‫‪91525‬‬ ‫په افغانستان کې دنړيوال بانک د ګروپ فعاليتونه‬ ‫د کال ‪ ١٣٨٨‬د‬ ‫مرغومی مياشت‬ ‫درې ميـــــــاشتنــــــۍ خپرونه‬ ‫پيژندنه‪:‬‬ ‫په افغانستان کې د نړيوال بانك فعاليتونه‬ ‫افغانستان له ننګونونو او چيلينجونو ډك يو ب ل ك ال ھ م تي ر ك ړ‪ .‬د ‪ ٢٠٠٩‬م يالدي ك ال پ ه‬ ‫پ ه افغانس تان ك ې دنړي وال بان ك دروان و‬ ‫‪‬‬ ‫اوږدو كې دھيواد امنيتي حالت په څرګنده توګه الپسې په خرابي دو ش و او دملګ رو ملتون و‬ ‫فع اليتونو پ روژو مجم وعي ژمن ې د ‪٢٠١٠‬‬ ‫دارقامواو شميرو پر بنس ټ د ‪ ٢٠٠٩‬م يالدي ك ال پ ه ل ومړۍ نيم ايي ك ې ن اامنۍ د ‪٢٠٠٨‬‬ ‫م يالدي ك ال دجن وري ترمياش تې پ ورې‬ ‫م يالدي ك ال دل ومړۍ نيم ايي پ ه پرتل ه پ ه س لو ك ې ش اوخوا ‪۴۵‬زي اتوالى مون دلى دى‪ .‬د‬ ‫د‪٢۴‬پ روژو ل ه الرې ‪٨٨۶‬ميليون ه ډال رو ت ه‬ ‫‪ ١٣٨٨‬لمري ز ك ال دزم ري دمياش تې پ ه ‪ ٢٩‬نيټ ه افغان ان دراى وركول و ص ندوقونو ت ه‬ ‫رسيږي‪.‬‬ ‫دنړيوالې مالي ادارې پانګې اچونې پ ه ش پږو‬ ‫‪‬‬ ‫والړل او خپ ل ول س مش ر )جمھ وررئيس( ي ې د دوي م ځ ل ل ه پ اره ددې ھي واد پ ه ت اريخ‬ ‫كمپنيو كې له‪٩٠‬ميليونه ډالرو څخه زياتيږي‪.‬‬ ‫وټاك ه‪ .‬البت ه دټولټ اكنو پروس ه او دھغ ې پ ايلې )نتيج ې( پ ه ي وه ډي ره بح ث راپ ارونكې او‬ ‫‪٣١‬تمويلونك و د ‪ ٢٠٠٢‬م څخ ه د‪٢٠٠٩‬‬ ‫‪‬‬ ‫جنجالي مسئله تبديل شول‪ ،‬چ ې دول ت ي ې دې ت ه اړيوس ت چ ې دخپ ل مش روعيت پوښ تنه‬ ‫م يالدي ك ال دن وامبرتر ‪٢١‬نيټ ې پ ورې ل ه‬ ‫‪٣،۴‬ميلي ارد ډال رو څخ ه زي ات دافغانس تان‬ ‫دافغانانو ترمينځ په جدي توګه حل كړي‪ .‬دډيرى پيچلې او كړكيچنې اوضاع او حالت سره‬ ‫دبي ارغونې دص ندوق ل ه الرې ل ه افغانس تان‬ ‫سره افغانستان دكتنې وړ السته راوړنې ھم لرلې‪،‬چې په ھغو كې ډيرې مھمې ي ې عب ارت‬ ‫س ره ژمن ه ك ړې ده‪ ،‬چ ې دغ ه مرس تې پ ه‬ ‫دي له‪ :‬اوس دښوونځيو دھلكانو او نجونو شمير ددې ھي واد پ ه ت اريخ ك ې ل ه ب ل ھروخ ت‬ ‫عم ده ډول د دول ت دب ودجې ع ادي لګښ تونه‬ ‫تموي ل كړي‪،‬اوپ ه نتيج ه ك ې ي ې داص ندوق‬ ‫څخه زيات شوي دي‪ ،‬دماشومانو دمړينې ان دازه ھ م تري وه ح ده راښ كته ش وې ده‪ ،‬زي اتره‬ ‫دافغانس تان د دولت ي ب ودجې پ ه س تر‬ ‫افغانانو په ځ انګړې توګ ه ښ ځو روغتي ايي خ دمتونو ت ه زيات ه الس رس ي پي دا ك ړې ده او‬ ‫تمويلونكي بدل كړى دى‪.‬‬ ‫دكليو دپرمختيا دولتي پروګ رام د ټ ول ھي واد پ ه زرګون و كلي و ك ې دكتن ې وړ پرمختګون ه‬ ‫ل ه ‪٣۴٨١٢‬څخ ه زي اتې كلي والې زيربن ايي‬ ‫‪‬‬ ‫ترسره كړي دي‪ .‬س ربيره پ ردې چ ې دب ودجې جوړول و پروس ې ډي ره پياوړتي ا مون دلې او‬ ‫پ روژې دس يمې دپرمختي ا ش وراګانو ت ر‬ ‫څارنې الندې بشپړې شوې دي‪.‬‬ ‫دمالي ادارې او تداركاتو په برخه كې دكتنې وړ ښه وال ى راغل ى او څرګن د ش وې دى‪ .‬ل ه‬ ‫ل ه ‪ ۴٣۴٠٠٠‬څخ ه زي اتو اړمن و او مس تحق‬ ‫‪‬‬ ‫دې ټولو سره سره دورځ تروځې زياتيدونكې ناامنۍ ‪ ،‬دنشه يي توكو )مخدراتو( دتولي د او‬ ‫وګ ړو )چ ې پ ه س لوكې ‪۶٠‬ښ ځې تش كيلوي(‬ ‫پراخه فساد‪ ،‬چ ې دي و س تر خن ډ او چلي نج پ ه توګ ه د دول ت پ ه وړان دې واق ع دى ‪ ،‬س ترې‬ ‫دافغانس تان پ ه ‪٢٧‬واليتون و ك ې دكوچني و‬ ‫پورونو له خدمتونو څخه ګټه اخيستې ده‪.‬‬ ‫انديښنې شتون لري‪ .‬ھمدارنګه په كليدي برخو كې‪ ،‬چې په ودې او دوګ ړو پ ه ك ار اچول و‬ ‫ل ه ‪٩۵٢۴‬څخ ه زي اتې دښ وونځيو ش وراګانې‬ ‫‪‬‬ ‫منتج كيږي‪ ،‬تراوسه ھم ډيرې ستونزې پرځاى پاتې دي‪ .‬دفساد داندازې په ھكله د شفافيت‬ ‫تاس يس ش وي دي‪،‬ترڅ وچې دښ وونځيو د‬ ‫او روڼوالى دنړيوالې ادارې له خ وا دك الني رپ وټ ل ه مخ ې افغانس تان پ ه فس اد كك ړ دوي م‬ ‫وداني و دجوړول و او بيارغونې‪،‬باكيفيت ه‬ ‫اسانتياوو لكه‪ ،‬تدريس او درس ي م وادو ت ه د‬ ‫ھيواد په توګه پيژندل شوى دى‪.‬‬ ‫الس رس ۍ ل ه بھي ر څخ ه څارن ه او نظ ارت‬ ‫وكړي‪.‬‬ ‫پ ه پ ام ك ې دي چ ې ي و نړي وال كنف رانس دافغانس تان پ ه ھكل ه د ‪٢٠١٠‬م يالدي دجن وري‬ ‫دپنځ و افغ اني پوھنتونون و او ات و نړيوال و‬ ‫‪‬‬ ‫دمياشتې په ‪٢٨‬نيټه دلندن په ښاركې جوړ شي‪ .‬دانګلستان ھيواد ددې كنفرانس كوربه توب‬ ‫پوھنتونون و ت رمينځ دھمك ارۍ ي وولس ت ړون‬ ‫ليكون ه الس لي ك ش وي دي‪ ،‬چ ې دھغ و‬ ‫پرغاړه لري او داسې ھيل ه كي ږي چ ې د نړي والې ټ ولنې او نړيوال و ادارو اس تازي پ ه دې‬ ‫پراس اس ددې پوھنتونون و اساس ي فعاليتون ه‬ ‫غون ډه ك ې ګ ډون وك ړي‪ .‬پ ه پ ام ك ې دي چ ې دا كنف رانس دس تونزو او چيلنجون و دح ل او‬ ‫پيل شوي دي ‪.‬‬ ‫الس رس ۍ‪ ،‬پ ه ھي واد ك ې دھميش نې س ولې ‪ ،‬ثب ات دت امين او تينګښ ت پ ه چ اروكې‬ ‫ل ه ‪ ٢٠٠٣‬م يالدي ك ال څخ ه راپ دې خ وا‬ ‫‪‬‬ ‫دافغانس تان پ ه ‪١٨‬واليتون و ك ې دروغتي ايي‬ ‫دافغانستان او نړيوالې ټولنې ترمينځ ھمكاري پياوړې كړي‪.‬‬ ‫مركزونو شمير له ‪٢۴٨‬څخ ه ‪۴٢١‬روغتي ايي‬ ‫مركزون و ت ه زي اتوالې مون دلى دى‪ ،‬چ ې‬ ‫د‪١٣٨٨‬لمري ز ك ال دلين دۍ دمياش تې پ ه ‪ ٢٨‬نيټ ه ول س مش ر ك رزى خپل ه ن وې كابين ه‪،‬‬ ‫داش مير د‪٢٠٠٣‬م يالدي ك ال پ ه پرتل ه درې‬ ‫برابره زياتوالى ښيي‪.