ထုတ္သူမ်ားက လုပ္ထုံးလုပ္နည္းအတိုင္း သစ္ထုတ္ယူျခင္း အတြက္ သစ္ထုတ္ယူျခင္း သစ္ဆိပ္သို႔ သယ္ေဆာင္ေရႊ႕ေျပာင္းျခင္း - ျမစ္ေၾကာင္း၊ ကုန္းေၾကာင္းႏွင့္ ရထားလမ္းေၾကာင္းမွ ေမွ်ာျဖင့္ သယ္ယူျခင္း သစ္ဆိပ္ - ေလလံတင္ေရာင္းခ်ျခင္း/ ခြဲေဝျခင္း ဆင့္တက္ ျပဳျပင္ျခင္း (ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ျခင္း) ပို႔ကုန္ ျပည္တြင္းေထာက္ပံ့မႈ ႏိုင္ငံတကာေဈ းကြက္မ်ား ျပည္တြင္းသုံးစြဲမႈ ရင္းျမစ္၊ Treue ၊ Springate-Baginski ႏွင့္ Htun ၂၀၁၆ 50 ၁၁၀။ သစ္ေတာဦးစီးဌာနသည္ PFE မ်ားအတြင္းရွိေျမႏွင့္ အျခားေျမမ်ားတြင္ေပါက္ေရာက္လွ်က္ရွိေသာ သစ္ေတာမ်ားကို စီမံပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ PFE မဟုတ္ေသာေျမကို စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ဆည္ေျမာင္းဝန္ႀကီးဌာန၊ အပူပိုင္းေဒသ စိမ္းလန္းစိုျပည္ ေရးဦးစီးဌာနႏွင့္ ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီးဌာနလက္ေအာက္ရွိ အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီးဌာန အပါအဝင္ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရအဖြဲ ႔ အစည္းမ်ားက စီမံခန႔္ခြဲသည္။ ၁၁၁။ သစ္ထုတ္ယူျခင္းကို ၁၀ ႏွစ္တာကာလအတြက္ ေရးဆြဲထားေသာ ခ႐ိုင္သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈစီမံကိန္းမ်ား (DMFP) ႏွင့္ အညီေဆာင္ရြက္ရသည္။ အဆိုပါစီမံကိန္းမ်ားမွာ စနစ္တက်ေကာက္ယူထားေသာ သစ္ေတာသယံဇာတ ကိန္းဂဏန္းမ်ားအေပၚ အေျခခံသည္။ သစ္ေတာစာရင္းေကာက္ယူျခင္းမွ တစ္ႏိုင္ငံလုံးရွိ သစ္ေတာဧရိယာမ်ား၏ ႏွစ္စဥ္သစ္ထုထည္တိုးပြားမႈကို တြက္ခ်က္ႏိုင္ၿပီး ထိုမွတစ္ဆင့္ ႏွစ္စဥ္မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္သည့္ပမာဏ (AAC) ကိုတြက္ယူႏိုင္သည္။ အဆိုပါ AAC အထိသာ ထုတ္ယူပါက မူလရွိရင္းစြဲ သစ္ပမာဏကို ေလ်ာ့နည္းမသြားေစဘဲ ႏွစ္စဥ္မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ၁၁၂။ ပုံမွန္စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ရွိ သစ္ေတာႀကိဳးဝိုင္းမ်ားကို အကြက္ ၃၀ ပိုင္းျခားၿပီး ႏွစ္ ၃၀ ခုတ္ပတ္ သတ္မွတ္၍ ကန႔္သတ္ လုံးပတ္ႏွင့္အထက္သစ္ပင္မ်ားကို အမွတ္အသား႐ိုက္မွတ္ကာ ခုတ္လဲထုတ္ယူသည္။ ဤသို႔ထုတ္ယူ ျခင္းမွာ ၁၈၅၆ ခုႏွစ္တြင္ စတင္က်င့္သုံးခဲ့သည့္ မူလ Brandis ေရြးခ်ယ္ခုတ္လွဲျခင္းစနစ္အတိုင္းျဖစ္ၿပီး ေနာင္တြင္ ျမန္မာ့ေရြးခ်ယ္ခုတ္လွဲျခင္းစနစ္ (MSS) ျဖစ္လာသည္။ ၁၁၃။ FD ႏွင့္ MTE ဝန္ထမ္းမ်ားသည္ သစ္ထုတ္ယူမည့္ဧရိယာသို႔ အတူသြားေရာက္ၿပီး သတ္မွတ္ခ်က္ႏွင့္ ကိုက္ညီသည့္ သစ္ပင္မ်ားကို ခုတ္လဲထုတ္ယူရန္ႏွင့္ ထုထည္တြက္ခ်က္ရန္ မွတ္သားတိုင္းတာျခင္း၊ မွတ္တမ္းယူျခင္းတို႔ကို ေဆာင္ရြက္သည္။ သစ္ခုတ္လွဲထုတ္ယူျခင္းကို MTE ကသာ တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္သည္။ ယခင္က လူ၊ ယာဥ္ယႏၲယားအခက္အခဲေၾကာင့္ တစ္ဆင့္ ခံ ကန္ထ႐ိုက္မ်ား ငွါးရမ္းေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၁၁၄။ (ႏွစ္စဥ္မွန္မွန္ထုတ္ယူႏိုင္သည့္ ပမာဏထက္ေက်ာ္လြန္၍) သစ္ပိုမိုထုတ္ယူျခင္းႏွင့္ သစ္ထုတ္မည့္ဧရိယာအတြက္ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ေကာက္ယူထားသည့္ ကိန္းဂဏန္းမ်ားမရရွိႏိုင္ျခင္းက အခ်ိဳ႕ဧရိယာမ်ား၌ ေရရွည္တည္တံ့ျခင္းမရွိသည့္ ထုတ္ယူျခင္းသို႔ ဦးတည္ေစသည္။ ၁၁၅။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ ထိေရာက္ေသာ စစ္ေဆးထိန္းေက်ာင္းမႈစနစ္မရွိျခင္းက ႀကိဳးဝိုင္းေတာဧရိယာအမ်ားအျပား၌ သစ္ေတာမ်ားပ်က္ယြင္းၿပီး အဆင့္အတန္းက်ဆင္းလာျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ထိုသို႔ပ်က္ယြင္းလာျခင္းမွာ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ ရေငြမ်ား၊ အသက္ေမြးမႈအေထာက္အပံ့မ်ားႏွင့္ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ဆုံးရႈံးရျခင္း၏ အဓိကက်ေသာအေၾကာင္းရင္းတစ္ ရပ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ၁၁၆။ လက္ရွိႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားက အမ်ိဳးသားဘက္စုံသစ္ေတာသယံဇာတ စာရင္းေကာက္ယူျခင္းစနစ္ တစ္ခု ျဖစ္ေပၚ လာေစေရး အေထာက္အကူျပဳရန္ ရည္မွန္းထားသည္။ အဆိုပါစနစ္မွ သစ္ေတာအမ်ိဳးအစားျပ ေျမပုံမ်ားထုတ္လုပ္ႏိုင္မည္ျဖစ္ ၿပီး ကာလအလိုက္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကိုလည္း တြက္ခ်က္ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ အေဝးမွစူးစမ္းေလ့လာသည့္ ကိန္းဂဏန္း အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ားတြင္ အၿမဲတမ္းနမူနာကြက္မ်ားခ်မွတ္၍ ကြင္းဆင္းတိုင္းတာ စာရင္းေကာက္ယူ ျခင္းတို႔ ေပါင္းစပ္ပါဝင္သည္။ သစ္ေတာသယံဇာတပမာဏ၊ အရည္အေသြးတို႔ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အေရးႀကီးေသာ သတင္း အခ်က္အလက္မ်ားကို ရရွိမည္ျဖစ္ၿပီး ေကာင္းမြန္ေသာ သစ္ေတာစီမံကိန္းမ်ား ေရးဆြဲျခင္း၊ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ မူဝါဒေရးဆြဲျခင္း တို႔အတြက္ အေျခခံအျဖစ္ အသုံးျပဳႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ သစ္ေတာဥပေဒစိုးမိုးေရး ၁၁၇။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သစ္ကုန္သြယ္ေရာင္းဝယ္မႈကို ထိန္းေက်ာင္းရန္ ဥပေဒမူေဘာင္ႏွင့္ လမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ၾကပ္မတ္ စစ္ေဆးျခင္းစနစ္တို႔ ရွိၿပီးျဖစ္သည္။ ဤစနစ္ေအာက္တြင္ MTE က တံဆိပ္႐ိုက္မွတ္ၿပီးေသာ သစ္မ်ားအားလုံးသည္ တရားဝင္သစ္မ်ားျဖစ္သည္ဟုသတ္မွတ္ၿပီး ရန္ကုန္၊ သို႔မဟုတ္ ၿမိတ္ဆိပ္ကမ္းတို႔မွ ျပည္ပသို႔ တင္ပို႔သည္ (Woods ၂၀၁၃)။ သို႔ေသာ္လည္း ဤတရားဝင္စနစ္မွာ လြန္ခဲ့သည့္ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း စစ္အာဏာရွင္မ်ား၏ ေရတိုဝင္ေငြ အက်ိဳးအျမတ္ ရရွိေရးအတြက္ မ်ားစြာတိုက္စားဖ်က္ဆီးျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ 51 ၁၁၈။ ယခင္က FD တြင္ သစ္ေတာသယံဇာတမ်ားကို ထိထိေရာက္ေရာက္ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ စြမ္းေဆာင္ရည္မွာ အကန္႔အသတ္ ျဖင့္သာ ရွိခဲ့သည္။ ဂိုဏ္းဖြဲ ႔ဥပေဒခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးအဆက္အသြယ္ေကာင္းမ်ားရွိေသာ အေပါင္းပါမ်ား၊ ဥပေဒျပင္ပရွိ ကြန္ယက္မ်ားသည္ ဩဇာရွိသည့္တြန္းအားမ်ားျဖစ္ခဲ့ၾကၿပီး ယခုတိုင္လည္း ထိုတြန္းအားမ်ားအနည္းႏွင့္အမ်ား ဆိုသလို ရွိေန ပါေသးသည္ (EIA ၂၀၁၉)။ အက်ိဳးဆက္အေနျဖင့္ သြားေရာက္ရန္လြယ္ကူသည့္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ားတြင္ အဖိုးအတန္ဆုံး သစ္မ်ိဳးမ်ားမွာ လုံးဝမက်န္ေအာင္ (တရားဝင္ႏွင့္တရားမဝင္ႏွစ္မ်ိဳးလုံး) ထုတ္ယူျခင္းခံရၿပီး အခ်ိဳ႕ေသာဧရိယာမ်ား (ဥပမာ - ပဲခူး႐ိုးမအေနာက္ျခမ္း)တြင္ သစ္ပင္အားလုံးနီးပါး ထုတ္ယူျခင္းခံရသည္။ ေဒသအခ်ိဳ႕၌ လူသိမ်ားေသာ္လည္း အေရးယူ ကိုင္တြယ္ရန္ ခက္ခဲသည့္ တရားမဝင္သစ္ကုန္သြယ္မႈ ျပဳလုပ္သည့္ေနရာမ်ား ရွိၾကသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ စစ္ကိုင္းႏွင့္ ကခ်င္ တို႔မွ ထုတ္ယူခဲ့သည့္သစ္မ်ားကို နယ္စပ္လမ္းေၾကာင္းမ်ားျဖတ္၍ တ႐ုတ္ျပည္သို႔ တရားမဝင္ တင္ပို႔ျခင္းမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ေတာ႐ိုင္း တိရစာၦန္ႏွင့္ မီးေသြးကုန္သြယ္ျခင္းသည္လည္း ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲသည့္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္ေစ သည့္ တရားမဝင္ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားျဖစ္သည္။ အေျခခံအေဆာက္အဦ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ ေျမအသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲရန္ သစ္ထုတ္ ျခင္းသည္လည္း ပိုမိုဂ႐ုျပဳရန္ လိုအပ္ေနသည့္ အျခားအေရးႀကီး ကိစၥရပ္တစ္ခုျဖစ္သည္။ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းႏွင့္အညီ လိုင္စင္ ခ်ေပးျခင္းႏွင့္ ထိန္းေက်ာင္းျခင္းမရွိသျဖင့္ အဆိုပါအသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲျခင္းမွ သစ္ထုတ္ျခင္းသည္ ခြင့္ျပဳထားသည္ထက္ ပို၍ ထုတ္ယူျခင္း၊ တရားမဝင္သစ္ကိုပါ ထည့္သြင္းလာျခင္းတို႔ျဖင့္ ဥပေဒမဲ့သစ္ထုတ္ျခင္းကို ပိုမိုတိုးျမင့္ေစသည္။ သစ္ေတာဥပေဒခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားကို ေစာင့္ၾကပ္အေရးယူျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ MONREC သည္ အေရးအႀကီးဆုံး အခန္းက႑တြင္ ပါဝင္ သည့္ ဝန္ႀကီးဌာနတစ္ခုျဖစ္သည္။ ခ႐ိုင္သစ္ေတာ႐ုံး ၆၈ ခုႏွင့္ ၿမိဳ႕နယ္႐ုံး ၃၁၅ ခုအျပင္ ႏိုင္ငံ တစ္ဝန္းရွိ သစ္ေတာဧရိယာမ်ား၌ စစ္ေဆး ေရးႏွင့္ သစ္ေတာအခြန္ေငြေကာက္ခံေရးစခန္းမ်ားကို ဖြင့္လွစ္ထားရွိၿပီး တရားမဝင္သစ္ကုန္သြယ္မႈတိုက္ဖ်က္ေရးတြင္ တက္ႂကြစြာ ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္။ • သစ္ေတာဦးစီးဌာန ‘တရားမဝင္သစ္ဖမ္းဆီးေရးအဖြဲ ႔မ်ား’ သည္ သစ္ေတာျပစ္မႈမ်ားကို ေစာင့္ၾကပ္အေရးယူရန္ ရည္ရြယ္၍ ကင္းလွည့္ျခင္း၊ စီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိသည့္ နယ္ေျမအတြင္းရွိ သတင္းေပးမ်ား၊ မီဒီယာႏွင့္ အျခားသက္ဆိုင္သူမ်ားထံမွ သတင္းရယူ စုေဆာင္းျခင္း၊ စုံစမ္းစစ္ေဆးျခင္းႏွင့္ ရွာေဖြျခင္း၊ ေရွာင္တခင္ဝင္ေရာက္စစ္ေဆးျခင္း၊ လုံၿခဳံေရး အကန႔္အသတ္ရွိေသာ ေဒသမ်ားတြင္ တပ္မေတာ္၊ ျပည္သူ႔ရဲတပ္ဖြဲ ႔၊ ေက်းရြာ/ရပ္ကြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းရွာေဖြ ဖမ္းဆီးျခင္းအပါအဝင္ လႈပ္ရွားမႈအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္။ • ျမန္မာႏိုင္ငံသစ္ေတာရဲတပ္ဖြဲ က ႔ ို ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ဩဂုတ္လတြင္ စတင္ဖြဲ ႔စည္းခဲ့ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံရဲတပ္ဖြဲ ႔တြင္ ေနာက္ဆုံးအသစ္ ထပ္မံဖြဲ ႔စည္းခဲ့သည့္ တပ္ဖြဲ ႔ျဖစ္သည္။ တပ္ဖြဲ ႔ဝင္အင္အား ၃၀၀ ပတ္ဝန္းက်င္ရွိၿပီး အရြယ္အစား ေသးငယ္ေသာ အထူးတပ္ဖြဲ ႔ မ်ားအနက္ တစ္ခုျဖစ္သည္။ ဤတပ္ဖြဲ ႔၏အခန္းက႑မွာ သစ္ေတာမူဝါဒႏွင့္အညီ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ သစ္ေတာကာကြယ္ျခင္း၊ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ႏွင့္ သဘာဝအပင္အစိတ္အပိုင္းမ်ား တရားမဝင္ သယ္ေဆာင္ျခင္းမွကာကြယ္ျခင္း၊ တရားမဝင္ သစ္ထုတ္ ျခင္းကို စုံစမ္းစစ္ေဆးျခင္းႏွင့္ တရားစြဲဆိုျခင္းတို႔တြင္ FD အား အေထာက္အကူျပဳရန္ျဖစ္သည္။ သစ္ေတာ ရဲတပ္ဖြဲ ႔ဝင္မ်ားမွာ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ႏွင့္ သစ္ေတာျပစ္မႈတို႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍ အထူးျပဳ ေလ့က်င့္သင္ၾကားထားျခင္း မရွိေသးေပ။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလအထိ သစ္ေတာ ရဲတပ္ဖြဲ ႔က စုံစမ္းစစ္ေဆးခဲ့ေသာ၊ သို႔မဟုတ္ တရားစြဲဆိုခဲ့ေသာ အမႈမ်ား မရွိေသးေပ။ • ျမန္မာ့အေကာက္ခြန္ဦးစီးဌာနတြင္ သစ္သယ္ယူပို႔ေဆာင္ျခင္းကို သီးျခားကိုင္တြယ္ေဆာင္ရြက္သည့္ယူနစ္ ဖြဲ ႔စည္းထားျခင္း မရွိေပ။ အႀကီးတန္းအရာရွိမ်ားက အဆိုပါကိစၥတြင္ အျခားေသာဌာနမ်ားႏွင့္ နီးနီးကပ္ကပ္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ေနသည္ဟု ဆိုသည္။ သစ္စစ္ေဆးျခင္း၊ အမ်ိဳးအစားခြဲျခားျခင္းတို႔တြင္ အဓိက ဆိပ္ကမ္းမ်ားႏွင့္ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္စခန္းမ်ား၌ အေကာက္ ခြန္အရာရွိမ်ားကိုကူညီရန္ သစ္ေတာအရာရွိမ်ားကို ထားရွိသည္။ အေကာက္ခြန္ဦးစီးဌာနက ဖမ္းဆီးရမိသည့္ တရားမဝင္ သစ္ မ်ားကို FD သို႔ လႊဲေျပာင္းေပးအပ္ရၿပီး ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူမ်ားကို ျမန္မာႏိုင္ငံရဲတပ္ဖြဲ ႔သို႔လႊဲအပ္ရသည္။ • ျမန္မာႏိုင္ငံအဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးေကာ္မရွင္ (ACCM) မွာ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးဥပေဒ (၂၀၁၃) ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာ၌ အဓိကတာဝန္ရွိသည့္ အဖြဲ ႔အစည္းျဖစ္ၿပီး ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ လုပ္ငန္းမ်ားကို အျပည့္အဝ စတင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၁၁၉။ သစ္ေတာဥပေဒစိုးမိုးေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ အေရးႀကီးေသာ ကတိကဝတ္အခ်ိဳ႕ကို ျပဳလုပ္ထားၿပီးျဖစ္သည္။ စိန္ေခၚမႈမ်ား ဆက္၍ရွိေနေသးသည့္တိုင္ လက္ရွိလုပ္ငန္းအစီအစဥ္မ်ားက တိုးတက္မႈမ်ားႏွင့္ အျပဳသေဘာေဆာင္ေသာ ေျဖရွင္းမႈမ်ားဆီသို႔ ွိ ည္။ အဆင့္ျမင့တ ဦးတည္လွ်က္ရသ ္ ာဝန္ရသ ူ ်ား၏ ကတိကဝတ္မ်ားကလည္း အထက္ပါႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားကို အေထာက္အပံ့ျပဳေနၿပီး ွိ မ ပိုမိုတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေသာ သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ သစ္ေတာသယံဇာတစာရင္းေကာက္ယူျခင္း၊ စီမံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအတြက္ စီမံကိန္းမ်ားေရးဆြဲျခင္း၊ အစီရင္ခံျခင္းတို႔ ပိုမိုေကာင္းမြန္လာျခင္း၊ ထို႔အတူ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာ လုပ္ငန္းကို ျမႇင့္တင္ေပးျခင္းတို႔သည္ ပို၍ပြင့္လင္းျမင္သာၿပီး သက္ဆိုင္သူမ်ားပိုမိုပါဝင္ႏိုင္မည့္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ တစ္ရပ္သို႔ ဦးတည္လွ်က္ရွိသည့္ ေျခလွမ္းမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ 52 ၁၂၀။ အစိုးရသည္ ျမန္မာ့တရားဝင္သစ္ျဖစ္ေၾကာငိး အာမခံခ်က္ျပဳေရးစနစ္ (MTLAS) ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရန္ကိုလည္း ကတိကဝတ္ျပဳထားသည္။ ထိုကတိကဝတ္အတိုင္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ လက္ရွိစနစ္တြင္ အေျပာင္းအလဲမ်ား ျပဳလုပ္ရန္လိုအပ္ေ နဦးမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း အျပဳသေဘာေဆာင္သည့္ ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းမႈမ်ားကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ေနဆဲျဖစ္သည္။ အျခား အေပါင္းလကၡဏာေဆာင္သည့္ ေျခလွမ္းမ်ားမွာ ႏိုင္ငံအဆင့္ ေထာက္ခံခ်က္ျပဳေရး စနစ္တစ္ရပ္ ေပၚထြက္လာေရးအတြက္ လိုအပ္ေသာ အေျခခံအေဆာက္အဦမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္းႏွင့္အတူ ႏိုင္ငံအဆင့္ေထာက္ခံခ်က္ျပဳေရး စံခ်ိန္စံၫႊန္းမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္သတ္မွတ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ၁၂၁။ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ၏ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈတြင္ ပါဝင္ေပါင္းစပ္ေဆာင္ရြက္ျခင္း အစီအစဥ္သည္ FD ႏွင့္ NGOs မ်ားၾကား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္လမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ေပၚေပါက္ေစသည္။ သယံဇာတထုတ္ယူမႈလုပ္ငန္းမ်ား ပြင့္လင္းျမင္သာရွိေရး ႀကိဳးပမ္းမႈအစီအစဥ္ (EITI) အတြင္း၌ သစ္ထုတ္လုပ္ျခင္းလုပ္ငန္းကို ထည့္သြင္းျခင္းသည္ ပြင့္လင္းျမင္ သာမႈတိုးျမင့္လာေရးကတိကဝတ္ႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈျပႆနာမ်ား ေျဖရွင္းရန္ သက္ဆိုင္သူအမ်ားပါဝင္သည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးတို႔ကို ေဖာ္ေဆာင္ေနျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္းျပသေနေလသည္။ ၁၂၂။ ဝန္ႀကီးဌာန၏ေဖာ္ျပခ်က္အရ လြန္ခဲ့သည့္ ၇ ႏွစ္အတြင္း ကြၽန္းႏွင့္သစ္မာတန္ ၂၅၀,၀၀၀ ထက္ပိုေသာ သစ္မ်ားကို ဖမ္းဆီးရမိခဲ့ၿပီး တန္ ၁၄၃,၀၀၀ မွာ လြန္ခဲ့သည့္ ၃ ႏွစ္အတြင္း ဖမ္းဆီးရမိခဲ့ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရသည္ (Irrawaddy ၂၀၁၉)။ ဤသို႔ေသာ တရားမဝင္သစ္ဖမ္းဆီးမႈ ကိန္းဂဏန္းမ်ားကို ေတြ ႔ရွိရသည့္တိုင္ တရားမဝင္သစ္ကုန္သြယ္ေရာင္းဝယ္မႈ၏ အခ်ိဳး အစားမည္၍မည္မွ် အမွန္တကယ္ဖမ္းဆီးရမိသည္ကို ခန႔္မွန္းရန္ လည္းေကာင္း၊ တရားမဝင္သစ္ကုန္သြယ္ေရာင္းဝယ္မႈကို တိုက္ဖ်က္ရာတြင္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ တိုးတက္မႈ ရွိ/မရွိကို သိရွိႏိုင္ရန္လည္းေကာင္း မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ အကိုးအကားအေနျဖင့္ FD ကိန္းဂဏန္းမ်ားက ေဖာ္ျပေနသည္မွာ ၂၀၀၀/၀၁ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၂/၁၃ ခုႏွစ္အတြင္း ဖမ္းဆီးရမိသည့္ပမာဏမွာ တန္ ၂၅,၀၀၀ ႏွင့္ ၅၅,၀၀၀ ၾကား တက္လိုက္က်လိုက္ျဖစ္ေနၿပီး သိသာထင္ရွားသည့္ အတက္/အက်ပုံစံကို မေတြ ႔ရွိရေပ။15 လတ္တေလာ အစီရင္ခံခ်က္မ်ားက ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ဖမ္းဆီးရမိသည့္ပမာဏမွာ တန္ ၁၆၀,၀၀၀ အထိ ျမင့္တက္လာေၾကာင္း ေဖာ္ျပေနသည္။ ပုံ-၃၀ တရားမဝင္သစ္ ဖမ္းဆီးရမိမႈ (၂၀၀၀-၀၁ မွ ၂၀၁၂-၁၃ အထိ) ၆၀,၀၀၀ ၅၁၈၁၄.၃၇ ၅၁၈၃၂.၉၉ ၅၁၆၁၆.၇၅ ၅၀,၀၀၀ ၄၂၄၀၃.၅၁ ၄၀၆၇၂.၅၇ ၄၀,၀၀၀ ၃၇၅၄၄.၈၇ ပမာဏ (တန္) ၃၃၃၆၀.၂၈ ၃၀၇၂၅.၃၅ ၃၁၅၇၁.၆၃ ၃၀၄၃၃.၂၅ ၃၀၃၂၇.၉၁ ၃၀,၀၀၀ ၂၆၈၀၇.၅၆ ၂၄၄၉၉.၁၁ ၂၀,၀၀၀ ၁၀,၀၀၀ ၀ ၂၀၀၀-၀၁ ၂၀၀၁-၀၂ ၂၀၀၂-၀၃ ၂၀၀၃-၀၄ ၂၀၀၄-၀၅ ၂၀၀၅-၀၆ ၂၀၀၆-၀၇ ၂၀၀၇-၀၈ ၂၀၀၈-၀၉ ၂၀၀၉-၁၀ ၂၀၁၀-၁၁ ၂၀၁၁-၁၂ ၂၀၁၂-၁၃ ခုႏွစ္ ဇစ္ျမစ္ - FD 15 ဇစ္ျမစ္ - သစ္ေတာဦးစီးဌာန၏ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္ တရားမဝင္သစ္ ဖမ္းဆီးရမိျခင္းအေပၚ တင္ျပခ်က္ (ထုတ္ေဝမထားပါ။) 53 ၁၂၃။ FD ၏ဝန္ထမ္းခန႔္ထားမႈ အတိုင္းအတာမွာ ဥပေဒစိုးမိုးေရးႏွင့္ ဥပေဒအတိုင္းလိုက္နာေစေရး အတိုင္းအဆႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ လြန္စြာနည္းပါးလွ်က္ရွိေနပါေသးသည္။ FD ၏ကြင္းတာဝန္ခံဝန္ထမ္းမ်ားကို စစ္ေရးကန႔္သတ္ခ်က္အရ လက္နက္ တပ္ဆင္ထားျခင္းမရွိေပ။ ဥပေဒအတိင ု န ု ္းလိက ိ ယ ္ ာေစေရးႏွင့္ မိမက ို မ ္ မ ိ ခ ု က ိ ခ ု သ ံ ာကြယ္ေရးအတြက္ လက္နက္ကို အသုံးမျပဳႏိင ္ ည့္ နည္းတူ ဥပေဒမဲ့လုပ္ရပ္မ်ားကို ေထာက္လွမ္းစုံစမ္းရန္၊ လိုက္လံဖမ္းဆီးရန္၊ အဆုံး၌ဖမ္းဆီးရမိသည့္သစ္မ်ားကို သယ္ယူရန္ ယာဥ္ယႏၲယားႏွင့္ နည္းပညာအေထာက္အပံ့မ်ား ျဖည့္ဆည္းေပးရန္ လိုအပ္ေနပါေသးသည္။ ထိရာက္သည့္ထိန္းခ်ဳပ္မႈစနစ္ကို တည္ေဆာက္ရန္ ကြင္းဝန္ထမ္းမ်ား ထပ္မံျဖည့္တင္းေရး၊ ေထာက္ပံ့ပို႔ေဆာင္ေရးႏွင့္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေရးတို႔ကိုသာမက တန္ဖိုး ကြင္းဆက္တစ္ခုလုံးကို ပိုမိုေကာင္းမြန္ေအာင္ျမႇင့္တင္ေရး၊ ဘ႑ာေရးစုံစမ္းေထာက္လွမ္းမႈအပါအဝင္ ပိုမိုေကာင္းမြန္သည့္ သတင္းအခ်က္အလက္စနစ္မ်ား၊ သာမန္ျပည္သူမ်ား ပါဝင္အကူအညီေပးႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းမ်ား၊ အျခားေသာအမ်ိဳးသားအဖြဲ ႔ အစည္းမ်ား (တရားေရး၊ အေကာက္ခြန္၊ ရဲ ႏွင့္ ေဒသခံအစုအဖြဲ ႔မ်ား)ႏွင့္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကို အားျဖည့္ခိုင္မာေစေရး၊ ႏိုင္ငံ တကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္သူမ်ား၏ အေထာက္အကူ စသည္တို႔ကိုလိုအပ္လွ်က္ရွိသည္။ ၁၂၄။ အာရွ-ပစိဖိတ္ေဒသခြဲအတြင္းရွိ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ား၌ (ဥပမာ-ဗီယက္နမ္) ဥေရာပသမဂၢသို႔တင္သြင္းသည့္ သစ္မွာ တရားဝင္သစ္ျဖစ္ေၾကာင္း ကတိကဝတ္ျပဳသည့္အေနျဖင့္ VPA မ်ားလက္မွတ္ေရးထိုးရန္ စီစဥ္ဆဲအဆင့္၊ သို႔မဟုတ္ VPA မ်ားကို စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္သည့္အဆင့္သို႔ ေရာက္ရွိေနၾကၿပီျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၌ အပူပိုင္းေဒသ သစ္ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားက တင္သြင္းမည့္သစ္မ်ားအတြက္ ၎တို႔၏ ကိုယ္ပိုင္ တရားဝင္ျဖစ္မႈဆိုင္ရာလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ သတ္မွတ္ရန္ အစိမ္းေရာင္ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ ပလက္ေဖာင္းတစ္ခုကို ျပဳလုပ္ထားၿပီးျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္က ရွင္းလင္းစြာ ေဖာ္ျပ ေနသည္မွာ အဓိကသစ္တင္သြင္းသည့္ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ၎တို႔တင္သြင္းမည့္ အပူပိုင္းေဒသသစ္မ်ား၏ တရားဝင္ျဖစ္မႈကို ေတာင္း ဆိုလာမည့္ အလားအလာပင္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ၎၏တန္ဖိုးျမင့္သစ္မ်ိဳးမ်ားျဖင့္ တန္ဖိုးျမင့္သစ္ေဈ းကြက္မ်ား တိုးပြား လာမည့္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်အေပၚ ႀကီးမားသည့္အက်ိဳးအျမတ္ရရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္အလားအလာမ်ား ရွိေနသည္။ qs\etasuik\Kc\;lup\cn\; ၁၂၅။ သစ္ထုတ္ကုန္ပစၥည္းမ်ားဝယ္လိုအားသည္ တစ္ကမာၻလုံးႏွင့္ျပည္တြင္း ႏွစ္ခုလုံးတြင္ ႀကီးထြားလွ်က္ရွိသည္။ သစ္ေတာ စိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္းသည္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းအေနျဖင့္ ဆြဲေဆာင္မႈရွိေသာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အခြင့္အလမ္းျဖစ္လာ သကဲ့သို႔ ႏိုင္ငံ၏သစ္ေတာမ်ားျပန္လည္တည္ေထာင္စိုက္ပ်ိဳးမည့္ ရည္မွန္းခ်က္ ျပည့္မီရန္လည္း အေထာက္အကူျဖစ္ေစသည္။ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ား၌ သစ္မာစိုက္ပ်ိဳးျခင္းမွသာမက အႀကီးျမန္သစ္မ်ိဳးမ်ား စိုက္ပ်ိဳးျခင္းမွလည္း ရလဒ္ေကာင္းမ်ားကို ရရွိေနၾကၿပီး ဤလုပ္ငန္းမွ အေသးစားစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ားအတြက္ စီးပြားေရး အခြင့္အလမ္းကိုလည္းေကာင္း၊ ေဈ းႏႈန္းႏွင့္ ေဈ းကြက္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈ အလားအလာေကာင္းမ်ားကို လည္းေကာင္း ရရွိေနၿပီ ျဖစ္သည္။ စီးပြားျဖစ္စိုက္ခင္းလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ေက်းလက္ေဒသ အလုပ္ အကိုင္မ်ား ဖန္တီးေပးျခင္း၊ ျပည္ပပို႔ကုန္ တိုးျမႇင့္ေပးျခင္း၊ သန္စြမ္းၿပီးႏိုင္ငံတကာႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္စြမ္းရွိသည့္ သစ္အေျခခံ စီးပြား ေရးလုပ္ငန္း တည္ေထာင္ေရးအတြက္ စိတ္ခ်ရသည့္ သစ္ေထာက္ပံ့ျဖည့္ဆည္းေပးျခင္းတို႔အတြက္ အလားအလာေကာင္းမ်ားရွိေန သည္။ ၁၂၆။ စိုက္ခင္းလုပ္ငန္းသမိုင္းေၾကာင္းအေပၚေလ့လာသုံးသပ္ခ်က္ - FD ၏ေရရွည္အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ စိုက္ခင္းမ်ားသည္ တစ္စတ ိ တ္ စ္ပငို ္းအေနျဖင့သ ္ ာ အစဥ္သျဖင့ပ ္ ါဝင္ခဲသ ့ ည္။ သိ႔ေ ို ္ ယိယ ု သာ္လည္း သစ္ေတာဧရိယာမ်ား ဆက္တက ု ြင္းပ်က္စီးလာျခင္း ႏွင့္အတူ စိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ရန္ အေရးေပၚလိုအပ္လာျခင္းသည္လည္း တိုးျမင့္လာၿပီး သစ္ေတာစိုက္ခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး တည္ ေထာင္ရန္ ထည့္သြင္းရည္မွန္းသည့္ MRRP ကို စတင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ရသည္။ လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္မ်ားအတြင္း စီးပြားေရး သစ္ေတာ စိုက္ခင္းမ်ား တိုးခ်ဲ႕တည္ေထာင္ရာတြင္ ပုဂၢလိကက႑မွ ပါဝင္ရန္ အထူးအေလးထားလာခဲ့သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ စစ္ကိုင္းတိုင္း ေဒသႀကီးအလယ္ပိုင္းတြင္ ကြၽန္းစိုက္ခင္းမ်ားကို က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ ေတြ ႔ရွိေနရၿပီျဖစ္သည္။ ၁၂၇။ လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္ ၃၀ အနက္ ႏွစ္အမ်ားစုအတြက္ သစ္ေတာစိုက္ခင္းတည္ေထာင္မႈဆိုင္ရာ FD ကိန္းဂဏန္းမ်ားကို ရရွိႏိုင္သည္။ ထိုကိန္းဂဏန္းမ်ားက ၁၉၈၂ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္အထိ ႏွစ္စဥ္စိုက္ခင္းဧက ၃၀,၀၀၀ ပတ္ဝန္းက်င္ကို စိုက္ပ်ိဳးခဲ့ ေၾကာင္းျပသေနသည္ (ပုံ-၃၀)။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းတြင္ စိုက္ခင္းတည္ေထာင္မႈမ်ား ေလ်ာ့က်သြားသည္။ အရင္းအျမစ္ေထာ က္ပံ့မႈအားနည္းျခင္းေၾကာင့္ ထိုသို႔ေလ်ာ့က်သြားျခင္းျဖစ္သည္ဟု ယူဆရၿပီး အာ႐ုံစိုက္မႈမွာလည္း စီးပြားေရးစိုက္ခင္းမ်ားဆီသို႔ ေျပာင္းလဲသြားသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ကာလတစ္ေလွ်ာက္လုံးတြင္ ေက်းရြာေထာက္ပံ့ေရးႏွင့္ ေရေဝေရလဲစိုက္ခင္းမ်ား တည္ ေထာင္မႈမွာ ၃၇ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ ရွိသည္။ FD ကိန္းဂဏန္းမ်ားက ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ စိုက္ခင္းတည္ေထာင္မႈမွာ ၇,၆၀၀ ဧက (၃,၁၀၀ ဟတ္တာခန္႔)သို႔ က်ဆင္းသြားေၾကာင္း ျပသေနသည္။ 54 ပုံ-၃၁ သစ္ေတာဦးစီးဌာနက တည္ေထာင္ခဲ့သည့္ စိုက္ခင္းအမ်ိဳးအစားႏွင့္ ဧက (၁၉၈၁-၂၀၁၃) (ဧက) ၄၀,၀၀၀ ၃၅,၀၀၀ ၃၀,၀၀၀ ၂၅,၀၀၀ ၂၀,၀၀၀ ၁၅,၀၀၀ ၁၀,၀၀၀ ၅,၀၀၀ ၀ ၁၉၈၁ ၁၉၈၃ ၁၉၈၅ ၁၉၈၇ ၁၉၈၉ ၁၉၉၁ ၁၉၉၃ ၁၉၉၅ ၁၉၉၇ ၁၉၉၉ ၂၀၀၁ ၂၀၀၃ ၂၀၀၅ ၂၀၀၇ ၂၀၀၉ ၂၀၁၁ ၂၀၁၃ စီးပြားေရးစိုက္ခင္း စက္မႈကုန္ၾကမ္းစိုက္ခင္း ေက်းရြာေထာက္ပံ့ေရးစိုက္ခင္း ေရေဝေရလဲေဒသစိုက္ခင္း ဇစ္ျမစ္ - FAO ၂၀၁၅ ၁၂၈။ ၁၉၉၈/၉၉ မွ ၂၀၀၅/၀၆ ကာလအတြင္း ကြၽန္းအထူးစိုက္ခင္းဟတ္တာ ၆၅,၀၀၀ ခန႔္ကို တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ထိုအစီအစဥ္ကိုရပ္ဆိုင္းခဲ့သည္။ စိုက္ခင္းအမ်ားစုမွာ ကြၽန္းစိုက္ခင္းမ်ားျဖစ္ၾကၿပီး ပ်ဥ္းကတိုး၊ ပိေတာက္၊ ထင္းရွဴး၊ ယမေနႏွင့္ ယူကလစ္တို႔ကိုလည္း စိုက္ပ်ိဳးခဲ့သည္။ လုံေလာက္စြာေစာင့္ေရွာက္ ထိန္းသိမ္းမႈမရွိျခင္းက ေသေပ်ာက္ ႏႈန္းျမင့္မားျခင္း၊ စိုက္ခင္းဧရိယာအတြင္းသို႔ က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္မႈခံရျခင္းတို႔ကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ၁၂၉။ မၾကာေသးမီကတည္ေထာင္ခဲ့ေသာ FD စိုက္ခင္းမ်ားတြင္ ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိမ္းမႈကို တိုးျမႇင့္ခဲ့သျဖင့္ ေအာင္ျမင္မႈ ပိုမိုရရွိခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ခုတ္ပတ္ကာလ ရွည္လ်ားျခင္းေၾကာင့္ (ဥပမာ - ပ်ဥ္းကတိုးစိုက္ခင္းမ်ား) စိုက္ခင္းမ်ားကို ခုတ္လွဲထုတ္ယူခ်ိန္ မတိုင္မီအထိ စီမံခန႔္ခြဲရန္အတြက္ ရန္ပုံေငြမလုံေလာက္ျခင္းက ေရရွည္ ရွင္သန္ရန္ခက္ခဲသည့္ တူညီေသာ အႏၲရာယ္ကို ဆက္၍ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္ အျခားျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ားမွာ ပုဂၢလိကက႑၊ သို႔မဟုတ္ ေဒသခံ ျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ အက်ိဳးတူေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ လက္ရွိတည္ေထာင္ၿပီး စိုက္ခင္းမ်ားကို ပါဝင္ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္ မက္လုံးမ်ား ဖန္တီးေပးျခင္းျဖစ္သည္။ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ အက်ိဳးအျမတ္ ခြဲေဝခံစားရန္ ႐ိုးရွင္းေသာ သေဘာတူညီ ခ်က္မ်ားက က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ျခင္းႏွင့္ စိုက္ခင္းမ်ားမွ ခိုးယူျခင္းတို႔ကို ေလ်ာ့နည္းေစႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ အျခားပူးတြဲစီမံခန႔္ခြဲမႈ ပုံစံမ်ားကိုလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားႏိုင္ပါေသးသည္။ ၁၃၀။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ FD က လတ္တေလာတည္ေထာင္လွ်က္ရွိေသာ စိုက္ခင္းမ်ားကို ျမင့္မားေသာ စိုက္ပ်ိဳးျပဳစုမႈ ဆိုင္ရာ စံခ်ိန္စံၫႊန္းမ်ားႏွင့္အညီ ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိၿပီး ယခင္အေတြ ႔အႀကဳံမ်ားမွ သင္ခန္းစာမ်ားကိုလည္း ထိေရာက္စြာ ထုတ္ႏႈတ္ ေလ့လာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း စိုက္ခင္းမ်ားကို ထိေရာက္မႈအရွိဆုံး မည္သို႔တိုးျမႇင့္ တည္ေထာင္မည္၊ ေဒသခံျပည္သူအစု အဖြဲ ႔မ်ား၊ SME မ်ားကို မည္သို႔အေကာင္းဆုံးပါဝင္ေစမည္၊ ေငြေၾကး၊ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ လူမႈေရးဆိုင္ရာ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားကို မည္သို႔တိုးျမႇင့္မည္ ဆိုသည့္အခ်က္မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ပုဂၢလိကႏွင့္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျချပဳ စိုက္ခင္းမ်ား၏ အခန္း က႑အေပၚ ဌာနတြင္း အေျခတင္ေဆြးေႏြးမႈတစ္ရပ္ လိအ ု င ု ပ္၍ေနသည္။ ျမန္မာႏိင ္ တ ံ င ြ ္ ပုဂလ ၢ က ႈ ို ျမႇငတ ိ ပါဝင္မက ို ္ေသာ ့္ င္ရန္ ျဖစ္ႏင ကြက္လပ္မ်ားစြာ က်န္ရွိေနေသးပုံရသည္။ ကြၽန္းစိုက္ခင္း၊ အျခားအႀကီးျမန္သစ္မ်ိဳး စိုက္ခင္း၊ အျခားစီးပြားေရးစိုက္ခင္မ်ား တည္ေထာင္ျခင္းသည္ ဘ႑ာေရးအရ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိသည့္အတြက္ ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈ၊ မက္လုံးမ်ား၊ ထည့္သြင္းသင့္သည့္ လူမႈ-စီးပြား/ပတ္ဝန္းက်င္ လုံၿခဳံမႈအစီအမံမ်ား ေဆာင္ရြက္ျခင္း၏ ႏႈိင္းယွဥ္အက်ိဳးအျမတ္ အေပၚ ေဆြးေႏြးရန္လိုအပ္သည္။ အျခားဗ်ဴဟာေျမာက္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ားတြင္ ပုဂၢလိက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈက စိတ္ပါဝင္စားပါက ပုဂၢလိက သစ္ေတာျပန္လည္တည္ေထာင္မႈ လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ FD ကတာဝန္ယူ ေဆာင္ရြက္ရမည့္ သစ္ေတာျပန္လည္တည္ေထာင္ မႈလုပ္ငန္းမ်ား ယွဥ္တြဲစဥ္းစား၍ သတ္မွတ္ရန္ လိုအပ္သည့္အခ်က္လည္း ပါဝင္သည္။ 55 ၁၃၁။ လြန္ခဲ့သည့္ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း သစ္ထုတ္လုပ္မႈ၊ အထူးသျဖင့္ စိုက္ခင္းတည္ေထာင္မႈတြင္ ပုဂၢလိက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ပမာဏ တိုးတက္လွ်က္ရွိသည္။ ႏိုင္ငံပိုင္ေျမမ်ား ႏွစ္ရွည္အငွားခ်ထားျခင္း အစီအစဥ္ေအာက္တြင္ ပုဂၢလိကစိုက္ခင္းတည္ေထာင္ ျခင္းကို ၂၀၀၆ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ခြင့္ျပဳခဲ့သည္။ ေျမငွားရမ္းေဆာင္ရြက္သူမ်ားသည္ ကြၽန္း၊ သစ္မာ၊ ရာဘာ၊ ဆီအုန္းႏွင့္ အျခား စက္မႈသီးႏွံမ်ားကို သတ္မွတ္ထားသည့္ပမာဏအထိ စိုက္ပ်ိဳးႏိုင္သည္။ သတ္မွတ္ခ်က္ထက္ပိုမိုစိုက္ပ်ိဳးလိုေသာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ အၿပိဳင္ေလလံဆြဲႏိုင္သည့္စနစ္ကိုလည္း စီစဥ္ထားရွိသည္။ ၁၃၂။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပုဂၢလိကက႑မွ တည္ေထာင္ထားေသာ ကြၽန္း၊ သစ္မာ၊ ရာဘာ၊ ဆီအုန္းႏွင့္ စက္မႈသီးႏွံ စိုက္ခင္း ဧရိယာ ၅၆၇,၀၀၀ ဟက္တာရွိသည္ဟု ခန႔္မွန္းထားသည္။ ပုဂၢလိကစိုက္ခင္းမ်ားကို သဘာဝေတာအတြင္း ပ်က္စီးေနၿပီး သဘာဝေတာအျဖစ္ ဆက္လက္ထားရွိရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့သည့္ ဧရိယာမ်ား၌ သစ္ေတာက႑တြင္ ပုဂၢလိကစီးပြားေရးဖြံ ႔ၿဖိဳးလာ ရန္၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ကို အေထာက္အကူျဖစ္ေစရန္ႏွင့္ သစ္ေတာ သယံဇာတမ်ားကို ျပဳစုထိန္းသိမ္းရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားျဖင့္ တည္ေထာင္ခြင့္ျပဳထားသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဟက္တာ ၂၇၀,၀၀၀ ေက်ာ္၊ သို႔မဟုတ္ ခြင့္ျပဳထားသည့္ပမာဏ၏ တစ္ဝက္နီးနီးမွာ စိုက္ခင္းတည္ေထာင္ျခင္း မျပဳဘဲ မူလအတိုင္းထားရွိဆဲျဖစ္သည္ကို ေတြ ႔ရသျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္က ျပန္လည္သိမ္းဆည္းခဲ့သည္ (FD ကို ကိုးကား၍ Myat Moe Aung ၏ေဖာ္ျပခ်က္ ၂၀၁၈)။ ၁၃၃။ ပုဂၢလိကကုမၸဏီမ်ားက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံရန္ စိတ္ပါဝင္စားမႈ ရွိေနေသာ္လည္း ဤျဖစ္ႏိုင္ေခ်ကို အျပည့္အဝ ရယူရန္အတြက္ မူဝါဒျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္ လိုအပ္မည္ျဖစ္သည္။ ၎တို႔ႏွင့္တိုင္ပင္ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားတြင္ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီမ်ားက ရႈပ္ေထြးေသာလုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ားႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား၊ အေျခခံအေဆာက္အဦ မလုံေလာက္မႈ၊ စီးပြားေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးေရာရွက္မႈ၊ ေျမအျငင္းပြားမႈမ်ား၊ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ မခိုင္မာမႈမ်ားႏွင့္ မက္လုံးမ်ားကင္းမဲ့ေနျခင္းတို႔ကို အဓိက ျပႆနာမ်ားအျဖစ္ ေဖာ္ျပၾကသည္ (သစ္ေတာထြက္ ပစၥည္းမ်ားအတြက္ အမ်ိဳးသားပို႔ကုန္ မဟာဗ်ဴဟာ - စီးပြားေရးႏွင့္ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရး ဝန္ႀကီးဌာန)။ ေျမရယူရာတြင္ က်ယ္ဝန္းေသာ ပုဂၢလိကေျမကို ငွားရမ္းျခင္း (ျဖစ္ႏိုင္ေခ်မရွိပါ။)၊ PFE ေျမငွားရမ္းျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ VFV ေျမငွားရမ္းျခင္း တစ္ခုခုကိုလိုအပ္သည္။ PFE ေျမတြင္ သစ္ေတာစိုက္ခင္းတည္ေထာင္ရန္ တစ္ဟက္တာ ငွါးရမ္းခႏႈန္းထားစနစ္ျဖင့္ FD က လိုင္စင္ခ်ေပးသည္။ VFV ေျမအငွားခ်ထားျခင္းမ်ားမွာ ထုံးတမ္းစဥ္လာ အခြင့္ အေရးမ်ားႏွင့္ ပဋိပကၡျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ားေၾကာင့္ အျငင္းပြားဖြယ္ရာ ျဖစ္ေနဆဲျဖစ္သည္။ ၁၃၄။ တန္ဖိုးနိမ့္၊ အႀကီးျမန္သစ္၊ ထင္းႏွင့္ ေပ်ာ့ဖတ္ - အထြက္ႏႈန္းႏွင့္ ေငြေၾကးအက်ိဳးအျမတ္ ျပန္လည္ရရွိမႈ နိမ့္ေသာ္လည္း ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားအေနျဖင့္ ထြက္ကုန္ကိုလ်င္ျမန္စြာရရွိႏိုင္ၿပီး စြန႔္စားရသည့္အႏၲရာယ္ ပို၍နည္းသည့္အတြက္ (ယမေန ကဲ့သို႔ေသာ) အရည္အေသြးနိမ့္ေသာ္လည္း အႀကီးျမန္သည့္သစ္မ်ိဳးကို ပို၍ႏွစ္သက္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထင္းရွားပါးမႈ အခက္အခဲကို ေျဖရွင္းရန္၊ သို႔မဟုတ္ ေရရွည္ေငြေၾကးအေထာက္အပံ့ မရရွိသည့္အေျခအေနတြင္ ေရတိုဝင္ေငြ လိုအပ္ခ်က္ကို ျဖည့္ဆည္းရန္အတြက္ အဆိုပါစိုက္ခင္းမ်ားမွာ မၾကာခဏဆိုသလို အခ်ိန္မတန္မီ ခုတ္လွဲထုတ္ယူျခင္း ခံၾကရသည္။ အႀကီးျမန္ သစ္ေဈ းကြက္မွာ ႀကီးထြားလွ်က္ရွိၿပီး ႏိုင္ငံတကာေဈ းႏႈန္း၊ အထူးသျဖင့္ သစ္ျဖတ္စထုတ္လုပ္ရန္ ကုန္ၾကမ္းေဈ းႏႈန္းမွာ လ်င္ျမန္ စြာ ျမင့္တက္လွ်က္ရွိသည္။ ေဒသသုံး ထင္း/မီးေသြးေဈ းကြက္မ်ားမွာလည္း သယ္ယူပို႔ေဆာင္စရိတ္၊ စြန႔္စားရမႈ အႏၲရာယ္ႏွင့္ မေရရာမႈမ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးသျဖင့္ ဆြဲေဆာင္မႈ တိုး၍ျဖစ္လာသည္။ ၁၃၅။ အေသးစားသစ္ထုတ္လုပ္မႈ - ပုဂၢလိကက႑ အေသးစားသစ္ထုတ္လုပ္မႈ လုပ္ငန္းကို ျမႇင့္တင္ႏိုင္မည့္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ရွိေနေသာ္လည္း ဤက႑ခြဲအေၾကာင္းကိုလည္းေကာင္း၊ ႀကဳံေတြ ႔ရသည့္ အဟန႔္အတားမ်ားကို လည္းေကာင္း၊ ေကာင္းစြာ မွတ္တမ္းတင္ထားျခင္း မရွိေသးသည့္နည္းတူ ေကာင္းစြာသိရွိနားလည္ျခင္း မရွိေသးေပ။ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ပုဂၢလိက၊ ထို႔အတူ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔တို႔၏ သစ္ႏွင့္သစ္မဟုတ္သည့္ ထြက္ကုန္ ထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္းမွ ထုတ္ယူျခင္း၊ ကုန္ေခ်ာျပဳျပင္ ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ ေဈ းကြက္တင္ျခင္း၊ ဝယ္လိုအား၊ စသည္တို႔ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ သေဘာသဘာဝႏွင့္ ပမာဏတို႔ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္းသိရွိ ႏိုင္ရန္အတြက္ ဘက္စုံအေထြေထြ ေလ့လာမႈတစ္ရပ္က အေထာက္အကူ ျပဳႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ အဆိုပါေလ့လာမႈမွ ပုဂၢလိက က႑အႀကီးစားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမ်ား ျပင္ပစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ားအတြက္အစီအစဥ္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ရာတြင္လိုအပ္မည့္ အာမခံခ်က္ အမ်ိဳးအစား၊ လုပ္ေဆာင္မႈအစီအစဥ္မ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ အေရးႀကီးသည့္သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို ရရွိႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ၁၃၆။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ CoC ေထာက္ခံခ်က္ ရရွိထားေသာ ကုမၸဏီတစ္ခုရွိသည္။ သစ္ထုတ္ကုန္ ထုတ္လုပ္သည့္ လုပ္ငန္းတြင္ နည္းပညာလႊဲေျပာင္းျခင္း၊ လုပ္သားမ်ားကိုသင္တန္းေပးျခင္း၊ မ်ိဳးေကာင္းမ်ိဳးသန႔္ပုံတူပြားနည္းပညာမ်ားကို တင္သြင္းအသုံးျပဳျခင္း၊ အဆင့္ျမင့္နည္းပညာသုံး ထုတ္လုပ္မႈစက္ယႏၲယားကရိယာမ်ားအတြက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကို အေထာက္အကူျဖစ္ေစေသာ ျပည္တြင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာေပါင္းစပ္ထားသည့္ ကုမၸဏီမ်ား၏ ပိုမိုပါဝင္ ဦးေဆာင္မႈျဖင့္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းႏိုင္သည္။ စိုက္ခင္းတည္ ေထာင္သည့္ ကုမၸဏီမ်ားႏွင့္ ျပင္ပစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ား၊ ေဒသခံျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း၊ CFE မ်ား၊ အေသးစား 56 စိုက္ခင္းတည္ေထာင္သူမ်ားၾကား ခ်ိတ္ဆက္မႈမ်ားကို တည္ေဆာက္ျခင္းျဖင့္ ေက်းလက္ဧရိယာမ်ား၌ အသစ္အသစ္ေသာ စီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းမ်ားကို ဖန္တီးႏိုင္သည္။ လုပ္ငန္းတြင္ဦးေဆာင္ေနသည့္ နာမည္ေကာင္းရွိေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကို ဆြဲေဆာင္ ရန္ႏွင့္ ျပည္တြင္းကုမၸဏီမ်ားကို စိုက္ခင္းလုပ္ငန္းတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံေစရန္ ဆက္စပ္ပတ္သက္သူမ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားကို အေျခခံ၍ ေရရွည္ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္တစ္ရပ္ကို ေဖာ္ထုတ္ခ်မွတ္သင့္သည္။ ၁၃၇။ MRRP ၏အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုအေနျဖင့္ စက္မႈလုပ္ငန္းသုံးစိုက္ခင္းႏွင့္ စီးပြားေရးစိုက္ခင္းမ်ားဆိုင္ရာ မဟာဗ်ဴဟာ တစ္ရပ္ကို ေရးဆြဲမည့္အလားအလာရွိၿပီး အဆိုပါမဟာဗ်ဴဟာကို သစ္အေျခခံစက္မႈလုပ္ငန္းႏွင့္ အနီးကပ္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ ျဖင့္ ေရးဆြဲမည္ဟုေမွ်ာ္လင့္ရသည္။ အျခားႏိုင္ငံမ်ားမွ အေတြ ႔အႀကဳံမ်ားကို အေျခခံ၍ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကို ထည့္သြင္း စဥ္းစားႏိုင္သည္။ • ႏိုင္ငံပိုင္ႏွင့္ ပုဂၢလိက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈအတြက္ သင့္ေလ်ာ္သည့္ေျမ ရရွိႏိုင္မႈ အေျခအေနကို သတ္မွတ္ရန္၊ CF အစုအေဝးႏွင့္ ျပင္ပစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ား၏ စိုက္ခင္းအစီအစဥ္မ်ားကို တိုးျမႇင့္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္ VFV ဧရိယာမ်ားကို သတ္မွတ္ရန္၊ • မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈ (ဥပမာ - ႏိုင္ငံပိုင္၊ ပုဂၢလိက၊ ျပည္သူ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈ - PPPP) ကိုတိုးျမႇင့္ ေပးမည့္၊ ပုဂၢလိကရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမ်ား (ႏိုင္ငံျခားအပါအဝင္)ႏွင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အုပ္စုမ်ားအတြက္ လုံၿခဳံစိတ္ခ်ရသည့္ ေရရွည္ေျမ အသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ကို ရရွိေစမည့္ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္စြမ္းရွိၿပီး ပြင့္လင္းျမင္သာသည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို ရွာေဖြေလ့လာရန္၊ • မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို ထိေရာက္ၿပီး ယုံၾကည္စိတ္ခ်ရသည့္ နည္းလမ္းျဖင့္ လိုင္စင္ထုတ္ေပးျခင္း၊ စီမံကိန္း မ်ားေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ ထိန္းေက်ာင္းျခင္းဆိုင္ရာ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို ျမႇင့္တင္ေပးရန္၊ • ျပင္ပစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ားႏွင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို တိုးျမႇင့္ရန္ CoC ေထာက္ခံခ်က္ ရရွိရန္ျဖစ္ႏိုင္သည့္ ျပည္တြင္း/ျပည္ပ သစ္အေျခခံစီးပြားေရးလုပ္ငန္းႀကီးမ်ားအတြက္ ေငြေရးေၾကးေရး မက္လုံးမ်ားကို ရွာေဖြေလ့လာရန္၊ • အႀကီးျမန္သစ္ မ်ိဳးေကာင္းမ်ိဳးသန႔္ ပုံတူပြားျခင္း၊ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇ အစိတ္အပိုင္းမ်ား (germplasm)၊ နည္းပညာ အသုံးခ်မႈမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ စက္မႈလုပ္ငန္း/ ႏိုင္ငံပိုင္သုေတသနအဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ပလက္ေဖာင္းကို တည္ေထာင္ရန္၊ • အေသးစားစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ားအတြက္ သစ္ေတာစိုက္ပ်ိဳးျပဳစုေရး နည္းစနစ္ဆိုင္ရာ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေရး လိုအပ္ခ်က္ မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္သတ္မွတ္ရန္၊ တိုးခ်ဲ႕အသိပညာေပးေရး ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ပိုမိုအားေကာင္းေစရန္၊ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ ႏိုင္ေသာ ဝန္ေဆာင္မႈေပးသည့္ တတိယအဖြဲ ႔တစ္ခုမွတစ္ဆင့္ အပိုေဆာင္း၍ ေထာက္ပံ့ကူညီမႈျပဳရန္။ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ တန္ဖိုးကြင္းဆက္ျပႆနာမ်ား ၁၃၈။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အထိ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သစ္အလုံးလိုက္ ျပည္ပတင္ပို႔မႈကို ကန႔္သတ္ထားျခင္းမရွိခဲ့ေပ။ သို႔ျဖစ္၍ သစ္လုံး တင္ပို႔ျခင္း၊ အထူးသျဖင့္ ကြၽန္းသစ္လုံးမ်ားတင္ပို႔ျခင္းသည္ ႏိုင္ငံ၏ အဓိကလႊမ္းမိုးထားေသာ စီးပြားျဖစ္ သစ္ေတာထြက္ကုန္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ သစ္လုံးတင္ပို႔မႈကို တားျမစ္ပိတ္ပင္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ကြၽန္းႏွင့္အျခားသစ္မ်ိဳးမ်ားကို ျပည္ပမတင္ပို႔မီ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ ထုတ္ လုပ္ရန္ လိုအပ္လာသည္။ စီးပြားေရးႏွင့္ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေရး ဝန္ႀကီးဌာနက ေရးဆြဲခဲ့သည့္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္း မဟာဗ်ဴဟာ ၂၀၁၅-၁၉ တြင္ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္မႈစြမ္းရည္ကို ျမႇင့္တင္ေပးျခင္းျဖင့္ ျပည္ပပို႔ကုန္ကို အဓိကထားေသာ ကုမၸဏီမ်ားအား အေထာက္ အကူျဖစ္ေစႏိုင္သည့္ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္တစ္ရပ္ကို ထည့္သြင္းေရးဆြဲခဲ့သည္။ ယုံၾကည္စိတ္ခ်ရမႈမရွိျခင္း၊ ကုန္ပစၥည္းထုတ္လုပ္ေပး သြင္းသူမ်ား၏ ေဈ းႏႈန္းသတ္မွတ္မႈႏွင့္ အရည္အေသြး၊ စက္မႈလုပ္ငန္း၏ ကြၽမ္းက်င္မႈႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္အားနည္းျခင္း၊ ပြင့္လင္း ျမင္သာမႈ မရွိျခင္း၊ အခြန္ႏႈန္းထားမ်ား ေျပာင္းလဲမႈရွိျခင္းတို႔ကို စိန္ေခၚမႈမ်ားအျဖစ္ ေဖာ္ထုတ္သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ၁၃၉။ ကြၽန္းႏွင့္တန္ဖိုးျမင့္သစ္မ်ား - ကြၽန္းသည္သိသာထင္ရွားစြာ အသိအမွတ္ျပဳျခင္းအခံရဆုံးႏွင့္ အျခားသစ္မာမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ ႀကီးထြားႏႈန္းျမန္ေသာ သစ္မ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ေရရွည္ျဖစ္သည့္တိုင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အခြင့္အလမ္းမ်ား ထူးထူးျခားျခားေပးစြမ္း ႏိုင္သည့္ သစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ အလြန္အကြၽံ ထုတ္ယူျခင္းႏွင့္ ကမာၻလုံးဆိုင္ရာ ေရာင္းလိုအား လစ္ဟာမႈမ်ားက ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ ျပည္တြင္းေဈ းကြက္မ်ား၌ ျမင့္မားသည့္ဝယ္လိုအားႏွင့္ ေဈ းႏႈန္းကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထုတ္ကုန္မ်ား၏ နိမ့္က် ေသာ အရည္အေသြးႏွင့္ အားနည္းေသာ သစ္ေတာျပဳစုစိုက္ပ်ိဳးျခင္းနည္းစနစ္တို႔အေပၚ စိုးရိမ္ပူပန္မႈမ်ား ရွိေနသည္။ ကြၽန္း စိုက္ခင္းမ်ားမွ ထြက္ေသာ သစ္အမ်ားစု၏ အရည္အေသြးမွာ သဘာဝေတာမွထြက္သည့္ သစ္ႏွင့္ယွဥ္လွ်င္ သိသိသာသာ နိမ့္က် သည္ဟု ဝယ္ယူသူမ်ားက မွတ္ယူထားၾကသည္။ 57 ၁၄၀။ MTE သည္ သစ္စက္ႏွင့္သစ္ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္မႈစက္႐ုံအခ်ိဳ႕ကိုပိုင္ဆိုင္သည္။ အဆိုပါစက္႐ုံမ်ားမွာ သက္တမ္း ၾကာျမင့္ၿပီး စြမ္းရည္နိမ့္က်သည့္ ထုတ္လုပ္မႈနည္းပညာကို တပ္ဆင္အသုံးျပဳသျဖင့္ အေလအလြင့္မ်ားျပားျခင္းႏွင့္ စြမ္းရည္မျပည့္ဝျခင္းတို႔ကို ျဖစ္ေပၚေစသည္ (Dan Blessing၊ MTE အစီရင္ခံစာ)။ MTE မွာ ကမာၻေပၚရွိ တန္ဖိုး အျမင့္ဆုံး သစ္မ်ိဳးအခ်ိဳ႕ကို ထုတ္ယူခြင့္ ရွိေနသျဖင့္ အေလအလြင့္ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းႏွင့္ ထုတ္ကုန္အရည္အေသြး ပိုမို ေကာင္းမြန္ေအာင္ ျမႇင့္တင္ေပးျခင္းတို႔ျဖင့္ ထပ္တိုးလာ သည့္ တန္ဖိုးမ်ားစြာကို ျပန္လည္ရရွိႏိုင္သည့္ အလားအလာမ်ား ရွိေနသည္။ ၁၄၁။ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ သစ္ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္း လုပ္ငန္းအမ်ားစုကို အေသးစားႏွင့္အလတ္စား စီးပြားေရးလုပ္ငန္း မ်ား (SMEs) က ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္။ ဤလုပ္ငန္းမ်ားသည္ စုစည္းပူးေပါင္းထားေသာ စီးပြားေရးပတ္ဝန္းက်င္မရွိျခင္း၊ လုပ္ငန္းအတြက္ ေခ်းေငြမရရွိျခင္းႏွင့္ ရႈပ္ေထြးေသာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား၏ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကို ခံစားေနရသည္။ သစ္ကုန္ၾကမ္းရရွိေရးမွာလည္း စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ျဖစ္ေနၿပီး ေဈ းကြက္သတင္း အခ်က္အလက္ ခ်ိဳ႕တဲ့ကာ ထုတ္လုပ္မႈ အေျခခံ အေဆာက္အဦ (လုပ္သား၊ ကြၽမ္းက်င္မႈ၊ ေထာက္ပံ့ပို႔ေဆာင္ေရးႏွင့္ လွ်ပ္စစ္မီးရရွိေရး)မွာ ညံ့ဖ်င္းေနဆဲျဖစ္သည္။ ေလလံတင္ ေရာင္းခ်သည့္သစ္ (စိုက္ခင္းမ်ား၊ အသုံးခ်မႈေျပာင္းလဲေသာသစ္ေတာမ်ားႏွင့္ ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာမ်ားမွ ထုတ္ယူေသာသစ္) ကို ကုန္ၾကမ္းအျဖစ္ ဝယ္ယူရာတြင္ ဝယ္ယူရရွိႏိုင္မည့္ ေဈ းႏႈန္း၊ အေရအတြက္ပမာဏႏွင့္ သစ္မ်ိဳးတို႔ကို ႀကိဳတင္မခန႔္မွန္းႏိုင္ေသာ ေၾကာင့္ ေရရွည္ထုတ္လုပ္မႈအစီအစဥ္မ်ား ေရးဆြဲေဆာင္ရြက္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ သုေတသနအခ်က္အလက္မ်ား ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း၊ နည္း ပညာႏွင့္ ကြၽမ္းက်င္လုပ္သား မရရွိႏိုင္ျခင္းတို႔သည္လည္း SME မ်ား႐ုန္းကန္ရင္ဆိုင္ေနရသည့္ အက်ပ္အတည္းမ်ားျဖစ္သည္။ ေရွ႕ဆက္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေရးအတြက္ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ားကို ပိုမိုရွင္းလင္းလြယ္ကူေစျခင္း၊ (ျပည္တြင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ) ေပါင္းစပ္စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားက တန္ဖိုးျမင့္ထုတ္ကုန္နည္းပညာႏွင့္ ထုတ္လုပ္မႈစြမ္းေဆာင္ရည္တို႔တြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံလာေစေရး အတြက္ မက္လုံးမ်ားဖန္တီးေပးရန္လိုအပ္သည္။ က႑အလိုက္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးဦးစားေပးဧရိယာမ်ား (ဥပမာ - လူသုံးနည္းသစ္ မ်ိဳးမ်ားအတြက္ နည္းပညာဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈႏွင့္ေဈ းကြက္ သုေတသန) အတြက္ သုေတသနကို တိုးခ်ဲ႕ေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္လွ်က္ရွိသည္။ ၁၄၂။ ဝါးႏွင့္ႀကိမ္ - ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဝါးေပါက္ေရာက္ေသာ သဘာဝေတာ (ဝါးတစ္မ်ိဳးတည္း၊ သို႔မဟုတ္ သစ္ပင္မ်ားႏွင့္ ေရာေႏွာလွ်က္) ဧရိယာဟက္တာ ၁,၇၈၃,၈၀၀ ပတ္ဝန္းက်င္ရွိသည္။ ၎တို႔ကို အထူးသျဖင့္ ပဲခူး႐ိုးမ (ခန႔္မွန္းေခ် ၈၁၉,၅၀၀ ဟက္တာခန႔္)၊ ရခိုင္ (၇၇၇,၀၀၀ ဟက္တာ)ႏွင့္ တနသၤာရီ (၁၈၇,၃၀၀ ဟက္တာ) တို႔တြင္ ေတြ ႔ရွိရသည္။ ဝါးကို ဧရိယာ အမ်ားအျပား၌ စိုက္ပ်ိဳးၾကသည္။ ႏိုင္ငံတစ္ဝန္း သစ္ေတာဧရိယာမ်ား၌လည္း ျပန႔္ႏွံ႔ ေပါက္ေရာက္သည္။ ဝါးေပါက္ေရာက္သည့္ ဧရိယာမွာ စုစုေပါင္း ဟက္တာ ၁၄,၃၀၀,၀၀၀ ေက်ာ္ရွိသည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိဝါးမ်ိဳးမ်ားအနက္ ၁၈ မ်ိဳးမွာ စီးပြားေရး အရ အေရးပါသည္။ ႏိုင္ငံတကာအေနျဖင့္ ဝါးထုတ္ကုန္အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ဥပမာ - ဝါးၾကမ္းခင္း၊ တူ၊ ဝါးမီးေသြးႏွင့္ ေဆာက္လုပ္ေရးတို႔တြင္ ကုန္ၾကမ္းအျဖစ္ အသုံးျပဳရန္ ဝါး လိုအပ္ခ်က္မ်ား တိုးတက္လွ်က္ရွိသည္။ ၁၄၃။ ႏိုင္ငံတကာဝါးႏွင့္ႀကိမ္ကြန္ယက္အဖြဲ ႔ (INBAR) သည္ ဝါးဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ နည္းပညာအေထာက္အပံ့မ်ား ေပးလွ်က္ရွိၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ဝါးႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ ႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈစီမံကိန္းသုံးခုကို အေကာင္အထည္ေဖာ္လွ်က္ရွိသည္ (ဇယား-၉)။ ဇယား-၉ လက္ရွိအခ်ိန္အထိ ဝါးႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ ႏိုင္ငံတကာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈစီမံကိန္းမ်ား စီမံကိန္းအမည္ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ ႔အစည္း ေရရွည္တည္တံ့သည့္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈတြင္ ေဒသခံျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈျဖင့္ The International Tropical ဝါးစဥ္ဆက္မျပတ္ရရွိရန္ ျမႇင့္တင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း Timber Organization ဝါးႏွင့္ႀကိမ္ထုတ္ကုန္မ်ားအတြက္ အလားအလာရွိေသာေဈ းကြက္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး (၂၀၀၈-၂၀၁၀) INBAR ႏွင့္ CFC (တ႐ုတ္၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ နီေပါ၊ ျမန္မာ) ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဝါးသယံဇာတမ်ားကို ေရရွည္တည္တံ့သည့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ အသုံးခ်မႈ (၂၀၁၆- Thailand International ၂၀၁၈) Cooperation Agency ဇစ္ျမစ္ - Aung Zaw Moe ၂၀၁၈ (ထုတ္ေဝမထားေသာ တင္ျပခ်က္) 58 ၁၄၄။ အျခား NTFPs - NTFPs အမ်ိဳးအမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို က်ယ္က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ အသုံးျပဳလွ်က္ရွိၿပီး ေဒသေဈ းကြက္တြင္ ေရာင္းခ်လွ်က္ရွိသည္။ ၎တို႔အနက္ NTFPs အမ်ားအျပားမွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးေဂဟဇုန္အေပၚမူတည္၍ သိသိသာသာ ကြဲျပား ျခားနားသည့္ ႀကီးမားေသာ ေဒသေဈ းကြက္အလားအလာမ်ား ရွိၾကသည္။ ထုတ္ကုန္အမ်ားအျပားကို ေဈ းကြက္တင္ ေရာင္းခ် လွ်က္ ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ တ႐ုတ္ႏွင့္အိႏၵိယ ကုန္သည္မ်ားႏွင့္ ဆက္သြယ္ေရာင္းခ်ၾကသည္။ ေဈ းကြက္အလားအလာ ေကာင္းေသာ အဓိက NTFPs မ်ားတြင္ ေအာက္ပါတို႔ပါဝင္သည္။ • ဝဥ - ဝဥမွာ ခ်င္းျပည္နယ္တြင္ အႀကီးအက်ယ္စိုက္ပ်ိဳးသည့္ သီးႏွံျဖစ္လာၿပီး ေတာင္တန္းအလယ္ပိုင္း မနိမ့္/မျမင့္ေသာ ဧရိယာမ်ားတြင္ အရိပ္ေအာက္၌ ေကာင္းစြာျဖစ္ထြန္းသည္။ • ေဆးဘက္ဝင္အပင္ႏွင့္ အေမႊးအႀကိဳင္အပင္မ်ား - အထူးသျဖင့္ ေဒသအလိုက္ထုတ္လုပ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဘယေဆးအသုံးျပဳသည့္ ဓေလ့ရွိေသာ္လည္း စီးပြားျဖစ္ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားျခင္းမွာမူ မဖြံ ႔ၿဖိဳးေသးေပ။ • Agar အေမႊးဆီ - စီးပြားျဖစ္ထုတ္လုပ္ရန္ အလားအလာေကာင္းစြာရွိေသာ္လည္း ထုတ္လုပ္မႈနည္းပညာ ရရွိရန္လိုအပ္ေန ေသးသည္။ • အလွဆင္အပင္မ်ား - အထူးသျဖင့္ ပြားယူစိုက္ပ်ိဳးသည့္ သစ္ခြမ်ား - တစ္ရွဴးမ်ိဳးပြားနည္းျဖင့္ ပြားယူႏိုင္သည့္ မ်ိဳးစိတ္ စုံစုံလင္လင္ကို က်ယ္ျပန႔္စြာေတြ ႔ရသည္။ ယခုအခ်ိန္ထိ ဤထုတ္ကုန္အတြက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အနည္းငယ္သာရွိေသး ေသာ္လည္း မ်ိဳးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္လုနီးသည့္ အပင္ႏွင့္တိရစာၦန္မ်ား ႏိုင္ငံတကာကုန္သြယ္မႈဆိုင္ရာ သေဘာတူညီ ခ်က္ကို ခ်ိဳးေဖာက္ၿပီး တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသို႔ သစ္ခြမ်ားကို ဥပေဒမဲ့ တင္ပို႔ျခင္းမ်ားစြာရွိေနသည္။ ၁၄၅။ NTFP တန္ဖိုးကြင္းဆက္မ်ားသည္ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ အေျခခံအေဆာက္အအုံႏွင့္ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ေရး စက္ကရိယာ အားနည္းခ်က္မ်ားႏွင့္ဆက္စပ္ေနေသာ ထပ္တိုးလာေသာစိန္ေခၚမႈမ်ားႏွင့္ ရင္ဆိုင္ေနရသည္။ ေက်းလက္ေဒသမ်ားတြင္ သိုေလွာင္ေရးႏွင့္ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ေရးဆိုင္ရာ အေျခခံအေဆာက္အဦႏွင့္ စက္ကိရိယာမ်ားမွာ လြန္စြာခ်ိဳ႕တဲ့အားနည္းလွ်က္ ရွိသည္။ အထူးသျဖင့္ ေဝးလံေခါင္ဖ်ားေဒသမ်ား၌ ေဈ းကြက္သို႔သယ္ယူ ပို႔ေဆာင္ရာတြင္ ကုန္က်စရိတ္ျမင့္မားျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ အၿပိဳင္အဆိုင္ ေဈ းကြက္တင္ေရာင္းရန္ခက္ခဲျခင္းတို႔ကို ႀကဳံေတြ ႔ရသည္။ ထို႔အျပင္ ေက်းလက္ျပည္သူမ်ားသည္ စက္ကိရိယာ မ်ားကို ကိုင္တြယ္အသုံးျပဳရာ၌လည္းေကာင္း၊ ေဈ းကြက္ကလိုလားသည့္ အရည္အေသြးစံခ်ိန္မ်ားအတိုင္း ထုတ္လုပ္ရာ၌လည္း ေကာင္း၊ လုပ္ငန္းကိုစီမံခန႔္ခြဲရာ၌ လည္းေကာင္း၊ အသိပညာႏွင့္ကြၽမ္းက်င္မႈ အားနည္းလွ်က္ရွိၿပီး ေဈ းကြက္သတင္းအခ်က္ အလက္ကိုလည္း မရရွိၾကေပ။ ၁၄၆။ မတူညီေသာ NTFP မ်ားသည္ အမ်ိဳးအမည္ တစ္မ်ိဳးခ်င္းအလိုက္ ကြဲျပားျခားနားေသာ ဗ်ဴဟာမ်ားႏွင့္ ထုတ္လုပ္ရာ တြင္ မတူညီေသာအေထာက္အပံ့မ်ားကို လိုအပ္သည္။ အဆိုပါဗ်ဴဟာမ်ားကို မတူညီေသာ ထုတ္ယူမႈႏွင့္ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္မႈ နည္းစနစ္မ်ား၊ (ျပည္တြင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ) ေဈ းကြက္မ်ား၊ လိုအပ္သည့္ အတိုင္းအဆမ်ားအေပၚအေျခခံ၍ ေရးဆြဲသင့္သည္။ edqKM®pv\q¨AsuAP∑´> puic\ qs\etalup\cn\; ၁၄၇။ ျမန္မာအစိုးရသည္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း (CF) ကို လက္ရွိသစ္ေတာမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ ႏွင့္ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲစြာ အုပ္ခ်ဳပ္ရန္၊ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းမႈ ရည္မွန္းခ်က္မ်ား ျပည့္မီရန္၊ ထို႔အတူ ေက်းလက္ေဒသဆင္းရဲမႈ ျပႆနာကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္ နည္းလမ္းတစ္ခုအျဖစ္ တိုး၍အသိအမွတ္ျပဳလွ်က္ရွိသည္။ NFMP (၂၀၀၁-၂၀၃၁) တြင္ ၂၀၃၀-၃၁ ခုႏွစ္အထိ CF ၉၁၉,၀၀၀ ဟက္တာတည္ေထာင္ရန္ ရည္မွန္းထားသည္။ ၁၄၈။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ CF စီမံခန႔္ခြဲမႈဆိုင္ရာ အေျခခံအျဖစ္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္း ၫႊန္ၾကားခ်က္ မ်ား (CFI) ကိုျပဌာန္းျခင္းျဖင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာလုပ္ငန္းအေျခခံသေဘာကို စတင္မိတ္ဆက္က်င့္သုံးခဲ့ခ်ိန္မွ စ၍ CF ၏ အခန္းက႑အေပၚသိျမင္နားလည္မႈမွာ သိသာထင္ရွားစြာ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း တိုးတက္ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ ကနဦးအစီအစဥ္ မ်ားမွာ ေန႔စဥ္ေနထိုင္မႈ လိုအပ္ခ်က္ကိုျဖည့္ဆည္းေပးရန္ႏွင့္ သစ္မဟုတ္သည့္ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ား(NTFPs) မွ ဝင္ေငြ ရရွိေရးကို အကန႔္အသတ္ျဖင့္ ဖန္တီးေပးရန္တို႔ကိုသာ အဓိက အာ႐ုံစိုက္ခဲ့ေသာ္လည္း ယခုအခါ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား အေနျဖင့္ သစ္ေတာမ်ားမွ အေကာင္အထည္ျဖင့္ျပႏိုင္ေသာ အက်ိဳးအျမတ္ကို ရရွိခံစားႏိုင္မွသာလွ်င္ သစ္ေတာမ်ားကို ကာကြယ္ ႏိုင္မည္ဆိုသည္ကို အသိအမွတ္ ျပဳလာျခင္းႏွင့္အတူ CF ထြက္ကုန္မ်ား ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားျခင္းႏွင့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးလာေရးတို႔ကို အေလးထား စဥ္းစားလာၾကသည္။ အသက္ေမြးမႈအေထာက္အပံ့၊ ဆင္းရဲမႈေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ အစားအစာ 59 ဖူလုံေရးႏွင့္ သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ပိုမိုခိုင္မာေစသည့္သက္ေရာက္မႈ စသည့္အလားအလာမ်ားကို သိျမင္လွ်က္ ဥပေဒေၾကာင္း ဆိုင္ရာ အေျခခံမ်ားကို တစ္စိတ္တစ္ပိုင္း အားျဖည့္သည့္အေနျဖင့္ ေျမအသုံးခ်မႈ စီမံခန႔္ခြဲေရးတြင္ CF ကို ထည့္သြင္း အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရန္ စနစ္တက် အားထုတ္လာၾကသည္။ CF မူေဘာင္ ၁၄၉။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အေစာပိုင္း CF အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈမ်ားမွာ ဥပေဒေၾကာင္းႏွင့္ အဖြဲ ႔အစည္းဆိုင္ရာ စိန္ေခၚမႈမ်ား၏ အကန႔္အသတ္မ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ ႔ခဲ့ရသည္။ တိုးတက္မႈေႏွးေကြးခဲ့ၿပီး လႊဲေျပာင္းေပးႏိုင္မႈ ပမာဏ နည္းပါးခဲ့သည္။ ေဒသအဆင့္ FD ႐ုံးမ်ား၌ CF ကိုဦးစားေပးေဆာင္ရြက္ျခင္းနည္းပါးေသာေၾကာင့္ ေလွ်ာက္လႊာမ်ားကို အတည္ျပဳရာ၌ ေႏွးေကြးခဲ့သည္။ ရရွိလာႏိုင္သည့္ အသက္ေမြးမႈအေထာက္အပံ့ အခြင့္အလမ္းမ်ားကို မ်ားစြာအေလးထားျခင္းမရွိခဲ့ဘဲ ထိုစဥ္က CF အေပၚ စိတ္ဝင္စားလာေစရန္ အဓိကလႈံ႕ေဆာ္သည့္အခ်က္မ်ား အနက္တစ္ခ်က္မွာ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား၏ ေျမအသုံးခ် ပိုင္ခြင့္ကို ဤနည္းျဖင့္သာ ပိုမိုေသခ်ာေစႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။16 ၁၅၀။ မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ CF ကိုအေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစမည့္ ဥပေဒႏွင့္မူဝါဒ မူေဘာင္မ်ား ႏွင့္ပတ္သက္၍ သိသာထင္ရွားသည့္ အေျပာင္းအလဲမ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့ရာ CF တည္ေထာင္ျခင္း၊ CF အသုံးျပဳသူအဖြဲ ႔မ်ား (CFUGs) ဖြဲ ႔စည္းျခင္း၊ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား (CFE) ေဆာင္ရြက္ျခင္း တို႔အတြက္ အေျခအေနေကာင္းမ်ားကို ဖန္တီးရာ၌ တိုးတက္မႈမ်ားရရွိခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း အခက္အခဲ ျဖစ္ေစေသာ အခ်က္တစ္ခ်က္မွာ CFUG မ်ားတြင္ ဥပေဒ ေၾကာင္းအရ ပိုင္ႏိုင္မႈမရွိျခင္းက ၎တို႔၏ လြတ္လပ္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္စြမ္းကို ကန႔္သတ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၅၁။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ CF ႏွင့္တိုက္႐ိုက္သက္ဆိုင္မႈရွိၿပီး ၎လုပ္ငန္း ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ အေထာက္အပံ့ျပဳသည့္ ဥပေဒဆိုင္ရာ ျပဌာန္းခ်က္ ၃ ခုမွာ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ သစ္ေတာဥပေဒ၊ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲႏွင့္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရး နယ္ေျမကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းဆိုင္ရာဥပေဒ (၂၀၁၈) ႏွင့္ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ထားေသာ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ား (၂၀၁၆) တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကို ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ သစ္ေတာဥပေဒႏွင့္ အျပည့္အဝ လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေစရန္ ထပ္မံတည္းျဖတ္ျပင္ဆင္လွ်က္ရွိသည္။ CFI တြင္ CF၊ CFUGs ႏွင့္ CFE တည္ေထာင္ဖြဲ ႔စည္းျခင္းႏွင့္ စီမံေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔ႏွင့္ပတ္သက္၍ အေသးစိတ္မူေဘာင္မ်ားကို ျပဌာန္းထားသည္။ CF ကိုစီးပြားေရးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ျပဳျခင္းျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ CF ၏အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈအား ျမႇင့္တင္ႏိုင္မည့္အခြင့္အလမ္းမ်ား ကို ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ျပင္ဆင္ျပဌာန္းခ်က္က ဖန္တီးေပးထားသည္။ ဤျပဌာန္းခ်က္အရ ယခုအခါ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားသည္ ကြၽန္းႏွင့္ ပ်ဥ္းကတိုးကဲ့သို႔ေသာ တန္ဖိုးျမင့္သစ္မ်ိဳးမ်ားအပါအဝင္ သစ္ႏွင့္တန္ဖိုးျမႇင့္သစ္ထုတ္ကုန္တို႔ကိုေရာင္းခ်ျခင္း၊ အလားတူပင္ NTFPs ေရာင္းဝယ္ ေဖာက္ကားျခင္းတို႔မွ အက်ိဳးအျမတ္ရရွိႏိုင္ေခ်မ်ား ေပၚေပါက္လာၿပီျဖစ္သည္။ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ သစ္ေတာ ဥပေဒတြင္ CFI ကို အတိအလင္းထုတ္ေဖာ္အသိအမွတ္ျပဳထားၿပီးျဖစ္၍ CF ကို စီးပြားေရးအလို႔ငွါ ေဆာင္ရြက္ျခင္းအတြက္ ဥပေဒဆိုင္ရာ အေထာက္အကူမ်ား ထပ္မံ၍ရရွိေစမည္ျဖစ္သည္။ (ဤစာတမ္းအေခ်ာသတ္ေနစဥ္ကာလအတြင္း အသစ္ျပင္ဆင္သည့္ CFI (၂၀၁၉) အား ေမလ ၂၀၁၉တြင္ ထုတ္ျပန္ခဲ့ပါသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ CFI (၂၀၁၉) ႏွင့္ဆက္စပ္သည့္ သုံးသပ္မႈမ်ားကို ဤစာတမ္းတြင္ ထည့္သြင္းထားျခင္းမရွိပါ။) ၁၅၂။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈသို႔ သိသာထင္ရွားစြာ ေျပာင္းေရႊ႕ ဦးတည္ျခင္းကို ႏိုင္ငံအဆင့္ CF လုပ္ငန္းအဖြဲ ႔ (NCFWG) က ေရးဆြဲခဲ့သည့္ ၂၀၁၇-၂၀၂၀ CF မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္တြင္လည္း ထင္ဟပ္ေဖာ္ျပထားသည္။ တစ္ႏွစ္လွ်င္ CF ထုတ္ကုန္ အေျခခံေသာ အေသးစားစီးပြားေရးလုပ္ငန္း ၅၀ ခန႔္ကိုဖြဲ ႔စည္းၿပီး လိုအပ္ေသာ ကူညီေထာက္ပံ့မႈမ်ားေပးသြားရန္ အဆိုပါ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္က ရည္မွန္းထားသည္။ NCFWG ကို ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ဖြဲ ႔စည္းခဲ့ၿပီး သက္ဆိုင္ရာဝန္ႀကီးဌာနမ်ားမွ ဝန္ထမ္းမ်ားႏွင့္ NGO ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက အဖြဲ ႔ဝင္အျဖစ္ ပါဝင္ၾကသည္။ FD ၏ ဒုတိယၫႊန္ၾကားေရးမႉးခ်ဳပ္က ဥကၠဌအျဖစ္တာဝန္ယူၿပီး FD ၏ CF ယူနစ္က အတြင္းေရးမႉး႐ုံးအျဖစ္ တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္သည္။ NCFWG အစည္းအေဝးကို သုံးလတစ္ႀကိမ္ျပဳလုပ္ၿပီး အမ်ိဳးသား CF ရည္မွန္းခ်က္မ်ား ျပည့္မီေအာင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ေရးအတြက္ အေထာက္အကူမ်ား ရရွိေစရန္ တက္ႂကြ စြာ ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္။ 16 မတရား ေျမရယူျခင္း၏ ခ်ိမ္းေျခာက္မႈေၾကာင့္ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ ပိုမိုခိုင္မာလာေစရန္ CF တြင္ပါဝင္ျခင္းက လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားအတြက္ အဓိကမက္လုံး ျဖစ္ေန ဆဲပင္ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ စီရင္ပိုင္ခြင့္ကို လူမ်ိဳးစု နယ္ေျမအတြင္းသို႔ ခ်ဲ႕ထြင္ျခင္းအားျဖင့္ CF သည္ လူမ်ိဳးစု ထုံးတမ္းဓေလ့ စနစ္မ်ား၏ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ ခိုင္မာမႈကိုလည္း ထိခိုက္ေစႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ဤအခ်က္ကို လြန္စြာျပည့္စုံမႈမရွိသည့္ အေျဖတစ္ရပ္အျဖစ္ မွတ္ယူတတ္ၾကသည္။ 60 CF တည္ေထာင္ျခင္းလုပ္ငန္းစဥ္ ၁၅၃။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ CF ကိုစတင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ကနဦးတိုးတက္မႈမ်ားမွာ လြန္စြာေႏွးေကြးခဲ့ၿပီး အေကာင္အထည္ ေဖာ္သည့္ကာလ ႏွစ္ ၂၀ နီးပါးၾကာခဲ့ၿပီး ၂၀၁၆ ခုႏွစ္အထိ CF ဧရိယာ ၁၁၄,၂၉၆ ဟက္တာမွ်သာ တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။ မူလအေကာင္အထည္ေဖာ္မႈကို FAO ႏွင့္ JICA တို႔၏ ကူညီေထာက္ပံ့မႈျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ CF မွာ ေဒသခံ ျပည္သူအစု အဖြဲ ႔မ်ားအတြက္ ေသခ်ာေသာ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ကို ျမႇင့္တင္ေပးႏိုင္သည့္ အေရးႀကီးေသာလုပ္ငန္းစဥ္တစ္ရပ္ျဖစ္ရာ NGO အခ်ိဳ႕ ကလည္း ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ပုံ-၃၂ ၁၉၉၆-၉၇ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၇-၁၈ ခုႏွစ္အတြင္း ႏွစ္စဥ္လႊဲေျပာင္းေပးခဲ့သည့္ CF ပမာဏ (ဟက္တာ) ၆၀,၀၀၀ ၅၀,၀၀၀ ၄၀,၀၀၀ ဟက္တာ ၃၀,၀၀၀ ၂၀,၀၀၀ ၁၀,၀၀၀ ၀ ၁၉၉၆-၉၇ ၁၉၉၇-၉၈ ၁၉၉၈-၉၉ ၁၉၉၉-၀၀ ၂၀၀၀-၀၁ ၂၀၀၁-၀၂ ၂၀၀၂-၀၃ ၂၀၀၃-၀၄ ၂၀၀၄-၀၅ ၂၀၀၅-၀၆ ၂၀၀၆-၀၇ ၂၀၀၇-၀၈ ၂၀၀၈-၀၉ ၂၀၀၉-၁၀ ၂၀၁၀-၁၁ ၂၀၁၁-၁၂ ၂၀၁၂-၁၃ ၂၀၁၃-၁၄ ၂၀၁၄-၁၅ ၂၀၁၅-၁၆ ၂၀၁၆-၁၇ ၂၀၁၇-၁၈ ဇစ္ျမစ္- CF ယူနစ္၊ FD ၁၅၄။ CFI ကို ျပင္ဆင္ျပဌာန္းၿပီးခ်ိန္မွစ၍ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္း မွတ္သားေလာက္သည့္ တိုးတက္မႈ အေျပာင္း အလဲကို ေတြ ႔ရွိရၿပီး ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွစ၍ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာမ်ား ဧရိယာမွာ ႏွစ္ဆခန႔္ တိုးျမင့္လာသည္။ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလအထိ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာ ၂၄၈,၉၆၇ ဟက္တာ တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့ၿပီး CFUGs ၄၇၁၁ ဖြဲ ႔ (၁၁၉,၉၈၅ အိမ္ေထာင္စု) ကိုဖြဲ ႔စည္းႏိုင္ခဲ့သည္။ CF တစ္ခု၏ ပ်မ္းမွ် အရြယ္အစားမွာ ၅၂.၈ ဟက္တာျဖစ္ၿပီး CFUG တစ္ခုလွ်င္ အဖြဲ ႔ဝင္ပ်မ္းမွ် ၂၅.၄ ဦး ပါဝင္ကာ အဖြဲ ႔ဝင္တစ္ဦးအတြက္ ပ်မ္းမွ် CF ဧရိယာမွာ ၂.၁ ဟက္တာျဖစ္သည္။ ၁၅၅။ မၾကာေသးမီ ကာလအတြင္း ႀကီးထြားဖြံ ႔ၿဖိဳးလာျခင္း၏ အေၾကာင္းရင္းမွာ တစ္စိတ္တစ္ေဒသအားျဖင့္ ဥပေဒႏွင့္ အဖြဲ ႔ အစည္းဆိုင္ရာ အေျခခံအုတ္ျမစ္မ်ား ပိုမိုခိုင္မာအားေကာင္းလာျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထို အေျခခံအုတ္ျမစ္မ်ားတြင္ အသက္ ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့ႏွင့္ CF အေျခခံစီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈအေပၚ အေလးေပးလာျခင္း (ဥပမာ - ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ CFI ကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ ျပဌာန္းခဲ့ျခင္း၊ ၂၀၁၇-၂၀၂၀ CF မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ သစ္ေတာဥပေဒ ၂၀၁၈)၊ ရာသီဥတုဒဏ္ခံႏိုင္စြမ္းတြင္ CF ၏အခန္းက႑ကို အသိအမွတ္ျပဳလာျခင္း၊ (ျမန္မာ့ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈ မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ - MCCSAP ၂၀၁၆- ၂၀၃၀)၊ ထို႔အတူ က႑ေပါင္းစုံပါဝင္သည့္ ေျမအသုံးခ်မႈ စီမံခန႔္ခြဲျခင္းႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားတြင္ ေပါင္းစပ္ပါဝင္ျခင္း (ဥပမာ - ေျမအသုံးခ်မႈ မူဝါဒ ၂၀၁၆၊ MRRP ၂၀၁၇-၂၀၂၆) တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ 61 ပုံ-၃၃ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီးအလိုက္ CF ဧရိယာႏွင့္ CFUG အေရအတြက္ ၅၀,၀၀၀ ၁,၂၀၀ ၄၅,၀၀၀ ၁,၀၀၀ ၄၀,၀၀၀ CFUG အေရအတြက္ ၃၅,၀၀၀ ဧရိယာ (ဟတ္တာ) ၈၀၀ ၃၀,၀၀၀ ၂၅,၀၀၀ ၆၀၀ ၂၀,၀၀၀ ၄၀၀ ၁၅,၀၀၀ ၁၀,၀၀၀ ၂၀၀ ၅,၀၀၀ ၀ ၀ ္း ြး စစ ူး တ ိုင္း ၤာရ ီ မႏ င္ း ဧရ ိုင္ တ ီ က ္း ား ရင ္ ည ုန္ ာ္ မြန ္ ရွမ ပဲခ ၲေလ င က ္ေတ ခ် ရခ ေန န္က ယ ္က ခ် ာဝ နသ က မေ က ရ ျပ ဧရိယာ အသုံးျပဳသူအုပ္စု ဇစ္ျမစ္- CF ယူနစ္ ၂၀၁၈ ၁၅၆။ ဤလတ္တေလာ တိုးတက္မႈမ်ားမွာ ခ်ီးက်ဴးဖြယ္ရာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ၂၀၃၀-၃၁ ခုႏွစ္အထိ ရည္မွန္းခ်က္ ျဖစ္ေသာ ၉၁၉,၀၀၀ ဟက္တာထက္ သိသိသာသာ ေလ်ာ့နည္းေနပါေသးသည္။ ထို႔အတူ ဖြဲ ႔စည္းမႈလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား၏ အရည္အေသြး၊ ဖြဲ ႔စည္းတည္ေထာင္ၿပီးေသာ CFUG မ်ား၏ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္မႈ၊ အသက္ဝင္လႈပ္ရွားမႈတို႔ႏွင့္ပတ္သက္၍ မေသခ်ာမႈမ်ားလည္း ရွိေနသည္။ စတင္တည္ေထာင္ၿပီးသည့္ေနာက္ CFUG မ်ားအားလုံး သတ္မွတ္ထားသည့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား၊ သေဘာတူညီၿပီး CFMP မ်ား အပါအဝင္ လမ္းၫႊန္ခ်က္မ်ားႏွင့္အညီ တန္းတူညီမွ်မႈရွိရွိျဖင့္ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္း ရွိ/မရွိဆိုသည္ကို သိရွိ ႏိုင္သည့္ ဗဟို၌ စုစည္းထားေသာ ကိန္းဂဏန္း အခ်က္အလက္မ်ား မရွိေသးေပ။ အေစာပိုင္းေလ့လာမႈမ်ား (ဥပမာ - Tint et al. ၂၀၁၁) က ဖြဲ ႔စည္းမႈလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား အားနည္းျခင္း၊ ေဒသအဆင့္ FD ႐ုံးမ်ား၌ CFUG မ်ားကို အေထာက္အကူျပဳရန္ႏွင့္ ေပါင္းစပ္ ညႇိႏႈိင္းရန္ စြမ္းေဆာင္ရည္ အကန္႔အသတ္ရွိျခင္းေၾကာင့္ ဖြဲ ႔စည္းၿပီး ကာလမ်ားတြင္ ကူညီေထာက္ပံ့မႈ မျပဳႏိုင္ျခင္း၊ စသည္ တို႔ေၾကာင့္ ေလးပုံတစ္ပုံ၊ သို႔မဟုတ္ ထိုထက္ပိုေသာ CF မ်ားမွာ ေရွ႕မတိုးႏိုင္သည့္ အေျခအေနသို႔ ေရာက္ရွိေနႏိုင္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပ ထားသည္။ CFUG မ်ား၏ လက္ရွိအေျခအေနအေပၚ သီးျခား လြတ္လပ္ေသာ ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈက ဤျပႆနာကို ရွင္းရွင္း လင္းလင္းသိရွိႏိုင္ေရးအတြက္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစမည္ျဖစ္သည္။ CF စိန္ေခၚမႈမ်ား ၁၅၇။ CF မ်ား အင္တိုက္အားတိုက္ ပိုရွိေသာ တာထြက္ေကာင္းကို ရရွိေရးႏွင့္ ရရွိထားေသာ အရွိန္အဟုန္ကို ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းႏိုင္ေရးအတြက္ အဟန႔္အတား ျဖစ္ေနသည္မွာ ေဒသအဆင့္ FD ႐ုံးမ်ား၌ စြမ္းေဆာင္ရည္ နိမ့္က်ျခင္းႏွင့္ ဘ႑ာေရး ရင္းျမစ္မ်ား နည္းပါးျခင္း၊ ထို႔အတူ CF အခြင့္အေရးႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို အသိပညာေပးျခင္းႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနသည့္ ေဒသခံလူမႈအဖြဲ ႔အစည္းမ်ားမွ ဝန္ထမ္းမ်ား၏ ေပါင္းစပ္ညႇိႏႈိင္းျခင္းဆိုင္ရာ စြမ္းေဆာင္ရည္အားနည္းျခင္း တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္အထိ ကာလအတြင္း တည္ေထာင္ဖြဲ ႔စည္းခဲ့သည့္ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာ ၁၀၄ ခုကို မၾကာေသးမီက ေလ့လာဆန္းစစ္ခဲ့သည့္ ေတြ ႔ရွိခ်က္အရ ေက်းရြာလူထုႏွင့္ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးျခင္း၊ CFUG ႏွင့္ CF စီမံခန႔္ခြဲမႈ ေကာ္မတီဖြဲ ႔စည္းျခင္း၊ CF ဧရိယာသတ္မွတ္ျခင္း၊ ေလွ်ာက္လႊာတင္သြင္းျခင္း၊ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈစီမံကိန္းေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ FD မွ သက္ေသခံ လက္မွတ္ထုတ္ေပးျခင္းအပါအဝင္ တည္ေထာင္ဖြဲ ႔စည္းလုပ္ငန္းစဥ္တစ္ခုလုံး ၿပီးစီးရန္ ပ်မ္းမွ် ၂၅၅ ရက္ၾကာျမင့္ခဲ့ ေၾကာင္း၊ FD ႏွင့္ NGO ဝန္ထမ္းမ်ား၏ အလုပ္လုပ္ရက္ ၆၅ ရက္ရွိေၾကာင္း၊ FD ႏွင့္ NGO ဝန္ထမ္းမ်ား၏ အလုပ္ခ်ိန္အတြက္ ကုန္က်စရိတ္မ်ားမပါဘဲ CF တစ္ခုအတြက္ က်န္ကုန္က်စရိတ္စုစုေပါင္း က်ပ္ ၅.၇၅ သန္း (အေမရိကန္ေဒၚလာ ၃,၆၀၀ ပတ္ဝန္း က်င္) ရွိေၾကာင္း သိရွိရသည္။ 62 ၁၅၈။ ၾကာျမင့္ခ်ိန္ႏွင့္ ကုန္က်စရိတ္မွာ အဆိုျပဳ CF အရြယ္အစားႏွင့္ တည္ေနရာတို႔ အပါအဝင္ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးအေပၚ မူတည္ေနစဥ္တြင္ လာမည့္ဆယ္စုႏွစ္အတြင္း တစ္ႏိုင္ငံလုံး၏ CF ရည္မွန္းခ်က္ ျပည့္မီေစရန္ လက္ရွိႏႈန္းထားထက္ သုံးဆမက ပိုမိုလွ်င္ျမန္ေသာႏႈန္းျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ရမည္ျဖစ္၍ လက္ရွိ CF လုပ္ငန္းစဥ္ကို သိသာထင္ရွားေသာ အေျပာင္းအလဲမ်ားျပဳလုပ္ ၿပီး ႐ိုးရွင္းလြယ္ကူလာေစျခင္းျဖင့္ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈ စနစ္ကို ပိုမိုထိေရာက္ ျမန္ဆန္လာႏိုင္ေစေၾကာင္း အထက္ပါ ကိန္း ဂဏန္းမ်ားက ေဖာ္ျပေနသည္။ ဤေနရာ၌ မွတ္ခ်က္ ျပဳသင့္သည္မွာ စုစုေပါင္း သစ္ေတာဧရိယာ၏ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္မွ်ရွိေသာ ျမန္မာ့ CF ရည္မွန္းခ်က္သည္ ႏိုင္ငံ၏ အေျခအေနအရ ျဖစ္ႏိုင္သည္ထက္ ပိုမ်ားေနသည္ဟု ဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း ႏိုင္ငံတကာ အေကာင္းဆုံးနမူနာမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ပါက နည္းပါးေနေသးသည္ ဆိုသည့္အခ်က္ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကမာၻတစ္ဝန္းလုံး၌ ကမာၻ႔ေျမဧရိယာ၏ ၆၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္သည္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျချပဳ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈပုံစံ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးေအာက္တြင္ တည္ရွိ ေနၿပီး ကမာၻ႔သစ္ေတာ ဧရိယာ၏ ၁၅.၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ ပါဝင္သည္ (RRI ၂၀၁၅)။ ႏိုင္ငံမ်ားစြာ၌ ကိုလိုနီေခတ္လြန္ကာလ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား၏ အစိတ္အပိုင္း အေနျဖင့္ သစ္ေတာအသုံးခ်မႈ အခြင့္အေရးမ်ားကို ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား ထံသို႔ ျပန္လည္လႊဲေျပာင္းေပးခဲ့ၾကသည္။ ဥပမာ - နီေပါလ္ႏိုင္ငံ၌ သစ္ေတာ ဧရိယာ၏ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္သည္ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္သို႔ ေရာက္ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ အင္ဒိုနီးရွားအစိုးရသည္ (hutan adat/ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ အခြင့္အေရးမ်ား အပါအဝင္) လူမႈသစ္ေတာ ဧရိယာဟက္တာ ၁၂.