‬‬ ‫دبھرنيو چارو دوزارت نه پرته‪ ،‬ولسي جرګې ته ور وپيژندله‪ .‬ولس ي جرګ ې د دوو اوني و‬ ‫شاوخوا ‪٢٠٠٠٠‬تنو سيمه ييز روغتيايي ك ار‬ ‫‪‬‬ ‫په اوږدوكې دھر يو نوماند ) نامزد( وزير دپالنونو او تګالرو اوريدلو پروسه بش پړه ك ړه‬ ‫ك وونكي‪،‬چې نيم ايي ي ې ښ ځې تش كيلوي ‪،‬‬ ‫او دجدي دمياشتې په ‪١٣‬نيټه يې دباور راى وركړه ‪ ،‬چې په نتيجه كې يوازې اوو نوماندو‬ ‫ترښوونې او روزنې الندې ني ول ش وي او پ ه‬ ‫وزيران و ل ه ټول و ‪٢۴‬نومان دو وزيران و څخ ه وك ړاى ش ول پ ه ولس ي جرګ ه ك ې دخلك و‬ ‫ټول ھيواد كې توظيف او ګومارل شوي دي‪.‬‬ ‫دترالس ه ش ويو ارقامواوش ميرو پربنس ټ د‬ ‫‪‬‬ ‫داستازيو دباور راى ترالسه كړي‪ .‬دنوې كابينې دوړاندې كولو په وخت دافغانستان دول ت‬ ‫‪ ٢٠٠٩‬م يالدي ك ال پ ه نيم ايي ك ې دنړي وال‬ ‫پ ه پ ام ك ې ل رل چ ې دوزارتون و ش مير ل ه ‪٢۵‬څخ ه ‪٢٧‬ت ه ورزي ات ك ړي او دوه ن وي‬ ‫بانك ترتمويل الن دې پ روژو پ ه س يمو ك ې ل ه‬ ‫وزارتون ه‪ ،‬يعن ې دلي ك لوس ت زده ك ړې وزارت او ش ھيدانو او معلولين و وزارتون ه ن وي‬ ‫روغتيايي خ دمتونو څخ ه اس تفاده ل ه عش اريه‬ ‫‪ ٣‬في نفر څخه پ ه ك ال ك ې ‪١،٢۶‬ف ي نف ر ت ه‬ ‫رامينځته كړي‪ ،‬چې دغه وړانديز دولسي جرګې له خوا رد شو‪ .‬په پام ك ې دي ول س مش ر‬ ‫زياتوالى موندلى دى‪.‬‬ ‫كرزى به نوى وړانديز شوي وزيران په دې نږدې ورځو كې دباور راى ترالسه كول و ل ه‬ ‫پاره ولسي جرګې ته ورمعرفي كړي‪.‬‬ ‫د‪١٣٨٨‬لمريز ك ال دلين دۍ)ق وس( د مياش تې پ ه ‪٢۴‬نيټ ه ول س مش ر ك رزى ل ه اداري فس اد‬ ‫سره دعملي مبارزې دالرو چارو موندلو له پاره يو ملي كنفرانس په كاب ل ك ې پرانيس ت‪ .‬د‬ ‫د افغانستان له پاره دنړيوال بانك مؤقته‬ ‫تګالره )‪ ٢٠١١ -٢٠٠٩‬م كلونه(‬ ‫كنف رانس د پرانيس تلو پ ه وخ ت ك ې ول س مش ر ك رزي څرګن ده ك ړه چ ې دى دس تونزو ل ه‬ ‫اندازې څخه بشپړه خبرتي ا ل ري‪ .‬نوم وړي ووي ل‪ :‬زه پ وھيږم چ ې فس اد پ ه ټول و دولت ي او‬ ‫د افغانستان له ملي پرمختيايي تګالرې‬ ‫غير دولت ي ادارو ك ې ش تون ل ري‪ ،‬راش ئ چ ې واقعيب ين اوس و‪ .‬پراخ و او زي اتو س مونونو‬ ‫سره په سمون كې ترتيب شوې او پر دريو‬ ‫)اص الحاتو( ت ه اړتي ا ده‪،‬ترڅ و دفس اد ج رړې ل ه بيخ ه وويس تل ش ي‪ .‬دغ ه درې ورځين ې‬ ‫مشخصو ساحو والړه ده‪:‬‬ ‫كنفرانس‪ ،‬چې په ھغه كې ل ه ‪ ۴۵٠‬تن و څخ ه زي ات ددول ت ل ه درې ق واوو ‪ ،‬م دني ټ ولنې‪،‬‬ ‫دپوھنتونون و اس تادان‪ ،‬پوھ ان‪ ،‬روښ انفكران‪ ،‬ل ه كاب ل او واليتون و څخ ه او ھمدارنګ ه‬ ‫‪ -‬د دولت دظرفيت لوړتيا او داتباعو په‬ ‫دنړيوال و ادارو اس تازيو ګ ډون درل ود‪ .‬ل ه اداري فس اد دس ره دمب ارزې پ ه الر ك ې دك اري‬ ‫وړاندې دھغه حساب وركول‪ :‬بانك ددولت‬ ‫داساسي سيستمونو پياوړتيا ته دقانونمند او‬ ‫فعاليتونو دپيژندلو او داغيزناكو كړنو دترسره كولو ل ه پ اره ښ ه فرص تونه او الرې چ ارې‬ ‫باوري دولت جوړولو له پاره ديو اصل په‬ ‫برابرې كړې‪.‬دكنفرانس په پاى كې ګډون كوونكو له خوا ځين ې وړانديزون ه وړان دې ش ول‬ ‫توګه دوام وركوي‪ .‬دغه كار دعامه مالي‬ ‫چې دولت له اداري فساد سره دمبارزې په كار كې دھغ و پ ه عم ل ك ې پل ي كول و څخ ه ډاډ‬ ‫ادارې دپياوړتيا ‪ ،‬مالي پايښت او دشفافيت‬ ‫ورك ړ‪ ،‬چ ې داداري فس اد پ ه وړان دې دمب ارزې پ ه خاطردغ ه الس ته راوړن ه د دول ت ي و‬ ‫او حساب وركولو له پاره دھلو ځلو له‬ ‫لومړنې ګام ګڼل كيږي‪.‬‬ ‫الرې ترسره كيداى شي او په عين وخت‬ ‫كې داداري فساد له امله دزيانمن كيدنې‬ ‫د نړيوال بانک ګروپ مرستې‪:‬‬ ‫دنتيجو څيړنه ھم په روان كاري بھير كې‬ ‫شاملوي‪.‬‬ ‫د ‪٢٠٠٢‬م کال داپريل له مياشتې را په دې خوا نړيوال بانک له ‪ ١،٩‬ميليارده ډالرو‬ ‫څخه زيات په افغانستان کې د پرمختيايي او بيارغونې بيړنيو پروژو او څلورو‬ ‫‪ -‬د كليوالې اقتصاد وده او دكليوالي ژوند‬ ‫بودجودي فعاليتونو له پاره ژمنه کړې ده‪ .‬په دغه مرسته او مالتړ کې ‪ ١،۴۶‬ميليارده‬ ‫ښه والى‪ :‬دفوق العاده زياتو اړتياوو او‬ ‫ډالره وړيا مرستې او ‪ ۴٣۶،۴‬ميليونه ډالره بې ګټې پورونه‪،‬چې دکريډيټونو په نوم‬ ‫دملي اقتصاد دودې له پاره دكليوالي‬ ‫ياديږي‪ ،‬شامل دي‪ .‬په اوس وخت کې نړيوال بانک ‪ ٢۴‬فعالي پروژې له ‪ ٨٨۶‬ميليونو‬ ‫اقتصاد عمومي اھميت ته په پاملرنه ‪،‬‬ ‫ډالرو څخه زياتې خالصې ژمنې سره لري‪.‬‬ ‫دغربت كمښت ‪ ،‬له كليوالي اقتصاد او‬ ‫ژوند څخه مالتړ به دنړيوال بانك له پاره‬ ‫تراوسه د نړيوال بانک ترتمويل الندې يو شمير پروژې بشپړې شوي دي‪ ،‬چې په ھغو‬ ‫له سترو لومړيتوبونو څخه وي ‪ .‬له كليوالو‬ ‫پروګرامونوڅخه ھم له ترياكو څخه‬ ‫کې دښوونې او روزنې دبيارغونې ‪ ،‬عامه بيړنۍ ټول ګټې پروژې ‪ ،‬دترانسپورت‬ ‫مشروعو او اوارزښتمنو كرنيزو متبادله‬ ‫دبيارغونې او دزيربناوودبيارغونې او ھمدارنګه دروغتيا دسکټور‪ ،‬مخابراتو بيارغونه‬ ‫توليداتو داقتصادي مشوقونو دبدلون له‬ ‫او دعامه ادارې د پروژې لومړى پړاو اوھمدارنګه څلور بودجوي فعاليتونه شامل دي‪.‬‬ ‫پاره ددخول دټكي په توګه كار اخيستل‬ ‫د بشپړوشويوپروژو په ھكله دزياتو معلوماتوله پاره دې د ‪www.world‬‬ ‫كيږي‪.‬‬ ‫‪ bank.org.af‬سايټ دپروژو او پروګرامونو مخ ته مراجعه وشي‪.‬‬ ‫‪ -‬له خصوصي سكټور له ودې څخه‬ ‫د نړيوال بانک په مرستو کې ھمدارنګه دافغانستان له دولت سره ھغه مشورې ھم‬ ‫مالتړ‪ :‬نړيوال بانك ګروپ دخصوصي‬ ‫سكټور دودې او پرمختياپه وړاندې‬ ‫شاملې دي‪ ،‬چې ھغه ددولت ادارې ته دتمويلوونکو له مالي منابعو څخه داغيزناکې او‬ ‫دخنډونو او محدوديتونو دله مينځه وړلو له‬ ‫شفافې استفادې له پاره ځواک او توان ورکوي‪ .‬ھمدارنګه دنړيوال بانک مرسته‬ ‫پاره دپورونو وركولو له الرې اوھم خپلو‬ ‫داقتصادي‪،‬عامه ادارې‪ ،‬دھيواد د ټولو وګړو دحقونو دبرابرۍ‪ ،‬فقر او غربت دکمولو ‪،‬‬ ‫مشورتي كارونو ته دوام وركوي او‬ ‫دمخدره موادو له اقتصاد څخه درامينځته شويو ستونزو او دافغانستان ددولت دعامه‬ ‫ھمداسې به ځانګړې او مشخصي كړنې‬ ‫مالي ادراې په برخه كې دڅيړنې دالرو چارو ترسره کول ھم شامل دي‪ .‬نړيوال بانک‬ ‫تشخيص‪ ،‬رامينځته او ترسره كړي‪ ،‬چې‬ ‫ددولت له بودجې څخه دمالتړ له الرې داساسي اصالحاتو په تطبيق کې ‪ ،‬په ځانګړې‬ ‫دكار كسب او بوختياوو الرې چارې‬ ‫توګه دمالي چارو او عامه ادارې په برخه کې مرسته کړې ده‪ .‬نړيوال بانک دکادرونو‬ ‫برابروي‪ .‬ھمدارنګه دنړيوال بانك ګروپ‬ ‫دظرفيت دودې‪ ،‬ددولت قانونمندۍ‪ ،‬د افغانستان دولت له پاره دمنابعو دجذب او جلب په‬ ‫په سيمه ييزو شركتونو كې‪ ،‬دبانكونو په‬ ‫ګډون‪ ،‬مستقيما ً پانګه اچونه كوي او له‬ ‫برخو كې پخپل مالي مالتړ سره ددې الرې چارې برابروي چې پانګه اچونې له ملي‬ ‫ھغوى سره به دكاروبار په پراختيا كې‬ ‫لومړيتوبونو‬ ‫مرسته وكړي‪.‬‬ ‫سره ھمغږې شي‪.‬نړيوال بانک تراوسه پورې له نورو تمويلوونکو سره په ګډه په يو‬ ‫شمير سکټورونو کې‪ ،‬چې په ھغې کې ددولت مالکيت او دمرستو ھمغږي کول الزمي‬ ‫وو‪ ،‬فعاليت کړى دى‪.‬‬ ‫نړيواله مالي اداره‪ ،‬دنړيوال بانك ګروپ دخصوصي سكټور برخه‪ ،‬په افغانستان ك ې دپخ وا پ ه ش ان دپ انګې اچ ونې پ ه برخ ه ك ې خپ ل‬ ‫مالتړ ته دوام وركوي‪ .‬په اوس وخت كې دغه اداره په شپږو كمپنيو كې ون ډه ل ري‪ ،‬چ ې دھغ ې ټول ه پانګ ه ل ه ‪ ٩٠‬ميليون ه ډال رو څخ ه‬ ‫زياته ده‪ .‬دغه ونډې په مالي برخو كې)په افغانستان دكوچنيو پورونو لومړني بانك ‪ ،‬ب رك افغانس تان بان ك‪ ،‬دافغانس تان بان ك(‪،‬مخ ابراتي‬ ‫)دافغانستان ام ټي ان مخابراتي شركت( ميلمه پالنه )دكابل سرينا ھوټل( او روغتيايي )داكوميت ف اميلي روغت ون ( پانګ ه اچون ه ش وې ده‪.‬‬ ‫ھمدارنګه دغه اداره په بيالبيلو سكټورونو كې دخپلو مجموعي پروژو په الره كې خپلو ھلوځلو ته دوام وركوي‪،‬ترڅو په افغانستان ك ې‬ ‫دپانګې اچونې اندازه زياته شي‪.‬‬ ‫دنړيوالې مالي ادارې مشورتي خدمتونه دافغانستان دكوچنيو او منځنيو شركتونو وده او پرمختيا د سوداګريزې ادارې او دسوداګريزو‬ ‫د)تجارتي( مھارتونو دزده كړې پروګرام له الرې د ‪٢٠٠٩‬ميالدي كال دجون په مياشت كې په افغانستان كې ترسره شو‪ ،‬مرسته او‬ ‫مالتړ كوي‪.‬‬ ‫د ‪٢٠٠٩‬ميالدي كال دډسمبر دمياشتې په اوږدو كې دافغانستان له پاره د دزده كړې دريو معتبرو اوباوري ادارو دښوونكي او‬ ‫روزونكي دظرفيت دلوړولو په وركشاپونو كې ‪ ،‬چې نړيوالې مالي ادارې داړوندو سوداګريزو پروګرامونو دښوونكو له خوا‬ ‫دايرشوي وو‪ ،‬ګډون وكړ‪ .‬دښوونيزو پروګرامونو درې برابرونكوخپل پروګرامونه تنظيم او وړاندې كړل‪ ،‬چې دنړيوالې مالي ادارې‬ ‫داړوند ښوونيزو روزنيزو پروګرامونو دمينه والو دخوښې او منلو وړ وبلل شول‪ .‬دغه پروګرامونه دپوھې دسطحې دلوړاوي له يو‬ ‫لړ فعاليتونو سره ملګري ووچې دنړيوالې مالي ادارې دسوداګريز پروګرام‪ ،‬دمديريت ټيم او دكليدي چارواكوله خوا رامينځته شوي‬ ‫وو‪ ،‬سربيره پردې دنړيوالې مالې ادارې مشورتي خدمتونه خپلو ھمكاريو ته ‪ ،‬دبيالبيلو مالي ادارو دظرفيتونو دلوړتيا ‪ ،‬ديو منظم‬ ‫داجارې وركولو دچوكاټ درامينځټه كولو له پاره له دولت سره دمرستې او ھمدارنګه دتضميناتو او كريډيت دسيستم دتاسيس په الره‬ ‫كې مركزي بانك ته دمشورې وركولو له الرې دافغانستان دمالي سكټور دپياوړتيا له پاره دوام وركوي‪.‬‬ ‫د افغانستان دبيارغونې صندوق دنړيوالې ټولنې او افغانستان ترمينځ دګډو مرستو او ھلوځلو ديوې وسيلې په توګه په دې ھيواد کې‬ ‫دبيارغونې دغوره ھلو ځلو په توګه ګڼل کيږي‪ .‬د ‪٢٠٠٢‬م کال له لومړيو څخه راپه دې خوا ‪ ٣١‬تمويلوونکو له ‪ ٣،۴‬ميلياردو ډالرو څخه‬ ‫زيات )د‪٢٠٠٩‬م کال د نوامبر تر ‪ ٢١‬نيټې پورې( له دغه صندوق سره مرسته کړې ده ‪ ،‬چې په نتيجه کې يې دافغانستان د بيارغونې‬ ‫صندوق دافغانستان ددولت دبودجې په يوې سترې تمويلوونکې منبع )ھم دعادي بودجې او ھم دپرمختيايي پروګرامونو له پاره(بدل شوى‬ ‫دى‪ .‬له ملي پروګرامونو څخه ددغه صندوق مرستې او مالتړ‪ ،‬چې دغه پروګرامونه ددولت اجنداء په لومړيتوب کې واقع دي او‬ ‫ھمدارنګه ددولت دعادي بودجې او ملي پرمختيايي تګالرې موخو ته درسيدو په الره کې په پاليسۍ کې داصالحاتو داجندا له پاره فوق‬ ‫العاده ونډه لري‪ .