၅ သန္းကို တည္ေထာင္ရန္ ရည္ရြယ္ထားသည္။ ၁၅၉။ က်ယ္ျပန႔္စြာ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုျခင္း မရွိေသာ္လည္း CF တည္ေထာင္ျခင္း၏ အျခားျပႆနာတစ္ခုမွာ ေဒသခံျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ FD နယ္ေျမဝန္ထမ္းမ်ားၾကားရွိ ယုံၾကည္မႈနည္းပါးတတ္ေသာ ဆက္ဆံေရးျဖစ္သည္။ လာဘ္ရယူသည့္ သာဓက မ်ားက FD နယ္ေျမဝန္ထမ္းမ်ား၏ ဂုဏ္သိကၡာကို ပ်က္ျပားေစၿပီး ကိုလိုနီအေမြဆိုးအျဖစ္ မေက်မနပ္မႈမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ယခင္က ေက်းရြာမ်ား ပတ္လည္ရွိေျမမ်ားကို သိမ္းယူထားျခင္းႏွင့္ ထိုသို႔သိမ္းယူျခင္း၏ အက်ိဳးဆက္ျဖစ္ေသာ ေဒသခံမ်ား ရရွိ ေနက် အရင္းအျမစ္အသုံးခ်ခြင့္ (ဥပမာ - ေနအိမ္ေဆာက္လုပ္ျခင္းအတြက္) ကို ကန႔္သတ္ပိတ္ပင္ျခင္းကလည္း အထူးသျဖင့္ လူမ်ိဳးစု ဧရိယာမ်ား၌ ယုံၾကည္မႈကို ထပ္မံ၍ ပ်က္ျပားေစသည္။ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္ဆက္စပ္သူမ်ား အျပန္ အလွန္ တုံ႔ျပန္ေဆာင္ရြက္မႈ အခြင့္အလမ္းမ်ား အပါအဝင္ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ FD နယ္ေျမဝန္ထမ္းမ်ားၾကား ဆက္ဆံေရး အေပၚ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈတစ္ရပ္က အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစမည္ျဖစ္သည္။ ၁၆၀။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ CF အရွိန္အဟုန္ကို တိုးျမႇင့္ရန္အတြက္ သိသာထင္ရွားစြာ ရွိေနေသးေသာ လူ႔အရင္းျမစ္ စြမ္းေဆာင္ရည္ မျပည့္မီျခင္းကို စနစ္တက် ျဖည့္ဆည္းေပးရန္ လိုအပ္သည္။ ဥပမာ - သစ္ေတာႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာတကၠသိုလ္၊ ေရဆင္း တြင္ လက္ရွိအေျခအေန၌ (လူမႈသစ္ေတာပညာႏွင့္ သက္ဆိုင္သူအားလုံး ပါဝင္ ေဆာင္ရြက္ေစေသာ နည္းလမ္းမ်ား အပါအဝင္) လူမႈသစ္ေတာပညာ ဘာသာရပ္သင္ခန္းစာမ်ားကို တိုး၍ပို႔ခ်ေပးေနေသာ္လည္း သီးျခားဘြဲ႕အပ္ႏွင္းသည့္ သင္ၾကားေရးအစီ အစဥ္ကို ဖြင့္လွစ္ျခင္း မရွိေသးေပ။ လူမႈနယ္ပယ္အတြင္း အားလုံးပါဝင္ေစျခင္း၊ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ႏွင့္ ထိေတြ ႔ဆက္ဆံျခင္းႏွင့္ အစီအစဥ္မ်ား ေရးဆြဲျခင္း၊ အသက္ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့မ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးေစျခင္း၊ သစ္ႏွင့္ NTFP အေျခခံေသာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးေစျခင္းကို အထူးျပဳသည့္ အသစ္အသစ္ေသာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္စြမ္းမ်ားသည္ အဆင့္တိုင္း၌ အေရးႀကီးၿပီး ျပည္နယ္/တိုင္း ေဒသႀကီးမ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္မ်ား၌ အထူးတလည္ အေရးႀကီးသည့္ စြမ္းရည္မ်ားျဖစ္သည္။ CF တိုးခ်ဲ႕ရာ၌ အေထာက္အပံ့ အျဖစ္ FD ကို တစ္ဖက္တစ္လမ္းမွ အားျဖည့္ေပးမည့္ ဝန္ေဆာင္မႈေပးသူမ်ား၊ လူမႈအဖြဲ ႔အစည္း ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္သူမ်ား၊ ျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔ စြမ္းေဆာင္ရွင္မ်ားအတြက္လည္း အဆိုပါကြၽမ္းက်င္မႈမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးရန္ တူညီစြာအေရးပါလွ်က္ရွိသည္။ ၁၆၁။ ခ႐ိုင္အဆင့္၊ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီးအဆင့္၊ ႏိုင္ငံအဆင့္အသီးသီးတြင္ CFUG ကြန္ယက္မ်ားႏွင့္ အျခား ျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔ အေျခခံသစ္ေတာ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ ပုံစံမ်ား (ဥပမာ - ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈ ဧရိယာမ်ား) ဖြဲ ႔စည္းျခင္းသည္လည္း အခ်င္းခ်င္း အျပန္အလွန္ ေလ့လာသင္ယူျခင္းကို ညႇိႏႈိင္းစီစဥ္ေပးျခင္း အပါအဝင္ CFUG အဖြဲ ႔ဝင္မ်ား၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ကြက္လပ္ကိုျဖည့္ေပးရာ၌ အကူအညီ ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ အဆိုပါကြန္ယက္မ်ားဖြဲ ႔စည္းျခင္းမွ ထပ္မံ ရရွိႏိုင္ေသးသည့္ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားမွာ ႏိုင္ငံအဆင့္ႏွင့္ ေအာက္အဆင့္ မူဝါဒလုပ္ငန္းစဥ္မ်ား၌ ပိုမိုစုစည္းမႈရွိသည့္ ျပည္သူအစု အဖြဲ ႔၏ သေဘာထားအျမင္ကို ထည့္သြင္းေပးႏိုင္ျခင္းႏွင့္ ခ႐ိုင္၊ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီး၊ ႏိုင္ငံအဆင့္မ်ားတြင္ ဖြဲ ႔စည္းထားၿပီး ျဖစ္သည့္ CF ယူနစ္၊ CFWG တို႔ႏွင့္ ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္၍ CF ကို လက္ေတြ ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာ၌ ေတြ ႔ႀကဳံရသည့္ အခက္အခဲ၊ ျပႆနာမ်ားကို ကူညီေျဖရွင္းေပးႏိုင္ျခင္း တို႔ျဖစ္သည္။ ၁၆၂။ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား CF တြင္လိုလိုလားလား ပါဝင္ေဆာင္ရြက္လိုစိတ္ကို ေရရွည္ထိန္းထားႏိုင္ေရးအတြက္ စိန္ေခၚမႈတစ္ခုမွာ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းအေနျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ ရည္ ရြယ္ သတ္မွတ္ေပးေသာ သစ္ေတာမ်ား၏ အရည္အေသြး ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ အေကာင္အထည္ရွိေသာ ေရတိုအက်ိဳးေက်းဇူး အနည္းငယ္သာ ရရွိႏိုင္သည့္ ပ်က္ယြင္းေနေသာေတာမ်ားကို ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား အသုံးခ်ပိုင္ခြင့္အတြက္ သတ္မွတ္ေပးေလ့ ရွိသည္။ ထို႔ျပင္ CF တိုးခ်ဲ႕အသိပညာေပးေရး အစီအစဥ္မ်ားကလည္း သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္တည္ေထာင္ေရးကိုသာ အာ႐ုံစိုက္ 63 ေလ့ရွိၿပီး CFMP မ်ားတြင္ ေဒသခံမ်ား၏ အသက္ေမြးမႈကို (ဥပမာ - သီးႏွံသစ္ေတာေရာေႏွာ စိုက္ပ်ိဳးျခင္းႏွင့္ NTFPs တို႔ျဖင့္) အေထာက္အပံ့ျပဳမည့္အစား သစ္ထြက္ကုန္ စီမံခန႔္ခြဲေရးကိုသာ အလြန္အမင္း အဓိကထားေလ့ရွိသည္။ ၁၆၃။ CF ကို လက္ရွိေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားအား ႏွစ္ ၃၀ ငွါးရမ္းအသုံးျပဳခြင့္အေပၚ အေျခခံ၍ လႊဲေျပာင္း ေပးအပ္ရန္ သေဘာတူညီခ်က္ျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ေနျခင္းျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္က လက္ေတြ ႔တြင္ ႏွစ္ ၃၀ ကာလသတ္မွတ္ခ်က္ကို အေျချပဳေစသည္။ သို႔ျဖစ္၍ CFMP မ်ားေရးဆြဲရာ၌ ႏွစ္ ၃၀ စိုက္ခင္းမ်ား တည္ေထာင္ရန္ကိုသာ ဦးတည္ေလ့ရွိၿပီး အျခားေသာ ပိုမိုစုံလင္သည့္ စီမံခန႔္ခြဲမႈ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ားကို ကန႔္သတ္ထားသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေစသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေက်းလက္အိမ္ေထာင္စုမ်ားမွာ သစ္ေတာျပန္လည္ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ စိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္းမွ ေရရွည္အက်ိဳးအျမတ္ရရွိရန္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း မျပဳႏိုင္မီ သစ္မဟုတ္သည့္ သီးႏွံထြက္ကုန္အမ်ားစုမွ အေထာက္အပံ့ေပးႏိုင္သည့္ ေရတိုအက်ိဳးအျမတ္ကို လိုအပ္သည္။ သစ္ ထုတ္လုပ္ျခင္းမွ အက်ိဳးအျမတ္မရရွိေသးမီ သီးႏွံသစ္ေတာေရာေႏွာ စိုက္ပ်ိဳးျခင္း သည္ ေရတိုဝင္ေငြအတြက္ အခြင့္အလမ္း ေကာင္း မ်ားကို ဖန္တီးေပးႏိုင္သည္။ သစ္သီးဝလံစိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ စိုက္ပ်ိဳးေရးသီးႏွံမ်ားကို ေပါင္းစပ္ထည့္သြင္း ျခင္းျဖင့္ အသက္ေမြး မႈအေထာက္အပံ့ကိုပိုမိုလ်င္ျမန္စြာရရွိေစၿပီး ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား တက္ႂကြစြာပါဝင္လိုစိတ္ကို ေရရွည္ထိန္းထားႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ေဒသအမ်ားအျပား၌ အေျခခံ အစားအစာ အေထာက္အပံ့ေပးေသာ ေျမကိုလုံေလာက္စြာ အနားေပးသည့္ ယာစိုက္ပ်ိဳးမႈ စနစ္မ်ား (‘ေရႊ႕ေျပာင္းေတာင္ယာ’) အေပၚ ပို၍အျပဳသေဘာေဆာင္သည့္ ေဆြးေႏြးေျပာဆိုမႈတစ္ရပ္ကို လိုအပ္သည္။ ဥပမာ အားျဖင့္ ပဲခူးတိုင္းေဒသႀကီး၌ ကရင္တိုင္းရင္းသား အစုအဖြဲ ႔မ်ားသည္ ‘ေတာင္ယာ’ စနစ္ဟု လူသိမ်ားသည့္ ေတာင္ယာစပါးကို သစ္ပင္၏ထုတ္လုပ္မႈ သက္ပတ္မ်ားႏွင့္အတူ ေရရွည္တည္တံ့သည့္ပုံစံျဖင့္ ရာစုႏွစ္တစ္ခုၾကာေအာင္ စိုက္ပ်ိဳးခဲ့ၾကသည္။ အသက္ေမြးမႈအေထာက္အပံ့၊ လူမႈနယ္ပယ္အတြင္း အားလုံးပါဝင္ေစျခင္းႏွင့္ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲသည့္ သစ္ေတာ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈအေပၚ CF ၏အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ CF ၏ျဖစ္ႏိုင္ေခ်အားလုံးကို အျပည့္အဝ အသုံးမခ်ရေသးေသာ္လည္း ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲသည့္ သစ္ေတာစီမံ အုပ္ခ်ဳပ္ မႈကို ျမႇင့္တင္ေရး၊ အသက္ေမြးမႈအေထာက္အပံ့မ်ားရရွိေရး၊ က်ား-မ မခြဲျခားျခင္း အပါအဝင္ လူမႈနယ္ပယ္အတြင္း အားလုံးပါဝင္ေစေရး တို႔အတြက္ CF သည္ အင္အားႀကီးေသာ နည္းလမ္းတစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း ျပသခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ မၾကာေသးမီက ျပဳလုပ္ခဲ့သည့္ ေလ့လာမႈမ်ားက ေဒသခံျပည္သူမ်ားအတြက္ သိသာထင္ရွားေသာ အသက္ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့မ်ားကို ေဖာ္ျပၾကသည္။ ဧရာဝတီျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသရွိ ေက်းရြာမ်ား၌ ၉၁ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ မ်ားျပားေသာ အိမ္ေထာင္စုမ်ားသည္ ဒီေရေတာ CF ထြက္ကုန္မ်ားအေပၚ အနည္းႏွင့္အမ်ား မွီခိုအားထားေနရသည္ (Feuer et al. ၂၀၁၈)။ Feuer et al. (၂၀၁၈) ႏွင့္ Lin et al. (၂၀၁၉) တို႔၏ေလ့လာမႈ ႏွစ္ခုလုံးက ရာသီအလိုက္ ေပၚေပါက္သည့္ အလုပ္မ်ားျဖစ္ၾကၿပီး ရရွိရန္ေသခ်ာျခင္းမရွိသည္ကိုလည္း အသိ အမွတ္ျပဳထားသည့္တိုင္ေအာင္ CF ၏အလုပ္အကိုင္ ဖန္တီးေပးႏိုင္သည့္ အခန္းက႑ကို အေလးအနက္ေဖာ္ျပၾကသည္။ CF မွရရွိသည့္ စုစုေပါင္းဝင္ေငြႏွင့္ ပတ္သက္၍ CF အဖြဲ ႔ဝင္ျဖစ္ျခင္းအေပၚ မူတည္၍လည္းေကာင္း၊ စီးပြားေရး (ႂကြယ္ဝမႈ) အေပၚမူတည္၍ လည္းေကာင္း သိသာထင္ရွားသည့္ ဝင္ေငြျခားနားမႈကို ေတြ ႔ရွိရသည္။ CF အဖြဲ ႔ဝင္မဟုတ္သူမ်ားမွာ ေန႔စဥ္ ေနထိုင္မႈလိုအပ္ခ်က္ကို ျဖည့္ဆည္းေပးသည့္ ထြက္ကုန္မ်ားမွ အမ်ားဆုံး အက်ိဳးေက်းဇူး ခံစားရၾကသည္။ အဆင္းရဲဆုံး အိမ္ေထာင္စုမ်ားသည္ CF မွ အျမင့္ဆုံး ဝင္ေငြအခ်ိဳးအစား (၃၆ ရာခိုင္ႏႈန္း) ကို ရရွိၾကေၾကာင္း ေတြ ႔ရွိရသည္။ ဤအခ်က္က CF အဖြဲ ႔ဝင္အျဖစ္ပါဝင္ျခင္းျဖင့္ ဆင္းရဲမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္သည့္ အလား အလာရွိေၾကာင္း ေကာက္ခ်က္ဆြဲႏိုင္သည္ (Feuer et al. ၂၀၁၈)။ ေျမယာမဲ့ မိသားစုမ်ားအတြက္ အသက္ေမြးမႈ အခက္အခဲမ်ားကို ေျဖရွင္းေပးႏိုင္သည့္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ားကို CF က ေပးစြမ္းႏိုင္သည့္ အေထာက္အထားမ်ားကိုလည္း ေတြ ႔ရွိရသည္ (Lin et al. ၂၀၁၉)။ CF တြင္ ပါ၀င္ေသာ ေဒသခံ မ်ား၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ ပိုမိုျမင့္တက္လာျခင္းႏွင့္ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာမ်ား၏ အရည္အေသြး မ်ား အခ်ိန္ႏွင့္အမွ် ပိုမိုတိုးတက္ ေကာင္းမြန္လာျခင္းႏွင့္အတူ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ CF အသက္ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈသည္ သက္တမ္း လတ္ ကာလအတြင္း ဆက္လက္ႀကီးထြားေနမည္ဟု ေမွ်ာ္မွန္းၾကသည္။ (ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာအမ်ားစုကို ယခုအခ်ိန္ အထိ သစ္ေတာမ်ားျပန္လည္ေကာင္းမြန္လာေစရန္ႏွင့္ ျပန္လည္တည္ေထာင္ျပဳစုရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားျဖင့္ ပ်က္ယြင္းေနေသာ သစ္ေတာ ဧရိယာအတြင္း၌သာ တည္ေထာင္ထားၾကသည္။) ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ လူမႈဆိုင္ရာ ပိုင္ဆိုင္မႈမ်ားကို ဖန္တီးရန္အတြက္ CF ၏ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် အလားအလာမ်ားကို သုေတသန ေတြ ႔ရွိခ်က္ မ်ားက အေလးအနက္ ျပသေနၾကသည္။ အဆိုပါ လူမႈပိုင္ဆိုင္မႈမ်ားမွာ အားလုံးပါဝင္ဆုံးျဖတ္ႏိုင္ရန္ လိုအပ္သည့္စြမ္းေဆာင္ရည္မ်ား၊ လူမႈေပါင္းစည္းမႈအတြက္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား၊ ထိေရာက္ေသာ အက်ိဳးအျမတ္ခြဲေဝမႈမ်ား၊ မေက်နပ္မႈမ်ားကို ေျဖရွင္းေပးသည့္စနစ္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ လတ္တေလာေလ့လာဆန္းစစ္မႈတစ္ခုတြင္ ျပန္လည္ေျဖၾကားသူ ၈၉ ရာခိုင္ႏႈန္းက CF စီမံခန႔္ခြဲေရးေကာ္မတီ၏ သက္ဆိုင္သူအားလုံး ပါဝင္ေစေသာ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ျခင္း ရလဒ္အျဖစ္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားႏွင့္ အေရးမပါဟု သတ္မွတ္ ျခင္းခံရေသာ လူမႈအုပ္စုမ်ားသည္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ျခင္းႏွင့္ အရင္းအျမစ္မ်ား ခြဲေဝျခင္းတို႔တြင္ ပိုမိုပါဝင္လာႏိုင္ၾကေၾကာင္း ေျပာၾကား ၾကသည္။ CF ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အစည္းအေဝးမ်ား၊ လႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ပါဝင္ျခင္းအားျဖင့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္ျခင္း လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား၌ ေခါင္းေဆာင္မႈအခန္းက႑ကို ရယူႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ရရွိၾကေၾကာင္း ေျဖၾကားသူမ်ားက ဆက္လက္ေျပာၾကားၾကသည္ (RECOFTC ၂၀၁၈)။ အထူးသျဖင့္ ေျမယာမဲ့မ်ားႏွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အပါအဝင္ အက်ိဳးခံစားခြင့္ရွိသူမ်ား၏ ေျမအခြင့္အေရးဆိုင္ရာ 64 ျပႆနာမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ CF အဖြဲ ႔ဝင္မ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္ အစိုးရဝန္ထမ္းမ်ား၏ အသိပညာႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္တို႔ကို CF က ျမႇင့္တင္ေပးႏိုင္ခဲ့သည္ (Lin et al. ၂၀၁၉)။ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈႏွင့္ တာဝန္ခံမႈတို႔ကို ျမႇင့္တင္ေပးျခင္းျဖင့္ CF သည္ သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းကို ခိုင္မာေစသည့္ အေရးႀကီးေသာ နည္းလမ္းတစ္ရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း မၾကာခဏ ေထာက္ခံေျပာဆိုၾကသည္ (Sikor et al. ၂၀၁၃၊ FAO ၂၀၁၆-ဘီ)။ ႏိုင္ငံအဆင့္၊ ႏိုင္ငံ ေအာက္အဆင့္မ်ားႏွင့္ ေဒသအဆင့္မ်ား၌ ဆက္စပ္ပတ္သက္သူမ်ားက သစ္ေတာ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ပိုမိုေကာင္းမြန္လာေစရန္ ျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းရာတြင္ CF ၏တန္ဖိုးကို အေလးအနက္ထားၾကသည့္သာဓကမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္လည္း ရွိေနေၾကာင္း သုေတသနမ်ားက ေဖာ္ျပၾကသည္ (Gritten et al. ၂၀၁၉၊ Maraseni et al. ၂၀၁၉)။ သစ္ေတာအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ ခိုင္မာေသခ်ာျခင္းက ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား သစ္ေတာလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံရန္ႏွင့္ သစ္ေတာမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးရန္ မက္လုံးမ်ားျဖစ္ေစေသာေၾကာင့္ သစ္ေတာ အသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ ခိုင္မာေသခ်ာျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာမ်ား၏အေျခအေနတို႔ ဆက္ႏြယ္မႈသည္ အမ်ားအျပား သုေတသနျပဳၾကသည့္ ေခါင္းစဥ္ တစ္ခုျဖစ္သည္။ ေက်းရြာေနျပည္သူမ်ား သစ္ေတာအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ကို ရရွိၿပီးသည့္ေနာက္ တရားမဝင္သစ္ခိုးမႈမ်ား သိသိသာသာ ေလ်ာ့က် သြားေၾကာင္း ဧရာဝတီျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသတြင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည့္ သုေတသနက အတည္ျပဳေဖာ္ျပသည္ (Feuer et al. ၂၀၁၈)။ သစ္ေတာ အရည္အေသြးအေပၚ ထင္ျမင္မႈမွာလည္း သိသိသာသာ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာသည္။ (၂၀၁၈ ခုႏွစ္တြင္ ျပန္လည္ ေျဖၾကား သူ ၈၃ ရာခိုင္ႏႈန္းက သစ္ေတာမ်ား၏ အေျခအေနမွာ ေကာင္းမြန္သည္ဟု ေျပာၾကားၾကသည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ကသာ ထိုသို႔ထင္ျမင္ၾကသည္။) ဤအခ်က္မွာ အသုံးျပဳပိုင္ခြင့္ ခိုင္မာလာျခင္း၊ ကင္းလွည့္ေစာင့္ၾကပ္မႈမ်ားတိုးလာျခင္း သစ္ေတာနယ္နိမိတ္မ်ား ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မွတ္သားထားျခင္း၊ ထုတ္ယူသုံးစြဲျခင္း အပါအဝင္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း၏ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား ျပတ္ျပတ္ သားသားရွိျခင္းတို႔၏ အက်ိဳးဆက္ျဖစ္ေၾကာင္း CF အဖြဲ ႔ဝင္မ်ားက ေျပာၾကားၾကသည္ (RECOFTC ၂၀၁၈)။ CF ႏွင့္ေျမအတန္းအစားခြဲျခားျခင္းမ်ား ၁၆၄။ မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္း CF အတြက္ ဥပေဒဆိုင္ရာအေျခခံမ်ား သိသာထင္ရွားစြာ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာေသာ္ လည္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာ၌ စိန္ေခၚမႈအခ်ိဳ႕ က်န္ရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ျပင္ဆင္ျပဌာန္းခဲ့သည့္ CFI အရ CF ကို PFE အတြင္းရွိေျမမ်ားျဖစ္ေသာ ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာေျမ၊ ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ေတာေျမ၊ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ၏ ု အ ၾကားခံဇန ႔ု တူ အစိုးရစီမပ ္ တြင္းရွိေျမ၊ ထိအ ံ င ို ခ ္ ြငရ ့္ သ ့္ ွိေသာေျမ၊ သိ႔ျု ဖစ္၍ VFV ေျမ မ်ားေပၚတြင္ တည္ေထာင္ခြငရ ု သာ္လည္း ွိ ည္။ သိ႔ေ CF ကိုတိုးခ်ဲ႕ရာ၌ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အျခားေျမအတန္းအစား အျဖစ္သတ္မွတ္ထားျခင္းမ်ားႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္ရသည့္အေျခအေနကို ႀကဳံ ေတြ ႔ရသည္။ ၁၆၅။ ဥပမာအေနျဖင့္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၏ အစိတ္ပိုင္းမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ သားငွက္ တိရစာၦန္ထိန္း သိမ္းေရးဌာနႏွင့္ CF ယူနစ္တို႔ၾကား ေျမအတန္းအစား သတ္မွတ္ရာ၌ လုံေလာက္ေသာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ မရွိေပ။ ရလဒ္ အေနျဖင့္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမတိုးခ်ဲ႕ ဖြဲ ႔စည္းရန္ သတ္မွတ္ထားသည့္ေျမ ႏွင့္ CF တိုးခ်ဲ႕တည္ေထာင္ရန္ သတ္မွတ္ထား သည့္ေျမ ထပ္ေနေသာအေျခအေနႏွင့္ ႀကဳံေတြ ႔ရသည္။ အဆိုပါကိစၥရပ္ႏွစ္ခုလုံးအတြက္ မတူညီသည့္မူဝါဒႏွင့္ ဥပေဒမ်ားအရ အခ်ိန္ကာလအလိုက္ တိုးတက္လာရမည့္ ဧရိယာ ရည္မွန္းခ်က္မ်ား အသီးသီးရွိၾကသည္။ ၁၆၆။ သစ္ေတာဦးစီးဌာနသည္ PFE ဧရိယာမ်ားကို ေျမျပင္ေပၚရွိ ဇီဝ-႐ူပအေျခအေနမ်ားႏွင့္ ပိုမိုကိုက္ညီေအာင္ ႀကိဳးပမ္း ္ သစ္ေတာမ်ားအျဖစ္ ဖြဲ ႔စည္းျခင္း၊ ေျမျပင္ေပၚ၌ အေျခခ်ေနထိုင္ လွ်က္ရွိရာ ျဖစ္ႏိုင္သည့္ေနရာမ်ား၌ ႀကိဳးျပင္ေတာမ်ားကို ႀကိဳးဝိုငး သည့္ေျမ ျဖစ္ၿပီးပါက ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာအျဖစ္မွ ပယ္ဖ်က္ျခင္းတို႔ကို ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္။ ႀကိဳးဝိုင္းအျဖစ္မွ ပယ္ဖ်က္ေသာ ျဖစ္ရပ္မ်ားစြာ၌ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားက အသုံးျပဳေနေသာ ေနရာပတ္ပတ္လည္ရွိ သစ္ေတာေျမကို ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာမ်ားအျဖစ္ တည္ေထာင္ေပးၿပီးေနာက္ ထိုေနရာမ်ားသည္ သစ္ေတာနယ္ေျမအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းခံရေသာ ဧရိယာမ်ား ျဖစ္လာသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤလုပ္ငန္းစဥ္ ေျမျပင္ေပၚ၌ မည္သို႔ လည္ပတ္ေဆာင္ရြက္ေနသည္ဆိုသည့္အခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္ ၍ သတင္းအခ်က္အလက္၊ သို႔မဟုတ္ ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈ ယခုအခ်ိန္အထိ ေကာင္းစြာမရရွိႏိုင္ေသးေပ။ ၁၆၇။ မတူညီေသာက႑မ်ားကို တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္ေနသည့္ ဝန္ႀကီးဌာနမ်ား၏ မူဝါဒမ်ားႏွင့္ ဥပေဒမ်ား ၾကားတြင္ ကြဲလြဲမႈ/ လိုက္ေလ်ာညီေထြမျဖစ္မႈမ်ား က်န္ရွိေနေသးသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ VFV ေျမအတြင္း၌ စိုက္ပ်ိဳးေရးဆိုင္ရာ ေျမအသုံးခ်မႈကို အားေပးျမႇင့္တင္ေနေသာ MOALI လက္ေအာက္ရွိ လယ္ယာေျမစီမံခန႔္ခြဲေရး ႏွင့္စာရင္းအင္းဦးစီးဌာန (ALMSD) ႏွင့္ ႀကိဳးျပင္ ကာကြယ္ေတာမ်ား ဖြဲ ႔စည္းရန္ႀကိဳးပမ္းေနသည့္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၏မူဝါဒရည္မွန္းခ်က္မ်ား အၿပိဳင္အဆိုင္ျဖစ္ေနသည္။ ဤ အခ်က္ မွာ ကခ်င္၊ ရွမ္း၊ တနသၤာရီ၊ ခ်င္းႏွင့္ အခ်ိဳ႕ ေသာျပည္နယ္မ်ား အပါအဝင္ လူမ်ိဳးစုဧရိယာမ်ားအတြက္ အထူးစိန္ေခၚမႈ တစ္ခု ျဖစ္သည္။ VFV ေျမအတန္းအစားသို႔ ထည့္သြင္းသတ္မွတ္ျခင္းခံရေသာ ေျမမ်ားသည္ အဓိကအားျဖင့္ တိုင္းရင္းသား 65 လူမ်ိဳးစု ျပည္နယ္မ်ား၌ ထုံးတမ္းဓေလ့၊ သို႔မဟုတ္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္ရွိ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းသည့္ ေျမမ်ား ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ VFV ဥပေဒကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ တည္ၿမဲၿပီးျဖစ္ေသာ ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေျမယာ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ပယ္ရွားပစ္ၿပီး ပဋိပကၡကို ဦးတည္သည့္ အလားအလာမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ၁၆၈။ ေနာက္ဆုံးအေနျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္မဟုတ္ေသာ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားက စီမံခန႔္ခြဲေနေသာ ဧရိယာမ်ား၌ ေျမႏွင့္ သဘာဝ သယံဇာတမ်ားအတြက္ တရားဝင္အသိအမွတ္ျပဳမႈ ရယူရာတြင္ အဖြဲ ႔အစည္းဆိုင္ရာ အာဏာတည္မႈႏွင့္ပတ္သက္၍ ေမးခြန္းမ်ား က်န္ရွိ၍ေနသည္။ အဆိုပါဧရိယာမ်ား၌ အိမ္ေထာင္စုမ်ားႏွင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားသည္ အစိုးရအာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ အဆိုပါ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ႏွစ္မ်ိဳးလုံးထံမွ အသိအမွတ္ျပဳ သက္ေသခံလက္မွတ္မ်ား ရယူရန္ လိုအပ္ေကာင္းလိုအပ္ႏိုင္သည္။ ဥပမာ - ကရင္အမ်ိဳးသားအစည္းအ႐ုံး (KNU) သည္ ၎တို႔၏ကိုယ္ပိုင္ သစ္ေတာႏွင့္ေျမမူဝါဒမ်ားကို ခ်မွတ္ထားၾကၿပီးျဖစ္ရာ ဤ အခ်က္က ထိုသို႔ေသာဧရိယာမ်ား၌ ျပည္ေထာင္စု၏ CF ကို တည္ေထာင္ရန္ ခက္ခဲေစသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤသို႔ေသာ ဧရိယာမ်ား၌ ထုံးတမ္းစဥ္လာ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈမွာ အထိပါးမခံရဘဲ ဆက္လက္၍ တည္တံ့ႏိုင္ေခ်ရွိေလသည္။ ၁၆၉။ ထို႔အျပင္ အဆိုပါေျမမ်ားမွာ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ထုံးတမ္းဓေလ့ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ အေမြဆက္ခံပိုင္ခြင့္ရွိသည္ဟု မွတ္ယူထားၾကေသာ နယ္ေျမမ်ားျဖစ္ေသာ္လည္း VFV ေျမအတန္းအစားအျဖစ္ တရားဝင္သတ္မွတ္ျခင္းက ယခင္ထုံးတမ္း ဓေလ့ ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္မ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ ပဋိပကၡကို ရလဒ္အျဖစ္ ျဖစ္ေပၚလာေစႏိုင္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစု ထုံးတမ္းဓေလ့ဆိုင္ရာ ေျမမ်ားတြင္ CF ကို တိုးခ်ဲ႕ ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ၏ စီရင္ပိုင္ခြင့္ အာဏာကို တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုနယ္ေျမမ်ားသို႔ ခ်ဲ႕ထြင္ျခင္းႏွင့္ ထိုနယ္ေျမမ်ားသို႔ က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ျခင္းအျဖစ္ ထင္ျမင္ သတ္မွတ္ၾကဖြယ္ရာရွိေလသည္ (ECDF၊ ၂၀၁၆)။ ၁၇၀။ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဥပေဒေၾကာင္းဆိုင္ရာမူေဘာင္က ေအာက္ပါစီမံခန႔္ခြဲမႈ ေျမအတန္းအစားသုံးမ်ိဳး ကို ေက်းလက္ေျမမ်ားအျဖစ္ ျပဌာန္းထားသည္။ • အၿမဲတမ္းစိုက္ပ်ိဳးေျမ (လယ္ယာေျမစီမံခန႔္ခြဲမႈႏွင့္ စာရင္းအင္းဦးစီးဌာန-DALMS ကစီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ပုံစံ-၇ ထုတ္ေပး ျခင္းျဖင့္ ပုဂၢလိကအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ ထုတ္ေပးသည္။) • PFE (FD ကစီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာအျဖစ္ အသုံးျပဳခြင့္ ထုတ္ေပးသည္။) • VFV ေျမမ်ား (DALMS ကစီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ယခင္ ထုံးတမ္းစဥ္လာေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္မ်ားကို မေျဖရွင္းဘဲ အဓိကအားျဖင့္ စီးပြားျဖစ္စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို အသုံးျပဳခြင့္ ထုတ္ေပးသည္။ ဤေျမတန္းအစားတြင္ ႀကိဳးျပင္ေတာမ်ားအျဖစ္ FD က သတ္မွတ္ေသာေျမမ်ားႏွင့္ ေဒသခံအစုအဖြဲ ႔မ်ား ထုံးတမ္းစဥ္လာအရ အသုံးျပဳလွ်က္ရွိေသာ ေျမအမ်ားစုပါဝင္သည္။) ၁၇၁။ အထက္ေဖာ္ျပပါအတိင ွိ ေျခအေနတြင္ အထူးသျဖင့္ တိင ု ္း လက္ရအ ု ္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုဧရိယာမ်ား၌ ထုံးတမ္းဓေလ့ အသုံးခ် ပိုင္ခြင့္အခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳရန္အတြက္ ‘ထုံးတမ္းစဥ္လာေျမ’ ေျမအတန္းအစားကို တရားဝင္သတ္မွတ္ျပဌာန္း ထားျခင္း မရွိေပ။ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား (CFE) ၁၇၂။ မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ CF သည္ အရွိန္အဟုန္ျဖင့္ ႀကီးထြားဖြံ ႔ၿဖိဳးရန္ တာစူလွ်က္ရွိၿပီး CFUG အေရ အတြက္မွာ ယခုအခါ လွ်င္ျမန္စြာ ႀကီးထြားလာေနၿပီးလွ်င္ အခ်ိဳ႕ေသာ CFUG မ်ားမွာ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား (CFE) ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈအတြက္ စတင္လုပ္ကိုင္ေနၾကၿပီျဖစ္သည္။ ျပင္ဆင္ျပဌာန္းခဲ့သည့္ CFI (၂၀၁၆) တြင္ CFE ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈကို အားေပးျမႇင့္တင္ရန္ ေဖာ္ျပထားၿပီး သစ္ႏွင့္ NTFP မ်ားကို စီးပြားျဖစ္ေရာင္းဝယ္ျခင္း၊ ကာဗြန္သိုမွီးျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ ေဂဟအေျခခံ ခရီးသြားလုပ္ငန္း ကဲ့သို႔ေသာ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈ ေဈ းကြက္မ်ားအတြက္ FD က ေထာက္ပံ့ကူညီရန္ ျပဌာန္း ထားသည္။ လက္ရွိဥပေဒမူေဘာင္ကလည္း CF ႏွင့္ CFE တို႔ႏွင့္ပတ္သက္၍ အစိုးရ၏ ခိုင္မာေသာ ကတိကဝတ္ကို ျပသေနသည္။ အေသးစားေခ်းေငြလုပ္ငန္းဥပေဒ (၂၀၁၁) ႏွင့္ အေသးစားႏွင့္ အလတ္စားစီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးဥပေဒ (၂၀၁၅) တို႔သည္လည္း CFE မ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာေရးအတြက္ အားေကာင္းသည့္အေျခခံမ်ားကို ျပဌာန္းေပးၾကသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဘ႑ာေငြရရွိေရး အပါအဝင္ ျပႆနာအခ်ိဳ႕ကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္ လိုအပ္ေနပါေသးသည္။ 66 ၁၇၃။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈအတြက္ အလားအလာေကာင္းေသာ သစ္ေတာထြက္ပစၥည္းမ်ား (ႏွင့္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား) မွာ ဝါး၊ သစ္ (ေမ်ာႏွင့္တိုင္အပါအဝင္)၊ ႀကိမ္၊ မီးေသြးႏွင့္ ထင္းတို႔ျဖစ္ၾကသည္။ စီးပြားျဖစ္ ေရာင္းဝယ္ႏိုင္ေသာ ထြက္ကုန္ပစၥည္းမ်ားတြင္ သီးႏွံ-သစ္ေတာေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးမႈအေျခခံ ထြက္ကုန္ပစၥည္းအမ်ိဳးမ်ိဳး (ဥပမာ - ေကာ္ဖီ၊ ေလွ်ာ္ျဖဴအေစး၊ ဝဥ) ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား (ဥပမာ - ေဂဟအေျခခံ ခရီးသြားလုပ္ငန္း) တို႔ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္ဝန္းလုံးတြင္ CFE ဖြံ ႔ၿဖိဳးႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္းမ်ားမွာ ေနရာေဒသအေပၚ မူတည္၍ ကြဲျပားျခားနားၾကသည္။ ဥပမာ - မတူညီေသာ စိုက္ပ်ိဳး-ေဂဟဇုန္အေျခအေနမ်ား၊ အသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရး၊ လုံၿခဳံေရးအေျခအေန၊ ထုတ္လုပ္ႏိုင္စြမ္း၊ အသက္ေမြးမႈ လိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ေဈ းကြက္တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ထြက္ကုန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ပတ္သက္၍ CFE လုပ္ငန္းအမ်ိဳးမ်ိဳး လုပ္ကိုင္ႏိုင္သည့္ အလားအလာေကာင္းမ်ားရွိေနေသာ္လည္း လက္ရွိအေျခအေန တြင္ ဝါးႏွင့္ သစ္စိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္မႈကို အထူးတလည္ စိတ္ဝင္စားၾကေၾကာင္း သိရွိရသည္။ (ပ်ိဳးပင္အဖြဲ ႔အတြက္ Elson ၏ ေဈ းကြက္ေလ့လာဆန္းစစ္မႈ ၂၀၁၆) ဇယား-၁၀ အလားအလာေကာင္းသည့္ စီးပြားျဖစ္ CF/CFE ထြက္ကုန္မ်ား MRRP ေဒသခြဲျခား သတ္မွတ္ခ်က္ စီးပြားျဖစ္ CF/CFE ထြက္ကုန္ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး အမ်ိဳးအမည္မ်ား ဇုန္ ၁ - ကရင္၊ တနသၤာရီ၊ မြန္ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈ (ဒီေရေတာ)၊ ႀကိမ္၊ ဝါး၊ ထင္း/မီးေသြး၊ သစ္ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈ (ဒီေရေတာ၊ ခရီးသြား လုပ္ငန္း)၊ ပ်ဥ္းကတိုး၊ ႀကိမ္၊ ဝါး၊ ထင္း/ ဇုန္ ၂ - ရခိုင္၊ ဧရာဝတီ မီးေသြး ဇုန္ ၃ - ေနျပည္ေတာ္၊ ပဲခူး၊ ရန္ကုန္ ကြၽန္း၊ ဝါး၊ ထင္း/မီးေသြး ဇုန္ ၄ - ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ စစ္ကိုင္း ဝဥ၊ ကြၽန္း၊ ႀကိမ္၊ ဝါး ဇုန္ ၅ - မေကြး၊ မႏၲေလး ရွား၊ သီးႏွံ-သစ္ေတာေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ ထင္း၊ သနပ္ခါး၊ သစ္၊ ေလွ်ာ္ျဖဴ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈ (ေရ-အင္းေလးကန္ေရေဝ ေရလဲေဒသ)၊ ထင္း၊ သီးႏွံ- ဇုန္ ၆ - ကယား၊ ရွမ္း သစ္ေတာေရာေႏွာ စိုက္ပ်ိဳးျခင္း (ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္၊ ေထာပတ္သီး) ၁၇၄။ CFE တည္ေထာင္ျခင္းအပါအဝင္ CF မွအသက္ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့ အေျခခံမ်ားသည္ ပို၍အားေကာင္းလာေနသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဘ႑ာေငြရရွိေရးအတြက္ စိန္ေခၚမႈမ်ား (အထူးသျဖင့္ ေခ်းေငြရရွိမႈ)၊ ေဈ းကြက္သတင္း အခ်က္အလက္ရရွိမႈ၊ အရင္း အျမစ္မ်ားရရွိႏိုင္မႈ(နည္းပညာအပါအဝင္)၊ ေဈ းကြက္မ်ားသည္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားအတြက္ ၎တို႔၏သစ္ေတာမ်ား၊ တန္ဖိုးျမႇင့္ထုတ္ကုန္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံရန္ အကန႔္အသတ္အျဖစ္ ရွိေနၾကဆဲျဖစ္သည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ အျခားေရြးခ်ယ္ရန္ ဘ႑ာေရးရင္းျမစ္ျဖစ္ေသာ ျပင္ပေငြေခ်းသူမ်ားထံမွ ေခ်းယူျခင္းသည္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ခ်ိနဲ႔သြားေစမည့္ စည္း ေဘာင္လြတ္ ျမင့္မားေသာအတိုးႏႈန္းမ်ားျဖင့္သာ ေခ်းယူရဖြယ္ရွိသည္။ ဘ႑ာေငြရရွိေရး အကန႔္အသတ္အျပင္ ေက်းလက္ေဒသ ရွိ အရြယ္ေရာက္ၿပီး လူဦးေရ၏ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကသာ ဘဏ္ေငြစာရင္းမ်ား ထားရွိၾကၿပီး CFUG အဖြဲ ႔ဝင္ ၁၉ ရာခိုင္ႏႈန္းကသာ ေငြ စုေဆာင္းႏိုင္ၾကရာ ၎တို႔၏အေထြေထြ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံႏိုင္စြမ္းကို ပို၍အားနည္းေစသည္ (Lin et al. ၂၀၁၉)။ ၁၇၅။ CFE မ်ားျဖစ္႐ိုးျဖစ္စဥ္အတိုင္း ေအာင္ျမင္ေသာစီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ျဖစ္မလာႏိုင္ေသးမီ ေျဖရွင္းရမည့္ ျပႆနာမ်ားမွာ ပူးေပါင္းစုစည္းထားေသာ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ဆိုင္ရာ အဖြဲ ႔အစည္း မရွိေသးျခင္းႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။ အဖြဲ ႔အစည္း၏ အဆင့္အတန္းႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္၊ အလားတူပင္ CFUG ၏ေခါင္းေဆာင္ပိုင္း ဖြဲ ႔စည္းတည္ေဆာက္ပုံတို႔ကို နားလည္ရန္ႏွင့္ CFE ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးအေထာက္အပံ့၏ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းအျဖစ္ အစုအဖြဲ ႔အေျချပဳ စီမံကိန္းမ်ားေရးဆြဲျခင္း၊ အရင္းအျမစ္ စီမံခန႔္ခြဲမႈ အစီအစဥ္မ်ား ေရးဆြဲျခင္းတို႔ကို ေထာက္ပံ့ကူညီရန္ အေရးႀကီးသည္။ ဘရာဇီးႏိုင္ငံရွိ က်ယ္ျပန႔္ေသာ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း ဧရိယာမ်ား၌ NTFP စီးပြားျဖစ္လုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ၾကရာတြင္ အစုအဖြဲ ႔ အဖြဲ ႔အစည္းေကာင္းမ်ားရွိေသာ ဧရိယာမ်ား၌ ေအာင္ျမင္မႈ ပိုမိုရရွိသည္ကို ေတြ ႔ရွိရသည္။ ၁၇၆။ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္စြမ္းရွိသည့္ အေသးစားဘ႑ာေငြ ေထာက္ပံ့ျခင္းႏွင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈအတြက္ က်ယ္ျပန႔္ေသာ အေထာက္အကူမ်ားကို အပူတျပင္း လိုအပ္လွ်က္ရွိသည္။ CFUG မ်ားၾကား အသင္းအဖြဲ ႔ႏွင့္ သမဝါယမမ်ား ဖြဲ ႔စည္းတည္ေထာင္ျခင္း သည္ အသက္ေမြးမႈလုပ္ငန္းမ်ား၏ စြမ္းရည္ျမႇင့္တင္ရန္ အရင္းအျမစ္မ်ားရယူရာ၌ ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္မႈကို ဝင္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ေပး ႏိုင္ၿပီး အဖြဲ ႔ဝင္မ်ားက ၎တို႔၏ CF ထုတ္ကုန္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေရာင္းခ်ရာတြင္ ေဈ းႏႈန္းညႇိႏႈိင္းႏိုင္မႈ အေနအထားကိုလည္း အားျဖည့္ေပးႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ 67 ၁၇၇။ သီးႏွံ-သစ္ေတာ ေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ သစ္ပင္ကိုအေျခခံေသာ ထုတ္လုပ္မႈစနစ္မ်ားသည္ စိုက္ပ်ိဳးေရးဆိုင္ရာ တန္ဖိုးကြင္းဆက္မ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ဥပမာ - ေကာ္ဖီ၊ ပေလာပီနံႏွင့္ အျခားထြက္ကုန္မ်ား။ CF ဧရိယာအတြင္းႏွင့္ ျပင္ပရွိ သီးႏွံ-သစ္ေတာေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးျခင္း လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ စိုက္ပ်ိဳးနည္းစနစ္မ်ားဆိုင္ရာ အေထာက္အပံ့မ်ားရရွိရန္ စိုက္ပ်ိဳးေရး ပညာေပး ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားႏွင့္ အေသးစားစိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ အျခားနည္းပညာဝန္ေဆာင္မႈေပးသူမ်ားႏွင့္ ညႇိႏႈိင္း ေပါင္းစပ္ ေဆာင္ရြက္မႈကို ခ်ဲ႕ထြင္ရန္ အေရးႀကီးသည္။ ၁၇၈။ ေဈ းကြက္အခြင့္အလမ္းမ်ား ရရွိေရးကို အကန႔္အသတ္ျဖစ္ေစေသာ အျခားတစ္ခ်က္မွာ ႐ုပ္ဝတၳဳပစၥည္း မလုံေလာက္ျခင္း ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနသည္။ ဥပမာ -ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ အမ်ားအျပားသည္ ၎တို႔၏တန္ဖိုးျဖည့္ CF ထုတ္ကုန္မ်ားကို ေဈ းကြက္သို႔ ပို႔ေဆာင္ရန္ ရာသီမေရြးသြားလာႏိုင္သည့္ လမ္းမ်ားမရွိျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ လွ်ပ္စစ္မီး မရရွိျခင္းတို႔ႏွင့္ ႀကဳံေတြ ႔ေန ရသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဤအတားအဆီးမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ဆဲႏွင့္ စီစဥ္ထားသည့္ လမ္းႏွင့္ စြမ္းအင္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံပိုင္၊ သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံပိုင္မဟုတ္ေသာ အေျခခံအေဆာက္အဦ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားျဖင့္ ေက်ာ္လႊားႏိုင္မည္ဟု ခန႔္မွန္းရသည္။ ကုန္ပစၥည္းထုတ္လုပ္ျခင္း၊ ကုန္ေခ်ာျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ တန္ဖိုးျဖည့္ျခင္း၊ အလားတူပင္ ေဈ းကြက္တင္ေရာင္းခ်ျခင္းတို႔တြင္ အားေကာင္း ေသာ အလားအလာမ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ထားၾကသည့္ CFE အခ်ိဳ႕ကို ေတြ ႔ရွိေနရၿပီ ျဖစ္သည္။ ေအာက္ပါတို႔မွာ ဥပမာအခ်ိဳ႕ ျဖစ္သည္။ • ဝိုင္းေမာ္ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာအသင္း - ဤအဖြဲ ႔အစည္းကို CFUG ၁၁ ဖြဲ ႔ျဖင့္ ဖြဲ ႔စည္းထားၿပီး Shalom ေဖာင္ေဒးရွင္း ႏွင့္ ပုဂၢလိကက႑မွ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္သူမ်ားက အေထာက္အပံ့မ်ားေပးလွ်က္ရွိသည္။ အဖြဲ ႔ဝင္မ်ားအား ႀကိမ္ကုန္ၾကမ္း ဝယ္ယူစုေဆာင္းျခင္း၊ အႀကိဳျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္းတို႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍ အေထာက္အပံ့မ်ားေပးျခင္း၊ ေဒသခံျပည္သူရာေပါင္းမ်ားစြာ ကို ႀကိမ္ထည္ပစၥည္း ယက္လုပ္ျခင္း သင္တန္းမ်ားဖြင့္လွစ္ေပးျခင္းတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ လုပ္ခေပးေခ်မႈမွာ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ နိမ့္က်ေနေသးေသာ္လည္း ဤလုပ္ငန္းမွ ဝင္ေငြရရွိမႈကို သိသိသာသာ တိုးတက္လာေစသည္။ မၾကာေသးမီကပင္ ပရိေဘာဂ ထုတ္လုပ္ျခင္းကို တိုးခ်ဲ႕ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ကခ်င္ျပည္နယ္၌ ေဈ းကြက္အခြင့္အလမ္း တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာျခင္းအေပၚ အက်ိဳးအျမတ္ရယူရန္ စိတ္အားထက္သန္ေနသည့္ CFUG အေရအတြက္ တိုးပြားလွ်က္ရွိသည္။ • ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ Shalom က ျမန္မာႏိုင္ငံ စြန႔္ဦးတီထြင္ လုပ္ငန္းရွင္မ်ားအသင္းႏွင့္အတူ ႀကိမ္ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ေရးသင္တန္းမ်ားကို စတင္ဖြင့္လွစ္ႏိုင္ရန္ စီမံကိန္းတစ္ခုကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ဝိုင္းေမာ္ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ လမ္ယန္ေက်းရြာ၌ ႀကိမ္လုပ္ငန္းတစ္ခုကို တည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး အဆိုပါလုပ္ငန္းသည္ (ပ်ိဳးပင္အဖြဲ ႔မွ သင္တန္း၊ စက္ကရိယာႏွင့္ အျခား တို႔အတြက္) အေမရိကန္ေဒၚလာ ၄၀,၀၀၀ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမွ အက်ိဳးအျမတ္ရရွိခဲ့သည္။ • ဝိုင္းေမာ္ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာအသင္းႀကိမ္လုပ္ငန္း - ဤလုပ္ငန္းကို ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ခဲ့ၿပီး အသင္းႏွင့္ CFUG ၁၁ ဖြဲ ႔တို႔က ပူးတြဲပိုင္ဆိုင္သည္။ လက္ရွိေဆာင္ရြက္မႈမ်ားမွာ ႀကိမ္အႀကိဳ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ အေသးစားႀကိမ္ထည္မ်ား ယက္လုပ္ျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။ • ဝိုင္းေမာ္ CF သစ္ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္းယူနစ္ - EcoDev အဖြဲ ႔ႏွင့္ ကခ်င္ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးလုပ္ငန္းအဖြဲ ႔ (KCWG) တို႔ ပူးေပါင္းတည္ေထာင္ခဲ့သည့္ သစ္ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္းလုပ္ငန္းအသစ္တစ္ခုျဖစ္သည္။ ယခုအခါ ဤယူနစ္တြင္ သစ္စက္တစ္စက္၊ ျဖတ္စက္မ်ား၊ အျခားစက္ယႏၲယားမ်ားႏွင့္ အေဆာက္အဦႀကီးတစ္ခု ပါဝင္သည္။ ေျမ၊ အေဆာက္အဦႏွင့္ စက္ယႏၲယားမ်ားကို တပ္ဆင္ထားၿပီး FD သစ္စက္လိုင္စင္ခ်ထားျခင္းကို ေစာင့္ဆိုင္းေနဆဲျဖစ္သည္။ စီးပြားေရးပုံစံမွာ CF စိုက္ခင္းမ်ားမွထြက္သည့္ ထြက္ကုန္မ်ားကို တစ္စုတစ္စည္းတည္း ကုန္ေခ်ာ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ ေဈ းကြက္တင္ေရာင္းခ်ျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။ • အျခားေပၚထြက္ဆဲ CFE အခ်ိဳ႕ - ဥပမာ - ရွမ္းျပည္နယ္အေနာက္ပိုင္းႏွင့္ ခ်င္းျပည္နယ္မွ ေပၚထြက္ဆဲ လုပ္ငန္းမ်ား။ Forest Farm Facility ႏွင့္ Institutional Institute for Environment and Development အပါအ၀င္ ေဒသခံျပည္သူအေျချပဳ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား၏ ကနဦးဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ အေထာက္အပံ့ေပးေနေသာ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားစြာ ရွိပါသည္။ ၁၇၉။ ျပင္ဆင္ျပဌာန္းခဲ့သည့္ CFI (၂၀၁၆) ႏွင့္ CF မဟာဗ်ဴဟာ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ (၂၀၁၇-၂၀၂၀) တို႔တြင္ CF ၌ ပုဂၢလိက က႑က ပါဝင္ေဆာင္ရြက္မႈ၊ အထူးသျဖင့္ CFE မ်ားႏွင့္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈ တည္ေထာင္ေရးကို အထူးအေလးေပးေဖာ္ျပထား သည္။ သို႔ေသာ္လည္း CFUG မ်ားႏွင့္ ပုဂၢလိကက႑တို႔ၾကား အျပန္အလွန္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစမည့္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈပုံစံ မ်ားကို တည္ေဆာက္ရန္ အေတြ ႔အႀကဳံအနည္းငယ္သာ ရွိပါေသးသည္။ စြန႔္ဦးတီထြင္လုပ္ငန္းရွင္မ်ား၏ လက္ေတြ ႔လုပ္ငန္းခြင္ အဆင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္မ်ား၊ အထူးသျဖင့္ ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ အနီးကပ္အက်ိဳးတူေဆာင္ရြက္ရန္ အခြင့္အလမ္းမ်ား ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ေရးအတြက္ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို ျမႇင့္တင္ေပးရန္ လိုအပ္ေနသည္မွာ ထင္ရွားသည္။ 68 ၁၈၀။ သို႔ေသာ္လည္း တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ အထက္ပါပုံစံႏွင့္ ဆန႔္က်င္ဘက္ျဖစ္ႏိုင္ေခ်လည္း ရွိေနသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ႀကိမ္ ကုန္သြယ္ေရာင္းဝယ္သူတစ္ဦးကို ေတြ ႔ဆုံေမးျမန္းရာ၌ ၎အေနျဖင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား၊ ကုန္ၾကမ္းရွာေဖြစုေဆာင္းသူမ်ား ႏွင့္ မိမိဘာသာ တိုက္႐ိုက္ခ်ိတ္ဆက္ လုပ္ကိုင္ရန္ ပိုမိုလိုလားေၾကာင္း၊ သို႔မွသာ ကုန္ၾကမ္းေပးသြင္းျခင္းအေပၚ ပို၍ ထိန္းခ်ဳပ္ ႏိုင္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခဲ့သည္။ kak∑y\®Kc\; သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား ၁၈၁။ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ားသည္ ၎တို႔၏ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ တန္ဖိုးမ်ားအတြက္ ကမာၻကအသိအမွတ္ျပဳျခင္းကို ခံရသည္။ သစ္ေတာမ်ားသည္ ပတ္ဝန္းက်င္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲေရးကို ပါဝင္ေထာက္ကူထားသည္ဟု သတ္မွတ္ၾကသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ႀကီးမား ေသာ ေျမမ်က္ႏွာျပင္ အနိမ့္အျမင့္ကြာျခားမႈ (ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္မွ ဟိမဝႏၲာေတာင္တန္းအေရွ႕ပိုင္းအထိ) ႏွင့္ အဓိက ဇီဝဇုန္ႀကီးမ်ားၾကားတြင္ တည္ရွိေနျခင္းက ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲႏွင့္ သဘာဝအပင္ႏွင့္တိရစာၦန္မ်ားအတြက္ အထူးအေရးပါသည့္ အခ်က္မ်ား ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ကမာၻ႔ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲမ်ား အစုံလင္ဆုံး ေတြ ႔ရွိႏိုင္သည့္ ေနရာမ်ားအနက္ တစ္ခုအပါအဝင္ ျဖစ္သည္။ ဥပမာ - ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းမွာသာ ေတြ ႔ရွိႏိုင္သည့္မ်ိဳးစိတ္ အနည္းဆုံး ၅ မ်ိဳးအပါအဝင္ ႏို႔တိုက္သတၱဝါမ်ိဳးစိတ္ေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္ႏွင့္ ကမာၻႏွင့္အဝွမ္း မ်ိဳးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္ႏိုင္သည့္ အႏၲရာယ္ႏွင့္ ႀကဳံေတြ ႔ေနရသည့္ မ်ိဳးစိတ္မ်ားအနက္ ၁၄၄ မ်ိဳး17 ကိုေတြ ႔ရွိႏိုင္သည္။ အလားတူပင္ အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသ၌ ငွက္မ်ိဳးအစုံလင္ဆုံး ေတြ ႔ရွိရသည့္ ႏိုင္ငံလည္းျဖစ္သည္။ ၁၈၂။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ရွည္လ်ားေသာ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးသမိုင္းေၾကာင္းရွိၿပီး ကိုးကြယ္ယုံၾကည္မႈ ဓေလ့ထုံးစံမ်ား အရ အထြတ္အျမတ္ထားသည့္ ေနရာမ်ားတြင္ အမဲလိုက္ျခင္းႏွင့္ ငါးမွ်ားျခင္းတို႔ကို တားျမစ္သည့္ အေလ့အထမွ ျမစ္ကမ္းပါး တစ္ေလွ်ာက္ႏွင့္ ေရေဝေရလဲသစ္ေတာမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးသည့္ ေရွး႐ိုးစဥ္လာ ျပဳစုထိန္းသိမ္းျခင္း စနစ္မ်ားအထိ ေတြ ႔ရွိ ႏိုင္သည္။ ၁၈၃။ ျမန္မာအစိုးရသည္ ႏိင ္ ၏ ု င ံ ်ိဳးကြမ ံ ဇီဝမ်ိဳးစုမ ္ န္ႏင ဲ ်ားကို ကာကြယရ ွ ့္ ၎၏သဘာဝသစ္ေတာမ်ား ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ျခင္းကို တိုးခ်ဲ႕ရန္ ကတိကဝတ္မ်ားကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုထားၿပီးျဖစ္သည္။ ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ သေဘာတူညီခ်က္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံက အတည္ျပဳခဲ့သည္။ ျမန္မာ့အမ်ိဳးသားသစ္ေတာမူဝါဒတြင္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားကို တိုးခ်ဲ႕ရန္ အေရး ႀကီးေသာ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို ခ်မွတ္ခဲ့ၿပီး ဤသို႔ျဖင့္ ႏိုင္ငံတစ္ဝန္းရွိ ေဂဟစနစ္မ်ားႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၏ ကြဲျပားစုံလင္မႈ အျပည့္အဝကို ကိုယ္စားျပဳထိန္းသိမ္းထားႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ညီတူညီမွ် အေရးပါသည္မွာ အခ်က္အခ်ာက်သည့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ ဧရိယာ (KBA) မ်ားျဖစ္ၾကသည္။18 KBA မ်ားသည္ ႏိုင္ငံ၏ PA စနစ္ကို ေက်ာ္လြန္တည္ရွိၾကၿပီး ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ ေကာ္ရစ္ဒါမ်ားကို ခ်ိတ္ဆက္ရန္ႏွင့္ အေရးႀကီးသည့္ ေရေဝေရလဲ ဧရိယာမ်ားကို ကာကြယ္ရာ၌ အေျခခံမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ယခုအခါ KBA မ်ား မွာ ႏိုင္ငံ့ဧရိယာ၏ ၄၁.၂ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိၿပီး ေနရာ ၁၄၉ ခုပါဝင္ဖြဲ ႔စည္းထားသည္။ ႏိုင္ငံအဆင့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ (၂၀၁၅-၂၀၂၀) တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲမ်ားကို ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ႏိုင္မည့္ ဗ်ဴဟာေျမာက္ မူေဘာင္ ကို ခ်မွတ္ထားၿပီး Aichi ရည္မွန္းခ်က္မ်ားအတြက္ အမ်ိဳးသားရည္မွန္းခ်က္မ်ားႏွင့္ ဦးစားေပးလုပ္ငန္းမ်ားကို ထည့္သြင္းေရးဆြဲ ထားသည္။ (အထူးသျဖင့္ Aichi ရည္မွန္းခ်က္ ၅ မွာ သစ္ေတာမ်ားအပါအဝင္ သဘာဝ မွီခိုက်က္စားရာေနရာမ်ား ဆုံးရႈံးပ်က္စီး ႏႈန္းကို တစ္ဝက္ခန႔္ သို႔မဟုတ္ လုံးဝရပ္တန႔္သြားသည္အထိ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းႏွင့္ သက္ဆိုင္ၿပီး Aichi ရည္မွန္းခ်က္ ၁၅ မွာ ေဂဟ စနစ္ထိန္းသိမ္းျခင္းႏွင့္ ျပန္လည္တည္ေထာင္ျခင္းတို႔ႏွင့္ သက္ဆိုင္သည္။) ၁၈၄။ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားစနစ္သည္ FD ၏အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ၁၉၁၈ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ တည္ေထာင္ခဲ့ၿပီးလက္ရွိအေျခအေနတြင္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ ၄၃ ခု ပါဝင္သည္။19 ဧရိယာ စုစုေပါင္း ဟက္တာ ၃.၉ သန္းခန႔္ရွိၿပီး ႏိုင္ငံ့ဧရိယာ၏ ၅.၇၉ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိသည္။ ဤပမာဏသည္ ေဒသတြင္းရွိ အျခားႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ နည္းပါးေသာ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္သည္။ ဥပမာ - ကေမာၻဒီးယားႏိုင္ငံ၌ ႏိုင္ငံ့ေျမ ဧရိယာ၏ ၂၂ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ထိုင္းႏိုင္ငံ၌ ၁၉ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ 17 Myanmar CBD Country Profile: https://www.cbd.int/countries/default.shtml?country=mm 18 အခ်က္အခ်ာက်သည့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲဧရိယာမ်ား (Key Biodiversity Areas) သည္ ကမာၻေပၚရွိ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ ထိန္းသိမ္းေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ထူးျခားထင္ရွားသည့္ အေရးအႀကီး ဆုံးေသာေနရာမ်ားျဖစ္ၿပီး တိက်ေသာ နယ္နိမိတ္မ်ားရွိၾကသည္။ ၎တို႔ကို ကမာၻ႔စံခ်ိန္စံၫႊန္းႏွင့္ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္အညီ ႏိုင္ငံအလိုက္သတ္မွတ္ထားၾကသည္။ worldwide Source: http://www.biodiversitya-z.org/content/key-biodiversity-areas.kba 19 လက္ရွိ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားအနက္ ၇ ခုကို ASEAN Heritage Parks အျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳထားၿပီး ျမန္မာသည္ ဖိလစ္ပိုင္ႏွင့္အတူ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲႏွင့္ပတ္သက္၍ အာဆီယံေဒသ၏ အေရးအႀကီးဆုံးအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းခံရသည္။ 69 လာအိုႏိုင္ငံ၌ ၁၈ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ အသီးသီးရွိၾကသည္ (SEA BD အစီရင္ခံစာ)။ ၁၉၉၀ ျပည့္လြန္ အလယ္ပိုင္းႏွစ္မ်ားမွစ၍ PA မ်ား တည္ေထာင္ရာတြင္ ေရြးခ်ယ္ထားသည့္ မ်ိဳးစိတ္အခ်ိဳ႕ကို ကာကြယ္ရန္ ဦးတည္သည့္အစား ေရေျမဧရိယာတစ္ခုလုံးႏွင့္ ေဂဟစနစ္မ်ားကို ကာကြယ္ရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္သို႔ ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း PA အသစ္ ၁၅ ခုကို ထပ္မံထည့္သြင္းခဲ့ၿပီးေနာက္ PA ကြန္ယက္ဧရိယာမွာ ၇၄ ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါးအထိ တိုးတက္ခဲ့သည္။ ၁၈၅။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ သစ္ေတာမူဝါဒ (၁၉၉၅) ႏွင့္ NFMP တို႔တြင္ထည့္သြင္းျပဌာန္းထားသည့္အတိုင္း သဘာဝထိန္းသိမ္းေရး နယ္ေျမမ်ားကို တိုးခ်ဲ႕ရန္အတြက္ ျမင့္မားေသာရည္မွန္းခ်က္ထားရွိသည္။ NFMP တြင္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား၏ ပမာဏကို ၂၀၃၀ ျပည့္ႏွစ္အထိကာလအတြင္း ႏိုင္ငံ့ေျမဧရိယာ၏ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း အထိတိုးျမႇင့္ရန္ ရည္မွန္းထားသည္။ ႏိုင္ငံ အဆင့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ (NBSAP) တြင္ PA ၇ ခုကို ထပ္မံတိုးခ်ဲ႕ ဖြဲ ႔စည္းျခင္းျဖင့္ ၂၀၂၁ ခုႏွစ္ အထိ ကာလအတြင္း စုစုေပါင္းဧရိယာကို ၅.၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၇.၈၂ ရာခိုင္ႏႈန္းထိ ျမႇင့္တင္ရန္ ရည္မွန္းထားသည္။ ဇီဝမ်ိဳးစုံ မ်ိဳးကြဲ သေဘာတူညီခ်က္ကို ပါဝင္လက္မွတ္ေရးထိုးထားသည့္ ႏိုင္ငံျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ ကုန္းတြင္းဧရိယာ၏ ၁၇ ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ ကမ္း႐ိုးတန္းဧရိယာ၏ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ကာကြယ္ရန္ ကတိကဝတ္ျပဳထားသည္။ အဆိုပါကတိကဝတ္ကို အမ်ိဳးသားမူဝါဒ မ်ားႏွင့္ စီမံကိန္းမ်ားတြင္ ထည့္သြင္းထားျခင္း မရွိေသးေပ။ FD သည္ အထက္ပါရည္မွန္းခ်က္ျပည့္မီရန္ အဆိုျပဳ သဘာဝ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား၏ တည္ေနရာမ်ားႏွင့္ လ်ာထားေသာ နယ္နိမိတ္မ်ားကို သတ္မွတ္ထားၿပီးျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဘ႑ာေရးအကန႔္အသတ္က လူထုသို႔ အသိေပးတိုင္ပင္ေဆြးေႏြးျခင္းႏွင့္ တရားဝင္ဖြဲ ႔စည္းျခင္းလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ၿပီးဆုံးသည္ အထိ ေဆာင္ရြက္ရန္ ဟန႔္တားထားလွ်က္ရွိသည္။ ၁၈၆။ ဥယ်ာဥ္မ်ားထိန္းသိမ္းကာကြယ္ျခင္းႏွင့္ ဥပေဒအတိုင္းေဆာင္ရြက္ေစေရးေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို ထိန္းေက်ာင္းလမ္းၫႊန္ ရန္ ျပည့္စုံသည့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစီမံကိန္းမ်ား ေရးဆြဲျခင္းသည္ အေရးႀကီးသည့္ လုပ္ငန္းတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ စီမံကိန္းမ်ားကို ယခင္က အခ်ိဳ႕ေသာသဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားအတြက္ ေရးဆြဲခဲ့ၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္း လက္ရွိအေျခအေန တြင္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ ၄ ခုအတြက္သာ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈဆိုင္ရာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစီမံကိန္းမ်ားကို ေရးဆြဲထားရွိ သည္။20 ေနာ္ေဝႏိုင္ငံ၏ ေငြေၾကးအေထာက္အပံ့ျဖင့္ စီမံကိန္း ၄ ခုမွ ၅ ခုကို ထပ္မံေရးဆြဲရန္ FD က ရည္ရြယ္ထားသည္။ ၁၈၇။ PA ကြန္ယက္အတြက္ ေငြေၾကးသုံးစြဲမႈမွာ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ လိုအပ္ခ်က္အားလုံးအတြက္ လုံေလာက္မႈမရွိေပ။ လြန္ခဲ့သည့္ ဆယ္စုႏွစ္အတြင္း PA မ်ားအတြက္ အစိုးရႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ေငြေၾကးအေထာက္အပံ့သည္ သိသာထင္ရွားစြာ တိုးျမင့္ခဲ့သည္။ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ႏွင့္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း အစိုးရဘတ္ဂ်တ္ သုံးစြဲမႈကို ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္ တိုးျမႇင့္ခဲ့ၿပီး ၂၀၁၄ ခုႏွစ္တြင္ ျပင္ပမွ ေငြေၾကးအေထာက္အပံ့ႏွင့္ စီမံကိန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ျခင္းအတြက္ ေငြေၾကးသုံးစြဲမႈမွာ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၂၀ နီးပါးခန႔္ ရွိခဲ့သည္ (NBSAP)။ သို႔ေသာ္လည္း ေငြေၾကးသုံးစြဲမႈမွာ လိုအပ္သည္ထက္ ေလ်ာ့နည္းေနဆဲျဖစ္သည္။ PA အေရအတြက္ တစ္ဝက္ခန႔္သာလွ်င္ သီးျခားဘ႑ာေရး သုံးစြဲမႈရွိၿပီး သီးျခားဝန္ထမ္း ခန႔္ထားႏိုင္သည္။ ပုံမွန္ဘတ္ဂ်က္ကို လက္ခံရရွိေသာ PA မ်ားသည္ပင္လွ်င္ အမ်ားစုမွာ အေျခခံအေဆာက္အအုံ၊ ပစၥည္းကိရိယာ၊ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းျခင္းႏွင့္ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ျခင္း ကုန္က်စရိတ္အားလုံးကို က်ခံသုံးစြဲႏိုင္ျခင္း မရွိေပ။ အျခားအာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာခ်က္အရ ထိုႏိုင္ငံမ်ား၌ ႏွစ္စဥ္ ဘတ္ဂ်က္ သုံးစြဲမႈမွာ ဟက္တာ ၁၀၀ အတြက္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၃၀ ခန႔္ရွိသည္ - ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ PA စနစ္အတြက္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း သုံးစြဲမႈ၏ ၃ ဆခန႔္ရွိသည္ (NBSAP)။ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ ကာကြယ္ျခင္းအတြက္ ပုဂၢလိကက႑၏ သုံးစြဲမႈမွာလည္း သိသာထင္ရွားသည့္ ခြၽင္းခ်က္ျဖစ္ေသာ တနသၤာရီသဘာဝႀကိဳးဝိုင္းမွအပ ယခုထိမရွိေသးေပ။ တနသၤာရီသဘာဝႀကိဳးဝိုင္းမွာ ထိုဧရိယာကိုျဖတ္၍ ပိုက္လိုင္း ၃ ခု သြယ္တန္းခဲ့ေသာ ဓာတ္ေငြ ႔ကုမၸဏီ ၃ ခု၏ ေငြေၾကးအေထာက္အပံ့ျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ေနျခင္းျဖစ္ၿပီး အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ပိုက္လိုင္းမ်ားႏွင့္ ၎ပိုက္လိုင္းမ်ားအတြက္ တည္ေဆာက္ထားေသာ အေထာက္အကူမ်ားေၾကာင့္ ဇီဝ မ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲအေပၚ သက္ေရာက္မႈကို ေထမိေစရန္ျဖစ္သည္။21 မကၠဆီကိုႏိုင္ငံ၏ PES သစ္ေတာေျမမ်ားသည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားကို အေထာက္အပံ့ ျပဳလွ်က္ရွိသည္။ ၎တို႔သည္ ေရစီးဆင္းမႈကို ထိန္းေက်ာင္း ေပးသည္။ ကာဗြန္မ်ားကိုသိုမွီးထားသည္။ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲမ်ား မွီတင္းေနထိုင္ရာ ျဖစ္ေစသည္။ သို႔ေသာ္လည္း လယ္ယာလုပ္ငန္းႏွင့္ အသက္ေမြးသူ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားမွာ အဆိုပါအက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားမွ ေငြေၾကးအက်ိဳးအျမတ္ကို မရရွိသေလာက္ပင္ျဖစ္သည္။ သစ္ေတာ မ်ား ပ်က္စီးျပဳန္းတီးမႈကို တစ္ဝက္ခန႔္ ေလွ်ာ့ခ်ရန္ ႀကိဳးပမ္းရာ၌ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားႏွင့္ တားျမစ္ပိတ္ပင္ျခင္းအေပၚတြင္သာ အာ႐ုံစိုက္ေလ့ရွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း မၾကာေသးမီႏွစ္မ်ားအတြင္း နည္းလမ္းအသစ္တစ္ခုကို စတင္စမ္းသပ္ခဲ့ၾကသည္။ လယ္ယာ 20 အေလာင္းေတာ္ကႆပအမ်ိဳးသားဥယာဥ္၊ နတ္ေမာက္ေတာင္ အမ်ိဳးသားဥယာဥ္၊ လန္ပိအဏၰဝါအမ်ိဳးသားဥယာဥ္ႏွင့္ တနသၤာရီသဘာဝႀကိဳးဝိုင္းတို႔အတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစီမံကိန္းမ်ား 21 http://www.tnrpmoecaf.gov.mm/about. 70 လုပ္ငန္းႏွင့္ အသက္ေမြးသူ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားအား သစ္ေတာမ်ားကို အတင္းအက်ပ္ေစာင့္ေရွာက္ေစမည့္အစား ၎တို႔အား ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ေပးျခင္းအတြက္ ေငြေၾကးအက်ိဳးအျမတ္ကို ခံစားေစသည္။ ေဂဟစနစ္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားအတြက္ အခေၾကးေငြေပးေဆာင္ ေစျခင္းနည္းလမ္းကို ေကာ့စတာရီကာႏိုင္ငံက စတင္တီထြင္ က်င့္သုံးခဲ့ၿပီး လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံမ်ား၌ အထူးတလည္ လူသိမ်ား က်င့္သုံးၾကသည့္ နည္းလမ္းတစ္ခုျဖစ္လာသည္။ မကၠဆီကိုႏိုင္ငံသည္ ေဒသအတြင္း၌ အႀကီးဆုံး PES စနစ္တည္ရွိသည့္ ႏိုင္ငံျဖစ္ၿပီး သစ္ေတာဧရိယာ ဟက္တာ ၂ သန္းေက်ာ္ကို ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ျခင္းအတြက္ အခေၾကးေငြေပးေခ်မႈကို လက္ခံရရွိသည္။ မကၠဆီကိုႏိုင္ငံ၏ PES စနစ္မွာ သစ္ေတာမ်ား ပ်က္စီးျပဳန္းတီးမႈကို အမွန္တကယ္ ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ျခင္းရွိ/မရွိ သိရွိႏိုင္ရန္ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္တြင္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကို အကဲျဖတ္ေလ့လာခဲ့သည္။ ထိုေလ့လာမႈမွာ PES စနစ္၏ ‘အပိုထပ္ျဖည့္ေပးမႈ’ ကို တိုင္းတာၾကည့္ျခင္းျဖင့္ ၎ကိုမက်င့္သုံးဘဲထားသည္ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ ထပ္တိုးလာသည့္ အက်ိဳး အျမတ္ (သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းမႈ) ကို အမွန္တကယ္ ရရွိျခင္းဟုတ္/မဟုတ္ တိုင္းတာျခင္းျဖစ္သည္။ အဆိုပါ အကဲျဖတ္ခ်က္အရ မကၠဆီကို ၏ PES စနစ္သည္ အမွန္ပင္ သစ္ေတာပ်က္စီးျပဳန္းတီးမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ခဲ့ေၾကာင္း ေတြ ႔ရွိရသည္။ စနစ္၏သက္ေရာက္မႈမွာ သစ္ေတာ ျပဳန္းတီးမႈ အႏၲရာယ္နည္းပါးေသာ ဧရိယာမ်ား၌ စာရင္းအင္းပညာ သေဘာအရ ထူးျခားမႈမရွိေသာ္လည္း ျပဳန္းတီးမႈ အႏၲရာယ္ ျမင့္မားေသာ ဧရိယာမ်ား၌ သိသာေသာထူးျခားမႈကို ေတြ ႔ရွိရသည္။ စနစ္တြင္ပါဝင္သူမ်ားအေနျဖင့္ PES ကိုက်င့္သုံးျခင္းေၾကာင့္ မက်င့္သုံးျခင္းႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္လွ်င္ သစ္ေတာမ်ားကို ၂၉ ရာခိုင္ႏႈန္းေလွ်ာ့၍ ခုတ္ယူသုံးစြဲခဲ့ၾကသည္။ စနစ္တြင္ အရွည္ၾကာဆုံး ပါဝင္သူမ်ားအတြက္ အက်ိဳး သက္ေရာက္မႈမွာ ပိုမိုႀကီးမားသည္။ ၎တို႔က ၃၈ ရာခိုင္ႏႈန္းေလွ်ာ့၍ ခုတ္ယူခဲ့ၾကသည္။ ဤရလဒ္မ်ားက PES သည္ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ရာတြင္ ထိေရာက္သည့္နည္းလမ္းတစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း ထုတ္ေဖာ္ျပသေနသည္။ ထို႔အျပင္ ထိုသို႔ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ျခင္းမွာ ေဒသခံျပည္သူမ်ားအား ကုန္က်စရိတ္မရွိေစဘဲ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၈၈။ တနသၤာရီသဘာဝႀကိဳးဝိုင္းမွာ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားကို ထိန္းသိမ္းေဆာင္ရြက္ရာတြင္ အျခား ျဖစ္ႏိုင္ေသာ ေငြေၾကးအေထာက္အပံ့ အရင္းအျမစ္အတြက္ စံနမူနာျဖစ္သည္။ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားအတြက္ အခေၾကးေငြေပးေဆာင္ ေစျခင္းစနစ္ (PES) သည္ အေရးပါသည့္ ေလ့လာရွာေဖြသင့္ေသာ အျခားနည္းလမ္းတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ဇီဝမ်ိဳးစုံ မ်ိဳးကြဲဥပေဒတြင္ ‘သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ တစ္ခုအတြင္းရွိ ေဂဟစနစ္မ်ားမွရရွိသည့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားအတြက္ အခေၾကးေငြ ေပးေဆာင္ေစျခင္းစနစ္တစ္ခု’ ကိုသတ္မွတ္ရန္ အခြင့္အာဏာကို ေပးအပ္ထားသည္။ PES ကို ေထာက္ခံေျပာဆိုရာ၌ ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ျခင္းႏွင့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈတို႔ၾကား အေၾကာင္းအက်ိဳးဆက္စပ္ေနမႈကို ေဖာ္ျပရန္ လိုအပ္မည္ျဖစ္သည္။ ၁၈၉။ PA မ်ားအတြက္ ေဂဟအေျခခံခရီးသြားလုပ္ငန္းမွာ အျခားေသာ အရင္းအျမစ္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး ဧရိယာအမ်ားအျပားမွာ ေဂဟအေျခခံႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေျခခံ ခရီးသြားလုပ္ငန္းတို႔အတြက္ ႀကီးမားေသာ ဆြဲေဆာင္မႈ ရွိၾကသည္။ မဲေခါင္ေဒသခြဲသို႔ လာ ေရာက္လည္ပတ္ၾကသည့္ ေဂဟအေျခခံခရီးသြား အေရအတြက္ တိုးပြားလွ်က္ရွိၿပီး ခရီးသြားလုပ္ငန္း ေဆာင္ရြက္သူမ်ား၏ ေျမပုံ တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ PA မ်ားကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပရန္ အေရးႀကီးလာၿပီျဖစ္သည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ ဤဝင္ေငြစီးဆင္းမႈ အလား အလာကို အခြင့္ေကာင္းအျဖစ္ အသုံးခ်ႏိုင္ရန္ သင့္ေလ်ာ္သည့္ စီမံခန႔္ခြဲမႈ မူေဘာင္မ်ားျဖစ္ေသာ - (၁) ေရေပးေဝေရး၊ လမ္းပန္း ဆက္သြယ္ေရးႏွင့္ အျခားလိုအပ္ခ်က္မ်ားအပါအဝင္ အေျခခံအေဆာက္အဦမ်ားကို ျဖည့္ဆည္းရန္၊ (၂) အက်ိဳးအျမတ္ ခြဲေဝေရး အပါအဝင္ ဝင္ေငြ စီမံခန႔္ခြဲမႈစနစ္ကို တည္ေဆာက္ရန္၊ (၃) အေထြေထြ PA အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို အေထာက္အကူျပဳရန္ႏွင့္ (၄) နယ္ တာဝန္ခံဝန္ထမ္းမ်ားႏွင့္ ေဒသခံျပည္သူမ်ား၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို တည္ေဆာက္ရန္တို႔ကို ေဆာင္ရြက္ထားရန္လိုသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျချပဳ ခရီးသြားလုပ္ငန္း ၿမိဳင္သည္ မေကြးတိုင္းေဒသႀကီးအတြင္း ျမန္မာျပည္သူမ်ား အေလးအျမတ္ထားရာ ဧရာဝတီျမစ္ကမ္းနေဘး တစ္ေလွ်ာက္တည္ရွိသည့္ ၿမိဳ႕နယ္ကေလးတစ္ခုျဖစ္သည္။ ဤေနရာတြင္ မွီတင္းေနထိုင္ၾကေသာ လူဦးေရ ၁,၁၅၀ ခန႔္မွာ ယာလုပ္ငန္းျဖင့္ ခက္ခဲစြာအသက္ေမြးၾကရၿပီး ႏွမ္း၊ ေနၾကာ၊ ပဲစဥ္းငုံႏွင့္ ေျပာင္းကဲ့သို႔ေသာ သီးႏွံမ်ားကို စိုက္ပ်ိဳးၾကသည္။ ၿမိဳင္ႏွင့္ အနီး ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ ေက်းရြာ ၄ ရြာ၌ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပထမဆုံး ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျချပဳ ခရီးသြားလုပ္ငန္း (CBT) စီမံကိန္း တစ္ခုကို ျမန္မာအစိုးရက ေဆာင္ရြက္ခြင့္ျပဳခဲ့သည္။ CBT ျဖင့္ ခရီးသြားမ်ားသည္ ေဒသ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈကို ေတြ ႔ႀကဳံခံစားႏိုင္ၿပီး ျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔မ်ားအေနျဖင့္လည္း ၎တို႔၏ သဘာဝႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္တို႔ကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္သည့္ အခြင့္အလမ္း ရရွိေစ သည္။ ဤစီမံကိန္းကို Action Aid Myanmar ႏွင့္ ဩစေတးလ် ခရီးသြားကုမၸဏီတစ္ခုတို႔ ပူးေပါင္း၍ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ စီမံကိန္းကို ႀကီးၾကပ္လမ္းၫႊန္ရန္ ေကာ္မတီတစ္ခု ဖြဲ ႔စည္းထားသည္။ ဝင္ေငြအခ်ိဳး တစ္ခု (၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း) ကို ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ ရန္ပုံေငြ အျဖစ္ရယူၿပီး ေက်းရြာအားလုံးသို႔ ညီမွ်စြာခြဲေဝေပးသည္။ 71 စီမံကိန္းစတင္ခဲ့သည့္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွစ၍ ခရီးသြား ၁,၈၀၀ ေက်ာ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဤဆိတ္ၿငိမ္ေသာေနရာကေလးသို႔ လာေရာက္ လည္ပတ္ခဲ့ၿပီး ေဒသစီးပြားေရးအတြက္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ၈၈,၀၀၀ ေက်ာ္ကို ေထာက္ပံ့ေပးႏိုင္ခဲ့သည္။ ၿမိဳင္စီမံကိန္းသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ CBT လုပ္ငန္းကို တည္ေထာင္ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ‘ေရႊစံခ်ိန္စံၫႊန္း’ အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထားၾကၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ပထမဆုံး အာဆီယံ CBT စံခ်ိန္စံၫႊန္း လက္မွတ္ကိုရရွိခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ျပည္သူလူထု၏ ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳမႈမွာ ယခု ျဖစ္ရပ္၏ တစ္ဝက္မွ်သာ ရွိပါေသးသည္။ ေအာင္ျမင္မႈအစစ္အမွန္မွာ မသိမကြၽမ္းေသာ လူစိမ္းမ်ားကို ၎တို႔၏ ေက်းရြာမ်ား၌ ႀကိဳဆို လက္ခံၾကေသာ၊ ၎တို႔၏႐ိုးရာဓေလ့ကို မွ်ေဝေပးၾကေသာ၊ ထို႔အျပင္ အစိုးရအား ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျချပဳ ခရီးသြားလုပ္ငန္း၏ စြမ္းအား အစစ္အမွန္ကို ျပသေပးခဲ့ၾကေသာ ၿမိဳင္ေဒသခံျပည္သူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ၁၉၀။ က်ယ္ျပန႔္ေသာ PA ကြန္ယက္ႀကီးကို စီမံခန႔္ခြဲရန္ႏွင့္ ေတာ႐ိုင္းတိရစာၦန္ႏွင့္ သဘာဝအပင္မ်ား တရားမဝင္ ကုန္သြယ္မႈ ကို အေရးယူရန္ လက္ရွိ FD ဝန္ထမ္းမ်ားတြင္ စြမ္းေဆာင္ရည္ အကန႔္အသတ္မ်ားရွိေနသည္။ သဘာဝဝန္းက်င္ႏွင့္ သားငွက္ တိရစာၦန္ ထိန္းသိမ္းေရးဌာန (NWCD) ၌ ဝန္ထမ္းအင္အား ၅၀၀ ခန႔္ရွိရာ လက္ရွိတည္ေထာင္ၿပီး PA ၄၃ ခုအနက္ ၂၃ ခုတြင္သာ ဝန္ထမ္းအင္အား ၄၅၀ ျဖင့္ စီမံေဆာင္ရြက္ေနၾကသည္။ ၁၉၁။ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားသည္ သစ္ေတာမ်ားကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရာတြင္ အေရးႀကီးေသာ အခန္းက႑မွ ပါဝင္လွ်က္ ရွိသည္။ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲႏွင့္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးဆိုင္ရာဥပေဒတြင္ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား ပို၍ျမင့္မားေသာအခန္းက႑မွ ပူးေပါင္းပါဝင္ႏိုင္ရန္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ားကို ဖန္တီးေပးထားသည္။ အဆိုပါ ဥပေဒက ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပထမဆုံးအေနျဖင့္ ‘ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သဘာဝ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား’ ကို သဘာဝထိန္းသိမ္းေရး နယ္ေျမ အတန္းအစားတစ္ခုအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထားသည္။ FD က ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားကို စီမံခန႔္ခြဲရာတြင္ နည္းပညာဆိုင္ရာ ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္မႈမ်ားႏွင့္ အေထာက္အပံ့မ်ားေပးအပ္ရန္ ဥပေဒက ျပဌာန္းထားသည္။ ၁၉၂။ လက္ရွိ PA မ်ားတြင္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားက ပူးတြဲ၍ ပါဝင္စီမံ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္ အလားအလာေကာင္းမ်ား ရွိေနသည္။ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ ဥပေဒတြင္ ‘ေဒသခံျပည္သူမ်ား၏ လူမႈစီးပြားေရး စဥ္ဆက္မျပတ္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးႏွင့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံ မ်ိဳးကြဲ ေရရွည္တည္တံ့ေရးကို ဟန္ခ်က္ညီစြာေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္သည့္ ေဒသခံျပည္သူမ်ား ပူးေပါင္းပါဝင္ေသာ သဘာဝထိန္းသိမ္း ေရးနယ္ေျမမ်ား စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈကိုခြင့္ျပဳႏိုင္သည္။’ ဟုျပဌာန္းထားသည္။ “ေဒသခံျပည္သူမ်ား၏ လူမႈစီးပြားဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ သဘာဝအေျခခံ ခရီးသြားလုပ္ငန္းဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး တို႔ကို အမာခံထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမအား မထိခိုက္ေစဘဲ ..... ၾကားခံ နယ္ေျမအတြင္း၌ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ျပဳျခင္း”ကိုလည္း ဖြင့္ဆိုထားသည္။ ဤျပဌာန္းခ်က္မ်ားသည္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သဘာဝ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားသာမက သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားအားလုံးႏွင့္ အက်ဳံးဝင္သည္။ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရး နယ္ေျမမ်ား စီမံခန႔္ခြဲမႈတြင္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ NBSAP ၏ရည္မွန္းခ်က္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး သစ္ေတာ ကာကြယ္ျခင္းႏွင့္ သဘာဝေတာမ်ားတြင္ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲသည့္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းတို႔ကို ခ်ဲ႕ထြင္ရာ၌ အေရးႀကီးေသာ အခန္းက႑မွ ပါဝင္ေနသည္ကို NBSAP ကအသိအမွတ္ျပဳထားသည္။ ၁၉၃။ သို႔ေသာ္လည္း အရပ္ဖက္ အဖြဲ ႔အစည္း အုပ္စုမ်ားက တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးျခင္းမ်ားတြင္ ၎တို႔အဆိုျပဳခဲ့ေသာ အခ်က္မ်ားကို ဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒမ်ား၌ ေပါင္းစပ္ထည့္သြင္းခဲ့ျခင္းမရွိသကဲ့သို႔ လက္ေတြ ႔တြင္လည္း က်င့္သုံးျခင္း မရွိေၾကာင္း ေျပာဆိုၾကသည္။ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔က ၎တို႔ပါဝင္ျခင္းသည္ ထုံးတမ္းစဥ္လာ အခြင့္အေရးမ်ားကို ထပ္မံဆုံးရႈံးျခင္းႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရ၏ စီရင္ ပိုင္ခြင့္ကို အၿပိဳင္အဆိုင္ရွိေသာ နယ္ေျမမ်ားအတြင္းသို႔ ခ်ဲ႕ထြင္ျခင္း ရလဒ္တို႔ကိုသာ ျဖစ္ေပၚေစမည္ဟူေသာ စိုးရိမ္ပူပန္မႈမ်ားကို ဥပေဒ၊ နည္းဥပေဒမ်ားက ေျဖေျဖာက္ေပးႏိုင္ျခင္းမရွိေပ။ သို႔ျဖစ္၍ ဥပေဒကို စတင္ေၾကျငာခ်ိန္မွစ၍ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား၊ ၎တို႔၏ အရပ္ဖက္အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား (CSOs)၊ NGO မ်ားသည္ ပါဝင္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ စိတ္တိမ္းၫြတ္မႈ မရွိၾကဘဲ ထိုအစား ဥပေဒကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားကို၊ အထူးသျဖင့္ တန္ဖိုးရွိေသာ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ အမ်ားစု က်န္ရွိေနေသးသည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုဧရိယာမ်ား၌ သိသာထင္ရွားစြာ အတိုက္အခံျပဳၾကသည္။ ပါဝင္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မည့္အစား ယခင္တည္ ရွိၿပီးေသာ ထုံးတမ္းစဥ္လာ အခြင့္အေရးမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳျခင္းသည္သာ လူမ်ိဳးစုဧရိယာမ်ားရွိ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား၏ အက်ိဳး စီးပြားအျဖစ္ က်န္ရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေသာနယ္ေျမမ်ား (CCAs) ကို သိသာစြာ အေကာင္ အထည္ေဖာ္မည္ဆိုပါက ဥပေဒျပဌာန္းခ်က္မ်ားကို ျပန္လည္သုံးသပ္ရန္ႏွင့္ ျပင္ဆင္ရန္ လိုအပ္မည္ျဖစ္သည္။ 72 ဒီေရေတာမ်ား ၁၉၄။ ဒီေရေတာမ်ားႏွင့္ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ားသည္ အစဥ္သျဖင့္ လႈပ္ရွားေျပာင္းလဲေနၿပီး ကုန္းတြင္းပိုင္းႏွင့္ အဏၰဝါစနစ္ မ်ား၏ ၾကားခံနယ္ေျမတြင္ တည္ရွိသျဖင့္ ၎တို႔ကိုစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ရာ၌ အလြန္အမင္းခက္ခဲေသာ စိန္ေခၚမႈတို႔ကို ႀကဳံေတြ ႔ရေလ့ရွိသည္။ ျမန္မာ့ဒီေရေတာမ်ားကို စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ရာတြင္ သီးျခားျဖစ္ေသာ စိန္ေခၚမႈအခ်ိဳ႕ရွိသည္။ ယင္းမွာ ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ တနသၤာရီ၏ ဒီေရေတာမ်ားအပါအဝင္ ဒီေရေတာအားလုံး၏ ၇၈ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ PFE မ်ား၏ျပင္ပတြင္ တည္ရွိၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္က ၎တို႔မွာ အကာအကြယ္၏ျပင္ပသို႔ ေရာက္ရွိေနၿပီး စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္း (အဓိကအားျဖင့္ ငါးေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္း) တိုးခ်ဲ႕ေဆာင္ရြက္ ရန္ က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ျခင္းခံရမည့္ အႏၲရာယ္ရွိေနသည္ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ ၁၉၅။ Hamilton ႏွင့္ Casey (၂၀၁၆) တို႔က စုစုေပါင္း ဒီေရေတာဧရိယာကို ေဖာ္ျပရာတြင္ အဆိုပါေဖာ္ျပခ်က္မွာ အျခား ထုတ္ေဝထားသည့္ ခန႔္မွန္းေခ်မ်ားထက္ သိသာထင္ရွားစြာ ေလ်ာ့နည္းေနေသာ္လည္း PFE ျပင္ပရွိ ဒီေရေတာမ်ား ပ်က္စီး ဆုံးရႈံးမႈႏႈန္းမွာ PFE အတြင္းတြင္ ပ်က္စီးႏႈန္းထက္ ၅ ဆမွ ၁၀ ဆအထိ ပိုမ်ားသည့္ ပုံစံမ်ားမွာမူ တူညီၾကသည္။ ဇယား-၁၁ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ PFE အတြင္းႏွင့္ PFE ျပင္ပရွိ ဒီေရေတာဧရိယာပမာဏ (ဟက္တာ) စုစုေပါင္း PFE အတြင္း PFE ျပင္ပ ဧရာဝတီ ၁၄၇,၄၆၆ ၁၀၀,၄၁၄ ၄၇,၀၅၂ ရခိုင္ ၁၄၉,၃၇၇ ၂၀,၁၄၃ ၁၂၉,၂၃၃ တနသၤာရီ ၂၅၇,၀၆၀ ၀ ၂၅၇,၀၆၀ စုစုေပါင္း ၅၅၃,၉၀၃ ၁၂၀,၅၅၈ ၄၃၃,၃၄၅ ဇယား-၁၂ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း PFE အတြင္းႏွင့္ PFE ျပင္ပရွိ ဒီေရေတာဧရိယာပမာဏ အေျပာင္းအလဲ (ဟက္တာ) PFE အတြင္း PFE ျပင္ပ ျပည္နယ္/ ၂၀၀၀ ၂၀၀၀-၂၀၁၂ ၂၀၀၀ ၂၀၀၀ ၂၀၀၀-၂၀၁၂ ၂၀၀၀ တိုင္းေဒသႀကီး (ဟက္တာ) ွ လ (%/တစ္ႏစ ္ ွ်င္) (ဟက္တာ) (ဟက္တာ) ွ လ (%/တစ္ႏစ ္ ွ်င္) (ဟက္တာ) ဧရာဝတီ ၁၀,၆၉၆ -၀.