‬له ‪١،٨‬ميليارد ډالرو څخه زيات دافغانستان دولت ته دلګښتونو‪ ،‬لکه د دولتي ملکي کارکوونکو دمعاشونو له پاره دعادي‬ ‫بودجې دمالتړ په خاطرورکړل شوي او تراوسه پورې دپانګه اچونې دپروژو له پاره له له يوه ميلياردو ډالرو څخه زيات برابر شوي‬ ‫دي‪.‬‬ ‫دجاپ ان دټ ولنيزې پرمختي ا ص ندوق )‪ ، (JSDF‬چ ې دنړي وال بان ک ل ه خ وا اداره کي ږي‪ ،‬دافغانس تان ل ه پ اره ي ې ي وه ځ انګړې‬ ‫کړک ۍ براب ره ک ړې ده‪ ،‬چ ې پ ه م نظم او منس جم ډول ددول ت ل ه مل ي پروګرامون و څخ ه مالت ړ ک وي‪ .‬د ‪ ٢٠٠٩‬م ک ال د دس مبر‬ ‫ت ر ‪ ٣١‬نيټ ې پ ورې ل ه افغانس تان س ره دجاپ ان دټ ولنيزې پرمختي ا دص ندوق ج اري ژمن ې ‪ ٣٢،٩‬ميليون ه ډال رو ت ه رس يږي ‪.‬‬ ‫تراوس ه پ ورې ددې ص ندوق پواس طه ي و ش مير تموي ل ش وې پ روژې بش پړې ش وي دي‪ .‬د زياتومعلوم اتو ل ه پ اره دې الن دې‬ ‫ويب پاڼې ته مراجعه وکړئ‪http://worldbank.org/4500zvf200 :‬‬ ‫د پروژو فعاليتونه‪:‬‬ ‫د عامه مالي چارو د ادارې داصالحاتو پروژه )‪ ۶٠،۴‬ميلونه ډالره وړيا مرسته(‪ :‬دڅلورګونو کړنو لړۍ ددې سبب ګرځي چې‬ ‫دافغانستان دمالي چارو دادارې له پاره يو شفاف سيستم دالرې چارې په رامينځته کيدلو سره مرسته او مالتړ وشي او له عامه منابعو‬ ‫څخه غوره استفاده تامين شي‪ .‬په پيل کې وړيا مرستې له دولتي کارکوونکو سره دتدارکاتو داجراء او دخزاينو داداره کولو په برخه کې‬ ‫دمرستې له پاره دمشورتي شرکتونو په تمويل متمرکزې وي‪ ،‬خو په نوې پروژه کې دتدارکاتو او تفتيش په برخه کې دماليې دوزارت‬ ‫دخزاينودرياست دکاري ظرفيتونو لوړتيا ته ډيره پاملرنه وراوښتې ده‪ .‬پورتنيو پروژو دعامه مالي چارو دادارې او دنوموړى چوکاټ‬ ‫دمرستندويه سيستمونو دتطبيق له پاره دعصري قوانينو داوسني چوکاټ په رامينځته کولو کې مرسته کړې ده‪ .‬په اړوندو فعاليتونو کې‬ ‫داالندې موارد شامل دي‪:‬‬ ‫د تدارکاتي چارو سالکار )مشاور(‪ :‬دتدارکاتي چارو سالکار ‪ ٨٠٨‬دولتي قراردادونه کول د ‪ ٢،١‬مليارده ډالروپه مجموعي ارزښت‬ ‫سره برابرکړل‪ .‬دتدارکاتو نوى قانون تصويب او ھم داوطلبۍ سندونه او اړوند مقررات تصويب شوي دي‪.‬‬ ‫د ت دارکاتي ظرفي ت دلوړتي ا س الکار‪ :‬دت داركاتو د چ ارو س الكار د ‪ ٨٠٨‬دولت ي ق رار داوون ه ك ول د ‪ ٢،١‬ميلي ارد پ ه مجم وعي ارزښ ت‬ ‫برابركړل‪ .‬دتداركاتو نوى قانون تصويب ‪ ،‬دداوطلبۍ اړوند مقررات ‪ ،‬سټنډرد او معياري سندونه ھم ترتيب شوي دي‪.‬‬ ‫د مالي چارو د ادارې دفعاليتونو سالکار‪ :‬دمحاسباتو توحي دي سيس تم دم الي وزارت دخزاين و پ ه رياس ت ک ې دب ودجې کنت رول او دچ ک‬ ‫صادرول د‪٢٠٠٢‬م کال داکتوبر له مياشت څخه راپدې خوا پيل شوي دي او ټولې بودجوي مع املې پ ه نوم وړي سيس تم ک ې ثب ت ش وي ‪،‬‬ ‫چې دھغې په وسيله دحکومت دمالي حالت او دبودجې داجرااءتو په اړه پخپل وخت ھراړخيز ګزارشونه رامينځته کيږي‪.‬‬ ‫دغې سيستم په كابل كې دټولو اړوندو وزارتونو او دم اليې وزارت د ‪١٨‬واليت ي رياس تونو‬ ‫د جاپان دټولنيزې پرمختيا صندوق ‪:‬‬ ‫او ځينو نورو اړوندو وزارتونو كې پراختيا موندلې او نوي پروګرامونه يې ترالس الن دې‬ ‫دجاپان دټولنيزې پرمختيا صندوق‬ ‫نيولي دي‪ ،‬ترڅو دخريدارۍ او دملكيتونو دكنترول مرسته او مالتړوشي‪.‬‬ ‫دجاپان ددولت له خوا په ‪٢٠٠٠‬م كال‬ ‫كې له ھغو فعاليتونو څخه دمالتړ‬ ‫د پلټنې او تفتيش سالکار‪ :‬دپلټنې دچارو سالکار دکنترول اوتفتيش له عمومي ادارې سره‬ ‫ديوې وسيلې په توګه رامينځته شوى‬ ‫دنړيوالې پرمختيا ادارې )‪ (IDA‬پروژو‪،‬دافغانستان دبيارغونې دامانتي صندوق دپروژو‬ ‫دى‪ ،‬چې مستقيما ً دغريبو او زيانمن‬ ‫او ھمدارنګه ددولت دبودجې او لګښتونو دټاکنې په چارو کې مرسته کړې ده‪ .‬سربيره‬ ‫شويو وګړو اړتياوو ته ځواب وايي ‪.‬‬ ‫پردې له سلو تنو څخه زيات کار کوونکي دزده کړې په بيال بيلو کورسونو‪ ،‬لکه‬ ‫دھغوى ظرفيت ته لوړتيا وربخښي او‬ ‫دکمپيوټر‪ ،‬ژبې تخنيکي تفتيش‪ ،‬دتفتيش او دمډرنو الرو او پروسو په کورسونو کې زده‬ ‫دپرمختيا په پروسه كې دھغوى‬ ‫دګډون ځواك او توان پياوړى كوي‪.‬‬ ‫کړې تر السه کړې دي‪ .‬دکنترول او تفتيش عمومي اداره په کمپيوټرونو او دزده کړې په‬ ‫نوموړى صندوق دنړيوال بانك‬ ‫نورو وسايلو سمبال ‪ ،‬دستراتيژيکي پرمختيا پالن برابرشوى او دتفتيش دنوي قانون تسويد‬ ‫پواسطه اداره كيږي‪.‬‬ ‫ھم وړانديز شوى دى‪.‬‬ ‫دجاپان دولت او نړيوال بانك موافقه‬ ‫كړې‪ ،‬چې دجاپان دټولنيزې پرمختيا‬ ‫د داخلي تفتيش د ادارې دظرفيت لوړتيا‪ :‬دماليې دوزارت دداخلي تفتيش درياست ‪،‬‬ ‫په صندوق كې يوه ځانګړې كړكۍ په‬ ‫دتفتيش دزده کړې پروګرام ترسره کوي‪ ،‬چې تراوسه پورې دماليې وزارت او نورو‬ ‫افغانستان كې له فعاليتونو څخه‬ ‫عامه اداره )‪ (١٢٠‬تنو کارکوونکو ‪ ،‬دملي دفاع وزارت د ‪٤٠‬تنو مفتيشيونو په ګډون‬ ‫دمالتړ په منظور دھيواد دبيارغونې‬ ‫دزده کړې دڅلورمياشتنيو کورسونو له الرې زده کړه ترالسه کړې ده‪.‬‬ ‫له پاره دڅو كلن مرستندويه پروګرام‬ ‫الندې سياسي‪ ،‬اقتصدي او ټولنيز‬ ‫دملي پيوستون بيړنى پروګرام )‪ ٣٠٦) (NSP‬ميليونه ډالره وړيا مرسته‪ ٥١٨ ،‬ميليونه‬ ‫ثبات رامينځته كړي‪.‬‬ ‫ډالره دافغانستان دبيارغونې دصندوق وړيا مرسته اود جاپان د ټولنيزې پرمختيا‬ ‫دصندوق ‪١٥‬ميليونه ډالره وړيا مرسته(‪ :‬دا په ټول ھيواد کې دبيارغونې دکوچنيو پروژو‬ ‫او دسيمه ييزو شوراګانو په واسطه له پرمختيايي فعاليتونو څخه د دولت مرستې او مالتړ‬ ‫يو مخکښ پروګرام دى‪ .‬نړيوال بانک دملي پيوستون دپروګرام له پاره له سترو‬ ‫تمويلوونکو منابعو څخه ګڼل کيږي‪ .‬په نورو منابعو کې دافغانستان دبيارغونې صندوق‪،‬‬ ‫دجاپان دټولنيزې پرمختيا صندوق او څو دوه اړخيزه تمويلوونکي شامل دي‪.‬‬ ‫د‪٢٠٠٣‬م کال دمى له مياشتې څخه د‪٢٠٠٩‬م کال د دسمبر ترمياشتې پورې دملي‬ ‫پيوستون پروګرام له ‪ ١٩‬ميليونو څخه زيات افغانان ترخپل پوښښ الندې راوستي دي‪.‬‬ ‫تراوسه پورې ‪ ٢٢۴٨٠‬کلي منسجم او يو موټى شوي‪ ،‬چې له دې ډلې څخه ‪ ٢٢٢٠٢‬کليو‬ ‫خپلې پرمختيايي شوراګانې ھم په برياليتوب سره ټاکلي دي‪ .‬نوموړى شوراګانې دملي‬ ‫پيوستون دپروګرام د ‪٢٩‬ھمکارو مؤسسو په وسيله رامينځته شوي ‪ ،‬چې نوموړو مؤسسو‬ ‫کلي سره متحد او يو موټى کړي‪ ،‬دشوراګانو ټاکنې او دکليو دلومړيتوبونو ټاکل دمشورو‬ ‫له الرې ‪ ،‬دپروژو په ترتيب او عملي کولو کې مرسته او ھمدارنګه دشوراګانو دغړيو‬ ‫دظرفيت دلوړولو الرې چارې برابروي‪ .‬تقريبا ً ‪ ۵٠٧٧٨‬پروژې دکليو په سطحه په نسبي‬ ‫يابشپړه توګه تمويل شوي دي‪ ،‬چې له دې ډلې څخه تراوسه شاوخوا ‪ ٣۴٨١٢‬پروژې‬ ‫دکليو په سطحه په نسبي يا بشپړه توګه تمويل شوې دي‪ .‬دکليوالو سيمو په سلو کې‬ ‫‪٨٠‬پروژې‪ ،‬لکه‪ :‬او به لګول‪ ،‬کليوال سرکونه‪ ،‬بريښنا او دڅښلو او بو تھيه کول پکې‬ ‫شاملې دي‪ ،‬چې ھغه داقتصاد دښه والي‪ ،‬ثبات او کليوالې ادارې له پاره ډيرې ضروري‬ ‫دي‪ .‬ددې پروګرام له الرې تمويل شوي دي‪ .‬دکليو پروژې چې دملي پيوستون پروګرام‬ ‫له الرې تمويليږي‪ ،‬په ټولنيزو او اقتصادي زيربناوو کې تمرکز لري او دکليوالو خلکو‬ ‫پرلومړيتوبونو والړې دي‪ .‬دتمويل شويو پروژو له ډلې څخه په سلو کې ‪٢٤‬داوبواو‬ ‫روغتيا ساتنې په برخه کې دې‪ ،‬په سلو کې ‪١٦‬داوبولګولو دسيستم دبيارغونې ‪،‬په سلو‬ ‫کې ‪٢٤‬دترانسپورتي زيربناوو )سرکونه او پلونه( په سلوکې ‪١٥‬دانرژۍ تامين )داوبو‬ ‫بريښنا کوچنۍ دستګاه ګانې او لمريزه انرژي( په سلو کې ‪ ۵‬داقتصاد دښه والي‬ ‫اودعايداتو درامينځته کول‪ ،‬په سلو کې ‪١٤‬تعليمي زيربناوې او په سلو کې ‪٢‬نورې پانګې‬ ‫اچونې جوړوي‪ .‬دافغانستان دملي پيوستون پروګرام دټول ھيواد د ‪ ٣٦٤‬ولسواليو له‬ ‫جملې څخه ‪٣٥٩‬ولسوالۍ ترخپل پوښښ الندې لري‪ .‬له ‪ ۶٨٣‬ميليونو ډالرو څخه زيات‬ ‫د بدخشان واليت ديو لرې پراته كلي دقسطونو په بڼه وړيا ثابته مرسته د ‪٢٠٠٩‬م کال د دسمبر د مياشتې تر ‪ ٢٠‬نيټې پورې‬ ‫ورکړل شوي ده‪.‬‬ ‫استوګنې دسرك په جوړولوبوخت دي‪.‬‬ ‫د ملي پيوستون پروګرام دفرعي پروژو پرتطبيق سربيره دافغانستان دکليو په سطحه‬ ‫حکومت کولو ته دپرمختيايي شوراګانو دشبکې درامينځته کولو له الرې ټينګښت ورکړي‪.‬‬ ‫دکليو پرمختيا شورا دکليو په سطحه دممثلې ادارې له نھاد څخه عبارت دي او دکلي دننه‬ ‫او د کليوترمينځ اړيکې او ھمدارنګه له دولتي ارګانونو او نورو مرستندويه مؤسسو سره‬ ‫اړيکې تشکيلوي‪ .‬پرمختيايي شوراګانې دکليوپه سطحه دشخړو او مسايلو دحل وفصل‬ ‫کولو ستره مرجع ده‪ .‬ډير معلومات په دې الندې سايټ کې شته دي‪:‬‬ ‫‪http:www.nspafghanistan.org‬‬ ‫دكندھار دښار او ډنډوولسوالۍ دسرك يو‬ ‫کليو ته دالس رسۍ ملي پروګرام )‪: (NRAP‬‬ ‫ګوښه‪ ،‬چې كليو ته دالس رسۍ دپروژې له‬ ‫په اوس وخت کې ددې پروګرام ترپوښښ الندې دوه پروژې جريان لري‪ ،‬چې دنړيوال‬ ‫خوا قير شوى دى‪.‬‬ ‫بانک له خوا تمويل او يا اداره کيږي‪ .‬ددغو روانو پروژو او نورو بشپړوشويو پروژو په‬ ‫ھکله دمعلوماتو له پاره دوورسته مخونو عنوانونو ته مراجعه وکړئ‪.‬‬ ‫د کليوالو الرو جوړولو بيړنې ملي پروګرام )‪ ١١٢) (NERAP‬ميليونه ډالره وړيا‬ ‫مرسته او د‪ ۵٠‬ميليونه ډالره دافغانستان دبيارغونې دصندوق وړيا مرسته(‪ :‬نړيوال‬ ‫بانک کليوته د الس رسۍ له پروګرام څخه خپلې مرستې او مالتړ ته دوام‬ ‫ورکوي‪.‬دکارموندنې دبيړنې پروګرام له بريالۍ بشپړتيا څخه وروسته دنړيوال بانک د‬ ‫‪٢٠٠٧‬م کال ددسمبر په ‪١٣‬نيټه کليوته دالس رسۍ دبيړنۍ پروژې له پاره د‪١١٢‬ميليونه‬ ‫دالرو په ارزښت خپله وړيا مرسته تصويب کړه‪ .‬ددې پروګرام کلي اوعمومي موخو او‬ ‫ھدفونو ته په کتنه داسې ھيله او توقع کيږي چې دغه دالس رسۍ پروګرام به دکال په ټولو‬ ‫فصلونو کې دکليو له پاره ټول اساسي خدمتونه اواسانتياوې برابرې کړي‪ ،‬ترڅو چې‬ ‫دخلکو دژوند حالت ښه شي او دھيواد اقتصاد ښه والي او وده ومومي‪ .‬د دې پروګرام‬ ‫پواسطه ددويمې درجې سرکونو دبيارغونې کار دکليو دپرمختيا دوزارت له خوا تطبيقيږي‬ ‫‪ .