၀၂ ၁၀,၆၇၆ ၁၇,၂၉၉ -၀.၅၈ ၁၆,၈၂၃ ရခိုင္ ၁၄,၅၂၆ -၀.၅၄ ၁၃,၅၈၅ ၈၁,၁၈၅ -၂.၆၅ ၅၉,၀၇၅ တနသၤာရီ - - - ၂၀၄,၆၃၁ -၀.၂၁ ၁၉၉,၅၂၁ ၁၉၆။ လက္ရွိဥပေဒမ်ားအရ ဒီေရေတာမ်ားကို ‘ေတာေကာင္း’ သို႔မဟုတ္ ‘ေတာညံ့’ အတန္းအစားတစ္ခုခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ သည္။ ‘ေတာညံ့’ အျဖစ္ သတ္မွတ္သည့္ ဒီေရေတာမ်ားကို ငါးေမြးျမဴေရးအတြက္ အသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲႏိုင္သည္။ ၁၉၇။ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ ဒီေရေတာႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာ တစ္ခုတည္းသာရွိသည္။ ေက်ာက္ျဖဴခ႐ိုင္အတြင္း၌ ၀ံပိုက္ႀကိဳးဝိုင္း သစ္ေတာႏွင့္ ၎ႏွင့္ကပ္လ်က္တြင္ ဒီေရေတာႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ေတာတစ္ခု (မင္းေက်ာင္း) တည္ရွိသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ က်န္ ဒီေရေတာ ဧရိယာအားလုံးသည္ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ FD ၏တိုက္႐ိုက္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ မရွိေပ။ ၎တို႔ကို ‘ေတာညံ့’ အျဖစ္ တရားဝင္သတ္မွတ္ထားၿပီး ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာန (DoF) ၏စီရင္ပိုင္ခြင့္ေအာက္တြင္ ေရာက္ရွိေနသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ပိုင္းရွိ ဒီေရေတာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ လတ္တေလာ အစီရင္ခံစာတစ္ခု (REACH ၂၀၁၅) အရ အဆိုပါဧရိယာမ်ားကို DoF က ‘ပ်က္ယြင္းေနေသာ ဒီေရေတာမ်ား’ အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားၿပီး ၎တို႔ကို ငါးေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္းဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ ထည့္ သြင္းစဥ္းစားရန္ အက်ဳံးဝင္ေသာေျမမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားေၾကာင္း သိရွိရသည္။ 73 ၁၉၈။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္မတူညီေသာ ဒီေရေတာမ်ားႏွင့္ ကမ္း႐ိုးတန္းဧရိယာမ်ားဆိုင္ရာ မူဝါဒမ်ားစြာ ရွိၾကသည္။ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားႏွင့္ အေရးယူေဆာင္ရြက္ျခင္းမ်ားသည္ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲသည့္ ဒီေရေတာမ်ားစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ တိုး တက္ေရးသို႔ ဦးတည္လွ်က္ရွိသည္။ • အနာဂတ္အတြက္ဒီေရေတာမ်ား (MFF) သည္ ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲသည့္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ ကမ္း႐ိုးတန္းမ်ား ထိန္းသိမ္းေရးတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကို တိုးျမႇင့္ေပးရန္ ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည့္ မိတ္ဖက္အဖြဲ ႔အစည္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိေသာ MFF ၏လုပ္ငန္းမ်ားကို FD ၏ ၫႊန္ၾကားေရးမႉးခ်ဳပ္က ဥကၠဌအျဖစ္ တာဝန္ယူ ေသာ ႏိုင္ငံအဆင့္ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္ေရးအဖြဲ ႔ (NBC) က ႀကီးၾကပ္လမ္းၫႊန္မႈျပဳသည္။ NBC ကို ႏိုင္ငံ၏ အဏၰဝါႏွင့္ ကမ္း႐ိုး တန္းေရးရာ ဗဟိုေကာ္မတီအျဖစ္ စုစည္းတည္ေဆာက္လွ်က္ရွိၿပီး ၎သည္ ေရရွည္တည္တံ့ေစသည့္ ဒီေရေတာ အသုံးခ်မႈႏွင့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ အဏၰဝါသဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ (MPA) မ်ား၏ ဒီဇိုင္းပုံစံေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊ အေသးစား တံငါသည္မ်ား၏ ကမ္းနီးငါးဖမ္းလုပ္ငန္းကိုအကာအကြယ္ေပးျခင္းအပါအဝင္ ဦးစားေပးမူဝါဒကိစၥရပ္မ်ားကို ကိုင္တြယ္ ေဆာင္ရြက္မည္ျဖစ္သည္။ • ႏိုင္ငံအဆင့္ မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ ၂၀၁၆ - MONREC၊ IUCN ႏွင့္ MFF တို႔၏ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈအေပၚ အေျခခံ၍ အနာဂတ္အတြက္ လိုအပ္သည့္ အေျပာင္းအလဲႏွင့္ အဆင့္ဆင့္ေဆာင္ရြက္ရမည့္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ခ်မွတ္ရန္ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္တစ္ရပ္ ေရးဆြဲခဲ့သည္။ ေဆာင္ရြက္ရန္ လုပ္ငန္းနယ္ပယ္မ်ားမွာ - (၁) ပတ္ဝန္းက်င္ကို ေလ့လာပုံေဖာ္ ျခင္း၊ (၂) စြမ္းေဆာင္ရည္ဖြံ ႔ၿဖိဳးေစျခင္း၊ (၃) က႑ေပါင္းစုံ ေပါင္းစပ္ပါဝင္သည့္ ကမ္း႐ိုးတန္းစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း (ICM)၊ မူဝါဒႏွင့္ မူေဘာင္မ်ားေရးဆြဲခ်မွတ္ျခင္းႏွင့္ (၅) အဏၰဝါသဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ (MPA) မ်ားတြင္ အရပ္ဖက္လူမႈ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ပူးေပါင္းပါဝင္လာေစျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။ ၁၉၉။ ႏိုင္ငံအဆင့္ပင္လယ္ကမ္း႐ိုးတန္း သယံဇာတစီမံအုပ္ခ်ဳပ္လုပ္ကိုင္မႈ ဗဟိုေကာ္မတီ (NCRMC) (MONREC ကညႇိႏႈိင္း ေပါင္းစပ္သည္။) သည္ က႑ေပါင္းစုံ ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္သည့္ အခန္းက႑မွ ပါဝင္လွ်က္ရွိသည္။ က႑ေပါင္းစုံ ပါဝင္ပတ္သက္သည့္ ပင္လယ္ကမ္း႐ိုးတန္း ထိန္းခ်ဳပ္ေရးအတြက္ သက္ဆိုင္သည့္ဝန္ႀကီးဌာနမ်ားကို ညႇိႏႈိင္းေပးသည္။ မတူညီသည့္အဆင့္ (ႏိုင္ငံ အဆင့္ႏွင့္ ေဒသအဆင့္)မ်ား၌ ဤသို႔ေသာဖြဲ ႔စည္းမႈမ်ား ရွိၾကသည္။ ၂၀၀။ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားသည္ ၎တို႔၏ သယံဇာတအရင္းအျမစ္မ်ားကို စီမံခန႔္ခြဲရာတြင္ တာဝန္ရွိသူမ်ားျဖစ္လာျခင္း က အဏၰဝါထိန္းသိမ္းကာကြယ္ျခင္းအား အေကာင္းမြန္ဆုံးအလုပ္ျဖစ္ေစေၾကာင္း အေထာက္အထားမ်ားကို တိုး၍ေတြ ႔ရွိေနရၿပီ ျဖစ္သည္။ ဝင္ေငြနည္းပါးသည့္ ႏိုင္ငံမ်ား၌ အဏၰဝါႏွင့္ ငါးလုပ္ငန္းဥပေဒမ်ားအတိုင္း လိုက္နာေစျခင္းဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံအဆင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္သည္ အားနည္းတတ္ေသာေၾကာင့္ အထက္ေဖာ္ျပပါအခ်က္သည္ ထိုသို႔သာႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အထူးတလည္ မွန္ကန္သည့္အခ်က္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကမ္း႐ိုးတန္းေန ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ အမ်ားအျပားမွာ ဆင္းရဲၾကၿပီး တသီးတျခား ေနထိုင္ ၾကရသည့္ျပင္ ေန႔စဥ္ရွင္သန္ေနထိုင္ေရးအတြက္ သဘာဝသယံဇာတမ်ားအေပၚ မ်ားစြာ မွီခိုအားထားေနရသည္။ ပညာေရးအဆင့္ အတန္း နိမ့္က်ျခင္းႏွင့္ အျခားေသာအသက္ေမြးမႈ အခြင့္အလမ္းမ်ား နည္းပါးလြန္းျခင္းေၾကာင့္ ၎တို႔ မွီခိုအားထားေနရေသာ သယံဇာတမ်ားေရရွည္တည္တံ့ေရးကို စဥ္းစားရန္မွာ ၎တို႔အတြက္ ခက္ခဲလွသည္။ ၂၀၁။ ေရရွည္တည္တံ့သည့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္တည္ေဆာက္မႈတို႔အတြက္ အေျခခံျဖစ္ေသာ သတင္းအခ်က္ အလက္မ်ားကို ပိုမိုတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစရန္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားကို ထပ္မံ၍လိုအပ္ေနသည္။ စြမ္းေဆာင္ရည္ တည္ေဆာက္ရာ တြင္ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္း၊ ေရရွည္တည္တံ့သည့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈနည္းလမ္းမ်ားႏွင့္ ခ်ဥ္းကပ္မႈမ်ားကို ပူးတြဲေဖာ္ထုတ္ႏိုင္သည့္ သုေတသနစြမ္းရည္တို႔ကို ျမႇင့္တင္ေပးမည့္ ဒီေရေတာ/ကမ္း႐ိုးတန္းဇုန္ ယူနစ္၊ သို႔မဟုတ္ အဖြဲ ႔အစည္းကို တည္ေထာင္ရန္လည္း ပါဝင္သည္။ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ စီမံကိန္းမ်ားတြင္ ေဂဟစနစ္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေပါင္းစပ္ပါဝင္ေစရန္ ဒီေရေတာမ်ားအတြက္ စနစ္က်ေသာ တန္ဖိုးျဖတ္ျခင္း နည္းလမ္းမ်ားကို အသုံးျပဳသင့္သည္။ ဤအခ်က္က ေဒသခံျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔မ်ား ေဂဟစနစ္မ်ား ကို အကာအကြယ္ေပးေစရန္ႏွင့္ စနစ္တက် အသုံးခ်ေစရန္ ပိုမိုဆီေလ်ာ္သည့္ မက္လုံးမ်ားဖန္တီးရာ၌ အေျခခံအျဖစ္ အေထာက္ အကူျပဳမည္ ျဖစ္သည္။ ဤလုပ္ငန္းစဥ္မ်ိဳးမွ က႑ေပါင္းစုံပါဝင္ေသာ ကမ္း႐ိုးတန္းစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ မူေဘာင္ ေပၚထြက္လာေရးသို႔ တျဖည္းျဖည္း ဦးတည္သြားေစႏိုင္သည္။ 74 s∑m\;eSac\rv\ - wn\Tm\;Kn\≥Ta;®Kc\;N˙c\. Bt\g¥k\ ၂၀၂။ သစ္ေတာဦးစီးဌာနတြင္ အၿမဲတမ္းဝန္ထမ္း ၈,၀၀၀ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ခန႔္ထားေသာ္လည္း ဖြဲ ႔စည္းပုံအရ ခန႔္ထားရမည့္ အင္အားမွာ ၁၅,၀၀၀ ေက်ာ္ရွိရာ ေနရာေပါင္း ၇,၄၀၀ ခန႔္မွာ လစ္လပ္ေနဆဲျဖစ္သည္။ (ဇယား-၁၃ ကိုၾကည့္ပါ။) MTE တြင္ ္ ားမႈမွာ ၁၅,၀၀၀ ခန႔္ျဖစ္သည္။ လုပသ ဝန္ထမ္းခန႔ထ ္ ားေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာမွာလည္း ဤက႑တြင္ ဝင္ေရာက္လပ ္ င ု က ို ္ေနၾကသည္။ ဘတ္ဂ်က္လုံေလာက္စြာ မရရွိသျဖင့္ FD ၏ ဝန္ထမ္းခန႔္ထားမႈမွာ ခန္႔္ထားရမည့္ဦးေရထက္ မ်ားစြာေလ်ာ့နည္းလွ်က္ရွိသည္။ ဇယား-၁၃ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အတြင္း PFE အတြင္းႏွင့္ PFE ျပင္ပရွိ ဒီေရေတာဧရိယာပမာဏ အေျပာင္းအလဲ (ဟက္တာ) လက္ရွိဝန္ထမ္းခန႔္ထားမႈ လစ္လပ္မႈ ဖြဲ ႔စည္းပုံအရ ခြင့္ျပဳအင္အား အေျခအေန အေျခအေန အရာထမ္း ၅၃၈ ၄၈၂ ၅၆ အမႈထမ္း ၁၄,၉၁၁ ၇,၅၅၄ ၇,၃၅၇ စုစုေပါင္း ၁၅,၄၄၉ ၈,၀၃၆ ၇,၄၁၃ ၂၀၃။ ရည္မွန္းခ်က္ျမင့္မားေသာ ႏိုင္ငံအဆင့္ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ကတိကဝတ္မ်ားအေပၚ အေျခခံ၍ ရင္ဆိုင္ရမည့္ စိန္ေခၚမႈ အသစ္မ်ားအတြက္ FD သည္ ၎၏ဝန္ထမ္းခန႔္ထားမႈ အေျခအေနႏွင့္ ကြၽမ္းက်င္မႈလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ေဝဖန္ဆန္းစစ္ရန္ လိုအပ္မည္ျဖစ္သည္။ အဆိုပါဆန္းစစ္မႈမွ အနာဂတ္ဖြဲ ႔စည္းပုံ၊ စြမ္းေဆာင္ရည္တည္ေဆာက္ျခင္းႏွင့္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္း အစီအစဥ္တို႔ကို သိရွိႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဗဟိုမွ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားသည့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ႏွင့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈဆိုင္ရာ အတတ္ပညာပိုင္း ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို က်င့္သုံးခဲ့ၿပီးေနာက္ လက္ရွိအစီအစဥ္မ်ားက ပုဂၢလိကက႑၊ CSO၊ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား၊ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ားႏွင့္ အျခားဆက္စပ္ပတ္သက္သူမ်ားႏွင့္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈအေပၚ ပိုမိုအေျချပဳရေတာ့မည္ျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္က အထူးသျဖင့္ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီးႏွင့္ ေဒသအဆင့္မ်ား၌ အသစ္အသစ္ေသာ ကြၽမ္းက်င္မႈမ်ားကို အပူတျပင္း ေတာင္းဆိုလာမည္ျဖစ္သည္။ ၂၀၄။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ MTE ၌ခန႔္ထားေသာ ဝန္ထမ္းပိုလွ်ံမႈက MONREC ႏွင့္ MTE အတြက္ စိန္ေခၚမႈတစ္ခု ျဖစ္လာသည္။ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေနသည့္ ေကာင္းမြန္ေသာ သစ္ေတာဧရိယာမ်ား ေလ်ာ့နည္းလာျခင္းႏွင့္ AAC က်ဆင္းလာျခင္းႏွင့္အတူ သစ္ထုတ္ယူ ျခင္းႏွင့္ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္းတို႔ကို ေတာင္းဆိုမႈမ်ားသည္လည္း နည္းပါးသြားသည္။ ကြင္းဆင္းစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ ကြၽမ္းက်င္မႈအသစ္မ်ားဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး ၂၀၅။ NFMP ေအာက္တြင္ ကြင္းဆင္းစီမံေဆာင္ရြက္ျခင္းအတြက္ အဓိကစီမံကိန္းစနစ္မွာ ၁၀ ႏွစ္တာကာလအတြက္ ေရးဆြဲ ထားသည့္ ခ႐ိုင္သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္မႈစီမံကိန္း (DFMP) မ်ားျဖစ္သည္။ ဤစီမံကိန္းမ်ားကို နယ္ေျမစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ရည္ရြယ္ခ်က္ မ်ားႏွင့္အညီ ခြဲျခားထားသည့္ သစ္ေတာဧရိယာမ်ားႏွင့္ သစ္ေတာအတန္းအစားအလိုက္ စာရင္းေကာက္ယူထားသည့္ ကိန္း ဂဏန္းမ်ားအေပၚ အေျခခံေရးဆြဲရန္ သတ္မွတ္ထားသည္။ PFE ကို ၆၈ ခ႐ိုင္ခြဲျခားထားၿပီး ခ႐ိုင္တစ္ခုစီအတြက္ DFMP တစ္ခုစီ ေရးဆြဲေဆာင္ရြက္သည္။ (လက္ရွိ စီမံကိန္းမ်ားကို ၂၀၁၆/၁၇-၂၀၂၅/၂၆ ကာလအတြက္ ေရးဆြဲထားသည္။) DFMP မ်ားသည္ MSS အရ ဖြဲ ႔စည္းထားသည့္ အလုပ္တိုက္နယ္ မ်ားအလိုက္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္ေပးသည္။ ၅ ႏွစ္ လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ႏွင့္ ႏွစ္စဥ္လုပ္ငန္းအစီအစဥ္တို႔ကို DFMP မ်ားမွ ထုတ္ႏႈတ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ စီမံကိန္းမ်ားအားလုံးကို FD က ေရးဆြဲသည္။ ၂၀၆။ နယ္ေျမဝန္ထမ္းမ်ားသည္ ကြင္းတာဝန္ ေလးမ်ိဳးကို ထမ္းေဆာင္ၾကရသည္။ (၁) ကာကြယ္ျခင္း၊ (၂) သစ္ခုတ္လွဲထုတ္ယူ ွ ္စည္းကမ္းအတိုင္း ေဆာင္ရြက္ေစျခင္း၊ သစ္ေတာျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ျခင္း ႏွင့္ (၄) ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားအား တိုးခ်ဲ႕ ျခင္းကို သတ္မတ အသိပညာေပးျခင္း တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ သစ္ေတာမ်ား အလ်င္အျမန္ ယိုယြင္း လာျခင္းႏွင့္ ပ်က္စီးျပဳန္းတီးျခင္းတို႔က သယံဇာတမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ရာတြင္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ စိန္ေခၚမႈမ်ားႏွင့္ ႀကဳံေတြ ႔ေနရဆဲျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပေနၾကသည္။သစ္ေတာဧရိယာ အမ်ားအျပား၌ ျဖစ္ပြားေနေသာ ပဋိပကၡမ်ားက ထိထိေရာက္ေရာက္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေရးကို အဟန႔္အတားျဖစ္ေစၿပီး စီမံခ်က္မ်ား ေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ ဥပေဒအတိုင္း လိုက္နာေဆာင္ရြက္ေစျခင္းတို႔အတြက္ လုံၿခဳံမႈမရွိသည့္ အႏၲရာယ္ကို တိုး၍ ရင္ဆိုင္ေနၾကရသည္။ 75 ၂၀၇။ နယ္ေျမ႐ုံးမ်ား၌ ေအာက္ပါ နည္းပညာဆိုင္ရာ စြမ္းေဆာင္ရည္မ်ားကို ပိုမိုအားေကာင္းေစရန္ႏွင့္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ားကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ရန္ လိုအပ္သည္။ • အားျဖည့္ေပးျခင္း (ယာဥ္ယႏၲယားႏွင့္ စက္သုံးဆီဘတ္ဂ်က္၊ ပစၥည္းကရိယာ၊ ဝန္ထမ္းအလုပ္ခ်ိန္၊ နည္းပညာသုံးစြဲမႈ ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းမ်ားအပါအဝင္)၊ • ္ ်ားစီမခ စာရင္းေကာက္ယျူ ခင္းႏွင့္ အၿမဲတမ္းနမူနာကြကမ ံ န႔ခ ္ ျဲြ ခင္း (CSOမ်ား၊ တကၠသလ ုိ မ ္ က္ေဆာင္ရက ္ ်ားႏွင့္ မိတဖ ြ ျ္ ခင္း)၊ • စိုက္ခင္းစီမံခန႔္ခြဲျခင္း (FD ကတည္ေထာင္ထားသည့္ စိုက္ခင္းမ်ားကို ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္၊ ပုဂၢလိကႏွင့္ မိတ္ဖက္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္ျခင္းမ်ား)၊ • CF တိုးခ်ဲ႕အသိပညာေပးျခင္း (ဝန္ထမ္းအလုပ္ခ်ိန္၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး၊ ကြန္ယက္မ်ား တည္ေထာင္ျခင္း)၊ • ႏိုင္ငံတကာ အေတြ ႔အႀကဳံရွိေသာ၊ ရႈပ္ေထြးသည့္ ေခတ္ၿပိဳင္မူဝါဒ အေျခတင္ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ နည္းပညာပိုင္း သေဘာ ေပါက္ နားလည္ႏိုင္စြမ္းရွိေသာ အႀကီးတန္းအရာရွိမ်ား နည္းပါးျခင္း။ ၂၀၈။ ထို႔ျပင္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္းဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး၊ ယာေျမစိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ သီးႏွံ-သစ္ေတာေရာေႏွာ စိုက္ပ်ိဳး ျခင္း စသည္တအ ႔ို တြက္ လက္ရအ ္ ြင္ မလုံေလာက္ေသးသည့္ ထပ္တိုးကြၽမ္းက်င္မမ ွိ ခ်ိနတ ႈ ်ားကို လိအ ု ပ္လာမည္ျဖစ္သည္။ေအာက္ပါ တို႔မွာ ဥပမာအခ်ိဳ႕ျဖစ္သည္။ • ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ သီးႏွံ-သစ္ေတာေရာေႏွာစိုက္ပ်ိဳးေရး တိုးခ်ဲ႕အသိပညာေပးျခင္းဆိုင္ရာ ကြၽမ္း က်င္မႈမ်ား၊ • ပါဝင္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေစေရး လိုအပ္ခ်က္မ်ားအတြက္ ျပင္ပအုပ္စုမ်ားႏွင့္ ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္ျခင္းႏွင့္ ဆက္ဆံေျပာဆို ျခင္းဆိုင္ရာ ကြၽမ္းက်င္မႈမ်ား၊ • ေပၚထြန္းလာသည့္ CFE မ်ားကို အေထာက္အကူျပဳရန္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ ကြၽမ္းက်င္မႈမ်ား၊ • ေဒသအဆင့္တြင္ ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ရာ၌ နည္းပညာကြၽမ္းက်င္သူအုပ္စုမ်ား၏ အေထာက္အကူကို လိုအပ္မည္။ သို႔မဟုတ္ FD တြင္ ကြၽမ္းက်င္သူမ်ားကို လိုအပ္သလို ျပန္လည္ ေနရာခ်ထားရန္လိုအပ္မည္ျဖစ္သည္။ ၂၀၉။ အခ်က္အလက္ စီမံခန႔္ခြဲမႈစနစ္မ်ားသည္ လုပ္ငန္းစြမ္းရည္အတြက္ ႀကီးမားေသာအေထာက္အကူကို ေပးစြမ္းႏိုင္သည္။ ထို႔အတူ သစ္ေတာႏွင့္ဆက္စပ္ေနေသာ နည္းပညာဆန္းသစ္တီထြင္မႈအသစ္မ်ားက ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္းႏွင့္ ဥပေဒအတိုင္း လိုက္နာေဆာင္ရြက္ေစျခင္းတို႔ကို အေထာက္အကူျပဳႏိုင္သည္။ • ၿဂိဳလ္တုႏွင့္ ေမာင္းသူမဲ့ေလယာဥ္ငယ္မ်ားအသုံးျပဳ၍ စာရင္းေကာက္ယူျခင္း၊ • စစ္ေဆးေရးစခန္းမ်ား၌ ဗီဒီယိုကင္မရာမ်ားတပ္ဆင္ျခင္း၊ • ူ ်ားကလက္ကင သာမန္ျပည္သမ ္ န ုိ ဖ ု း ္ မ်ားအသုး ံ ျပဳ၍တရားမဝင္သစ္ထတ ု တင္းေပးျခင္း၊ တပ္လန ု ျ္ ခင္းကိသ ္႔ တိေပးျခင္း၊ ွ သ • ေျခရာခံကရိယာမ်ားသုံး၍ သစ္သယ္ေဆာင္ရာလမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ေထာက္လွမ္းျခင္း၊ • သစ္ထုတ္ယူျခင္း (တရားဝင္ႏွင့္ တရားမဝင္) ႏွင့္ ေတာမီးေလာင္ကြၽမ္းျခင္း စသည္တို႔ကို ၿဂိဳလ္တုအေျခခံ အခ်ိန္ႏွင့္ တေျပးညီ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္း (Google earth engine မွတစ္ဆင့္ ပုံရိပ္မ်ားရယူျခင္း)၊ • ညၾကည့္ကရိယာမ်ား။ ၂၁၀။ ၿခဳံ၍ဆိုရလွ်င္ သစ္ေတာမ်ားျပန္လည္တည္ေထာင္ျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးျပဳစုျခင္း ရည္မွန္းခ်က္မ်ားျပည့္မီေရး ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ျပင္ပမိတ္ဖက္မ်ား (ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ ပုဂၢလိကက႑) ပါဝင္လာေရးကို ျမႇင့္တင္ႏိုင္မည့္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ျဖစ္ေျမာက္ေစေသာ ပတ္ဝန္းက်င္သစ္တစ္ခု ဖန္တီးေရးသို႔ ဦးတည္ေရြ႕လွ်ားရန္အတြက္ ေပၚေပါက္လာသည့္ ေတာင္းဆိုမႈအသစ္မ်ားႏွင့္ စိန္ေခၚမႈ အသစ္မ်ားကို ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းႏိုင္ရန္ ကြၽမ္းက်င္မႈမ်ားကို ျပန္လည္သုံးသပ္ ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ဝန္ထမ္းမ်ားကို ဗ်ဴဟာက်က် ခန႔္ထားျခင္း/ တာဝန္ေပးအပ္ျခင္း၊ MTE ကို ျပန္လည္ ျပင္ဆင္ဖြဲ ႔စည္းျခင္းတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္သည္။ သစ္ေတာစိုက္ခင္းမ်ား စီမံ ခန႔္ခြဲျခင္းႏွင့္ ျပန္လည္တည္ေထာင္ျခင္းဆိုင္ရာ ရည္မွန္းခ်က္အသစ္မ်ားက ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးျခင္းႏွင့္ ကြင္းဆင္းလုပ္ငန္း မ်ား အတြက္ အခ်ိန္ပိုေပးရန္ ေတာင္းဆိုေနသည္။ သတင္းအခ်က္အလက္စနစ္မ်ား၊ နည္းပညာအသစ္မ်ား၊ ဥပမာ - ေမာင္းသူမဲ့ ေလယာဥ္ငယ္ျဖင့္ စုံစမ္းေထာက္လွမ္းျခင္း၊ လက္ကိုင္ဖုန္းအေျခခံ၍ ဆက္သြယ္သတင္းေပးပို႔ျခင္း၊ ျပင္ပနည္းပညာအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္ျခင္း စသည္တို႔ကို တိုးျမႇင့္အသုံးျပဳျခင္းျဖင့္ အေျခအေနမ်ားစြာအတြက္ ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည္မွာ ေသခ်ာသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေျမျပင္တြင္ ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းျခင္းႏွင့္ နည္းပညာအလုပ္မ်ား ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔သည္ မရွိမျဖစ္ လိုအပ္ခ်က္အျဖစ္ က်န္ရွိေနဦးမည္ ျဖစ္သည္။ 76 5 photo: ©Nina Doetinchem eSac\r∑k\rn\lup\cn\;m¥a;At∑k\ lk\r˙iASk\Asp\ Ae®KAen 77 eSac\r∑k\rn\lup\cn\;m¥a;At∑k\ lk\r˙iASk\Asp\ Ae®KAen ၂၁၁။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏သစ္ေတာက႑သည္ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ တက္ႂကြလႈပ္ရွားေသာ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ေတြ ႔ႀကဳံေနရၿပီး ျမန္မာ့ သဘာဝသစ္ေတာ သယံဇာတႂကြယ္ဝမႈကို ပိုမိုႀကီးမားေသာ စီးပြားေရး အခြင့္အလမ္း မ်ားႏွင့္ ေက်းလက္ရွိ ဆင္းရဲေသာျပည္သူမ်ား၏ အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ တြန္းအားတစ္ရပ္အျဖစ္ အေကာင္းဖက္မွ ရႈျမင္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလွ်က္ရွိသည္။ ပိုမိုပါဝင္ခြင့္ရွိၿပီး ျပည္သူဗဟိုျပဳ ခ်ဥ္းကပ္မႈျဖင့္ ေဆာင္ရြက္မည့္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းသို႔ ဦးတည္ေန သည့္ ေရွ႕အလားအလာသည္ က်န္ရွိေနေသးသည့္ သစ္ေတာမ်ား၏သုံးပုံႏွစ္ပုံခန႔္မွာ ပဋိပကၡဧရိယာမ်ား၌ တည္ရွိေနေသာ ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံ၏ အမ်ိဳးသားၿငိမ္းခ်မ္းေရး ႏွင့္ ေပါင္းစည္းညီၫြတ္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအတြက္ သိသာထင္ရွားစြာ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ၂၁၂။ သစ္ေတာက႑၏ ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေနေသာျဖစ္စဥ္မွာ အစိုးရက ႏိုင္ငံ၏ NDC တြင္ ဤက႑ကို ပဓာနက်သည့္ မ႑ိဳင္တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္သည့္အခ်ိန္ႏွင့္ တိုက္ဆိုင္ေနသည္။ သစ္ေတာမ်ားသည္ ေရလႊမ္းမိုးမႈႏွင့္ မိုးေခါင္ ေရရွားမႈ အပါအဝင္ လြန္ကဲေသာသက္ေရာက္မႈ ေဘးဒဏ္မွ ျပန္လည္နလန္ထူႏိုင္စြမ္းကို တိုးျမင့္ေစျခင္းႏွင့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲမ်ား အစဥ္တည္တံ့ေစႏိုင္သည့္အတြက္ NDC တြင္ ထိုသို႔သတ္မွတ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ၂၁၃။ သို႔ေသာ္လည္း ယခုအခ်ိန္တြင္ ျမန္မာ့သစ္ေတာသယံဇာတမ်ားသည္ အဆက္မျပတ္ က်ဆင္းလွ်က္ရွိသည္။ ႏွစ္စဥ္ အသားတင္ သစ္ေတာဆုံးရႈံးမႈမွာ ကမာၻေပၚ၌ အင္ဒိုနီးရွားႏွင့္ ဘရာဇီးတို႔ေနာက္တြင္ တတိယအမ်ားဆုံး ႏိုင္ငံအျဖစ္သို႔ က်ေရာက္ ေနသည္။ (၂၀၁၀ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အထိ ၅၃၆,၀၀၀ ဟက္တာခန႔္ ဆုံးရႈံးခဲ့သည္ဟု ခန႔္မွန္းသည္။) သစ္လုံးတင္ပို႔မႈ ပိတ္ပင္ျခင္းႏွင့္ အျခားအုပ္ခ်ဳပ္မႈ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲျခင္းမ်ားကို စတင္ေဆာင္ရြက္ခ်ိန္မွစ၍ အေျခအေနမွာ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာခဲ့ေသာ္လည္း လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္မ်ားအတြင္း မည္မွ်အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိသည္ကိုမူ ကိန္းဂဏန္းမ်ား မရရွိႏိုင္သျဖင့္ တိုင္းတာရန္ခက္ခဲသည္။ ၂၁၄။ သစ္ေတာသယံဇာတမ်ားကို ယခင္အေျခအေနအတိုင္း ျပန္လည္ရရွိရန္ ထူးထူးျခားျခား ႀကီးမားသည့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ လိုေၾကာင္း သိနားလည္မႈျဖင့္ ျမန္မာအစိုးရသည္ ရည္မွန္းခ်က္ႀကီးမားေသာ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၅၀၀ ခန႔္ကုန္က်မည့္ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္တည္ေထာင္ေရး စီမံကိန္း (MRRP၊ ၂၀၁၇-၂၀၂၆) ကိုစတင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ဤအစီအစဥ္၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈႏွင့္ အတန္းအစား က်ဆင္းမႈတို႔၏ ဦးတည္ရာလမ္းေၾကာင္းကို ဆန႔္က်င္ဘက္သို႔ ျပန္လွည့္ ေစရန္သာမက အခ်ိဳ႕ေသာေဒသမ်ားႏွင့္ ေဂဟစနစ္မ်ားတြင္ ႏိုင္ငံပိုင္ႏွင့္ ပုဂၢလိကပိုင္ စိုက္ခင္းမ်ားတည္ေထာင္ျခင္း အပါအဝင္ သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္စိုက္ပ်ိဳးတည္ေထာင္ျခင္းကို တိုးျမႇင့္ရန္ျဖစ္သည္။ ဤအစီအစဥ္၏ အတိုးတက္ဆုံးရည္မွန္းခ်က္မွာ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားအား ၎တို႔၏ သစ္ေတာသယံဇာတမ်ားကို သေဘာတူေရးဆြဲထားသည့္ စီမံကိန္းႏွင့္အညီ စီမံခန႔္ခြဲ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း တည္ေထာင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဤအစီအစဥ္၏ ရည္မွန္းခ်က္ မ်ားမွာ ျမင့္မားလြန္းသည့္တိုင္ ရည္မွန္းထားသည့္ ပမာဏမွာ စီမံကိန္းကာလအတြင္း ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္သည့္ သစ္ေတာဆုံးရႈံးမႈ (လက္ရွိျပဳန္းတီးမႈႏႈန္းအတိုင္း ဆက္လက္ဆုံးရႈံးမည္ဟုယူဆၿပီး တြက္ခ်က္ပါက) ၏ ၁၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကိုသာ ျပန္လည္ကယ္ဆယ္ ႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္က ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ား တိုးျမႇင့္ေဆာင္ရြက္ျခင္း၏ အေရးပါမႈကို အေလးအနက္ေဖာ္ျပေနသည္။ ၂၁၅။ သစ္ေတာဆုံးရႈံးမႈႏွင့္ အဆင့္အတန္းက်ဆင္းျခင္းတို႔ကို ေျဖရွင္းရန္ MRRP အစီအစဥ္အျပင္ အေရးႀကီးေသာ မူဝါဒလုပ္ ငန္းမ်ားႏွင့္ကတိကဝတ္တို႔ကိုလည္း အတည္ျပဳခ်မွတ္ခဲ့သည္။ • ၂၀၁၄ - အလုံးလိုက္သစ္တင္ပို႔ျခင္းကို တားျမစ္ပိတ္ပင္ေၾကာင္း ေၾကညာခဲ့ရာ ျပည္ပသို႔တင္ပို႔မည့္ သစ္လုံးတိုင္းကို ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ၿပီး ကုန္ေခ်ာအျဖစ္ ထုတ္လုပ္ရန္လိုအပ္လာသည္။ • ၂၀၁၆/၂၀၁၇ - သစ္ထုတ္ယူမႈ ယာယီရပ္နားျခင္းကို အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ ႔ခ်ဳပ္၏ ရက္ ၁၀၀ အစီအစဥ္၏ တစ္စိတ္ တစ္ပိုင္း အေနျဖင့္ စတင္ခဲ့သည္။ 78 • ၂၀၁၆/၂၀၁၇ - ပဲခူး႐ိုးမေဒသအတြင္း သစ္ထုတ္ယူမႈ ၁၀ ႏွစ္ရပ္နားမည့္ အစီအစဥ္ကို စတင္ခဲ့သည္။ • ၂၀၁၆ - ၁၉၉၅ ခုႏွစ္တြင္ ကနဦးထုတ္ျပန္ခဲ့ေသာ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း ၫႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကို သိသာထင္ရွားသည့္ ျပင္ဆင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားျဖင့္ ထပ္မံျပဌာန္းခဲ့သည္။ • ၂၀၁၇ - ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္တည္ေထာင္ေရး စီမံကိန္း (၂၀၁၇-၂၆) ကို စတင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ • ၂၀၁၈ - သစ္ေတာဥပေဒကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ခဲ့သည္။ ျပင္ဆင္ခ်က္မ်ားတြင္ ကြၽန္းႏွင့္ ယခင္ကတားျမစ္ထားသည့္ တန္ဖိုးျမင့္သစ္မ်ိဳးမ်ားကို ပုဂၢလိကပိုင္ဆိုင္ခြင့္ေပးျခင္း၊ အၿမဲတမ္းသစ္ေတာနယ္ေျမအတြင္းရွိ သတ္မွတ္ထားေသာ ေျမအတန္းအစားမ်ား (ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာမ်ားႏွင့္ ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ေတာမ်ား) အတြင္း ပိုမိုလိုက္ေလ်ာညီေထြရွိေသာ ဇုန္ခြဲျခားမႈျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ရန္ MONREC အတြက္ ဥပေဒ ေၾကာင္းအရ အာဏာပိုင္ခြင့္ကို ခိုင္မာေစျခင္း၊ သစ္အေျခခံ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း စီးပြားျဖစ္ လုပ္ကိုင္ျခင္းကို ခြင့္ျပဳျခင္းတို႔ ပါဝင္သည္။ • ၂၀၁၈ - ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲႏွင့္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးဆိုင္ရာဥပေဒတြင္ ျပည္သူ အစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား၌ PES စနစ္မ်ား (ဥပမာ - ခရီးသြားလုပ္ငန္း)ျဖင့္ ဝင္ေငြရရွိႏိုင္မည့္ အလားအလာမ်ားအေပၚ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားကို အက်ိဳးခံစားခြင့္ျပဳထားသည္။ ၂၁၆။ ကမာၻ႔ဘဏ္၏ သစ္ေတာက႑ အစီအစဥ္ (PROFOR)22 က တိုးျမင့္ေနေသာ သစ္ထြက္ကုန္ဝယ္လိုအား အေပၚအေျခခံ၍ လာမည့္ႏွစ္မ်ားအတြင္း သစ္ေရာင္းလိုအားႏွင့္ ဝယ္လိုအားကြာဟမႈ ပို၍ႀကီးထြားလာမည့္အခ်က္ကို ႀကိဳတင္သိျမင္ထားသည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ သစ္ထုတ္လုပ္သည့္ ႏိုင္ငံအမ်ားစုသည္ ၎တို႔တင္ပို႔ မည့္သစ္၏ တရားဝင္ျဖစ္မႈကို အာမခံေပးသည့္စနစ္ျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ရန္လိုအပ္လာမည္ျဖစ္၍ တရားမဝင္သစ္ တင္သြင္းျခင္း ဟာကြက္မ်ား က်ဥ္းေျမာင္းလာမည္ျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ ၏ သစ္အေျခခံလုပ္ငန္းမ်ား အပါအဝင္ အဓိကသုံးစြဲသူ ေဈ းကြက္မ်ားသည္လည္း အလားတူေဆာင္ရြက္ရန္ တြန္းအားေပးေနၾက သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ သတင္းေကာင္းျဖစ္ေသာ္လည္း ပဓာနက်ေသာ မူဝါဒျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ေရွ႕သို႔တိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္သည္ ဆိုသည့္အဓိပၸါယ္ကိုလည္းေဆာင္သည္။ ၂၁၇။ ေဒသတြင္းႏွင့္ ကမာၻ႔သစ္ေဈ းကြက္တို႔တြင္ ပို၍အေရးႀကီးေသာ ပါဝင္သူျဖစ္လာရန္ႏွင့္ ၂၁ ရာစု သစ္အေျခခံ စီးပြားေရး ၏ ဝယ္လိုအားကို တုံ႔ျပန္ျဖည့္ဆည္းႏိုင္သည့္ အလားအလာမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ႀကီးႀကီးမားမား ရွိေနသည္။ သစ္အေျခခံ စက္မႈလုပ္ငန္းကို နည္းပညာလႊဲေျပာင္းျခင္းႏွင့္ ေခတ္မီေအာင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔ျဖင့္ ျမႇင့္တင္ျခင္းအပါအဝင္ ဤက႑၏ ေဆာင္ ရြက္ႏိုင္စြမ္းကို ပိုမိုေကာင္းမြန္ေအာင္ ျပဳလုပ္ရန္ႏွင့္ အသြင္ေျပာင္းရန္ ႀကီးမားသည့္ အခြင့္အလမ္းမ်ားလည္း ရွိေနသည္။ ေဒသ အတြင္း ႏႈိင္းယွဥ္ရန္ ဥပမာတစ္ခုအေနျဖင့္ ေဖာ္ျပရလွ်င္ ဗီယက္နမ္၏ သစ္ႏွင့္သစ္ထြက္ပစၥည္းတင္ပို႔ျခင္းမွ ရရွိသည့္ ဝင္ေငြမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံထက္ တန္ဖိုးအားျဖင့္ အဆ ၂၀ ပို၍မ်ားသည္။ ဤေအာင္ျမင္မႈကို ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ တန္ဖိုးျဖည့္ ထုတ္ကုန္ မ်ားမွ အဓိကရရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ႏႈိင္းယွဥ္ရလွ်င္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပို႔ကုန္ဝင္ေငြကို အမ်ားဆုံးပမာဏ အထိေရာက္ေစရန္ ေဆာင္ရြက္ ေရးမွာ ခက္ခဲလွသည္။ အေၾကာင္းမွာ ပို႔ကုန္မ်ားတြင္ အနည္းငယ္မွ်သာ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ထားေသာ သစ္မ်ားကသာ လႊမ္းမိုးေနၿပီး တန္ဖိုးျဖည့္သစ္ကုန္ေခ်ာမ်ားကို ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ရန္ ပုဂၢလိကက႑၏ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈသည္ တန္ဖိုးကြင္းဆက္တစ္ခုလုံး၌ ကန႔္ သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ျခင္း ခံေနရေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ၂၁၈။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ သစ္လုံးတင္ပို႔မႈ တားျမစ္ထားျခင္းႏွင့္ AAC ေလ်ာ့က်လာျခင္း၊ သင့္ေလ်ာ္ေသာ စီးပြားေရး ပတ္ဝန္း က်င္ကို မဖန္တီးႏိုင္သျဖင့္ တန္ဖိုးျဖည့္ကုန္ေခ်ာထုတ္လုပ္ျခင္းအတြက္ အဟန႔္အတားမ်ားရွိေနျခင္း၊ သဘာဝေတာမ်ား၏ သုံးပုံႏွစ္ပုံခန႔္မွာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု ဧရိယာမ်ားတြင္တည္ရွိေနသျဖင့္ ႏိုင္ငံ့စီးပြားေရးတြင္ အျပည့္အဝ ေပါင္းစပ္ပါဝင္မႈမရွိျခင္း၊ စသည္တို႔ျဖစ္ေပၚေနသည့္တိုင္ သစ္ေတာက႑သည္ အစိုးရဝင္ေငြ၏ ၈.၂ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ျဖည့္ဆည္းေနဆဲျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ လည္း ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ေဒသအတြင္း အက်ယ္ျပန႔္ဆုံး သဘာဝသစ္ေတာမ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ထားၿပီး ႏိုင္ငံ၌သာ သီးျခားတည္ရွိ သည့္ အဖိုးတန္သစ္မ်ိဳးမ်ားအတြက္ ထာဝစဥ္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲသည့္ သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ေဖာ္ေဆာင္ရန္ အားေကာင္းေသာ အေျခခံမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ထိုသစ္ေတာမ်ားသည္ ႏိုင္ငံ့စီးပြားေရးကို အေထာက္အကူျပဳျခင္း၊ အလုပ္အကိုင္တိုးျမႇင့္ ဖန္တီးေပး ျခင္း၊ အသက္ေမြးမႈအေထာက္အပံ့မ်ားကို ျဖည့္ဆည္းေပးျခင္းတို႔အတြက္ အလားအလာေကာင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ေျမတိုက္ စားမႈ ကာကြယ္ျခင္းႏွင့္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ ထုတ္ယူရန္ တည္ေဆာက္ထားေသာ ေရေလွာင္တမံမ်ားတြင္ ႏုန္းပို႔ခ်ျခင္းကို တားဆီး ကာကြယ္ေပးျခင္း အပါအဝင္ အေရးပါသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေပးစြမ္းလွ်က္ရွိသည္။ ထို႔ျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ 22 https://www.profor.info/sites/profor.info/files/Productive%20forests%20booklet%20-updated.pdf. 79 ၏ သစ္ေတာႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ အစိုးရဌာနမ်ားႏွင့္ က႑ႏွင့္ဆက္စပ္ေနသည့္ သုေတသနအဖြဲ ႔အစည္းမ်ားသည္ သစ္ေတာစီမံ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ စီမံကိန္းမ်ားေရးဆြဲျခင္းဆိုင္ရာ နည္းပညာစြမ္းရည္မ်ားပိုင္ဆိုင္သည့္ အေရးပါေသာ လူ႔စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ ျဖစ္ေပၚလာေစရန္ ဆက္၍တြန္းအားေပးလွ်က္ရွိသည္။ ၂၁၉။ ျမန္မာႏိုင္ငံသစ္ေတာက႑၏ ထူးျခားမႈကို ျပန္လည္ရွင္သန္ေစႏိုင္မည့္ အလားအလာကို တြန္းအားေပးရန္ လုပ္႐ိုး လုပ္စဥ္ နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည္မဟုတ္ဘဲ သိသာထင္ရွားသည့္ အသြင္ေျပာင္းလဲမႈႏွင့္ ေခတ္မီေစျခင္းတို႔ကို ျပဳလုပ္ရန္လိုအပ္လွ်က္ရွိသည္။ ထိုသို႔ေသာ အသြင္ေျပာင္းလဲမႈအတြက္ ေစ့ေဆာ္မႈမ်ား ရွိႏွင့္ေနၿပီျဖစ္ၿပီး ျပဳျပင္ေၾကာင္းလဲရန္ လိုအပ္မႈကိုလည္း အသိအမွတ္ျပဳထားၾကၿပီးျဖစ္သည္။ သာဓကအားျဖင့္ သစ္ထုတ္လုပ္ျခင္းကို တစ္ဖြဲ ႔တည္းခ်ဳပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ ေနသည့္၊ အလားတူပင္ တန္ဖိုးျမႇင့္ကုန္ေခ်ာထုတ္လုပ္မႈတြင္ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈကို အဟန႔္အတားျဖစ္ေစသည့္ ျမန္မာ့သစ္ လုပ္ငန္း(MTE)၏ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ လုပ္ငန္းစဥ္မွာ စတင္ေတာ့မည္ျဖစ္သည္။ ပုဂၢလိကက႑မွ နာမည္ေကာင္းရွိေသာ ကုမၸဏီမ်ားအတြက္ စိုက္ခင္းလုပ္ငန္းမွ တန္ဖိုးျဖည့္ကုန္ေခ်ာ ထုတ္လုပ္ျခင္းအထိ တန္ဖိုးကြင္းဆက္ တစ္ခုလုံးတြင္ ရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံရန္ႏွင့္ နည္းပညာလႊဲေျပာင္းရန္ မက္လုံးမ်ားဖန္တီးေပးျခင္းျဖင့္ ဆန္းသစ္တီထြင္ျခင္းႏွင့္ ေခတ္မီေစရန္ ေဆာင္ရြက္မႈတို႔ ေပၚေပါက္လာေစမည့္ အခြင့္အလမ္း ရွိေနသည္။ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းျဖင့္ ထိန္းေက်ာင္းမႈကို ေသခ်ာေစရန္၊ ေရရွည္ေျမ အသုံးခ် ပိုင္ခြင့္ ခိုင္မာမႈရွိေစရန္၊ လုပ္ငန္းမ်ားကို ျဖစ္ေျမာက္ေစၿပီး လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ေကာင္းကို ဖန္တီးရန္ အဖြဲ ႔အစည္း အားလုံးပါ၀င္ေသာ စိုက္ခင္းမဟာဗ်ဴဟာတစ္ရပ္ လိုအပ္ေနသည္။ ျမန္မာ့သစ္ေတာက႑ကို ေနရာမွန္သို႔ေရာက္ ရွိေစရန္အတြက္ ႏိုင္ငံအဆင့္ ေထာက္ခံခ်က္ျပဳျခင္းႏွင့္ တရားဝင္ျဖစ္ေၾကာင္း အာမခံခ်က္ျပဳျခင္းစနစ္မ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းကို အရွိန္ တိုးျမႇင့္ေဆာင္ရြက္ရန္ အေရးႀကီးသည္။ ၂၂၀။ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္း၊ အလားတူ လတ္တေလာမူဝါဒ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ (ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲဥပေဒ၊ ၂၀၁၈) တြင္ အဆိုျပဳထားသည့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျခခံ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနည္းလမ္းအသစ္တို႔သည္ ကြဲျပားျခားနားေသာလူမႈေရး၊ အဖြဲ ႔အစည္း၊ ေျမႏွင့္ အရင္းအျမစ္မ်ားဆိုင္ရာ အေျခအေနအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ပိုမို ဆီေလ်ာ္စြာ ထင္ဟပ္ႏိုင္မည့္ ဘက္စုံ ေရေျမသဘာဝ ရႈခင္းတစ္ခုလုံး လႊမ္းၿခဳံေဆာင္ရြက္သည့္ ခ်ဥ္းကပ္မႈျဖင့္ က်ယ္ျပန႔္သည့္ သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္တည္ေထာင္စိုက္ပ်ိဳးျခင္း လုပ္ငန္းအတြက္ အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ဖန္တီးေပးလွ်က္ရွိသည္။ အဆိုပါ ခ်ဥ္းကပ္မႈသည္ သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္ တည္ေထာင္ စိုက္ပ်ိဳးရာတြင္ ျပည္သူကို ပို၍အေျချပဳေသာ နည္းလမ္းျဖစ္ၿပီး လူမႈအက်ိဳးစီးပြားမ်ားကို တိုးျမႇင့္ဖန္တီးေပးႏိုင္သည့္ သစ္ေတာႏွင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရး ေရာေႏွာလွ်က္ရွိေသာ အသက္ေမြးမႈပုံစံကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားထားေသာ၊ ထိုနည္းတူ ေဂဟစနစ္ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို ျပန္လည္ ရရွိေစမည့္ ခ်ဥ္းကပ္မႈျဖစ္သည္။ ဥပေဒႏွင့္ အဖြဲ ႔အစည္းဆိုင္ရာ အေျခခံမ်ားကို ခိုင္မာ အားေကာင္းေစျခင္း၊ အထူးသျဖင့္ သစ္ႏွင့္ သစ္မဟုတ္သည့္ CF ထုတ္ကုန္မ်ားႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားျဖင့္ ထုတ္လုပ္မႈႏွင့္ တန္ဖိုးျဖည့္လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ကိုင္ေနသည့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးလာေစေရးအတြက္ အေထာက္အပံ့မ်ားေပးျခင္းသည္ CF ဧရိယာ ပမာဏ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေႏွးေကြးတုံ႔ဆိုင္းေနၿပီးေနာက္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွစ၍ ႏွစ္ဆခန႔္တိုးျမင့္လာျခင္းႏွင့္အတူ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္း ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာလုပ္ငန္းကို သိသာထင္ရွားစြာ ျမႇင့္တင္ေပးႏိုင္ခဲ့သည္။ ၂၂၁။ CF ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးအေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစရန္ အရွိန္အဟုန္ျဖင့္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ေနသည့္တိုင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အမ်ိဳးသား ရည္မွန္းခ်က္ျဖစ္ေသာ သစ္ေတာဧရိယာ စုစုေပါင္း၏ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္းကို CF အျဖစ္ထားရွိရန္မွာ ႏိုင္ငံတကာ အေကာင္းဆုံး နမူနာ မ်ားႏွင့္ႏႈိင္းယွဥ္ပါက နိမ့္က်ေနပါေသးသည္။ ကမာၻတစ္ဝန္းလုံး၌ ကမာၻ႔သစ္ေတာဧရိယာ၏ သုံးပုံတစ္ပုံ နီးပါးသည္ ျပည္သူအစု အဖြဲ ႔အေျချပဳ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈပုံစံ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးေအာက္တြင္ ရွိေနၿပီး ေဒသတြင္းကိန္းဂဏန္းမ်ားကလည္း အေရွ႕အာရွႏွင့္ ပစိဖိတ္ ေဒသ၌ သစ္ေတာဧရိယာ စုစုေပါင္း၏ ၃၄ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ အေျခခံစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ တည္ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပေနၾကသည္ (FAO ၂၀၁၆)။ CF ႏွင့္ အျခားေသာ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျခခံ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းမႈနည္းလမ္းမ်ားကို ဦးစား ေပးအျဖစ္ သတ္မွတ္ရန္လိုအပ္သည္။ သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္တည္ေထာင္ျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးျခင္းႏွင့္ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းျခင္း ဆိုင္ရာ အမ်ိဳးသားရည္မွန္းခ်က္မ်ား ျပည့္မီေရးသို႔ ဦးတည္သည့္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားတြင္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား ပါဝင္ ေဆာင္ရြက္ရန္ ႀကီးမားသည့္ အလားအလာႏွင့္အတူ ျပည္သူဗဟိုျပဳ ခ်ဥ္းကပ္မႈမ်ားကို ဤနည္္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္သည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ ၎တို႔သည္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားအတြက္ ထုံးတမ္းစဥ္လာေျမမ်ား၌ ေျမႏွင့္အရင္းအျမစ္ အသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ကို ပိုမိုတိုးတက္လာေစရန္ႏွင့္ ေဒသအသက္ေမြးမႈ အေျခအေနမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ အေထာက္အကူျပဳသည္။ အထူးသျဖင့္ အျခားေသာသစ္ေတာအမ်ိဳးအစားမ်ားထက္ လြန္ခဲ့သည့္ဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း ႐ုတ္ခ်ည္းေလ်ာ့က်သြားခဲ့ၿပီး ႏွစ္စဥ္ ပ်မ္းမွ်ျပဳန္းတီးမႈႏႈန္း ျမင့္မားေသာ (၂.