‬په پام کې ده چې ددې پروژې له الرې ‪١٥٤٠‬کيلو متره کليوال سرکونه او تقريبا ً‬ ‫‪٩٠٠٠‬متره دسرک دغاړې ويالې جوړې او يايې بيارغونه وکړي‪ ،‬چې دھغې په نتيجه کې‬ ‫‪ ٢،١٣‬ميليونه کاري ورځې رامينځته کړي‪ .‬د‪ ٢٠٠٩‬ميالدي کال د دسمبر د مياشتې تر‬ ‫‪٣١‬نيټې پورې ددويمې درجې سرکونو او ويالو دجوړولو د ‪ ٨٣‬قراردادونو له جملې‬ ‫څخه‪ ،‬چې پالن او توافق شوى و چې ھغه دفوايد عامې وزارت په وسيله عملي او پلي‬ ‫کړاى شي‪.‬تراوسه پورې يې ‪ ٨‬قراردادونه )‪١٣٧‬کيلو متره سرک او ‪٨٣‬متره دسرک‬ ‫دغاړو ويالې( بشپړشوي دي‪٤١ ،‬قراردادونه )‪٣٥٦‬کيلو متره سرک او ‪٥٦٣‬متره دسرک‬ ‫دغاړې ويالې(چې په جريان کې وو او ‪٣٤‬قراردادونو کار )‪٣٢٥‬کيلومتره سرک او‬ ‫‪٤١١‬متره دسرک دغاړې ويالې( دتدارک او پيل کيدو په پړاو کې دي‪ .‬د دريمې درجې‬ ‫سرکونو په برخه کې د ‪١٧٣‬قراردادونو له جملې څخه‪ ،‬چې دمخه پالن شوي وو‪ ،‬چې‬ ‫دکليو دپراختيا او پرمختيا دوزارت له خوا جوړ او عملي کړاٮشي‪ ،‬تراوسه پورې‬ ‫د‪٦٣‬قراردادونو کار )‪٢٥٥‬کيلومتره سرک او ‪٢٤١٢‬متره دسرک دغاړې ويالې( په جريان‬ ‫کې دي او ‪٣٧‬قراردادونو کار )‪٣٣٤‬کيلومتره سرک او ‪ ٦٠٢٢‬متره دسرک دغاړې‬ ‫ويالې( دتدارک او پيل کيدو په پړاو کې دي‪ .‬دفوايد عامې وزارت تقريبا ً ‪ ٨٠٤،٣٧٩‬کاري‬ ‫ورځې او دکليو دپراختيا او پرمختيا وزارت خلکو ته نږدې ‪٥٨٨،٠٢٦‬کاري ورځې‬ ‫رامينځته کړي دي‪ .‬دټولې مجموعي ‪١٠٤‬ميليونه ډالره بودجې له جملې څخه‪ ،‬چې فوايد‬ ‫عامې او دکليو دپراختيا او پرمختيا وزارتونو ته دسرکونو ‪ ،‬دسرکونو دغاړې ويالو‬ ‫دجوړولو او بيارغونې له پاره تخصيص ورکړل شوې وه‪ ،‬تراوسه پورې يې ‪٣٢،٢‬‬ ‫ميليونه ډالره مصرف شوي دي‪.‬‬ ‫د کوچنيو پورونو دښه والي او پايښت دخدمتونو دپراختيا پروژه )‪٣٠‬ميليونه ډالره وړيا‬ ‫مرسته او ‪ ١٨٣،٣‬ميليونه ډالره دافغانستان دبيارغونې دصندوق له وړيا مرسته(‪ :‬د دې‬ ‫پروژې موخه اوھدف دپايښت لرونکو کوچنيو پورونو دسکټور دودې او پرمختيا له پاره‬ ‫ددولت له ھڅو او ھلوځلو څخه مرسته او مالتړ دى‪ ،‬ترڅو چې ددې ھيواد غريبو او‬ ‫دكابل په ښار كې دكوچنيو پورونو يو بيوزلووګړو ته مناسب او انعطاف منونکي مالي خدمتونه برابرکړي‪ .‬ددې پروژې پس‬ ‫اخيستونكى دخپل پور دبيرته وركړې په منظر او شاليد ديو جامع مالي سکټور رامينځته کيدل او دھغو خنډونو او موانعو له مينځه‬ ‫وړل دي ‪،‬چې دکوچنيو پورونو سکټور داصلي پراخه مالي سيستم څخه جالکوي‪.‬‬ ‫حال كې‪.‬‬ ‫په ‪٢٠٠٣‬ميالدي کال د ھغې له پيل څخه‪ ،‬ددې پروژې له الرې له ‪ ١٧٢،٥‬ميليونه ډالره وجھو ‪ ،‬د‪ ١١٨،٢‬ميليونه ډالره پور او قرضې‬ ‫په ګډون‪ ،‬برابر شوي دي‪ .‬په اوس وخت کې دکوچنيو پورونو ‪١۵‬مؤسسې دھيواد په ‪٢٧‬واليتونو کې له ‪ ٣٠٩‬نمايندګيو سره له‬ ‫‪ ٤٣۴٠٠٠‬څخه دزيات دپور اوپس انداز يا سپما مشتريان لري‪ .‬تراوسه پورې ددې پروګرام له الرې ټول ‪ ١،٤‬ميليونه پور )قرضه( د‬ ‫‪ ٧٠١‬ميليونه ډالرو په ارزښت په افغانستان کې ورکړل شوې دی‪ .‬د ‪ ٢٠٠٩‬ميالدي کال د دسمبر تر مياشتې پورې دھغو پورونو‬ ‫بيالنس‪ ،‬چې تراوسه نه دي ورکړل شوي‪ ١٠٨ ،‬ميليونه ډالره اټکل شوى دى‪ .‬په سلو کې ‪٦١‬مشتريان ښځې دي او دبيرته ورکړې‬ ‫اندازه په سلو کې ‪ ٩٤‬ده‪ .‬د ‪ ۴١۵٩‬په شاوخوا کې وګړي په دې سکټور کې په کار بوخت دي‪ ،‬چې تقريبا ً ‪١۵۵٨‬يې ښځې دي او په‬ ‫سلوکې ‪ ٩٠‬مسلکي دندې او په سلو کې ‪ ٥٠‬اداري دندې په دې سکټور کې پخپله افغانان پرمخ بيايي‪ .‬د کوچنيو پورونو دمقدماتي نتيجو‬ ‫دمطالعې پربنسټ‪ ،‬چې په ‪٢٠٠٧‬ميالدي کال ترسره شوې او دکوچنيو پورونو ورکوونکي مؤسسو پور تقريبا ً ‪ ١،٥‬برابره دکار الرې‬ ‫چارې برابرې کړي دي‪ .‬ھمدارنګه دغه پروژه دھيواد په ‪٧‬واليتونو کې ‪ ،‬چې په ھغو کې کوکنار کښت او کرل کيږي اوھغه ددولت له‬ ‫خوا دداسې واليتونو په توګه پيژندل شوي‪ ،‬چې دغه کرنه پکې دپراختيا په حال کې ده‪ ،‬بزګرانو او کروندګرو ته دکوکنارو دکښت په‬ ‫مقابل کې دبديل اقتصاد الرې چارې برابروي ‪ .‬ددې پروژې په ھکله دزياتو معلوماتو له پاره لطفا ُ دې الندې انټيرنيټي پاڼې ته مراجعه‬ ‫وکړئ‪http://www.misfa.org.af :‬‬ ‫د افغانستان له پاره دمھارتونو دپرمختيا پروژه )‪٢٠‬ميليونه ډالره وړيا مرسته او ‪١٨‬ميليونه ډالره دافغانستان دبيارغونې دصندوق‬ ‫وړيا مرسته( ‪ :‬دغه پروژه دافغانانو دمھارتونو دکچې دلوړولو او ديو باکيفيته تعليمي حرفوي متوازن تخنيکي سيستم رامينځته کول‬ ‫دي‪ ،‬چې دبازار او اقتصادي شرايطو ځواب ويونکى وي‪ .‬په مشخصه توګه نوموړې پروژه به له دې سره مرسته وکړي چې دحرفوي‬ ‫زده کړو او تعليماتو سيستم دبازار له غوښتنو سره سمه وده او پرمختيا ومومي ‪ ،‬ښوونيزې اوروزنيزې مؤسسې دپالن جوړولو او‬ ‫پروګرامونو دتنظيمولو په برخه کې خپلواکې ولري اوھم دنړيوالو او داخلي تجربه لرونکو مراجعو سره ھمکاري ولري‪.‬‬ ‫د )‪ (١‬جزء برخه‪ :‬دغه پروژه اساسا ً په افغانستان كې دكاري وړيتا وو درامينځه كولو پربنسټ دوړتياوو دتثبيت په ملي چوكاټ او‬ ‫تعليمي بورډونو باندې تمركز لري‪ .