၂ ရာခိုင္ႏႈန္း) ဒီေရေတာေဂဟစနစ္မ်ား၌ ခ်က္ခ်င္းအေရးယူ ေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္သည္။ ႏိုင္ငံအတြင္း ေတြ ႔ရွိရေသာ CF ၏အက်ိဳးရလဒ္အျဖစ္ ဒီေရေတာမ်ား၌ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ ဦးေဆာင္သည့္အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ပိုမိုတိုးတက္ ေကာင္းမြန္လာသည့္ အေထာက္အထားမ်ားက ဒီေရေတာမ်ား ျပဳန္းတီးမႈ လက္ရွိပုံစံကို ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔အေျခခံ စီမံ အုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ ကာကြယ္မႈတို႔ျဖင့္ တားဆီးႏိုင္မည့္ အခြင့္အလမ္းမ်ားရွိေနေၾကာင္း ေဖာ္ျပေနၾကသည္။ 80 ၂၂၂။ ယခုအခ်ိန္တြင္ ျမန္မာ့သစ္ေတာမ်ား၏ ၄၁ ရာခိုင္ႏႈန္းကသာ PFE မ်ားအတြင္းရွိၾကၿပီး သစ္ေတာဧရိယာအမ်ားစုမွာ DALMS ၏စီမံခန႔္ခြဲမႈေအာက္သို႔ ေရာက္ရွိေနေသာ ‘ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္၊ ေျမ႐ိုင္း’ (VFV) အျဖစ္ တရားဝင္သတ္မွတ္ထားသည့္ ေျမေပၚ၌တည္ရွိေနၾကသည္။ PFE ျပင္ပ VFV ေျမေပၚရွိ ႀကိဳးျပင္ေတာမ်ားသည္ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား၏ ထုံးတမ္းဓေလ့ စီမံခန႔္ခြဲမႈေအာက္တြင္ တည္ရွိၾကသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထုံးတမ္းဓေလ့ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ကို တရားဝင္ အသိ အမွတ္ျပဳျခင္း မရွိသျဖင့္ ၎တို႔မွာ စိုက္ပ်ိဳးေရး လုပ္ငန္းခ်ဲ႕ထြင္ရန္ ေျမအသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္း၊ VFV ဥပေဒအရ သိမ္းဆည္းခံ ရျခင္း၊ အလားတူ စည္းကမ္းမဲ့ထုတ္ယူျခင္း၏ အႏၲရာယ္က်ေရာက္ႏိုင္သည့္ အေျခအေနသို႔ ေရာက္ရွိေနၾကသည္။ VFV ေျမေပၚ တြင္ CF တည္ေထာင္ခြင့္ ရရွိရန္မွာ ထိုေျမအမ်ိဳးအစားေပၚ၌ DALMS ႏွင့္ FD တို႔၏ လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ား ကြဲကြဲျပားျပားမရွိဘဲ ထပ္ေန ေသာေၾကာင့္ ယခုအခ်ိန္အထိ စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္အျဖစ္ ရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း VFV ေျမေပၚရွိ ႀကိဳးျပင္ေတာမ်ားတြင္ ထပ္မံသက္တမ္းတိုးႏိုင္ေသာ ႏွစ္ ၃၀ ေျမငွါးစနစ္ျဖင့္ CF တည္ေထာင္ျခင္းသည္ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ ေသခ်ာေစသည့္ နည္းလမ္း တစ္ခုျဖစ္သည္။ VFV ေျမမ်ားေပၚ၌ စိုက္ပ်ိဳးေျမခ်ဲ႕ထြင္ျခင္းႏွင့္ ကာကြယ္ေရးရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ PFE အျဖစ္တိုးခ်ဲ႕ ဖြဲ ႔စည္းျခင္းတို႔ အတြက္ အားၿပိဳင္ေနေသာ မူဝါဒရည္မွန္းခ်က္မ်ားသည္လည္း အလားတူကြဲကြဲျပားျပားမရွိသည့္ အေျခအေနအျဖစ္ က်န္ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ၂၂၃။ ေရေျမသဘာဝရႈခင္းတစ္ဝန္းတည္ရွိေသာ သစ္ေတာမ်ားတြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းၿပီးေရရွည္တည္တံ့သည့္ သစ္ေတာအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို တိုးျမႇင့္ရန္အတြက္ အစိုးရအဖြဲ ႔အစည္းမ်ား၊ အရပ္ဖက္လူမႈအဖြဲ ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ပုဂၢလိကက႑ အပါအဝင္ ပါဝင္လႈပ္ရွား ေဆာင္ရြက္ သူမ်ားၾကား အားေကာင္းေသာ အျပန္အလွန္ဆက္သြယ္မႈမ်ားကို တည္ေဆာက္ရန္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္သည္။ သစ္ေတာထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ျခင္း၊ ျပန္လည္တည္ေထာင္စိုက္ပ်ိဳးျခင္း ႀကိဳးပမ္းမႈတို႔မွ ေပၚထြက္လာႏိုင္ေသာ တင္းမာမႈမ်ားကို ႀကိဳတင္တားဆီး ကာကြယ္ရန္အတြက္ သက္ဆိုင္သူအားလုံး ပါဝင္ႏိုင္သည့္ ဆက္စပ္ပတ္သက္သူမ်ားဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားႏွင့္ ပဋိပကၡမ်ား၏ ေျပာင္းလဲလႈပ္ရွားေနသည့္သဘာဝကို နားလည္သိျမင္ရန္လိုအပ္သည္။ ဤအဆက္အစပ္အေျခအေနတြင္ အသိပညာေပးျခင္း၊ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားကို ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္တန္းတူညီမွ် ခြဲေဝခံစားႏိုင္မည့္ ပုံစံမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ ျခင္း စသည္တို႔ကို အေလးအနက္ထားေဆာင္ရြက္သည့္ ျပည္သူဗဟိုျပဳ အမ်ားျပည္သူဆိုင္ရာ အေလ့အထမ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးလာေစရန္ႏွင့္ လက္ေတြ ႔က်င့္သုံးရန္ ကြၽမ္းက်င္မႈအသစ္မ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးလာေစေရးသို႔ ဦးတည္သည့္ သိသာထင္ရွားေသာ အေျပာင္းအေရႊ႕မ်ားကို လိုအပ္လွ်က္ရွိသည္။ ၂၂၄။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား၏ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ကိုယ္ပိုင္ဆုံးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ရွိေရး၊ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈကို ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ေရးႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ ေရရွည္တည္တံ့ေရးတို႔ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ဆႏၵသေဘာထားမ်ာသည္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား၏ ေထာက္ပံ့ကူညီမႈျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ေနေသာ ေဒသအစီအစဥ္မ်ားတြင္ ထင္ဟပ္ေပၚလြင္လွ်က္ရွိသည္။ တိုင္းရင္း သားလူမ်ိဳးစုအုပ္စုမ်ား၏ စီမံခန႔္ခြဲမႈေအာက္တြင္ ေရးဆြဲထားေသာ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ျခင္းႏွင့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ အစီအစဥ္မ်ား ရွိေနၾကၿပီျဖစ္သည္။ ၎တို႔အနက္ အခ်ိဳ႕မွာ ျပည့္စုံေသာ ေနာက္ခံသမိုင္း၊ မွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ားႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ အဆင္သင့္ျဖစ္ေနေၾကာင္း ျပသေနၾကသည္။ ဤကဲ့သို႔ေသာ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းသည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု အစီအစဥ္မ်ားအား အသိအမွတ္ျပဳႏိုင္မည့္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်အလားအလာမ်ားကို ၿငိမ္းခ်မ္းၿပီး စည္ပင္ဝေျပာေသာ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံတည္ေဆာက္ရန္ဆို သည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အဆက္အစပ္အေျခအေနအတြင္း၌ ေလ့လာေဖာ္ထုတ္သင့္ေပသည္။ 81 82 6 A”kM®poK¥k\m¥a; photo: ©Thiri Aung 83 A”kM®poK¥k\m¥a; သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) ထုတ္လုပ္ေရးသစ္ေတာမ်ား၏ စီမံကိန္းေရးဆြဲျခင္း၊ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္႐ႈျခင္း ထုတ္ယူသင့္သည္ထက္ ႀကိဳးဝိုင္းေတာမ်ား၊ ႏိုင္ငံအဆင့္ ဘက္စုံ သစ္ေတာသယံဇာတ ကာလတို သစ္ေတာဦးစီးဌာန ပိုထုတ္ျခင္းႏွင့္ တိက်ေသာ ႀကိဳးျပင္ ကာကြယ္ေတာ စာရင္းေကာက္ယူျခင္းစနစ္ကို အေကာင္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈစနစ္ အားနည္းျခင္းက မ်ား အေျခအေနကို အထည္ေဖာ္ရန္ႏွင့္ အဓိက သစ္ေတာ က်ယ္ျပန႔္ေသာ ႀကိဳးဝိုင္းဧရိယာ ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္ အမ်ိဳးအစားျပေျမပုံမ်ား ထုတ္လုပ္ရန္၊ မ်ားစြာကို အဆင့္အတန္း (လိုအပ္သည့္ေနရာမ်ား ထုတ္လုပ္ေရး သစ္ေတာမ်ားတြင္ ေနရာေဒသ ကာလတို သစ္ေတာဦးစီးဌာန ေလ်ာ့က်ပ်က္စီးေစသည့္ အေျခ တြင္ ေပါက္ေရာက္မႈ အလိုက္ သီးျခားစာရင္းေကာက္ယူျခင္းကို အေနသို႔ ေရာက္ရွိေစသည္။ ပမာဏ၊ နယ္နိမိတ္မ်ားႏွင့္ ေဆာင္ရြက္ရန္ ဤအခ်က္က စီးပြားေရး တန္ဖိုးရွိမႈ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ စီမံကိန္း အလားအလာ၊ အသက္ေမြးမႈ မ်ား) လက္ရွိ ႀကိဳးဝိုင္းေတာႏွင့္ ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ ကာလတို သစ္ေတာဦးစီးဌာန အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားႏွင့္ ေဂဟစနစ္ ေတာမ်ား၏ နယ္နိမိတ္မ်ားႏွင့္ ေျမပုံမ်ားကို ေနရာေဒသအလိုက္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၏ အဓိကဆုံး႐ႈံးမႈကို တရားဝင္ ျဖစ္ေစရန္၊ ေလ့လာဆန္းစစ္မႈကို ေဖာ္ျပေနသည္။ အေျခခံ၍ ထုတ္လုပ္ေရး သစ္ေတာ ထုတ္လုပ္မႈ သတင္း ကာလတို သစ္ေတာဦးစီးဌာန သစ္ေတာမ်ားကို အခ်က္အလက္စနစ္ တည္ေဆာက္ရန္။ မည္သို႔ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ သင့္သည္ကို ေဖာ္ထုတ္ သတ္မွတ္ရန္ႏွင့္ ခ႐ိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ လုပ္ကိုင္မႈ စီမံကိန္းမ်ားကို သင့္ေလ်ာ္သလို ညႇိႏႈိင္းျပင္ဆင္ရန္။ 84 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းျဖင့္ TLAS ကို ပိုမို တိုးတက္ ျမန္မာ TLAS (MTLAS) ၏ အေျခခံမူမ်ား၊ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ လည္ပတ္ ေဆာင္ရြက္သည့္ ေကာင္းမြန္ေအာင္ စံမ်ားႏွင့္ ၫႊန္းကိန္းမ်ားကို အဓိက တင္သြင္း ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း၊ ေဈ းကြက္မ်ားႏွင့္ သုံးစြဲသူႏိုင္ငံ ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ သည့္ ႏိုင္ငံမ်ား၏ လိုအပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ MFCC မ်ားက သတ္မွတ္ထားသည့္ ေဈ းကြက္ေနရာမွန္ ရရွိရန္ ကိုက္ညီေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္၊ မပ်က္မကြက္ လိုက္နာရမည့္ အထူးအေရးႀကီးၿပီး ေဒသ (ASEAN) ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ လိုအပ္ခ်က္ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ဥပေဒမ်ားႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း တန္ဖိုးျမင့္ ကုန္ပစၥည္း တို႔ႏွင့္ ကိုက္ညီေအာင္ သတ္မွတ္ထားေသာ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း၊ မ်ားကို နားလည္သေဘာေပါက္မႈ ထုတ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံအဆင့္ ေထာက္ခံခ်က္ျပဳမႈ စံခ်ိန္စံၫႊန္း MFCC အားနည္းေနၿပီး ႏွစ္ႏိုင္ငံမိတ္ဖက္ တင္ပို႔ျခင္း တို႔အတြက္ မ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္၊ သေဘာတူ သစ္ကုန္သြယ္ေရး ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အေျခအေန တတိယ အဖြဲ ႔အစည္းတစ္ခု၏ ျပည္တြင္း မွန္ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ စာခ်ဳပ္ (VPA) သည္ ထုတ္ကုန္ ေကာင္းကို ဖန္တီးေပး ကန္ေၾကာင္း အတည္ျပဳခ်က္ႏွင့္ ထြက္ေပၚ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း၊ ေထာက္ပံ့မႈ ကြင္းဆက္တစ္ေလွ်ာက္ သည္။ လာေသာ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈ လုပ္ထုံး MFCC တင္းက်ပ္ေသာ လုပ္ထုံးလုပ္နည္း ႏိုင္ငံအဆင့္ ေထာက္ခံ လုပ္နည္း၏ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းအျဖစ္ ပြင့္လင္း မ်ားႏွင့္ စံခ်ိန္စံၫႊန္းမ်ားကို ျမင္သာမႈကို တိုးျမႇင့္ႏိုင္မည့္ အျခားနည္းလမ္း ခ်က္ျပဳမႈ စံခ်ိန္စံၫႊန္း က်င့္သုံးေစၿပီး တရားဝင္ ဇစ္ျမစ္အေပၚ မ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္၊ မ်ားကို သတ္မွတ္ျခင္းႏွင့္ ကုန္ပစၥည္း တင္သြင္းသူမ်ားႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ သစ္ေတာဥပေဒစိုးမိုးမႈ၊ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ႏွင့္ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ သုံးစြဲသူမ်ား၏ ယုံၾကည္မႈကို ျခင္းတို႔ကို ေဒသ ကုန္သြယ္မႈ (FLEGT) ၏ ေကာင္းေသာ အုပ္ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း၊ တိုးျမင့္ေစသည္။ လိုအပ္ခ်က္၊ ႏိုင္ငံတကာ ခ်ဳပ္ျခင္းဆိုင္ရာ ေထာက္ခံအႀကံျပဳခ်က္မ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံ သစ္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၏ ေပၚထြက္လာေသာ လိုအပ္ခ်က္တို႔ႏွင့္ ကို လိုက္နာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ႏွင့္ လုပ္ငန္းရွင္မ်ား အစိမ္းေရာင္ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး သစ္ ကိုက္ညီေစသင့္သည္။ ပါဝင္ေသာ အဖြဲ ႔အစည္းအားလုံးက သက္ဆိုင္ အသင္း၊ ပုဂၢလိက ပလက္ေဖာင္း အပါအဝင္ အျမတ္ေငြ ရာ အပိုင္းအလိုက္ ညီၫြတ္စြာ ေဆာင္ရြက္ က႑၊ အရပ္ဖက္ ႀကီးမားစြာရႏိုင္သည့္ ႏိုင္ငံတကာ သည့္ပုံစံျဖင့္ ဥပေဒလိုက္နာေစျခင္းကို ပိုမို လူမႈအဖြဲ ႔အစည္း ဝယ္သူေဈ းကြက္မ်ားက တရားဝင္ ေကာင္းမြန္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္၊ သစ္ ျဖစ္ေၾကာင္း အာမခံသည့္စနစ္ သစ္အေျခခံ စက္မႈလုပ္ငန္းတြင္ MTLAS ႏွင့္ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ (TLAS) ကို တိုးျမင့္၍ ေထာက္ခံခ်က္ျပဳျခင္းတို႔အေပၚ စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း၊ လိုလားၾကသည္။ တည္ေဆာက္ေပးရန္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ သစ္လုပ္ ငန္းရွင္မ်ားအသင္း မဟာမဲေခါင္ေဒသခြဲ၊ ASEAN မွ ကုန္သြယ္မႈ ကာလလတ္ သယံဇာတႏွင့္ မိတ္ဖက္မ်ား၊ အထူးသျဖင့္ ဗီယက္နမ္ TLAS/ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ VPA၊ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ အစိမ္းေရာင္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး သစ္ ထိန္းသိမ္းေရး ပလက္ေဖာင္း၊ ထိုင္းတို႔ႏွင့္ တရားဝင္ျဖစ္ျခင္း၊ ဝန္ႀကီးဌာန၊ လမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ၾကပ္မတ္စစ္ေဆး ျမန္မာႏိုင္ငံ ျခင္း စနစ္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ပူးေပါင္း သစ္လုပ္ငန္းရွင္ ေဆာင္ရြက္ရန္။ မ်ားအသင္း ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း MTE သည္ တန္ဖိုးျမင့္သစ္မ်ားကို တန္ဖိုးကြင္းဆက္ တစ္ခု လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈကို ျပန္လည္သုံးသပ္ရန္၊ ကာလတို သယံဇာတႏွင့္ ထုထည္ပမာဏ အေျမာက္အမ်ား လုံးကို ထည့္သြင္း သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ တန္ဖိုးျဖည့္ ထုတ္လုပ္မႈအနည္းငယ္ စဥ္းစားၿပီး MTE ကို ထိန္းသိမ္းေရး သာရွိၿပီး၊ သို႔မဟုတ္ လုံးဝမရွိဘဲ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ ဝန္ႀကီးဌာန / အေလအလြင့္မ်ားၿပီး ပြင့္လင္း ျမင္သာ ျပဳလုပ္ရန္၊ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ မႈ နည္းပါးစြာျဖင့္ သစ္လုံးအတိုင္း ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ လြယ္ကူစြာ ျပည္ပသို႔ တင္ပို႔ျခင္းကို ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေဆာင္ အားလုံး၌ သစ္ေတာ စြမ္းေဆာင္ရည္ႏွင့္ ကြၽမ္းက်င္မႈတို႔ကို ဘက္စုံ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ရြက္ခဲ့ျခင္းျဖင့္ အက်ိဳးခံစားခဲ့သည္။ ဦးစီးဌာန၏ အားေကာင္း ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္၊ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း ေသာ စည္းမ်ဥ္း ထိေရာက္သည့္ ထိန္းေက်ာင္းမႈႏွင့္ ပင္စင္ခံစားခြင့္ျပဳျခင္းကို ဖ်က္သိမ္းရန္။ ကာလတို လႊတ္ေတာ္၊ စည္းကမ္းမ်ားအတိုင္း ႏိုင္ငံေရးဩဇာ ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းက ထုတ္ယူ သယံဇာတႏွင့္ လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္ သင့္သည္ထက္ ပိုထုတ္ျခင္းကို ျဖစ္ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ ေစျခင္း၊ စီမံကိန္း ေပၚေစခဲ့သည္။ ထိန္းသိမ္းေရး ေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ ထိန္း ဝန္ႀကီးဌာန သစ္ရရွိႏိုင္မႈ ေလ်ာ့က်လာျခင္း၊ ဖြဲ ႔စည္း ေက်ာင္းျခင္းတို႔ကို တည္ေဆာက္ပုံ ႀကီးမားလြန္းျခင္း၊ ထည့္သြင္းေဆာင္ ထိန္းသိမ္းမႈ စရိတ္ျမင့္မားျခင္းတို႔ႏွင့္ ရြက္သင့္သည္။ အတူ MTE သည္ ျပန္လည္ ဖြဲ ႔စည္း တည္ေထာင္ရန္ လိုအပ္ခ်က္ႏွင့္ ရင္ဆိုင္ေနရသည္။ 85 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) ထင္းေလာင္စာ (ထင္း/မီးေသြး) သဘာဝေတာမ်ားသည္ ထင္း ထင္း/ မီးေသြးကို ထင္း/ မီးေသြး သုံးစြဲမႈ (အိမ္ေထာင္စုသုံးႏွင့္ ကာလတို သစ္ေတာဦးစီးဌာန ေလာင္စာ (ထင္းႏွင့္မီးေသြး) ေက်းလက္ အဓိက စီးပြားျဖစ္) ကို ေလ့လာတြက္ခ်က္ရန္၊ အဓိက ထုတ္ယူရာ အဓိကရင္းျမစ္ျဖစ္သည္ စြမ္းအင္ရင္းျမစ္အျဖစ္ ေျဖရွင္း ေဆာင္ရြက္ရမည့္ လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ဟု ခန႔္မွန္းသည္။ ႏွင့္ သစ္ေတာပ်က္ယြင္း က႑စုံ မူဝါဒလိုအပ္ခ်က္မ်ားကို သိရွိႏိုင္ေရး အတန္းအစား က်ဆင္း အတြက္ တန္ဖိုးကြင္းဆက္မ်ားကို ေလ့လာ အိမ္ေထာင္စုသုံးစြဲမႈ၊ စီးပြားျဖစ္ ေစေသာ တြန္းအားအျဖစ္ ဆန္းစစ္ရန္၊ ေရာင္းဝယ္မႈ၊ နယ္စပ္ေဒသမ်ားမွ သတ္မွတ္၍ ေျဖရွင္းရန္။ ဝယ္လိုအားတို႔ကို ျဖည့္ဆည္းရန္ ထင္းစိုက္ခင္းမ်ားအပါအဝင္ ပုဂၢလိကႏွင့္ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အတြက္ ထုတ္ယူရသည့္ ပမာဏမွာ ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္စိုက္ခင္း ပုဂၢလိက က႑ သစ္ေတာမ်ားအေပၚ ျပင္းထန္သည့္ တည္ေထာင္ေရးအတြက္ မက္လုံးမ်ား ဖန္တီး သက္ေရာက္မႈကို ျဖစ္ေပၚေစေသာ ေပးရန္၊ ေၾကာင့္ အထူးစိုးရိမ္ဖြယ္ အေျခ စြမ္းအားျမႇင့္မီးဖိုမ်ား ထုတ္လုပ္/ ျဖန႔္ခ်ိေရး ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အေနသို႔ ေရာက္ရွိေနသည္။ အတြက္ မက္လုံးမ်ား ဖန္တီးေပးရန္၊ ပုဂၢလိက က႑ အျခား ေရြးခ်ယ္စရာျဖစ္ေသာ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ စြမ္းအင္ရင္းျမစ္မ်ားကို အားေပးရန္၊ အပူပိုင္းေဒသ စိမ္းလန္းစိုျပည္ေရး ဦးစီးဌာန၊ လွ်ပ္စစ္ႏွင့္ စြမ္းအင္ ဝန္ႀကီးဌာန တရားဝင္ျဖစ္မႈႏွင့္ သုံးစြဲမႈတြင္ စြမ္းရည္ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ျမင့္မားၿပီး အေလအလြင့္ နည္းေရးအတြက္ စက္မႈဝန္ႀကီးဌာန၊ စက္မႈလုပ္ငန္း သုံးစြဲသူမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္း ပုဂၢလိက က႑ ေဆာင္ရြက္ရန္။ စိုက္ခင္း (ႏိုင္ငံပိုင္ႏွင့္ ပုဂၢလိကပိုင္) ႏိုင္ငံပိုင္စိုက္ခင္းမ်ားသည္ ေရရွည္ ႏိုင္ငံပိုင္စိုက္ခင္းမ်ား၏ ပါဝင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေသာ နည္းလမ္း ကာလတို သစ္ေတာဦးစီးဌာန ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္မႈ ေရရွည္ စီမံခန႔္ခြဲမႈကို မ်ား၊ သို႔မဟုတ္ ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ႏွင့္ မလုံေလာက္ျခင္း၊ ဘ႑ာ ရန္ပုံေငြ တိုးတက္ေကာင္းမြန္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ား (အက်ိဳးအျမတ္ မလုံေလာက္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ေစရန္။ ခြဲေဝျခင္းစနစ္မ်ား၊ ကနဦးတိုင္ပင္ ေဆြးေႏြးမႈ ေသေပ်ာက္ႏႈန္း ျမင့္မားျခင္းကို မ်ား)၊ သို႔မဟုတ္ ပုဂၢလိကႏွင့္ႏိုင္ငံပိုင္ ႀကဳံေတြ ႔ေနရသည္။ မိတ္ဖက္ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ လုံေလာက္ ကာလရွည္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန သည့္ ဘ႑ာရန္ပုံေငြ ေထာက္ပံ့ရန္။ 86 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) ျပည္တြင္းစြန႔္ဦးတီထြင္ လုပ္ငန္းရွင္ စီးပြားေရး စိုက္ခင္းမ်ား အေသးစားစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ားအတြက္ သစ္ေတာ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန မ်ားသည္ MTE သစ္ေလလံတင္ သည္ ေက်းလက္ေဒသ စိုက္ပ်ိဳးျပဳစုေရး နည္းစနစ္ဆိုင္ရာ ေလ့က်င့္ ကာလလတ္ ေရာင္းခ်ျခင္းမွ သစ္ကုန္ၾကမ္း အလုပ္အကိုင္မ်ား သင္ၾကားေရး လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ ရရွိႏိုင္မႈကို ႀကိဳတင္မခန႔္မွန္းႏိုင္ ဖန္တီးေပးျခင္း၊ ျပည္ပ သတ္မွတ္ရန္၊ တိုးခ်ဲ႕အသိပညာေပးေရး ေသာေၾကာင့္ လက္ရွိအေျခအေန ပို႔ကုန္တိုးျမႇင့္ေပးျခင္း၊ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ပိုမို အားေကာင္းေစရန္၊ တြင္ စိန္ေခၚမႈရွိေသာ ဝန္းက်င္ သန္စြမ္းၿပီး ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္ေသာ ဝန္ေဆာင္မႈေပး ေအာက္၌ လုပ္ငန္းလည္ပတ္ေနရၿပီး တကာႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္ သည့္ တတိယအဖြဲ ႔တစ္ခုမွ တစ္ဆင့္ အနည္းငယ္သာ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ ႏိုင္စြမ္းရွိသည့္ သစ္ အပိုေဆာင္း၍ ေထာက္ပံ့ကူညီမႈျပဳရန္။ ထားေသာ သစ္တင္ပို႔ေရးကိုသာ အေျခခံ စီးပြားေရး ႏိုင္ငံပိုင္စိုက္ခင္းႏွင့္ ပုဂၢလိက ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အဓိကထားေနရသည္။ လုပ္ငန္း တည္ေထာင္ေရး သူမ်ားအတြက္ သင့္ေလ်ာ္ၿပီး အၿပိဳင္ ေတာင္း ကာလလတ္ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ အတြက္ စိတ္ခ်ရသည့္ သစ္ထြက္ကုန္ ဝယ္လိုအားသည္ ဆိုမႈ မရွိေသာ ေျမရရွိမႈကို အျငင္းပြားမႈ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ သစ္ေထာက္ပံ့ ျဖည့္ဆည္း ကမာၻ႔ေဈ းကြက္ႏွင့္ ျပည္တြင္း ေျဖရွင္းေရးစနစ္မ်ားႏွင့္အတူ ေဖာ္ထုတ္ ဆည္ေျမာင္း ေပးျခင္းတို႔အတြက္ ေဈ းကြက္ႏွစ္ခုလုံး၌ ႀကီးထြားလ်က္ သတ္မွတ္ရန္။ ဝန္ႀကီးဌာန အလားအလာေကာင္း ရွိသျဖင့္ သစ္ေတာစိုက္ခင္းမ်ား မ်ားရွိေနသည္။ CF အစုအေဝးႏွင့္ ျပင္ပစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ား၏ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ သည္ စီးပြားျဖစ္ အဆင့္တြင္ စိုက္ခင္းအစီအစဥ္မ်ားကို တိုးျမႇင့္ ေဆာင္ရြက္ ကာလလတ္ ပုဂၢလိက က႑ ဆြဲေဆာင္မႈရွိေသာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ အမ်ိဳးသား သစ္ေတာ ႏိုင္မည့္ သစ္ေတာေျမဧရိယာမ်ားကို အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစၿပီး စက္မႈလုပ္ငန္း ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈကို သတ္မွတ္ရန္။ သစ္ေတာျပန္လည္ တည္ေထာင္ ႏႈိးဆြေပးႏိုင္ရန္ စိုက္ပ်ိဳးမႈ အမ်ိဳးသား ရည္မွန္းခ်က္ တန္ဖိုးျမင့္ ထုတ္ကုန္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို တိုးျမႇင့္ရန္ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ မ်ားကိုလည္း အေထာက္အကူျပဳ လုပ္ငန္း ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံ ၿပိဳင္ဆိုင္ႏိုင္စြမ္းရွိၿပီး ပြင့္လင္းျမင္သာသည့္ ကာလလတ္ ပုဂၢလိက က႑ သည္။ အႀကီးျမန္ သစ္မ်ိဳးမ်ားသည္ သူမ်ားအတြက္ နည္းလမ္းမ်ား ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ရန္။ အေသးစား စိုက္ပ်ိဳးသူမ်ားအတြက္ စီးပြားေရး အေျခအေန ပုဂၢလိကရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမ်ား (ႏိုင္ငံျခား ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ စီးပြားေရး အခြင့္အလမ္းေကာင္းမ်ား ဝန္းက်င္ကို ပိုမိုတိုးတက္ အပါအဝင္) ႏွင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ အုပ္စုမ်ား ကာလလတ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကို ဖန္တီးေပးေနၿပီး ေဈ းႏႈန္းႏွင့္ ေကာင္းမြန္လာေစမည့္ အတြက္ လုံၿခဳံစိတ္ခ်ရသည့္ ေရရွည္ေျမ သစ္လုပ္ငန္းရွင္ ေဈ းကြက္ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈမွာလည္း ဘက္စုံ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ အသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ကို ရရွိေစမည့္ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္စြမ္း မ်ားအသင္း၊ ေကာင္းမြန္သည္။ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေစေရး ေဆာင္ရြက္ ရွိၿပီး ပြင့္လင္းျမင္သာသည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို ျမန္မာႏိုင္ငံ ရင္းႏွီး ရန္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပိုမို႐ႈပ္ေထြးေသာ ရွာေဖြေလ့လာရန္။ ျမႇဳပ္ႏွံမႈေကာ္မရွင္ ဝယ္ယူသူမ်ားႏွင့္ ေဈ းကြက္မ်ားကို မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို ထိေရာက္ၿပီး ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန ျဖည့္ဆီးရန္ တန္ဖိုးျမင့္သစ္ျပဳျပင္ ယုံၾကည္စိတ္ခ်ရသည့္ နည္းလမ္းျဖင့္ လိုင္စင္ ကာလလတ္ ထုတ္လုပ္မႈႏွင့္ ေပါင္းစပ္ သစ္ေတာ ထုတ္ေပးျခင္း၊ စီမံကိန္းမ်ားေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ စိုက္ခင္း စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ား ရွားပါး ထိန္းေက်ာင္းျခင္းဆိုင္ရာ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို ခ်ိဳ႕တဲ့ေနသည္။ ျမႇင့္တင္ေပးရန္။ ျပည္ပရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမ်ားသည္ ျပင္ပစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ားႏွင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံရာ၌ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို တိုးျမႇင့္ရန္ ကာလလတ္ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း စိန္ေခၚမႈမ်ားရွိသည္ဟု မွတ္ယူ ေထာက္ခံခ်က္ရွိေသာသစ္ကို သုံးကာ နားလည္ထားၾကဆဲျဖစ္သည္။ ျပည္တြင္း/ ျပည္ပ သစ္အေျခခံစီးပြားေရး ႐ႈပ္ေထြးေသာ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား လုပ္ငန္းႀကီးမ်ားအတြက္ ေငြေရးေၾကးေရး ႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား၊ မက္လုံးမ်ားကို ရွာေဖြေလ့လာရန္။ အားနည္းေသာ အျခခံအေဆာက္ အအုံ၊ ႏိုင္ငံေရးပါဝင္သည့္ စီးပြားေရး၊ အႀကီးျမန္ သစ္မ်ိဳးေကာင္းမ်ိဳးသန႔္ ပုံတူ ကာလတို- ခိုင္မာသည့္ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ ပြားျခင္း၊ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇ အစိတ္အပိုင္းမ်ား ကာလလတ္ မရွိျခင္း၊ မက္လုံးမ်ား ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း (germplasm)၊ နည္းပညာအသုံးခ်မႈမ်ား တို႔မွာ ထင္ရွားစြာေတြ ႔ရေသာ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ စက္မႈလုပ္ငန္း/ အဓိကျပႆနာမ်ားျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံပိုင္ သုေတသနအဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ပလက္ေဖာင္းကို တည္ေထာင္ရန္။ 87 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္းလုပ္ငန္း သစ္ကုန္ေခ်ာျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္း အေသးစားႏွင့္ SME မ်ားအတြက္ လုပ္ငန္းမ်ားကိုျဖစ္ေစႏိုင္ ကာလတို/ သယံဇာတႏွင့္ လုပ္ငန္းအမ်ားစုကို အေသးစားႏွင့္ အလတ္စား သစ္အေျခခံ ေသာဝန္းက်င္ကို ပိုမိုတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစ ကာလလတ္ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ အလတ္စား သစ္အေျခခံ စက္မႈလုပ္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား၊ သည့္ နည္းလမ္းမ်ား ရွာေဖြေရးႏွင့္ ဝန္ႀကီး ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီး ငန္းမ်ားက ေဆာင္ရြက္သည္။ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ ဌာနေပါင္းစုံပါဝင္ေသာ လုပ္ငန္းအဖြဲ ႔ကို ဌာန၊ စီမံကိန္းႏွင့္ သို႔ေသာ္လည္း ေခ်းေငြအရင္းအႏွီး ကိုင္တြယ္ေဆာင္ရြက္ ဖြဲ ႔စည္းရန္။ ဘ႑ာေရးဝန္ႀကီး ရရွိမႈ၊ လုပ္ငန္းမ်ားကို ျဖစ္ေစႏိုင္ ျခင္းတို႔အတြက္ ဌာန၊ ျမန္မာႏိုင္ငံရင္းႏွီး ေသာ ဝန္းက်င္ႏွင့္ သစ္ကုန္ၾကမ္း လုပ္ငန္းမ်ားကို ျမႇဳပ္ႏွံမႈ ေကာ္မရွင္၊ ရရွိႏိုင္မႈတို႔တြင္ စိန္ေခၚမႈမ်ား ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ စက္မႈဝန္ႀကီးဌာန ရွိေနသည္။ ေဈ းကြက္သတင္း ဝန္းက်င္ကို ပိုမို တိုးတက္ သစ္ကုန္ေခ်ာ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္း လုပ္ငန္း ကာလတို သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အခ်က္အလက္မ်ား ရွားပါးၿပီး ေကာင္းမြန္လာေစရန္၊ မ်ား စတင္ရန္၊ တည္ေထာင္ရန္ႏွင့္ လည္ပတ္ ျမန္မာႏိုင္ငံရင္းႏွီး ထုတ္လုပ္မႈဆိုင္ရာ အေျခခံ အေသးစားလုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္ရန္ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ား ႐ိုးရွင္း ျမႇဳပ္ႏွံမႈေကာ္မရွင္ အေဆာက္အအုံမ်ား (လုပ္သား၊ ေဆာင္ရြက္သူမ်ားႏွင့္ လြယ္ကူေစရန္။ ကြၽမ္းက်င္မႈ၊ ေထာက္ပံ့ပို႔ေဆာင္ေရး ပူးေပါင္း၍ ေဒါင္လိုက္ ႏွင့္ လွ်ပ္စစ္မီးရရွိမႈ) မွာ အားနည္း အမ်ိဳးသားလုပ္သားအင္အားစုအတြက္ နည္း ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ေပါင္းစည္းမႈကို ေနဆဲျဖစ္သည္။ ပညာႏွင့္ ကြၽမ္းက်င္မႈကို ျမႇင့္တင္ေပးမည့္ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း၊ တိုးျမႇင့္ေပးႏိုင္သည့္ သင္တန္းမ်ား တိုးျမႇင့္ဖြင့္လွစ္ရန္။ ပုဂၢလိက က႑ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ သစ္အေျခခံ စက္မႈ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ငန္းတြင္ သိပၸံႏွင့္နည္းပညာ ဆြဲေဆာင္ရန္။ ေပါင္းစုထားေသာ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အေထာက္အပံ့မ်ား ခ်ိဳ႕တဲ့ေနသည္။ ဘ႑ာေရး မက္လုံးမ်ားအပါအဝင္ ျပည္တြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံရင္းႏွီး ႏွင့္ ျပည္ပ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားကို တိုးျမႇင့္ရန္။ ျမႇဳပ္ႏွံမႈေကာ္မရွင္ သုေတသနအဖြဲ ႔မ်ား၊ ပုဂၢလိကကုမၸဏီမ်ား ႏွင့္ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အနီးကပ္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ လူသုံး ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း၊ နည္း သစ္မ်ိဳးမ်ား၏ ေဈ းကြက္ လက္ခံႏိုင္ေခ် ျမန္မာႏိုင္ငံ သစ္လုပ္ ကို ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္။ ငန္းရွင္မ်ားအသင္း ေနာက္ဆုံးေပၚ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္း ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ နည္းပညာမ်ားကို ျဖန႔္ေဝရန္။ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ သစ္လုပ္ ငန္းရွင္မ်ားအသင္း ျပည္တြင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ေဈ းကြက္သတင္း ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အခ်က္အလက္မ်ားကို စုေဆာင္းျဖန႔္ေဝရန္။ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္း၊ MOC ေဒသခံ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ အေျချပဳသစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း လက္ရွိအေျခအေနတြင္ လႊဲေျပာင္း CF တည္ေထာင္ျခင္း CF တည္ေထာင္ျခင္းကို အရွိန္ျမႇင့္တင္ရန္။ ကာလတို သစ္ေတာဦးစီးဌာန ေပးမႈ ပမာဏနည္းပါးေနၿပီး CF အတြက္ အတည္ျပဳမႈ ေအာက္ပါတို႔အပါအဝင္ CF တည္ေထာင္ျခင္း ကာလတို သစ္ေတာဦးစီးဌာန ေလွ်ာက္ထားျခင္း လုပ္ငန္းစဥ္မွာ လုပ္ငန္းစဥ္ကို ႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းတို႔ကို (ဥပမာ - CFDTC၊ လည္း အတည္ျပဳမႈ ေႏွးေကြးေန ႐ိုးရွင္းလြယ္ကူေအာင္ လ်င္ျမန္တိုးတက္ေစရန္ စြမ္းရည္ရွိေသာ CF အဖြဲ ႔၊ သစ္ေတာ သည္။ ဤအခ်က္က ေဒသခံ ျပည္သူ ျပင္ဆင္ေပးရန္ႏွင့္ ေဆာင္ရြက္မႈစနစ္ကို ေဖာ္ထုတ္ရန္ - သုေတသန အစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာ အသုံးျပဳသူမ်ား တိုးတက္ေကာင္းမြန္ ဌာန၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ အဖြဲ ႔ (CFUG) အေရအတြက္ မ်ားျပား လာေစရန္၊ CF • ေဒသအဆင့္ FD ဝန္ထမ္းမ်ား၏ တာဝန္ သစ္ေတာေက်ာင္း) လာျခင္းႏွင့္အတူ အေျခအေနကို တည္ေထာင္ျခင္း မ်ားကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သတ္မွတ္ရန္ ပို၍ဆိုးရြားေစသည္။ (မွ်တမႈႏွင့္အားလုံးပါဝင္ ႏွင့္ ၎တို႔၏ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ေဆာင္ရြက္မႈရွိေစရန္) စြမ္းရည္မ်ားကို အားျဖည့္ရန္၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ CFUG မ်ားအနက္ အမ်ားအျပားမွာ ႏွင့္ အေကာင္အထည္ ဆည္ေျမာင္း လုပ္ငန္း ဆက္လက္လုပ္ကိုင္ • ဝန္ေဆာင္မႈေပးသူမ်ားႏွင့္ ျပည္သူအစု ေဖာ္ျခင္းတို႔ကို လ်င္ျမန္ ဝန္ႀကီးဌာန၊ ေဆာင္ရြက္ျခင္း မရွိေပ။ အဖြဲ ႔ ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္သူ အမာခံအဖြဲ ႔ တိုးတက္ေစရန္ စြမ္းရည္ မ်ားကို ဖြဲ ႔စည္းရန္၊ CFNWG CF အေကာင္အထည္ေဖာ္မႈ အဆင့္ ရွိေသာ ေဆာင္ရြက္မႈ တိုင္း၌ CFUG မ်ားကို ကူညီရန္ ႏိုင္ငံ • မည္သူမဆို လက္လွမ္းမီၿပီး ရယူႏိုင္သည့္ အရပ္ဖက္လူမႈ စနစ္ကို ေဖာ္ထုတ္ရန္။ ေအာက္အဆင့္ (ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔၊ CF ကိန္းဂဏန္း အေျခခံႏွင့္ သတင္း အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ၿမိဳ႕နယ္၊ ခ႐ိုင္အဆင့္မ်ား) ၌ ျဖစ္ေပၚေန အခ်က္အလက္စနစ္ကို တည္ေထာင္ရန္၊ သည့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ကြက္လပ္မ်ားကို • CF တိုးခ်ဲ႕အသိပညာေပးေရး အစီအစဥ္ ျဖည့္ဆည္းရန္ လိုအပ္ေနသည္။ မ်ားကို ပိုမိုအားေကာင္းေစရန္။ 88 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) ဓေလ့ထုံးတမ္းဆိုင္ရာ ေျမအသုံးခ် ဓေလ့ထုံးတမ္းဆိုင္ရာ • ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ သစ္ေတာ ကာလတို သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ခြင့္ရွိေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစု ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္ စနစ္မ်ား လုပ္ငန္း မဟုတ္သည့္ ေဒသခံျပည္သူ တိုင္းရင္းသား ဧရိယာမ်ားႏွင့္ သစ္ေတာ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ ကို အသိအမွတ္ျပဳ၍ အစုအဖြဲ ႔မ်ားကို အေျခခံေသာ သစ္ေတာ လူမ်ိဳးမ်ားေရးရာ မႈစနစ္မ်ားသည္ လက္ေတြ ႔က်ေသာ ၎တို႔၏ သစ္ေတာ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳး၏ လက္ရွိ ဝန္ႀကီးဌာန ေျဖရွင္းမႈမ်ား လိုအပ္သည္။ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈမ်ား အေျခအေနကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ရန္၊ ပိုမိုထိေရာက္ေအာင္ • ထိေရာက္ေသာ ဓေလ့ထုံးတမ္းဆိုင္ရာ ကာလတို- ေထာက္ပံ့ကူညီရန္။ ေျမပိုင္ဆိုင္ခြင့္ရွိေသာ အုပ္စုမ်ားႏွင့္ ကာလလတ္ ေရရွည္တည္တံ့သည့္ သစ္ေတာစီမံ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ျဖစ္ေစမည့္ ဥပေဒႏွင့္ နည္းပညာဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား သတ္မွတ္ ေဖာ္ထုတ္ရန္။ CF ၏အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ အလား ခ႐ိုင္၊ ျပည္နယ္/ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီးႏွင့္ ခ႐ိုင္၊အဆင့္ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အလာမွာ သိသာထင္ရွားေသာ္လည္း တိုင္းေဒသႀကီး၊ မ်ား၌ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ႏွင့္ အလြတ္ ကာလလတ္ သစ္ေတာ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔တြင္းရွိ အဖြဲ ႔ဝင္မ်ား ႏိုင္ငံအဆင့္ CFUG သေဘာ ဖြဲ ႔စည္းထားၿပီးျဖစ္ေသာ ကြန္ယက္ သုေတသနဌာန၊ ၾကား အေရးႀကီးေသာ စြမ္းေဆာင္ အသင္းအဖြဲ ႔/ ကြန္ယက္ မ်ားကို အေျချပဳတည္ေဆာက္ျခင္းျဖင့္ CFNWG၊ ရည္ အကန႔္အသတ္မ်ား ရွိေနသည္။ မ်ားမွ တစ္ဆင့္ေဆာင္ ႏိုင္ငံအဆင့္ ကြန္ယက္တစ္ခု တစ္ဆင့္ၿပီး အရပ္ဖက္လူမႈ ရြက္ျခင္း အပါအဝင္ တစ္ဆင့္ ေပၚထြက္လာေစေရး ညႇိႏႈိင္း အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား CFUG စြမ္းေဆာင္ရည္ကို ေပါင္းစပ္ရန္၊ အခ်င္းခ်င္း အျပန္အလွန္ စနစ္တက် တည္ေဆာက္ အသိပညာ ဖလွယ္ျခင္းကို တိုးျမႇင့္ရန္၊ ရန္။ အေကာင္းဆုံး ေဆာင္ရြက္မႈ နည္းလမ္းမ်ားကို ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ေဖာ္ထုတ္ရန္၊ အခ်က္အလက္ အေျခခံ တည္ ကာလလတ္ အရပ္ဖက္လူမႈ ေဆာက္ရန္၊ ေဆာင္ရြက္သူလက္စြဲ ျပဳစုရန္။ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ေဒသခံျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္သစ္ေတာ CFE မ်ားအတြက္ စီးပြား အေသးစား ေငြေခ်းသူမ်ားထံမွ ရယူျခင္း ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန ဆိုင္ရာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား (CFE) ေရး ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈကို ေထာက္ပံ့ အပါအဝင္ CFUG မ်ားက ဘ႑ာေငြရယူႏိုင္ ကာလလတ္ (e.g. CF Unit)၊ မ်ား တည္ေထာင္မႈအပါအဝင္ CF ကူညီရန္ (ဥပေဒေၾကာင္း၊ မည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို စာရင္းျပဳစုထားရန္၊ CFNWG မွ အသက္ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့ နည္းပညာ ဖြံ ႔ၿဖိဳးလာ CF ထုတ္ကုန္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဆာင္ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး အေျခခံမ်ား တည္ေထာင္ ေအာင္ ေမြးျမဴ ပ်ိဳးေထာင္ ရြက္ေနေသာ အစိုးရက တည္ေထာင္ထား ကာလလတ္ CFNWG ျခင္းသည္ ပို၍ အားေကာင္းလာေန ေပးျခင္း)၊ ဘ႑ာေရး ျခင္း မဟုတ္သည့္ သမဝါယမ လုပ္ငန္းမ်ား သည္။ သို႔ေသာ္လည္း CFUG မ်ားႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား တိုးခ်ဲ႕ရန္ (သို႔မဟုတ္ အလားတူ အစုစပ္စီးပြားေရး အဖြဲ ႔ဝင္မ်ား (အလားအလာ ရွိေသာ (ေခ်းေငြ၊ ေငြေၾကး လုပ္ငန္းမ်ား) အား နည္းပညာ အေထာက္ စြန႔္ဦးတီထြင္ လုပ္ငန္းရွင္မ်ား အပါ အေထာက္အပံ့၊ CFUG အပံ့မ်ားေပးရန္၊ အဝင္) အတြက္ ဘ႑ာေငြရရွိေရး၊ မ်ားသို႔ ေဂဟစနစ္ ဝန္ အထူးသျဖင့္ တန္ဖိုးျဖည့္ ထုတ္ကုန္ ေဆာင္မႈမ်ားအေပၚ အခ သမဝါယမပုံစံ ေဆာင္ရြက္ေနသည့္ အဖြဲ ႔ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ထုတ္လုပ္မႈ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအတြက္ ေၾကးေငြေပးေဆာင္ျခင္း အစည္းမ်ား၏ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားကို ေလ့လာ ကာလလတ္ စက္မႈဝန္ႀကီးဌာန၊ ေခ်းေငြရရွိေရးမွာ အကန႔္အသတ္ - PES) စာရင္းျပဳရန္ႏွင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေအာင္ ေဆာင္ SME ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး ျဖစ္ေနသည္။ ရြက္ေပးရန္ - ဘ႑ာေရး၊ နည္းပညာ၊ အဖြဲ ႔ ဦးစီးဌာန အစည္းဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္မ်ား၊ ထိုနည္းတူ CFE/ SME ကိုေမြးျမဴပ်ိဳးေထာင္ေပးသူမ်ား သိရွိလိုမည့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ လိုအပ္ခ်က္ မ်ားကို သိရွိႏိုင္ရန္ ၎တို႔၏ ထိေရာက္မႈကို ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္၊ နည္းပညာ အကူအညီႏွင့္ သင္တန္းမ်ားေပး ကာလတို- သစ္ေတာ ဦးစီးဌာန၊ ျခင္းျဖင့္ အရွိန္ရလာေအာင္ ေထာက္ပံ့ကူညီ ကာလလတ္ စက္မႈဝန္ႀကီးဌာန၊ ေပးသည့္ CFE/ SME ေမြးျမဴပ်ိဳးေထာင္ေပးမႈ စီမံကိန္းႏွင့္ ဘ႑ာ အစီအစဥ္မ်ား ဖြံ ႔ၿဖိဳးလာေစရန္။ ေရး ဝန္ႀကီးဌာန 89 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) ျပင္ဆင္ျပဌာန္းထားသည့္ CFI ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ အျပန္ အေသးစားလုပ္ငန္း စြန႔္ဦးတီထြင္ လုပ္ငန္းရွင္ ကာလလတ္ သစ္ေတာ ဦးစီးဌာန (၂၀၁၆) ႏွင့္ CF မဟာဗ်ဴဟာ အလွန္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္း မ်ားအတြက္ စြမ္းေဆာင္ရည္ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈ အစီအစဥ္ (CF Unit) လုပ္ငန္းစီမံခ်က္ (၂၀၁၇-၂၀၂၀) တို႔ ေစမည့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း (အရည္အေသြး ျမႇင့္ထားေသာ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇ စီမံကိန္းႏွင့္ တြင္ ပုဂၢလိကက႑ပါဝင္မႈ၏ အေရး မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္ျခင္း အစိတ္အပိုင္းမ်ား (germplasm)/ ပ်ိဳးပင္မ်ား၊ ဘ႑ာေရး ပါပုံ၊ အထူးသျဖင့္ ဆက္စပ္ေနသည့္ မ်ားကို အားေပးကူညီရန္ သစ္ပင္စိုက္ပ်ိဳးျခင္းကို အေျခခံသည့္လုပ္ငန္း ဝန္ႀကီးဌာန CFE မ်ားႏွင့္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္ အတြက္ အေသးစား မ်ားအတြက္ သစ္ေတာ စိုက္ပ်ိဳးျပဳစုျခင္း ျခင္းမ်ားကို အထူးျပဳေဖာ္ျပထား လုပ္ငန္း ရွင္မ်ား၊ ဆိုင္ရာ နည္းစနစ္မ်ား စသည္တို႔ႏွင့္ သက္ သည္။ CFUG မ်ားႏွင့္ ပုဂၢလိကက႑ ျပင္ပစိုက္ပ်ိဳးသူမ်ား၊ ဆိုင္သည့္ နည္းပညာႏွင့္ တိုးခ်ဲ႕အသိပညာ အျပန္အလွန္ အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေစ အျခား ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ ေပးေရး ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား)ကို အေကာင္ မည့္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈ ပုံစံမ်ား အေသးစား လုပ္ငန္း အထည္ေဖာ္ရန္။ ႏွင့္ ပတ္သက္၍ အေတြ ႔အႀကဳံ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္ NTFPs ႏွင့္ အျခား သစ္အေျခခံ ထုတ္ကုန္ ကာလလတ္ သစ္ေတာ ဦးစီးဌာန၊ နည္းပါးေနေသးသည္။ ေဒသ မႈပုံစံမ်ားကို ေလ့လာ ပစၥည္းမ်ား၏ ေဈ းကြက္ ဆန္းစစ္မႈကို ေဆာင္ အလိုက္ ထိန္းခ်ဳပ္ေသာ အသစ္ေပၚ ေဖာ္ထုတ္ရန္ႏွင့္ စီမံကိန္းႏွင့္ ဘ႑ာ ရြက္ရန္။ ထြက္လာသည့္ CF အေျချပဳ စီးပြား တိုးခ်ဲ႕ေဆာင္ရြက္ေရး ေရး ဝန္ႀကီးဌာန ေရးလုပ္ငန္းမ်ား၊ အလားတူ CFs အားေပးကူညီရန္။ CF ထုတ္ကုန္မ်ားကို ေရာင္းအား ျမႇင့္တင္ ကာလလတ္ သစ္ေတာ ဦးစီးဌာန၊ ႏွင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား မိတ္ဖက္ ျခင္း၊ CFUG မ်ား၊ CFE မ်ားႏွင့္ ပုဂၢလိက ျမန္မာႏိုင္ငံ သစ္လုပ္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းမ်ားကို ဦးစားေပး က႑ ေဆာင္ရြက္သူမ်ားၾကား ခ်ိတ္ဆက္ ငန္းရွင္မ်ားအသင္း၊ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္။ ေပးႏိုင္ေသာ စီးပြားေရး အခြင့္အလမ္း စက္မႈဝန္ႀကီးဌာန၊ အလားအလာမ်ား ေဖာ္ထုတ္ျခင္း စသည္ စီမံကိန္းႏွင့္ဘ႑ာ တို႔ကို ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္ CF ပလက္ေဖာင္း ေရး ဝန္ႀကီးဌာန၊ တစ္ခုကို တည္ေဆာက္ရန္။ ပုဂၢလိက က႑၊ အရပ္ဖက္လူမႈ အဖြဲ ႔ အစည္းမ်ား CF တြင္ သစ္ထုတ္လုပ္သည့္ စိုက္ခင္း ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန လုပ္ငန္း ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈကို ျမႇင့္တင္ေပးရန္။ ယခင္က CF တိုးခ်ဲ႕ ျခင္းကို သစ္ေတာ ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာမ်ား၊ ေရရွည္တည္ၿမဲႏိုင္မည့္ သစ္အေျခခံ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန အေျခခံ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ဒီေရေတာမ်ား၊ VFV CFE ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ ရပ္တည္ႏိုင္မည့္ ကာလလတ္ (CF Unit) ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ သစ္ပင္ ေပါက္ ေျမမ်ား အပါအဝင္ အခြင့္အလမ္း မ်ား ေထာက္ပံ့ေပးႏိုင္ရန္ ေရာက္မႈ မေကာင္းေသာ ေတာပ်က္ ေျမအတန္းအစား ႀကိဳတင္ ေမွ်ာ္မွန္း၍ ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာမ်ား မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ျပည္သူ အမ်ိဳးမ်ိဳး၌ CF ကို အတြင္း၌ CF တည္ေထာင္ျခင္းကို တိုးခ်ဲ႕ရန္။ အစုအဖြဲ ႔မ်ားအား အေကာင္ အဓိကလုပ္ငန္း တစ္ရပ္ အမ်ိဳးသားေျမအသုံးခ်မႈမူဝါဒ (၂၀၁၆) ႏွင့္ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အထည္ရွိသည့္ အက်ိဳးေက်းဇူး အေနျဖင့္ သတ္မွတ္ ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမ႐ိုင္းမ်ား စီမံခန႔္ခြဲမႈ ကာလလတ္ လယ္ယာေျမ စီမံ လုံေလာက္စြာ မေပးစြမ္းႏိုင္ေတာ့ ေဆာင္ရြက္ရန္ႏွင့္ လူမ်ိဳးစု ဥပေဒအား ထပ္မံျပင္ဆင္ထားသည့္ ဥပေဒ ခန္႔ခြဲေရးႏွင့္ စာရင္း ေသာ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းေရး ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ား (၂၀၁၈) တြင္ အႀကံျပဳထားသည့္အတိုင္း အင္းဦးစီးဌာန၊ သစ္ေတာမ်ားကိုလည္းေကာင္း အတြက္ CF ဝန္ေဆာင္မႈ လက္ရွိေျမျပင္၌ တည္ရွိေနေသာ ဓေလ့ တိုင္းရင္းသား လႊဲေျပာင္းေပးေရးကိုသာ အဓိက မ်ားေပးႏိုင္မည့္ နည္း ထုံးတမ္းဆိုင္ရာ ေျမအသုံးခ်မႈမ်ားကို အသိ လူမ်ိဳးမ်ားေရးရာ ထားေလ့ရွိသည္။ လမ္းမ်ားကို ရွာေဖြ အမွတ္ျပဳရန္၊ အဆိုပါဧရိယာမ်ားျပင္ပ၌ ျပ ဝန္ႀကီးဌာန၊ ေဖာ္ထုတ္ရန္။ သစ္ေတာ ဧရိယာမ်ားအားလုံး၊ ည္သူလူထုပူးေပါင္းပါဝင္ေဆာင္ရြက္မည့္ အရပ္ဖက္လူမႈ အထူးသျဖင့္ သိသာထင္ရွားသည့္ နည္းလမ္းမ်ား ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ရန္။ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ေလ်ာ့နည္းမႈကို ႀကဳံေတြ ႔ေနရသည့္ ကမ္း႐ိုးတန္း ဒီေရေတာ ဧရိယာမ်ားတြင္ CF ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသ ဒီေရေတာမ်ား တည္ေထာင္ျခင္းကို အရွိန္ျမႇင့္ေဆာင္ရြက္ရန္။ ကာလလတ္ ငါးလုပ္ငန္း ဦးစီးဌာန တြင္ CF ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည့္ အလားအလာမ်ား ရွိသည္။ ယခင္ကတည္ရွိၿပီးျဖစ္ေသာ ဓေလ့ထုံးတမ္း ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ဆိုင္ရာ ေျမအသုံးျပဳခြင့္မ်ားႏွင့္ စီမံခန႔္ခြဲမႈမ်ား ကာလလတ္ လယ္ယာေျမ ကို အခြင့္သာေစရန္ႏွင့္ အသိအမွတ္ျပဳရန္ စီမံခန္႔ခြဲေရးႏွင့္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ စာရင္းအင္း ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းျခင္းကို အားျဖည့္ေဆာင္ရြက္ ဦးစီးဌာန၊ ရန္ႏွင့္ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားက သေဘာတူ ေသာ သင့္ေလ်ာ္သည့္ ေနရာမ်ားတြင္ CF ကို တိုးျမႇင့္ေဆာင္ရြက္ရန္။ 90 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) ကာကြယ္ျခင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရး အမ်ိဳးသားရည္မွန္းခ်က္ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲဥပေဒႏွင့္ ၂၀၁၆ ကာလလတ္ သယံဇာတႏွင့္ နယ္ေျမ (PA) မ်ား ကြန္ယက္ဧရိယာ ျပည့္မီေရးအတြက္ ခုႏွစ္ ႏိုင္ငံအဆင့္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ လုပ္ငန္း သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ သည္ ရည္မွန္းထားေသာ ကာကြယ္ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ စီမံခ်က္တို႔တြင္ ျပဌာန္းထားသည့္ ျပည္သူ ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီး ေစာင့္ေရွာက္ထားသည့္ ေျမပမာဏ ထားသည့္ ဧရိယာမ်ားကို အစုအဖြဲ ႔ အေျချပဳ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းျခင္း ဌာန၊ သဘာဝ ကို မျပည့္မီေသးေပ (အမ်ိဳးသား တိုးခ်ဲ႕ရာတြင္ ျပည္သူအစု နည္းလမ္းမ်ားကို တိုးျမႇင့္ေဆာင္ရြက္ရန္ (၎ ဝန္းက်င္ႏွင့္ သားငွက္ သစ္ေတာက႑ ပင္မစီမံကိန္း၊ ၂၀၀၁- အဖြဲ ႔ အေျချပဳ ကာကြယ္ တို႔မွာ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔ပိုင္ PA (CPA) ႏွင့္ တိရ စၦာန္ ထိန္းသိမ္း ၀၂ ခုႏွစ္မွ ၂၀၃၀-၃၁ ခုႏွစ္ ထိ)။ ထိန္းသိမ္းျခင္း နည္းလမ္း ေနရင္းေဒသ ျပည္သူမ်ားႏွင့္ ေဒသခံျပည္သူ ေရးဌာနခြဲ၊ (သစ္ေတာ မ်ားကို တိုးျမႇင့္အေလးေပး မ်ား ပူးေပါင္း ပါဝင္ေသာ သဘာဝထိန္းသိမ္း ဦးစီးဌာန)၊ အရပ္ဖက္ အမ်ိဳးသား PA စနစ္ကို စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ဆက္စပ္ ေရးနယ္ေျမ (ICCA) တို႔ပါဝင္သည္။ ဆက္စပ္ လူမႈအဖြဲ ႔ အစည္းမ်ား ရာတြင္ အဓိကစိန္ေခၚမႈအခ်ိဳ႕မွာ PA ပတ္သက္သူမ်ား အားလုံး ပတ္သက္သူမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးျခင္း ဇုန္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ျခင္းလုပ္ငန္း ပါဝင္ေရးကို ပိုမိုတိုးတက္ အေပၚ အေျခခံ၍ CPA မ်ားႏွင့္ ICCA မ်ား မၿပီးစီးေသးျခင္း၊ PA အားလုံးအတြက္ ေကာင္းမြန္ေစျခင္းတို႔ျဖင့္ သတ္မွတ္ေရး လမ္းၫႊန္ခ်က္မ်ား ေရးဆြဲရန္။ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ စီမံကိန္းမ်ား မေရးဆြဲ ေဆာင္ရြက္ရန္။ ရေသးျခင္း၊ ကိန္းဂဏန္း အခ်က္ စီစဥ္ထားေသာ သဘာဝ ထိန္းသိမ္းေရး ကာလလတ္ သယံဇာတႏွင့္ အလက္ စီမံခန႔္ခြဲမႈစနစ္မ်ား နယ္ေျမမ်ား ဖြဲ ႔စည္းျခင္းကို အရပ္ဖက္လူမႈ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ လုံေလာက္မႈမရွိျခင္း၊ ေဒသအဆင့္၌ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ လက္တြဲ၍ ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီး အေကာင္ထည္ေဖာ္ျခင္းဆိုင္ရာ ေဆာင္ရြက္ရန္။ ဌာန၊ သဘာဝ စြမ္းေဆာင္ရည္မလုံေလာက္ျခင္း ဝန္းက်င္ႏွင့္ သားငွက္ တို႔ျဖစ္သည္။ တိရ စၦာန္ ထိန္းသိမ္း ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲႏွင့္ ေရးဌာနခြဲ၊ (သစ္ေတာ သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား ဦးစီးဌာန)၊ အရပ္ဖက္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးဆိုင္ လူမႈအဖြဲ ႔ အစည္းမ်ား ရာ ဥပေဒတြင္ ျပဌာန္းထားသည့္ ၾကားခံနယ္ေျမမ်ားအတြင္းတြင္ CF ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အမ်ိဳးသားရည္မွန္းခ်က္ျဖစ္ေသာ တည္ေထာင္ျခင္းကို ျမႇင့္တင္ျခင္း အပါအဝင္ သဘာဝဝန္းက်င္ ႏွင့္ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ျပည့္မီရန္ ျပည္သူ ဆက္စပ္ပတ္သက္သူေပါင္းစုံပါဝင္ေသာ သားငွက္ တိရ စၦာန္ အစုအဖြဲ ႔မ်ား၏ အခန္းက႑ကို ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းမႈမ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းပါဝင္ ထိန္းသိမ္းေရး ဌာနခြဲ ခ်ဲ႕ထြင္ႏိုင္မည့္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် အလား ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို အားေကာင္းေစရန္။ (သစ္ေတာဦးစီးဌာန) အလာမ်ားရွိေနသည္။ စုေပါင္းေဆာင္ရြက္စီမံျခင္းအပါအဝင္ ကာလလတ္ သဘာဝဝန္းက်င္ ႏွင့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ နည္းလမ္း အမ်ိဳးမ်ိဳးပါဝင္ေစေရး သားငွက္ တိရ စၦာန္ အတြက္ PA ႏွင့္ CPA ဖြဲ ႔စည္းတည္ေထာင္ျခင္း ထိန္းသိမ္းေရးဌာနခြဲ ၏ အစိတ္အပိုင္းအေနျဖင့္ ဇုန္ခြဲျခား သတ္မွတ္ (သစ္ေတာဦးစီးဌာန)၊ ျခင္းကို ျပန္လည္သုံးသပ္ရန္။ အရပ္ဖက္လူမႈ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား သဘာဝ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားအတြက္ ကာလလတ္ သယံဇာတႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစီမံကိန္းမ်ား ေရးဆြဲရန္၊ ဥပေဒ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ အတိုင္း လိုက္နာေစျခင္း အပါအဝင္ စီမံကိန္း ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီး အေကာင္ထည္ေဖာ္ျခင္းအတြက္ လုံေလာက္ ဌာန၊ သဘာဝ သည့္ ဘ႑ာရန္ပုံေငြ ေထာက္ပံ့ေပးရန္။ ဝန္းက်င္ႏွင့္ သားငွက္ တိရ စၦာန္ ထိန္းသိမ္းေရး ဌာနခြဲ ေဂဟအေျခခံ ခရီးသြားလုပ္ငန္းတြင္ ကာလလတ္ သယံဇာတႏွင့္ ရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံရန္၊ ၎ကို တိုးျမႇင့္ရန္အတြက္ သဘာဝပတ္ဝန္း ထိေရာက္ေသာ စီမံခန႔္ခြဲမႈ မူေဘာင္မ်ားကို က်င္ထိန္းသိမ္းေရး တည္ေဆာက္ရန္ (အသုံးျပဳခ စီမံခန႔္ခြဲျခင္း၊ ဝန္ႀကီးဌာန၊ လမ္းပန္း ဆက္သြယ္ေရး၊ ေရာင္းအားျမႇင့္တင္ ဟိုတယ္ႏွင့္ ျခင္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစီမံကိန္းမ်ား၊ အက်ိဳးအျမတ္ ခရီးသြားလာေရး ခြဲေဝေရးစနစ္၊ ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ မိတ္ဖက္ ဝန္ႀကီးဌာန ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အေျခခံ အေဆာက္အအုံ)။ 91 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) PA စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈသည္ စီမံကိန္း သဘာဝ ထိန္းသိမ္းေရး ေအာက္ေဖာ္ျပပါတို႔အပါအဝင္ PA စနစ္ ကာလလတ္ သယံဇာတႏွင့္ ေရးဆြဲျခင္း၊ စြမ္းေဆာင္ရည္ ဖြံ ႔ၿဖိဳး နယ္ေျမမ်ားစနစ္အတြက္ အတြက္ ဘ႑ာေရးအေထာက္အပံ့ ေရရွည္ သဘာဝ ပတ္ဝန္း ေစျခင္း၊ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္႐ႈျခင္း၊ ဘ႑ာေငြ ရရွိႏိုင္ေခ်ကို မွန္မွန္ရရွိႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းမ်ားကို ရွာေဖြ၍ က်င္ ထိန္းသိမ္းေရး လုပ္ငန္း ေဆာင္ရြက္မႈစရိတ္မ်ားႏွင့္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေစရန္ ခ်မွတ္က်င့္သုံးရန္၊ ဝန္ႀကီးဌာန၊ ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံ အမ်ားပါဝင္ ေဆာင္ရြက္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ • CPA ႏွင့္ICCA မ်ားအပါအဝင္ သဘာဝ ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔အတြက္ ဘ႑ာ သည့္စနစ္ကို ခ်မွတ္ သဘာဝဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားအတြက္ ေရး အေထာက္အပံ့ မလုံေလာက္မႈ က်င့္သုံးရန္။ ႏွင့္သားငွကတ ္ ိရ စၦာန္ ဘ႑ာေရးအေထာက္အပံ့ ေရရွည္ရရွိေစ ႏွင့္ ႀကဳံေတြ ႔ေနရသည္။ အမ်ိဳးသား ထိန္းသိမ္းေရးဌာနခြဲ ရန္ ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈတန္ဖိုးမ်ားကို PA စနစ္ ဘ႑ာေရးအရ လုပ္ကိုင္ (သစ္ေတာဦးစီးဌာန)၊ ေလ့လာတြက္ခ်က္ၿပီး PES အစီအစဥ္ ႏိုင္စြမ္းရွိေစရန္ အရင္းအျမစ္ စုစည္း စီမံကိန္းႏွင့္ တစ္ရပ္ ေရးဆြဲရန္၊ ျခင္း ပိုမိုတိုးတက္ေကာင္းမြန္ရန္ႏွင့္ ဘ႑ာေရး ဝင္ေငြဖန္တီးျခင္းတို႔ကို လိုအပ္သည္။ • ဝင္ေငြတိုးျမင့္ရရွိရန္အတြက္ သဘာဝ ဝန္ႀကီးဌာန၊ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားအတြင္း ေဂဟ ဟိုတယ္ႏွင့္ အေျခခံခရီးသြားလုပ္ငန္းကို ျမႇင့္တင္ရန္၊ ခရီးသြားလာေရး • သဘာဝ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား ဝန္ႀကီးဌာန အတြက္ ျမန္မာ့ဇီဝမ်ိဳးစုံမ်ိဳးကြဲ ရန္ပုံေငြ တစ္ရပ္ ထူေထာင္ရန္၊ • PA စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈကို အေထာက္အပံ့ ျဖစ္ ေစရန္ REDD+23 အတြက္ေပးေခ်ရေငြမ်ား ကိုပါ ထည့္သြင္းရန္။ စြမ္းအင္လိုအပ္ခ်က္၏ ၄၀ အေရးႀကီးေသာ အလားအလာရွိေသာ PES အစီအစဥ္မ်ား၊ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန ရာခိုင္ႏႈန္းကို ေရအားလွ်ပ္စစ္မွ ရရွိ ေရေဝေရလဲ ေဒသရွိ ထို႔အတူ ေရေဝေရလဲေဒသရွိ သစ္ေတာမ်ား ရန္ ရည္မွန္းထားသျဖင့္ အေရးႀကီး သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္ ျပန္လည္တည္ေထာင္ေရးအတြက္ ေရရွည္ ေသာ ေရေဝေရလဲေဒသရွိ သစ္ေတာ တည္ေထာင္စိုက္ပ်ိဳး မွန္မွန္ရရွိႏိုင္မည့္ အျခားအလားအလာရွိေသာ မ်ားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ျခင္းႏွင့္ ေရေဝေရလဲ ဘ႑ာေရး အေထာက္အပံ့ စနစ္မ်ားကို ႏွင့္ ျပန္လည္တည္ေထာင္စိုက္ပ်ိဳးရန္ စိုက္ခင္းမ်ား တည္ေထာင္ ေလ့လာဆန္းစစ္ရန္၊ အေရးႀကီးလာမည္ျဖစ္သည္။ ရန္အတြက္ ေငြေၾကး ေရေဝေရလဲစိုက္ခင္းမ်ား တိုးခ်ဲ႕ တည္ေထာင္ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန အေထာက္အပံ့စနစ္မ်ား ရန္။ ကို ေဖာ္ေဆာင္ရန္။ 23 သစ္ေတာျပဳန္းတီးျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာအတန္းအစားက်ဆင္းျခင္းမွ ကာဗြန္ထုတ္လုပ္မႈ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း ၊ သစ္ေတာမ်ားကို ထိန္းသိမ္းျခင္း ႏွင့္ ေရရွည္တည္တံ့ေအာင္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ သစ္ေတာကာဗြန္ပမာဏ တိုးလာျခင္း 92 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) FD ကြၽမ္းက်င္မႈ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈ ျမင့္မားေသာ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသ • ေအာက္ေဖာ္ျပပါမ်ားအပါအဝင္ ျပည္နယ္/ ကာလတို- သယံဇာတႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ႏွင့္ သစ္ေတာစီမံ ႀကီးႏွင့္ ေဒသအဆင့္မ်ား တိုင္းေဒသႀကီးႏွင့္ ေဒသအဆင့္မ်ား၌ FD ကာလလတ္ သဘာဝ အုပ္ခ်ဳပ္မႈဆိုင္ရာ အတတ္ပညာပိုင္း ကို အေလးေပး၍ FD ၏ လက္ရွိနည္းပညာ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို ပတ္ဝန္းက်င္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းတို႔ကို FD အတြက္ နည္းပညာပိုင္း ပိုမို တိုးတက္ေစရန္ ထိန္းသိမ္းေရး က ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ ႏွင့္ကြၽမ္းက်င္မႈအသစ္မ်ား ဝန္ႀကီးဌာန၊ o ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္႐ႈျခင္း (ဥပမာ - ၿပီးေနာက္ အသစ္ေပၚထြက္လာ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး ရင္းႏွီး သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အေဝးမွစူးစမ္းေလ့လာျခင္း) ေသာ ေဆာင္ရြက္မႈပုံစံမ်ားမွာ ျမႇဳပ္ႏွံရန္၊ ျပည္နယ္/ ပုဂၢလိကက႑၊ CSO၊ ျပည္သူအစု o ေရရွည္တည္တံ့သည့္ သစ္ေတာ စီမံ တိုင္းေဒသႀကီး ျပည္သူလူထု၏ ပါဝင္မႈကို အဖြဲ ႔မ်ား၊ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစု အုပ္ခ်ဳပ္မႈ (ဥပမာ - စာရင္းေကာက္ယူ အစိုးရမ်ား ပိုမို အားေကာင္းေစရန္။ မ်ားႏွင့္ အျခားဆက္စပ္ ပတ္သက္သူ ျခင္း၊ ဥပေဒအတိုင္း လိုက္နာေစျခင္း) မ်ားႏွင့္ မိတ္ဖက္ေဆာင္ရြက္မႈအေပၚ o တန္ဖိုးျဖည့္လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး ပိုမိုမွီခိုအားထားရေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။ လုပ္ငန္း ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ ဤအေျခအေနက အသစ္အသစ္ • ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီးႏွင့္ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္ ကာလတို- သယံဇာတႏွင့္ ေသာ ကြၽမ္းက်င္မႈမ်ား၊ လက္ရွိထက္ မ်ားတြင္ ျပည္သူလူထုႏွင့္ ေတြ ႔ဆုံေဆြးေႏြး ကာလလတ္ သဘာဝ ပိုမိုေကာင္းမြန္သည့္ စြမ္းေဆာင္ရည္၊ ျခင္း၊ လူမႈအဖြဲ ႔အစည္းမွ အားလုံးပါဝင္ေစ ပတ္ဝန္းက်င္ အဖြဲ ႔အစည္းဆိုင္ရာ စိန္ေခၚမႈအသစ္ ျခင္းႏွင့္ ယုံၾကည္မႈ တည္ေဆာက္ျခင္းတို႔ကို ထိန္းသိမ္းေရး မ်ားကို ကိုင္တြယ္ႏိုင္မည့္ အဖြဲ ႔ အထူးျပဳသည့္ႏွင့္ ကြၽမ္းက်င္မႈအသစ္မ်ား ဝန္ႀကီးဌာန၊ အစည္း၏ အဆင္သင့္ျဖစ္မႈမ်ားကို ဖြံ ႔ၿဖိဳးလာေစရန္- သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ အထူးသျဖင့္ ျပည္နယ္/ တိုင္းေဒသ ျပည္နယ္/ o ေအာက္ေျခမွစ၍ အစီအစဥ္မ်ား ေရးဆြဲ ႀကီးႏွင့္ ေဒသအဆင့္မ်ား၌ လိုအပ္ တိုင္းေဒသႀကီး ျခင္း ေနသည္။ အစိုးရမ်ား ၊ o ျပည္သူအစုအဖြဲ ႔မ်ားႏွင့္ ေတြ ႔ဆုံေဆြးေႏြး အရပ္ဖက္လူမႈ ျခင္းဆိုင္ရာ ကြၽမ္းက်င္မႈမ်ား အဖြဲ ႔အစည္းမ်ား ့ ်ားဖြံ ႔ၿဖိဳးေရး o အသက္ေမြးမႈအေထာက္အပံမ o အက်ိဳးအျမတ္ခြဲေဝေရးနည္းလမ္းမ်ား ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစု ကာလတို- သစ္ေတာ ဦးစီးဌာန၊ လူမႈအဖြဲ ႔အစည္းမ်ား အပါအဝင္ အရပ္ဖက္ ကာလလတ္ အရပ္ဖက္လူမႈအဖြဲ ႔ လူမႈအဖြဲ ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ထိေတြ ႔ဆက္ဆံရန္၊ အစည္းမ်ား၊ ပုဂၢလိက ဆက္သြယ္ေျပာဆိုရန္၊ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးရန္၊ က႑ ၊ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ားေရးရာ ဝန္ႀကီးဌာန ျပည္သူလူထုထံမွ တုံ႔ျပန္မႈရရွိႏိုင္မည့္ ကာလတို- သစ္ေတာဦးစီးဌာန နည္းလမ္း/ စနစ္မ်ားကို တည္ေဆာက္ရန္။ ကာလလတ္ သစ္ေတာက႑သည္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ စြမ္းရည္တိုးတက္ျမင့္မား ု င ႏိင ္ ေံ တာ္သမၼတ၏ အဂတိလက ုိ စ္ ားမႈ တိက ု ္ ကာလလတ္ - စီမံကိန္းႏွင့္ဘ႑ာေရး ပြင့္လင္းျမင္သာမႈတို႔ႏွင့္ပတ္သက္ လာေစရန္ႏွင့္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ ဖ်က္ေရး အစီအစဥ္ႏင ွ ့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရက ြ ရ ္ န္၊ ကာလရွည္ ဝန္ႀကီးဌာန၊ သယံ ၍ မူမမွန္မႈမ်ားႏွင့္ စိန္ေခၚမႈမ်ားကို စနစ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ရန္ ၎အစီအစဥ္ကုိ ေထာက္ပက ူ ရ ့ံ ည ီ န္၊ NGO ဇာတႏွင့္ သဘာဝ ႀကဳံေတြ ႔ေနရၿပီး သစ္ေတာ သယံ ပြင့္လင္း ျမင္သာမႈ၊ မ်ားႏွင့္ FDတိၾ႔ု ကား ပူးေပါင္းေဆာင္ရက ြ ႏ ္ ငုိ ္ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္း ဇာတမ်ား ယိုစိမ့္ဆုံး႐ႈံးျခင္းႏွင့္ အစစ္ေဆးခံႏိုင္မႈႏွင့္ မည့လ ္ မ္းေၾကာင္းမ်ားကိတ ု ည္ေဆာက္ထားရန္ သိမ္းေရး ဝန္ႀကီးဌာန အက်ိဳးအျမတ္မ်ားကို အုပ္စဖ ု ြဲ ႔ဥပေဒ ျပည္သူလူထု ပါဝင္ သစ္ေတာက႑အတြင္း ပြင့္လင္းျမင္သာမႈႏွင့္ ကာလလတ္ - စီမံကိန္းႏွင့္ ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားႏွင့္ တရားမဝင္ ေဆာင္ရြက္မႈဆိုင္ရာ အစစ္ေဆးခံႏိုင္မႈ စနစ္မ်ားကို ပိုမိုေကာင္းမြန္ ကာလရွည္ ဘ႑ာေရး ေဈ းကြက္မ်ားထံ ေရာက္ရွိသြားေစ နည္းလမ္း/ စနစ္မ်ားကို တိုးတက္ေစရန္၊ ထိုသို႔ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ဝန္ႀကီးဌာန၊ သည့္ အေျခအေနသို႔ ဦးတည္ေစ ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ရန္။ ေဖာ္ျပပါမ်ားအပါအဝင္ အျခားျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ား သယံဇာတႏွင့္ သည္။ ကိုပါ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရန္ - မည္သူမဆို သဘာဝ လက္လွမ္းမီၿပီး ရယူႏိုင္သည့္ ၿဂိဳလ္တုအေျခခံ ပတ္ဝန္းက်င္ ေစာင့္ၾကပ္ ၾကည့္႐ႈျခင္း၊ ျပည္သူလူထုပါဝင္ ထိန္းသိမ္းေရး ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္ နည္းလမ္းမ်ား၊ ဘ႑ာေရး ဝန္ႀကီးဌာန အေျခအေနကို ေစာင့္ၾကည့္ျခင္းႏွင့္ ေထာက္ လွမ္းျခင္း၊ အဖြဲ ႔အစည္းအားလုံး၏ ဥပေဒ အတိုင္း လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္ေစေရး စြမ္း ေဆာင္ရည္ကို အားျဖည့္ျခင္း။ 93 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) က႑ေပါင္းစုံႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ ျပႆနာမ်ား သစ္ေတာျပဳန္းတီးျခင္း၏ တြန္းအား က႑ေပါင္းစုံမွ က႑ေပါင္းစုံ၊ အထူးသျဖင့္ MOALI၊ စက္မႈ ကာလလတ္ - သယံဇာတႏွင့္ အမ်ားအျပားသည္ က႑စုံပါဝင္ သက္ေရာက္ေနသည့္ ဝန္ႀကီးဌာနတို႔ႏွင့္ ညႇိႏႈိင္း ေပါင္းစပ္ျခင္း၊ ကာလရွည္ သဘာဝပတ္ဝန္း ပတ္သက္ေနေသာ ျပႆနာမ်ား သစ္ေတာျပဳန္းတီးျခင္း၏ ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္ျခင္းျဖင့္ မူဝါဒမ်ားေရးဆြဲ က်င္ထိန္းသိမ္းေရး ျဖစ္ၾကသည္။ ႏိုင္ငံ၏ စုစုေပါင္းေျမ အေၾကာင္းရင္းမ်ားကို ျခင္းႏွင့္ ပူးေပါင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း ဝန္ႀကီးဌာန ဧရိယာတြင္ ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာ၊ ႏိုင္ငံပိုင္က႑ စီမံခန႔္ခြဲမႈ စနစ္ကို ဦးစားေပးအျဖစ္ သတ္မွတ္ရန္ႏွင့္ ပိုမို (သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ႀကိဳးျပင္ကာကြယ္ေတာ၊ သဘာဝ အတြင္းက႑ တစ္ခုခ်င္း အားေကာင္းေစရန္ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္း ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ားအျဖစ္ ခြဲထုတ္ျခင္းျဖင့္ လည္း သိမ္းေရး ဦးစီးဌာန)၊ သတ္မွတ္မည့္ အခ်ိဳးအစား အပါအဝင္ ေကာင္း၊ သစ္ေတာေျမ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ ေမြးျမဴ သစ္ေတာက႑၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား အေပၚ သက္ေရာက္မႈ ေရးႏွင့္ ဆည္ေျမာင္း ျပည့္မီေစရန္ စိုက္ပ်ိဳးေရး၊ သတၱဳ ရွိသည့္ လုပ္ငန္းေဆာင္ ဝန္ႀကီးဌာန၊ တူးေဖာ္ေရး၊ စြမ္းအင္ႏွင့္ အေျခခံ ရြက္မႈမ်ားအတြက္ စက္မႈဝန္ႀကီးဌာန၊ အေဆာက္အဦ စသည့္ က႑ လုံၿခဳံမႈ အေစာင့္ NECCCCC NCRMC ေပါင္းစုံႏွင့္ ေတြ ႔ဆုံေဆြးေႏြးရန္၊ အေရွာက္ အစီအမံ ႀကီးမားေသာ အေျခခံအေဆာက္အအုံ၊ ကာလလတ္- သယံဇာတႏွင့္ အစီအစဥ္မ်ား ေရးဆြဲခ်မွတ္ရန္ႏွင့္ မ်ား က်င့္သုံးေရးကို စြမ္းအင္ (ေရအားလွ်ပ္စစ္)ႏွင့္ သတၱဳ ကာလရွည္ သဘာဝပတ္ဝန္း ညႇိႏႈိင္းေပါင္းစပ္ရန္ လိုအပ္သည္။ ခိုင္မာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ တူးေဖာ္ျခင္း ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားက သစ္ေတာ က်င္ထိန္းသိမ္းေရး ျခင္းျဖင့္ လည္းေကာင္း မ်ားအေပၚ သက္ေရာက္မႈမ်ားကို ေရွာင္ရွား ဝန္ႀကီးဌာန၊ ေျဖရွင္းရန္။ ေပးသည့္/ အနည္းဆုံး ျဖစ္ေစသည့္/ သက္ဆိုင္ရာ ေလွ်ာ့ခ်ေပးသည့္/ ျပန္လည္ ေထမိေစသည့္ ဝန္ႀကီးဌာနမ်ား၊ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ လူမႈေရး လုံၿခဳံမႈ NECCCCC အေစာင့္အေရွာက္ အစီအမံမ်ား က်င့္သုံး အေကာင္အထည္ ေဖာ္ျခင္းကို ပိုမိုအား ေကာင္းလာေစရန္။ သစ္ေတာ ဖုံးလႊမ္းသည့္ေျမမွ အျခား ေျမအသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲ အသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္းမွ ထြက္လာသည့္ ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန အသုံးခ်မႈသို႔ ေျပာင္းလဲျခင္းကို ျခင္းမွ သစ္ထုတ္ယူျခင္း သစ္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္႐ႈ အထိန္းအခ်ဳပ္မရွိ ေဆာင္ရြက္ျခင္း အတြက္ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း ျခင္းကို ပိုမိုတိုးတက္ ေကာင္းမြန္ေစရန္၊ က အေရးႀကီးသည့္ ေရေဝေရလဲ ကို သင့္ေလ်ာ္သည့္ TLAS အတြင္းသို႔ အဆိုပါသစ္မ်ားကို ကာလလတ္ သစ္ေတာဦးစီးဌာန ဧရိယာမ်ားအတြင္း သစ္ေတာမ်ား နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ေဆာင္ ထည့္သြင္းရန္။ ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ ရြက္ရန္၊ အသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္းမွ ထြက္ လာသည့္ သစ္မ်ားက ေဈ းကြက္ကို အေႏွာက္ အယွက္ ျဖစ္ေစျခင္း မွ ေရွာင္လႊဲႏိုင္ရန္ ယွဥ္ၿပိဳင္ေလလံဆြဲျခင္း စနစ္ကို ပိုမိုေကာင္းမြန္ လာေစမည့္ ဗ်ဴဟာမ်ား ေဖာ္ထုတ္ခ်မွတ္ရန္။ 94 သတ္မွတ္ ကာလ အဓိက အဆက္အစပ္ အဓိက ေဆာင္ရြက္ရန္ (ကာလတို၊ တာဝန္ရွိသည့္ အေျခအေန သတင္းစကား လုပ္ငန္းမ်ား ကာလလတ္၊ အဖြဲ ႔အစည္း ကာလရွည္) ကြဲကြဲျပားျပားမရွိဘဲ အျငင္းပြား VFV ေျမေပၚရွိ အမ်ိဳးသားေျမအသုံးခ်မႈမူဝါဒ (၂၀၁၆) ႏွင့္ ကာလလတ္ - သယံဇာတႏွင့္ ဖြယ္ရာ ျဖစ္ေနသည့္ MONREC သစ္ေတာမ်ားကို ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမ႐ိုင္းမ်ား စီမံခန႔္ခြဲမႈ ကာလရွည္ သဘာဝပတ္ဝန္း (FD) ၏ စီမံပိုင္ခြင့္ႏွင့္ MOALI ၏ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ဥပေဒအား ထပ္မံျပင္ဆင္ထားသည့္ ဥပေဒ က်င္ထိန္းသိမ္းေရး ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ ေျမ႐ိုင္းမ်ား သစ္ေတာစီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ (၂၀၁၈) မ်ားပါ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား ဝန္ႀကီးဌာန၊ စိုက္ပ်ိဳး စီမံခန္႔ခြဲေရး ဥပေဒအရ စီမံပိုင္ခြင့္မ်ား ရွိေရး ေသခ်ာေစရန္။ ေနထိုင္သည့္ ေနရာမ်ားတြင္ ရွိေနသည့္ ေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ သည္ PFE ျပင္ပရွိ သစ္ေတာမ်ားကို ယခင္က တည္ရွိၿပီးျဖစ္ေသာ ဓေလ့ထုံးတမ္း ဆည္ေျမာင္းဝန္ႀကီး စိုက္ပ်ိဳးေရး ရည္ရြယ္ခ်က္ ဆိုင္ရာ ေျမအသုံးျပဳခြင့္မ်ားအား အသိအမွတ္ ဌာန၊ တိုင္းရင္းသား အတြက္၊ အဓိကအားျဖင့္ စိုက္ပ်ိဳး ျပဳရန္ႏွင့္ ၎တို႔၏ တည္ရွိမႈအား ဥပေဒအျဖစ္ လူမ်ိဳးမ်ားေရးရာ ေရး လုပ္ငန္းႀကီးမ်ားအတြက္ ျပဌာန္းအသိအမွတ္ျပဳႏိုင္ေရး ဥပေဒမူေဘာင္ ဝန္ႀကီးဌာန၊ ျပည္ (ဥပမာ - ၿမိတ္ေဒသ တစ္ဝိုက္ရွိ မ်ားကို ေရးဆြဲေဖာ္ထုတ္ရန္။ ေထာင္စု ေရွ႕ေနခ်ဳပ္႐ုံး ဆီအုန္းစိုက္ပ်ိဳးျခင္း၊ ကခ်င္ႏွင့္ ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေျမ အသုံးခ်ပိုင္ခြင့္မ်ားႏွင့္ ကာလလတ္ - သယံဇာတႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ရွိ ရာဘာစိုက္ခင္းမ်ား) ပတ္သက္သည့္ မၾကာေသးမီက ျပင္ဆင္ ကာလရွည္ သဘာဝပတ္ဝန္း အသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္းကို သိသာ ျပဌာန္းခဲ့သည့္ VFV ဥပေဒ အေကာင္ က်င္ထိန္းသိမ္းေရး ထင္ရွားစြာ ျဖစ္ေပၚေစသည္။ လုံၿခဳံမႈ အထည္ေဖာ္ျခင္းကို ျပန္လည္သုံးသပ္ရန္။ ဝန္ႀကီးဌာန၊ စိုက္ပ်ိဳး အေစာင့္အေရွာက္ အစီအမံမ်ား ေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ လုံေလာက္စြာ က်င့္သုံးမႈမရွိျခင္း၊ ဆည္ေျမာင္းဝန္ႀကီး သက္ဆိုင္သူမ်ားကို အသိေပး ဌာန၊ တိုင္းရင္းသား တိုင္ပင္မႈ မရွိျခင္းတို႔သည္လည္း လူမ်ိဳးမ်ားေရးရာ မၾကာခဏပင္ ပတ္ဝန္းက်င္အေပၚ ဝန္ႀကီးဌာန၊ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္ေစျခင္း၊ လူမႈေရးမေက်နပ္မႈမ်ားႏွင့္ ဧရိယာ က်န္ရွိေသာ ေျမဧရိယာမ်ားေပၚတြင္ VFV ကာလလတ္ - သယံဇာတႏွင့္ အတြင္း ေနထိုင္သူမ်ားကို ႏွင္ထုတ္ ေျမေပၚရွိ သစ္ေတာမ်ားကို သက္ဆိုင္သူမ်ား ကာလရွည္ သဘာဝပတ္ဝန္း ျခင္းတို႔ကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ အား အသိေပးတိုင္ပင္ျခင္းႏွင့္ လုံၿခဳံမႈ က်င္ထိန္းသိမ္းေရး အမ်ိဳးသားေျမအသုံးခ်မႈမူဝါဒ အေစာင့္အေရွာက္မ်ား က်င့္သုံးျခင္းမရွိဘဲ ဝန္ႀကီးဌာန၊ စိုက္ပ်ိဳး (၂၀၁၆) ႏွင့္ ေျမလြတ္၊ ေျမလပ္ႏွင့္ အသုံးခ်မႈ ေျပာင္းလဲျခင္းမွ ဟန႔္တားကာကြယ္ ေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ေျမ႐ိုင္းမ်ား စီမံခန႔္ခြဲမႈ ဥပေဒအား ရန္ MONREC ႏွင့္ MOALI တို႔၏ VFV ဆည္ေျမာင္းဝန္ႀကီး ထပ္မံျပင္ဆင္ထားသည့္ ဥပေဒ ေျမ စီမံပိုင္ခြင့္ ကြဲကြဲျပားျပားမရွိျခင္းႏွင့္ ဌာန၊ တိုင္းရင္းသား (၂၀၁၈) မ်ားအရ ဓေလ့ထုံးတမ္း ဆက္စပ္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ မေရရာမႈမ်ားကို လူမ်ိဳးမ်ားေရးရာ ဆိုင္ရာ ေျမအသုံးျပဳခြင့္မ်ားကို ဖယ္ရွားရန္၊ ဝန္ႀကီးဌာန၊ ေကာင္းစြာ အသိအမွတ္ျပဳခံရျခင္း သစ္ေတာေပါက္ေရာက္သည့္ VFV ေျမ၌ ကာလလတ္ - သစ္ေတာဦးစီးဌာန, မရွိေသးပါ။ မည္သည့္ အငွားခ်ထားျခင္းကိမ ု ဆို သစ္ပင္ ကာလရွည္ DALMS ံ လႊမး ဖုး ္ မႈ မဆုး ံ ေစေရး ေသခ်ာေစရန္၊သစ္ ံ ႐ႈး ပင္မ်ားကို ခုတလ ္ ရ ဲွ မည္ဆပ ုိ ါက ၎တိသ ႔ု ည္ ေျမငွားရမ္းသူ၏ ပိင ္ င ု ဆ ္ မ ုိ မ ႈ ဟုတဘ ု င ္ ဲ ႏိင ံ င ္ ပ ုိ ္ သာ ျဖစ္ေစရန္၊ ဤသိျ႔ု ဖင့္ VFV ေျမ အငွားခ် ထားျခင္းမွ သစ္ေတာမ်ား ပ်က္စး ီ ျပဳန္းတီးေစ သည့္ မူမမွနေ ္ သာမက္လး ံု မ်ားကို ဖယ္ရာ ွ းရန္၊ ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေျမအသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ကို ထုံးတမ္းစဥ္လာ အသုံးခ် အမ်ိဳးသားေျမအသုံးခ် မူဝါဒ (၂၀၁၆)ႏွင့္ ကာလရွည္ လႊတ္ေတာ္၊ တရားဝင္အသိအမွတ္ျပဳျခင္း မရွိေသး ပိုင္ခြင့္ စနစ္မ်ားကို ျပည္ေထာင္စု သေဘာတူညီခ်က္ (၂၀၁၇) အစိုးရအဖြဲ ႔၊ ေသာေၾကာင့္ ေျမႏွင့္ရင္းျမစ္ အသုံးခ် ေသခ်ာေစျခင္းျဖင့္ တို႔တြင္ ျပဌာန္းထားသည့္ တိုင္းရင္းသား ျပည္ေထာင္စု ပိုင္ခြင့္မ်ား (အထူးသျဖင့္ တိုင္းရင္းသား ေက်းလက္ အသက္ေမြးမႈ လူမ်ိဳးစုမ်ား၏ ထုံးတမ္းစဥ္လာ ေျမႏွင့္ရင္းျမစ္ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္႐ုံး လူမ်ိဳးစု ေဒသမ်ားရွိ သစ္ေတာနယ္ေျမ ဖူလုံေစေရး အေထာက္ အသုံးခ် ပိုင္ခြင့္စနစ္မ်ားကို ဦးတည္သည့္ မ်ား၌) ဓေလ့ထုံးတမ္း ေျမအသုံးခ်ပိုင္ အပံ့ေပးရန္။ သက္ဆိုင္ရာ အဖြဲ ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ ခြင့္ ခိုင္မာေသခ်ာမႈရွိျခင္းသည္ အမ်ိဳး ပတ္သက္သူမ်ားအားလုံး၏ ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းမႈ သား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္အတြင္းရွိ ကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ရန္။ (အမ်ိဳးသား တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား၏ ဗဟိုခ်က္ ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးႏွင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး က်ေသာ ဆႏၵသေဘာထားျဖစ္သည္။ ဗဟိုဌာန ၂၀၁၇) အသုံးခ်ပိုင္ခြင့္ ခိုင္မာေစျခင္းသည္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုယဥ္ေက်းမႈ ကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း၊ အသက္ေမြးမႈ အေထာက္အပံ့မ်ား ရရွိျခင္း၊ ဆင္းရဲမႈေလွ်ာ့ခ်ျခင္းႏွင့္ စားနပ္ရိကၡာ ဖူလုံမႈ တို႔ကို အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစသည္။ 95 kui;ka;rv\vWn\;K¥k\m¥a; ADB (Asian Development Bank). 