‬دښوونې اوروزنې دپاليسۍ او مھارتونو دكميسيون له پاره دكار كوونكو داستخدام لومړۍ كړنې‬ ‫)اقدامات( ترسره شوي دي‪ .‬دمشورتي متخصصي او مسلكي كمپنۍ استخدام په جريان كې دى‪ ،‬چې ياد شوي فعاليتونه ‪ ،‬دقرارداد له‬ ‫كولو وروسته په ‪٢۴‬مياشتو كې ترسره كړي‪.‬‬ ‫د )‪ (٢‬جزءبرخه‪:‬په عصري ډول مسلكي او حرفوي زده كړې له غوښتنې سره د ادارې او مديريت ملي انستيتوت تاسيس شو‪.‬دغه‬ ‫انستيتوت معياري درسي مواد په خپلو علمي او تحصيلي پروګرامونو كې تطبيقيوي‪ .‬د)‪MAXWELL STAMP PLC(MSP‬‬ ‫مؤسسه دمسلكي مديريت دپروګرام مسووليت ددويم سمستر په جريان كې‪،‬چې ‪١٧٠٠‬تنه محصلين يې درلودل ‪ ،‬په غاړه لري‪ .‬ددې‬ ‫ادارې دكار له ځانګړتياوو څخه يوه دپايښت لرونكى سيستم رامينځته كول دي‪ ،‬چې په ھغه كې دا دارو ترمينځ دھمكارۍ ټينګ اړيكې‬ ‫رامينځته كيږي‪،‬ترڅو چې اړمن ارګان يا اداره كې دظرفيت رامينځته كول په يو حتمي او ضروري كار بدل كړي‪ .‬دې پروګرامونو ته‬ ‫دباور وركولو په منظور د)‪ MAXWELL STAMP PLC(MSP‬ادارې دجافسكايال پوھنتون له الرې پروګرامونه جوړ كړي دي‪،‬‬ ‫ترڅو په افغانستان كې مسلكي دولتي ارګانونو فعاليتونه ھم ددې پروګرامونو له الرې په ملي سطحه له پوره باور اواعتبار څخه‬ ‫برخمن شي‪ .‬په لومړي ګام كې څلور البراتوارونه په شاوخوا سل كمپيوټرونو سنبال شوي او ‪٣۵٠‬كمپيوټرونه نور دداوطلبۍ او‬ ‫مناقصې په پړاو كې دي‪ .‬څو نورو دمسلكي او حرفوي انستيتوت ادارې ھم له دې پروژې څخه ګټه اخيستې ده‪ ،‬چې ھغه عبارت دي‬ ‫له‪ :‬دافغانستان دموسيقې ملي انستيتوت‪ ،‬دړندو يا نابينايانو ښوونځي‪ ،‬اتو ميخانيكي انيستيتوت)دموټرتخنيك( ‪ ،‬ساختماني انستيتوت او‬ ‫دښځو دليليې ودانۍ جوړول او ځينې نورې ودانې‪ ،‬چې دحرفوي او مسلكي انستيتونونو په مقركې دي‪.‬‬ ‫له ھراړخيزې ارزونې ) ارزيابۍ( وروسته دحرفوي او مسلكي انستيتونونو معينيت او دھغه ترادارې الندې انستيتونونو دالمان تعليمي‬ ‫او ښوونيزې روزنيزې ادارې دسيستمونو معرفي ‪،‬كړنالرې او پروسې ترالس الندې نيولې دي‪ ،‬ترڅو دغه اداره دحرفوي او مسلكي‬ ‫انستيوتونونو دمعينيت اداره ديوغير مركزي جوړښت او تشكيل له پاره چمتو كړي‪ .‬دپاليسۍ په برخه كې وړانديزونه پاى ته رسيدلي‬ ‫دي او دظرفيتونو دلوړتيا كړنې او فعاليتونه ھم پيل شوي دي‪،‬ترڅو دغه اداره )‪ (DMTVET‬دغير مركزي مديريت سيستم له پاره‬ ‫چمتو كړي‪ .‬دغه موضوع دنورو مسايلو او مواردو ترڅنګ دبشري منابعو مديريت‪ ،‬ددرسي موادو ترتيب او برابرول‪ ،‬دښوونكو له‬ ‫ښوونيز او روزنيز كيفيت څخه ډاډ ‪ ،‬پالن او تنظيم په بركې نيسي‪ .‬ددې كار په نتيجه كې دظرفيتونودلوړتيا كړنې اوفعاليتونه په نښه‬ ‫شوي او په عمل كې پلي كيدوته چمتو دي‪ .‬سربيره پردې دغې پروژې دحرفوي اومسلكي انيستيتونونو )‪ (TVET‬دساحو او ودانيو په‬ ‫برخه كې‪ ،‬چې نوې جوړونې اوبيارغونې ته اړتيا لري‪ ،‬الزمي ھمكارۍ برابرې كړي دي‪ .‬ھغه وړانديز او ساختماني فعاليتونه چې‬ ‫ترالس الندې نيول شوي‪ ،‬عبارت دي له‪ :‬دافغانستان دموزيك ملي انستيتوت جوړونه‪ ،‬دافغانستان دموزيك دملي انستيتوت بيارغونه‬ ‫)چې په سلو كې ‪۵٠‬كاريې بشپړ شوى دى‪ (.‬دموزيك دليسې له پاره نوې ودانۍ‪ ،‬داتوميخانيكي ليسې له پاره دنوې ودانۍ جوړول‪،‬‬ ‫ديوې داسې ودانۍ جوړول چې په مرستندويه توګه ورڅخه استفاده كيږي‪ ،‬دښځو دليلې جوړول او داسې نور‪ .‬ھمدارنګه نوموړې‬ ‫پروژې دامالي وجھه او پانګه ھم برابر كړي چې پرې داالندې شيان خريداري كړل شي‪:‬‬ ‫دنابينايانو دښوونځي له پاره تجھيزات‪ ،‬لكه‪ :‬صوتي وسايل‪ ،‬قرطاسيه‪،‬تخته‪ ،‬تباشير‪،،‬‬ ‫دوړندوله پاره ځانګړې لكړي )امساګانې( كمپيوټر )ليپ ټاپ او ډيسك ټاپ( او دافغانستان‬ ‫دموزيك ملي انستيتوت له پاره دغربي موسيقۍ آلى‪.‬‬ ‫د )‪(٣‬جزبرخه‪:‬دمھارتونو دپرمختيا ملي ادارې څلور قرارد دادونه دښوونيزو روزنيزو‬ ‫پروګرامونو له برابرونكو )‪ (HECAW,AADA,HAFO,ARSSO‬سره كړي دي‪،‬‬ ‫ترڅو تر ‪٢۵٠٠‬تنو پورې ځوانانو ته زده كړه وركړي او پراجوره دخودګومارۍ او ځان‬ ‫بساينې په دندو ته يې دخوست‪ ،‬زابل‪ ،‬ارزګان‪ ،‬اوكندھار په واليتونو يې چمتو كړي دي‪.‬‬ ‫دغه پروژه دتطبيق په حال كې ده او په مجموع كې يې شاوخوا په سلوكې ‪۵٠‬چارې‬ ‫سرته رسيدلې دي‪ .‬پنځه نور قراردادونه يې ھم دښوونيزو روزنيزو پروګرامونو‬ ‫برابرونكو )‪ (PADA,AADA,HDCAW,DRSA‬سره ترسره كړي دي‪ ،‬چې ‪٢۵٠٠‬‬ ‫تنه ډيرې بيوزلې او غريبې ښځې يې له اجورې سره دخودګومارۍ په دندو دبدخشان‪،‬‬ ‫سمنګان ‪،‬باميان ‪ ،‬غزني او پكتيكا په واليتونو كې دندو ترسره كولوته چمتو كړي دي‪.‬‬ ‫نوموړی ښوونيز روزنيز پروګرام داجراء او تطبيق په حال كې دی او په مجموع كې يې‬ ‫په سلوكې ‪۶٠‬چارې په عمل كې پلې شوي او سرته رسيدلې دي‪ .‬دمھارتونو دپرمختيا‬ ‫دملي ادارې ټيم دښوونيزو روزنيزو پروګرامونو له برابرونكو‬ ‫د كابل په ښار كې درخشانه عالي ليسې زده )‪ (AKF,FACC,FAFO‬سره ځانګړي قرار دادونه ترسره كړي دي‪ ،‬ترڅو بي وزلي‬ ‫كوونكي له يوې نوې جوړې شوې ودانۍ اوغريب كروندګر دكندز‪ ،‬بغالن‪ ،‬فارياب‪ ،‬او ھلمند په واليتونو كې ترزده كړې او‬ ‫روزنې الندې ونيسي‪ .