2014. Myanmar: Unlocking the Potential Country Diagnostic Study. Manila: ADB, Economic and Research Department. ADB, ed. 2016. Gender Equality and Women’s Rights in Myanmar: A Situation Analysis. Manila: ADB. ———. 2017. Myanmar Energy Consumption Surveys Report. Mandaluyong City, Metro Manila: ADB. Adeogun, Adeniyi Ganiyu. 2018. Cost Effectiveness of Sediment Management Strategies for Mitigation of Sedimentation at Jebba Hydropower Reservoir, Nigeria. Allendorf, T. D., M. Aung, K. K. Swe, and M. Songer. 2017. “Pathways to Improve Park-People Relationships: Gendered Attitude Changes in Chatthin Wildlife Sanctuary, Myanmar.” Biological Conservation 216: 78–85. https://doi.org/10.1016/j. biocon.2017.10.005. Aung, T. T., Y. Mochida, and M. M. Than. 2013. “Prediction of Recovery Pathways of Cyclone-disturbed Mangroves in the Mega Delta of Myanmar.” Forest Ecology and Management 293: 103–113. https://doi.org/10.1016/j.foreco.2012.12.034. Bauer, A., A. Hein, K. S. Htay, M. Hamilton, and P. Shortell. 2018. State-Owned Economic Enterprise Reform in Myanmar: The Case of Natural Resource Enterprises. NRGI/Renaissance Institute: Washington, DC. Bauer, A., N. Kirk, and S. Sahla. 2018. Natural Resource Federalism: Considerations for Myanmar. New York: Natural Resource Governance Institute. Béné Christophe, Newsham Andrew, Davies Mark, Ulrichs Martina, and Godfrey Wood Rachel. 2014. “Review Article: Resilience, Poverty, and Development.” Journal of International Development 26: 598–623. https://doi.org/10.1002/ jid.2992. BEWG (Burma Environmental Working Group). 2017. Resource Federalism - Road Map for Decentralised Governance of Burma’s Natural Heritage. Yangon: BEWG. Bhagwat, T., A. Hess, N. Horning, T. Khaing, Z. M. Thein, K. M. Aung, K. H. Aung, P. Phyo, Y. L. Tun, A. H. Oo, A. Neil, W. M. Thu, M. Songer, K. L. Connette, A. Bernd, Q. Huang, G. Connette, and P. Leimgruber. 2017. “Losing a Jewel—Rapid Declines in Myanmar’s Intact Forests from 2002–2014.” PLOS ONE 12 (5): e0176364. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0176364. Burma News International. 2018. Myanmar Peace Monitor: Ethnic Grievances [WWW Document]. http://mmpeacemonitor. org/background/ethnic-grievances (accessed April 30, 2018). Boori, M. S., K. Choudhary, M. Evers, and R. Paringer. 2017. “A Review of Food Security and Flood Risk Dynamics in Central Dry Zone Area of Myanmar.” Procedia Engineering, 3rd International Conference “Information Technology and Nanotechnology", ITNT-2017, , Samara, Russia 201, 231–238. April 25–27, 2017. https://doi.org/10.1016/j. proeng.2017.09.600. Borras, S. M., and J. C. Franco. 2018. “The Challenge of Locating Land-Based Climate Change Mitigation and Adaptation Politics within a Social Justice Perspective: Towards an Idea of Agrarian Climate Justice.” Third World Quarterly 1–18. https://doi.org/10.1080/01436597.2018.1460592. Brakenridge, G. R., J. P. M. Syvitski, E. Niebuhr, I. Overeem, S. A. Higgins, A. J. Kettner, and L. Prades. 2017. “Design with Nature: Causation and Avoidance of Catastrophic Flooding, Myanmar.” Earth-Science Reviews 165: 81–109. https://doi. org/10.1016/j.earscirev.2016.12.009. Bryant, R. L. 1997. The Political Ecology of Forestry in Burma: 1824 - 1994. University of Hawaii Press. Business Innovation Facility. 2015. A Political Economy Analysis of the Myanmar Bamboo Sector. Yangon: Business Innovation Facility, DFID. Cashore, B., and M. W. Stone. 2012. “Can Legality Verification Rescue Global Forest Governance? Analyzing the Potential of Public and Private Policy Intersection to Ameliorate Forest Challenges in Southeast Asia.” Forest Policy and Economics, Emerging Economic Mechanisms for Global Forest Governance 18: 13–22. https://doi.org/10.1016/j.forpol.2011.12.005. Castrén, T. 1999. “Timber Trade and Wood Flow Study, Myanmar.” http://www.mekonginfo.org/assets/midocs/0002331- environment-timber-trade-and-wood-flow-study-myanmar.pdf. Challender, D.W.S., S. R. Harrop, and D.C. MacMillan. 2015. “Towards Informed and Multifaceted Wildlife Trade Interventions.” 96 Global Ecology and Conservation 3: 129–148. https://doi.org/10.1016/j.gecco.2014.11.010. Cheng, S. H., S. Ahlroth, S. Onder, P. Shyamsundar, R. Garside, P. Kristjanson, M. C. McKinnon, and D. C. Miller. 2017. “What is the Evidence for the Contribution of Forests to Poverty Alleviation? A Systematic Map Protocol.” Environmental Evidence 6: 10. https://doi.org/10.1186/s13750-017-0088-9 Colfer, C. J. P. 2011. “Marginalized Forest Peoples’ Perceptions of the Legitimacy of Governance: An Exploration.” World Development 39: 2147–2164. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2011.04.012. Connette, K. L. 2016. Mining in Myanmar: Remote Sensing of Mining Change between 2002 and 2015. Yangon: ALARM. Cornish, G., and V. Vivoda. 2016. “Myanmar’s Extractive Industries: An Institutional and Regulatory Assessment.” The Extractive Industries and Society 3: 1075–1083. https://doi.org/10.1016/j.exis.2016.08.002. Cowling, P., K. DeValue, and K. Rosenbaum. 2014. Assessing Forest Governance: A Practical Guide. Washington, DC: PROFOR and FAO. D’Arrigo, R., J. Palmer, C. C. Ummenhofer, N. N. Kyaw, and P. Krusic. 2011. “Three Centuries of Myanmar Monsoon Climate Variability inferred from Teak Tree Rings.” Geophysical Research Letters 38. https://doi.org/10.1029/2011GL049927. Dong, M., and J. He. 2018. “Linking the Past to the Future: A Reality Check on Cross-border Timber Trade from Myanmar (Burma) to China.” Forest Policy and Economics 87: 11–19. https://doi.org/10.1016/j.forpol.2017.11.002. ECDF. 2016. Our Customary Lands: Community Based Sustainable Natural Resource Management in Burma. Yangon: Ethnic Community Development Forum. Ei Ei Toe Lwin. 2011. “Villagers Shun Community Forest Plan.” The Myanmar Times. https://www.mmtimes.com/national- news/1865-villagers-shun-community-forest-plan.html EIA (Environmental Investigation Agency). 2014. Data Corruption: Exposing the True Scale of Logging in Myanmar [WWW Document]. http://www.illegal-logging.info/sites/default/files/EIA-Data-Corruption-FINAL.pdf (accessed 10.23.14). ———. 2015. Organised Chaos: The Illicit Overland Timber Trade between Myanmar and China. London: Environmental Investigation Agency. ———. 2019. State of Corruption: The top-level conspiracy behind the global trade in Myanmar’s stolen teak. London: Environmental Investigation Agency. Eleven Myanmar. 2015. “700 ‘Corrupt’ Forestry Officials Targeted.” Eleven Media Group, Myanmar. Elson, D. 2016. Strategic support for Community Forestry Enterprise development (unpublished: Pyoe Pin, Yangon). Ellison, D., C. E. Morris, B. Locatelli, D. Sheil, J. Cohen, D. Murdiyarso, V. Gutierrez, M. Noordwijk, I.F. van, Creed, J. Pokorny, D. Gaveau, D. V. Spracklen, A. B. Tobella, U. Ilstedt, A. J. Teuling, S. G. Gebrehiwot, D. C. Sands, B. Muys, B. Verbist, E. Springgay, Y. Sugandi, and C. A. Sullivan. 2017. “Trees, Forests, and Water: Cool Insights for a Hot World.” Global Environmental Change 43: 51–61. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2017.01.002. Emerton, L., and Y. M. Aung. 2013. The Economic Value of Forest Ecosystem Services in Myanmar and Options for Sustainable Financing. Yangon: International Management Group. Enters, T. 2017. Drivers of Deforestation and Forest Degradation in Myanmar. Yezin: UNREDD/Myanmar Programme. Estoque, R. C., S. W. Myint, C. Wang, A. Ishtiaque, T. T. Aung, L. Emerton, M. Ooba, Y. Hijioka, M. S. Mon, Z. Wang, and C. Fan. 2018. “Assessing Environmental Impacts and Change in Myanmar’s Mangrove Ecosystem Service Value due to Deforestation (2000–2014).” Global Change Biology 24: 5391–5410. https://doi.org/10.1111/gcb.14409. FAO (Food and Agriculture Organization). 1996. The National Training Workshop on Woodfuel Trade in Myanmar. Bangkok: FAO. ———. 2015. Global Forest Resources Assessment 2015 - Myanmar Country Report. Rome: FAO. ———. 2016a. Data Book with the Results of the Project “Strengthening Myanmar’s National Forest Monitoring System – Land Use Assessment and Capacity Building” (TCP/MYA/3501). FAO. ———. 2016b. Forty years of community-based forestry - A review of its extent and effectiveness. Forestry Paper No. 176. Food and Agriculture Organisation of the United Nations (FAO), Rome. http://www.fao.org/3/a-i5415e.pdf FAO (Food and Agriculture Organization) and PROFOR. 2011. Framework for Assessing and Monitoring Forest Governance. Rome: FAO. Feurer, M., D. Gritten, and M. Than. 2018. “Community Forestry for Livelihoods: Benefiting from Myanmar’s Mangroves.” Forests 9: 150. https://doi.org/10.3390/f9030150. 97 Foran, T., L. Kiik, S. Hatt, D. Fullbrook, A. Dawkins, S. Walker, and Y. Chen. 2017. “Large Hydropower and Legitimacy: A Policy Regime Analysis, applied to Myanmar.” Energy Policy 110: 619–630. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2017.08.043. Forest Trends. 2013. Tackling Timber Regulations: A Guide for Myanmar. Washington, DC: Forest Trends. Forsyth, T., 2018. Is resilience to climate change socially inclusive? Investigating theories of change processes in Myanmar. World Development 111, 13–26. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2018.06.023 Freudenthal, E., 2017. Burning down the house: Myanmar’s destructive charcoal trade. Mongabay Environmental News. Giri, C., E. Ochieng, L. L. Tieszen, Z. Zhu, A. Singh, T. Loveland, J. Masek, and N. Duke. n.d. “Status and Distribution of Mangrove Forests of the world using Earth Observation Satellite Data.” Global Ecology and Biogeography 20: 154–159. https://doi. org/10.1111/j.1466-8238.2010.00584.x. Giri, C., Z. Zhu, L. L. Tieszen, A. Singh, S. Gillette, and J. A. Kelmelis. 2007. “Mangrove Forest Distributions and Dynamics (1975–2005) of the Tsunami-Affected Region of Asia†.” Journal of Biogeography 35: 519–528. https://doi.org/10.1111/ j.1365-2699.2007.01806.x. Global Witness. 2015. Jade: Myanmar’s “Big State Secret.” London: Global Witness. GoM (Government of Myanmar). 1995. Forest_Policy - Republic of the Union of Myanmar. ———. 2008. Constitution of the Republic of the Union of Myanmar. ———. 2017. Citizen’s Budget 2017–2018. Gordon, S., Mortimer, K., Grigg, J., and J. Balmes. 2017. “In Control of Ambient and Household Air Pollution - How Low should We Go?” The Lancet Respiratory Medicine 5: 918–920. https://doi.org/10.1016/S2213-2600(17)30393-4. Gritten, D., S. R. Lewis, G. Breukink, K. Mo, D. T. T. Thuy, and E. Delattre. 2019. “Assessing Forest Governance in the Countries of the Greater Mekong Subregion.” Forests 10 (1): 47. Hamilton, S. E., and D. Casey. 2016 “Creation of a High Spatio-temporal Resolution Global Database of Continuous Mangrove Forest Cover for the 21st Century (CGMFC-21).” Global Ecology and Biogeography 25: 729–738. https://doi.org/10.1111/ geb.12449. Harvard, CID. 2018. The Atlas of Economic Complexity [WWW Document]. http://atlas.cid.harvard.edu/ explore/?country=143&partner=undefined&product=undefined&productClass=SITC&startYear=undefined&target= Product&year= 2016 (accessed May 17, 2018). Heinimann, A., O. Mertz, S. Frolking, A. E. Christensen, K. Hurni, F. Sedano, L. P. Chini, R. Sahajpal, M. Hansen, and G. Hurtt. 2017. “A Global View of Shifting Cultivation: Recent, Current, and Future Extent.” PLOS ONE 12: e0184479. https://doi. org/10.1371/journal.pone.0184479. Hoare, A. 2015. Tackling Illegal Logging and the Related Trade. London: Chatham House. Hong, E. 2017. “Scaling Struggles over Land and Law: Autonomy, Investment, and Interlegality in Myanmar’s Borderlands.” Geoforum 82: 225–236. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2017.01.017. Hougen, H. P., H. D. Petersen, J. Lykke, M. Mannstaedt, and B. Ussing. 2000. "Death and Injury caused by Land Mines in Burma.” Science and Justice 40: 21–25. https://doi.org/10.1016/S1355-0306(00)71929-0. Htun, K. 2009. Myanmar Forestry Outlook Study. Rome: FAO. IASC (Inter-Agency Standing Committee) and European Commission. 2019. (accessed February 25, 2019) http://www.inform- index.org/Portals/0/InfoRM/2019/Inform%202019%20WEB%20spreads%20(3).pdf?ver=2019-02-07-113610-123. Irrawaddy. 2019. ‘143,000 Tons of trafficked timber seized’ https://www.irrawaddy.com/news/burma/143k-tons-trafficked- timber-seized-3-years.html KCSN. 2018. Analysis-Paper - Ongoing Burma Army Logging Threatens Peace Efforts in Karenni State. Kenney-Lazar, M., G. Wong, H. Baral, and A. J. M. Russell. 2018. “Greening Rubber? Political Ecologies of Plantation Sustainability in Laos and Myanmar.” Geoforum 92: 96–105. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2018.03.008. Khaine, I., S. Y. Woo, M. Kwak, S. H. Lee, S. M. Je, H. You, T. Lee, J. Jang, H. K. Lee, H. C. Cheng, J. H. Park, E. Lee, Y. Li, H. Kim, J. K. Lee, and J. Kim. 2018. “Factors Affecting Natural Regeneration of Tropical Forests across a Precipitation Gradient in Myanmar.” Forests 9: 143. https://doi.org/10.3390/f9030143. KNU (Karen National Union). 2015a. Forest Policy - Karen National Union [WWW Document]. http://karennationalunion.net/ index.php/burma/departments/forestry (accessed July 11, 2018). ———. 2015b. Land Policy - Karen National Union. 98 KWAT. 2018. “Burma Army Commits War Crimes against Kachin IDPs: Blocking Access to Refuge, Using as Human Shields and Minesweepers, Indiscriminate Shelling, Looting | Kachin Women’s Association Thailand.” http://kachinwomen.com/ burma-army-commits-war-crimes-against-kachin-idps-blocking-access-refuge-using-human-shields-minesweepers- indiscriminate-shelling-looting/ (accessed July 14, 2018). Leimgruber, P., Kelly, D.S., Steininger, M.K., Brunner, J., Müller, T., Songer, M., 2005. Forest cover change patterns in Myanmar (Burma) 1990–2000. Environmental Conservation 32, 356–364. https://doi.org/10.1017/S0376892905002493 Lim, C. L., G. W. Prescott, J. D. T. De Alban, A. D. Ziegler, and E. L. Webb. 2017. “Untangling the Proximate Causes and Underlying Drivers of Deforestation and Forest Degradation in Myanmar: Forest Degradation in Myanmar.” Conservation Biology 31: 1362–1372. https://doi.org/10.1111/cobi.12984. LIOH. 2015. Destroying People’s Lives: The Impact of Land Grabbing on Communities in Myanmar. Yangon: Land In Our Hands Network. Liu, J. 2016. “Economic Contribution of Non-timber Forest Products (NTFPs) to Rural Livelihoods in the Tharawady District of Myanmar.” International Journal of Sciences 2: 12–21. https://doi.org/10.18483/ijSci.904. Lin, T., K. T. Htun, D. Gritten, and A. Martin. 2019. “Contribution of Community Forestry to Climate Change Adaptation: Examples from the Dry Zone of Myanmar.” Paper submitted to International Forestry Review. Macintosh, D. J. 2016. Meinmahla Kyun Wildlife Sanctuary Conservation Programme. Yangon: FFI. Forestry Report of an Advisory Mission. IIED/FFF/Forest Connect. Maraseni, T. N., N. Bhattarai, B. S. Karky, T. Cadman, N. Timalsina et al. 2019. “An Assessment of Governance Quality for Community-based Forest Management Systems in Asia: Prioritisation of Governance Indicators at Various Scales.” Land Use Policy 81: 750–761. Maung, M. 1996. “The Burmese Approach to Development: Economic Growth without Democratization.” Journal of Asian Economics 7: 97–129. https://doi.org/10.1016/S1049-0078(96)90036-6. Mehta, L., G. J. Veldwisch, and J. Franco. 2012. “Water Grabbing? Focus on the (Re)appropriation of Finite Water Resources.” Water Alternatives 5: 15. Milton, A. H., M. Rahman, S. Hussain, C. Jindal, S. Choudhury, S. Akter, S. Ferdousi, T. A. Mouly, J. Hall, and J. T. Efird. 2017. “Trapped in Statelessness: Rohingya Refugees in Bangladesh.” International Journal of Environmental Research and Public Health 14: 942. https://doi.org/10.3390/ijerph14080942. Ministry of Forestry. 1995. Myanmar Forest Policy. Ministry of Health, Department of Traditional Medicine. n.d. Medicinal Plants Of Myanmar. Yangon: Ministry of Health. Ministry of Information. 2017. Pyidaungsu Accord. Ministry of Planning and Finance. 2016. Myanmar Statistical Yearbook 2016. Nay Pyi Taw: Government of the Republic of the Union of Myanmar. Moe Aung, M. 2017. “Myanmar Ponders Ways to Make Bamboo Forests More Profitable.” The Myanmar Times. MOECAF (Ministry of Environmental Conservation and Forestry). 2011a. Forestry in Myanmar. ———. 2015. Myanmar National Biodiversity Strategic Action Plan 2015-2020. Nay Pyi Taw: MOECAF. Mon, M. S., N. Mizoue, N. Z. Htun, T. Kajisa, and S. Yoshida. 2012. “Factors Affecting Deforestation and Forest Degradation in Selectively Logged Production Forest: A Case Study in Myanmar.” Forest Ecology and Management 267: 190–198. https://doi.org/10.1016/j.foreco.2011.11.036. MONREC (Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation). 2018. Forest Reference Emission Level (FREL) of Myanmar (Submission to UNFCCC). Nay Pyi Taw. MONREC (Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation)/IUCN/MFF. 2016. National Strategy and Action Plan (Coastal Zone and Mangroves). Nay Pyi Taw: MONREC. MRBEA (Myanmar Rattan and Bamboo Entrepreneurs Association). 2015. Myanmar Bamboo Sector Competitiveness Study. Yangon: MRBEA. Myanmar Environmental Rehabilitation-conservation Network (MERN). 2015. Project for Coastal Livelihood and Environmental Assets Restoration in Rakhine (CLEARR) Final Report. Yangon: MERN. Myanmar Peace Monitor. n.d. Ethnic Grievances [WWW Document]. http://mmpeacemonitor.org/background/ethnic- grievances (accessed May 17, 2018). 99 Myanmar Extractive Industries Transparency Initiative (MEITI) Report for the Period April 2015–March 2016, Forestry Sector. MEITI 2019. Myat Moe Aung. 2018. “Govt Allows Exports of Raw Timber Produced in Private Plantations.” The Myanmar Times, July 9, 2018. Myint Aung, U. 2007. “Policy and Practice in Myanmar’s Protected Area System.” Journal of Environmental Management 84: 188–203. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2006.05.016. National Reconciliation and Peace Centre. 2017. 27 points signed as part of Pyidaungsu Accord. http://www.nrpc.gov.mm/ en/node/226 NEPCon. 2013. Myanmar Forest Legality Analysis. Copenhagen: NEPCon. Nijman, V., and C. R. Shepherd. 2015. “Trade in Tigers and Other Wild Cats in Mong La and Tachilek, Myanmar - A Tale of Two Border Towns.” Biological Conservation 182: 1–7. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2014.10.031. Nijman, V., M. X. Zhang, and C. R. Shepherd. 2016. “Pangolin Trade in the Mong La Wildlife Market and the Role of Myanmar in the Smuggling of Pangolins into China.” Global Ecology and Conservation 5: 118–126. https://doi.org/10.1016/j. gecco.2015.12.003. Peluso, N. L. 1994. Rich Forests, Poor People. Berkeley: UCP. Phelps, J., and E. L. Webb. 2015. “ ‘Invisible’ Wildlife Trades: Southeast Asia’s Undocumented Illegal Trade in Wild Ornamental Plants.” Biological Conservation 186: 296–305. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2015.03.030. Prescott, G. W., W. J. Sutherland, D. Aguirre, M. Baird, V. Bowman, J. et al. 2017. “Political Transition and Emergent Forest- Conservation Issues in Myanmar.” Conservation Biology 31: 1257–1270. https://doi.org/10.1111/cobi.13021. Raitzer, D., Samson, J.N., Nam, K.-Y. 2015. Achieving Environmental Sustainability in Myanmar (SSRN Scholarly Paper No. ID 2709328). Social Science Research Network, Rochester, NY. REACH. 2015. A Socio-ecological Assessment of Mangrove Areas in Sittwe, Pauktaw, Minbya and Myebon Townships, North Rakhine State. Assessment Report. REACH, Geneva, Switzerland. http://www.reachresourcecentre.info/system/files/ resource-documents/myanmar_sea_report_nov2015.pdf RECOFTC. 2018. Scaling Up Community Forestry in Myanmar (SUComFor). Final Report. RECOFTC - The Center for People and Forests. Bangkok, Thailand. Richards, D. R., and D. A. Friess. 2016. “Rates and Drivers of Mangrove Deforestation in Southeast Asia, 2000–2012.” PNAS 113: 344–349. https://doi.org/10.1073/pnas.1510272113. Romijn, E., C. B. Lantican, M. Herold, E. Lindquist, R. Ochieng, A. Wijaya, D. Murdiyarso, and L. Verchot. 2015. “Assessing Change in National Forest Monitoring Capacities of 99 Tropical Countries.” Forest Ecology and Management, Changes in Global Forest Resources from 1990 to 2015 352: 109–123. https://doi.org/10.1016/j.foreco.2015.06.003. Rustad, S. C. A., J. K. Rød, W. Larsen, and N. P. Gleditsch. 2008. “Foliage and Fighting: Forest Resources and the Onset, Duration, and Location of Civil War.” Political Geography 27: 761–782. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2008.09.004. RRI. 2015. “Who Owns the World’s Land?” Rights & Resources Initiative, Washington D.C. Sampson, C., J. McEvoy, Z. M. Oo, A. M. Chit, A. N. Chan, D. Tonkyn, P. Soe, M. Songer, A. C. Williams, K. Reisinger, G. Wittemyer, and P. Leimgruber. 2018. “New Elephant Crisis in Asia—Early Warning Signs from Myanmar.” PLOS ONE 13: e0194113. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0194113. Saw, A .A., and M. Kanzaki. 2015. “Local Livelihoods and Encroachment into a Mangrove Forest Reserve: A Case Study of the Wunbaik Reserved Mangrove Forest, Myanmar.” Procedia Environmental Sciences, The 5th Sustainable Future for Human Security (SustaiN 2014) 28: 483–492. https://doi.org/10.1016/j.proenv.2015.07.058. Sein Win Tun, K., J. Di Stefano, and L. Volkova. 2016. “Forest Management Influences Aboveground Carbon and Tree Species Diversity in Myanmar’s Mixed Deciduous Forests.” Forests 7: 217. https://doi.org/10.3390/f7100217. Shan, Kachin, Chin leaders, and the Government of Myanmar. 1947. The Panglong Agreement. Shimizu, K., O. S. Ahmed, R. Ponce-Hernandez, T. Ota, Z. C. Win, N. Mizoue, and S. Yoshida, S. 2017. “Attribution of Disturbance Agents to Forest Change Using a Landsat Time Series in Tropical Seasonal Forests in the Bago Mountains, Myanmar.” Forests 8: 218. https://doi.org/10.3390/f8060218. Shyamsundar, P., S. Ahlroth, P. Kristjanson, and S. Onder. n.d. Understanding Forests’ Contribution to Poverty Alleviation: A Framework for Interventions in Forested Areas. Policy Research Working Paper 8462, World Bank Group, Washington, DC. 100 Smith, M. 2011. State of Strife: The Dynamics of Ethnic Conflict in Burma, Policy Studies. East-West Centre, Washington, DC. Smithsonian Institute. 2003. A Checklist of the Trees, Shrubs, Herbs, and Climbers of Myanmar. Contributions from the United States National Herbarium. Washington, DC: Smithsonian Institute. Sovacool, B. K. 2013. “Confronting Energy Poverty behind the Bamboo Curtain: A Review of Challenges and Solutions for Myanmar (Burma).” Energy for Sustainable Development 17: 305–314. https://doi.org/10.1016/j.esd.2013.03.010. Springate-Baginski, O. 2017. “Rethinking Shifting Cultivation in Myanmar: Policies for Sustainable Upland Livelihoods and Food Security.” (pp. 226-241) In Shifting Cultivation Policies: Balancing Environmental and Social Sustainability, edited by Malcom Cairns. Wallingford: CABI. Springate-Baginski, O., and M. M. Than. 2011. Community Forestry in Myanmar: Some Field Realities. Yangon: ECCDI/UEA. Springate-Baginski, O., A. K. Thein, A. Neil, W. M. Thu, and F. Doherty. 2014. “Democratising Timber: An Assessment of Myanmar’s Emerging ‘Forest Law Enforcement, Governance and Trade’ (FLEGT) Process.” Forest Policy and Economics. https://doi.org/10.1016/j.forpol.2014.09.004. Sunderland, T., R. Achdiawan, A. Angelsen, R. Babigumira, A. Ickowitz, F. Paumgarten, V. Reyes-García, and G. Shively. 2014. Challenging Perceptions about Men, Women, and Forest Product Use: A Global Comparative Study. World Development, Forests, Livelihoods, and Conservation 64, S56–S66. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2014.03.003. Swiss Reinsurance Company Ltd. 2009. "Natural catastrophes and man-made disasters in 2008: North America and Asia suffer heavy losses" p. 24. https://www.preventionweb.net/files/8841_Sigma22009e.pdf. Tantipisanuh, N., T. Savini, P. Cutter, and G. A.Gale. 2016. “Biodiversity Gap Analysis of the Protected Area System of the Indo-Burma Hotspot and Priorities for Increasing Biodiversity Representation.” Biological Conservation 195: 203–213. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2015.12.043. Tint, K., O. Springate-Baginski, and M. K. K. Gyi. 2011. Community Forestry in Myanmar: Progress and Potentials. Yangon: ECCDI/UEA. Tint, K., O. Springate-Baginski, D. Macqueen, and M. K. K. Gyi. 2014. Unleashing the Potential of Community Forest Enterprises in Myanmar. Edinburgh: International Institute for Environment and Development. TNI (TransNational Institute). 2017. Beyond Panglong: Myanmar’s National Peace and Reform Dilemma (Myanmar Policy Briefing series). TNI, Amsterdam/Yangon. Tordoff, A. W., M. R. Bezuijen, J. W. Duckworth, J. R. Fellowes, K. Koenig, E. H. B. Pollard, and A. G. Royo. 2011. Ecosystem Profile - Indo-Burma Biodiversity Hotspot. Washington, DC: Critical Ecosystem Partnership Fund. Treue, T., O. Springate-Baginski, and K. Htun. 2016. Legally and Illegally Logged Out: An Analysis of Land Use Change in Myanmar’s Forest Sector. Yangon: ALARM/EcoDev. The Asia Foundation. 2017. “The Contested Areas of Myanmar.” The Asia Foundation, Yangon. UN Comtrade. 2018. International Trade Statistics [WWW Document]. https://comtrade.un.org/data (accessed May 17, 2018). UNDP (United Nations Development Programme). 2013. A Regional Perspective on Poverty in Myanmar. Yangon: UNDP. Unocha, V. 2018. Myanmar Humanitarian Needs Overview. Yangon: UN Humanitarian Team. UNODC. 2015. Criminal Justice Response to Wildlife and Forest Crime in Myanmar - A Rapid Assessment. United Nations Office on Drugs and Crime. Vicol, M., B. Pritchard, and Y. Y. Htay. 2018. “Rethinking the Role of Agriculture as a Driver of Social and Economic Transformation in Southeast Asia’s Upland Regions: The View from Chin State, Myanmar.” Land Use Policy 72: 451–460. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2018.01.009. Webb, E. L., N. R. A. Jachowski, J. Phelps, D. A. Friess, M. M. Than, and A. D. Ziegler. 2014. “Deforestation in the Ayeyarwady Delta and the Conservation Implications of an Internationally-engaged Myanmar.” Global Environmental Change 24: 321–333. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2013.10.007. Weber, S. J., L. Keddell, and M. Kemal. 2014. Myanmar Ecological Forecasting: Utilizing NASA Earth Observations to Monitor, Map, and Analyze Mangrove Forests in Myanmar for Enhanced Conservation. Hampton: NASA. Whittle, M. J. 2017. Evaluation of the Dry Zone Greening Department 1997–2017. Nay Pyi Taw: DZGD. 101 Win, Z. C., N. Mizoue, T. Ota, T. Kajisa, S. Yoshida, T. N. Oo, and H. Ma. 2018. “Differences in Consumption Rates and Patterns between Firewood and Charcoal: A Case Study in a Rural Area of Yedashe Township, Myanmar.” Biomass and Bioenergy 109: 39–46. https://doi.org/10.1016/j.biombioe.2017.12.011. Woods, K. 2010. Community Forestry in Cease-Fire Zones in Kachin State, Northern Burma: Formalizing Collective Property in Contested Ethnic Areas. Siem Reap: CAPRi. ———. 2013. Timber Trade Flows and Actors in Myanmar: The Political Economy of Myanmar’s Timber Trade. Washington DC: Forest Trends. World Bank Group. 2015. Myanmar Empowering People for Inclusive Growth: Myanmar Country Partnership Framework for the Period 2015–2017. World Bank. https://doi.org/10.1596/23129. World Bank. 2017. An Analysis of Poverty in Myanmar. Yangon. ———. 2018. “Myanmar Economic Monitor: Navigating Risks (English).” Myanmar Economic Monitor. Washington, DC: World Bank Group. Zhang, M., A. Gouveia, T. Qin, R. Quan, and V. Nijman. 2017. “Illegal Pangolin Trade in Northernmost Myanmar and its Links to India and China.” Global Ecology and Conservation 10: 23–31. https://doi.org/10.1016/j.gecco.2017.01.006. Zin, W. Y. L., P. Teartisup, and P. Kerdseub. 2019. “Evaluating Traditional Knowledge on Climate Change (TKCC): A Case Study in the Central Dry Zone of Myanmar.” Environment and Natural Resources Journal 17: 1–29. https://doi.org/10.32526/ ennrj.17.2.2019.09 . 102