‬دزده كړې پروګرامونه په ښه توګه پرمخ ځي او په مجموع كې په‬ ‫څخه دراوتلو په حال كې‪.‬‬ ‫سلو كې ‪۴۵‬جارى تطبيق شوي دى‪ .‬دزده كړې پروګرامونو له پاره ښوونكى او‬ ‫روزونكي‪ ،‬دتجارتي پرمختيا خدمتونه او غوره اغيزناك درسي نصاب برابرول دھبيتات‬ ‫دسيمه ييزې ښوونيزې روزنيزې پياوړتيا ادارې په ھمكارۍ دمھارتونو دپرمختيا ملي‬ ‫ادارې ټيم دتداركاتو پروسه پيل كړې ده‪ ،‬چې له دې څخه اساسي ھدف دپورتنيو ډلو‬ ‫دژوند دسطحې ښه والى دى‪ .‬په ځانګړې توګه ھغوى چې دتوليداتو دښه والي‪ ،‬دبازار‬ ‫موندنې او تنوع وركولو په برخو كې له زده كړې څخه برخمن كيږي‪.‬‬ ‫يو كار پوه دموادو دپرمختيا او نصاب په برخه كې استخدام شوى‪ ،‬چې دمھارتونو دملي‬ ‫پرمختيا ادارې )‪ (NSDP‬له ټيم سره دوړتيا او قابليت پراساس دزده كړې دمعيارونو دښه‬ ‫والي او په بيالبيلو برخو كې دمطلوبو مھارتونو دښه والي له پاره مرسته وكړي ‪ .‬تراوسه‬ ‫پورې ددې تيم په واسطه ‪۶٧‬معيارونو پرمختيا موندلې او ځينې يې دمخه دحرفوي‬ ‫پروګرامونو برابرونكو ته ورپيژندل شوي دي‪.‬‬ ‫دامريكا متحده ايالتونو پرمختيا اداره او ناروي حكومت دغه پروژه په ګډه ‪،‬ھريو د ‪٩‬او‬ ‫‪۶‬ميليونه ډالرو په پانګې سره تمويلوي‪ .‬داسې ھيله او توقع كيږي چې داپروژه د‬ ‫‪٢٠١٣‬ميالدي كال د فبروري ترمياشتې پورې پبشپړه شي‪.‬‬ ‫د پ وھنې دکيفي ت دښ ه وال ي پروګ رام ‪،‬چ ې دوه پ روژې پک ې ش املې دي‪ :‬دپ وھنې‬ ‫دکيفي ت دښ ه وال ي ل ومړنۍ پ روژه )‪٣٥‬ميليون ه ډال ره وړي ا مرس ته او ‪٤٤‬ميليون ه‬ ‫ډال ره دافغانس تان دبي ارغونې دص ندوق وړي ا مرس ته ( او دپ وھنې دکيفي ت دښ ه‬ ‫وال ى دويم ه پ روژه )‪٣٠‬ميليون ه ډال ره وړي ا مرس ته او دافغانس تان دبي ارغونې‬ ‫دص ندوق ‪ ١٧١،٧٤‬ميليون ه ډال ره وړيامرس ته( چ ې د‪ ٢٠٠٨‬م يالدي ک ال دم ى پ ه‬ ‫مياش ت ک ې پرانيس تل ش وه‪ .‬د دې پروګ رام پ ه وس يله پ ه ټ ول ھي واد ک ې دښ وونکو‬ ‫روزن ه دولس واليو پ ه کچ ه اوس يموته مس تقيما ً وړي ا مرس تې برابري ږي ‪ .‬دغ ه‬ ‫پروګ رام دپ وھنې دوزارت ل ه مل ي تګ الرې )‪ (١٣٨٩ -١٣٨٥‬س ره س مون او‬ ‫مطابق ت ل ري او دافغانس تان دبي ارغونې ص ندوق ل ه الرې دډي رو تمويلوونک و ل ه‬ ‫مرس تې او مالت ړ څخ ه ھ م ب رخمن دى‪ .‬ل ه نوم وړې پ انګې څخ ه دس يمې دخلک و ل ه‬ ‫خ وا پ ه مس تقيمه توګ ه دښ وونځيو دش وراګانو ل ه الرې دښ وونځيو د وداني و د‬ ‫د شپږو خونو لرونكې ودانۍ‪ ،‬چې دكندھار بي ارغولو او دباکيفيت ه لومړني و م وادو‪ ،‬لک ه‪ :‬تدريس ي او دزده ک ړې م وادو پ ه‬ ‫په واليت كې دصوفي صاحب دعالي ليسې منظ ور اس تفاده کي ږي‪ .‬دښ وونځيو ش وراګانې پ ه ټول و واليتون و ک ې فعالي ت ک وي او‬ ‫د ‪ ١١٠٠٠‬ښ وونځيو ل ه جمل ې څخ ه ‪ ٩۵٢۴‬ښ وونځي ي ې تراوس ه دښ وونځيو‬ ‫له پاره جوړه شوې ده‪.‬‬ ‫ش وراګانې ل ري‪ .‬دښ وونځيو ل ه ش وراګانو س ره دواليتون و دپ وھنې درياس تونو‪،‬‬ ‫ن ادولتي س ازمانونو او مؤسس و او دټول و ‪٣٤‬واليتون و دولس واليو دپ وھنې م ديريتونو‬ ‫ل ه خ وا مرس ته کي ږي‪ .‬دپ وھنې دښ ه وال ي دويم ه پ روژه دھي واد پ ه ‪٢٣‬واليتون و ک ې‬ ‫دولس واليو دښ وونکو دروزن ې او ښ وونې ل ه پروګ رام س ره مرس ته ک وي‪.‬‬ ‫)‪١١‬نورواليتون ه دامريک ا متح ده اي االتو دنړي والې پرمختي ا ادارې ترمرس تې او‬ ‫کم ک الن دې دي( او دښ وونکو دروزن ې دمرکزون و ‪ ٧٣٠‬تن و اس تادانو ل ه پ اره‬ ‫منطق وي معاش ونه او ھمدارنګ ه ‪٢٧٥٠‬تن و نجون و ت ه دښ وونکي دروزن ې پ ه‬ ‫مؤسس و ک ې ددوه کلن ې زده ک ړې پ ه اړون دو س يمو ک ې دښ وونکو پ ه ک ادر ک ې‬ ‫د كندھار په واليت كې يو ښوونكى دش موليت پ ه منظ ور تحص يلي بورس ونه برابرش وي دي او ھ م دھغ و پروګرامون و‬ ‫دلومړني ښوونځي پريو زده كوونكي درس‬ ‫څخ ه چ ې دپ وھنې دوزارت دمل ي تګ الرې ل ه مخ ې ترس ره کي ږي‪ ،‬پ ه ھغ ه وزارت‬ ‫تكراروي‪.‬‬ ‫ک ې دپ وھنې دم ديريتي معلوم اتو دن وي تاس يس ش وي سيس تم پ ه ش مول‪ ،‬څارن ه او‬ ‫ارزون ه ي ې ک وي‪ .‬دپ وھنې وزارت د ‪٢٠٠٧‬م يالدي ک ال دډس مبر پ ه مياش ت ک ې د‬ ‫‪١٣٨٦‬لمري ز ک ال دښوونځيوس روې پ ه بري اليتوب س ره ترس ره ک ړه‪ .‬ل ه نوم وړې‬ ‫س روې څخ ه ترالس ه ش وي معلوم ات دپ وھنې وزارت پ ه دې وي ب پاڼ ه ک ې دالس‬ ‫رسۍ وړ دي‪www.moe.gov.af :‬‬ ‫پ ه پ ام ک ې دي پ ه ‪٢٠١٣‬م يالدي ک ال ددې دوو پ روژو ترپ اې ت ه رس يدو پ ورې‬ ‫‪١٥٧٥‬ښ وونځي‪ ،‬دنجون و ښ وونځيو ت ه پ ه لومړيت وب ورکول و س ره‪ ،‬ج وړ ش ي‪،‬‬ ‫‪ ٩۵٢۴‬دښ وونځيو ش وراګانې ج وړې او فع الې ش ي او ‪ ١٣١۵‬ش وراګانې ب ه ن ورې‬ ‫ھ م ج وړې ش ي‪ .‬ل ه ‪ ١١٠٠٠٠‬څخ ه زي ات ښ وونکي او ‪٩٠٠٠‬تن و دښ وونځيو‬ ‫م ديرانو زده ک ړه ترالس ه ک ړې او ‪٢٧٥٠‬تن ه نجون و دھي واد پ ه ‪٢٥‬واليتون و ک ې ل ه‬ ‫تحص يلي بورس ونو څخ ه پ ه اس تفاده دښ وونکو دروزن ې پ ه مرکزون و ک ې دوه کلن ه‬ ‫زده ک ړه بش پړه ک ړې ده او دښ وونکو پ ه ډل ه ک ې ورش املي ش وي دي ‪ .‬ھمدارنګ ه‬ ‫‪٧٥٠‬تن ه تک ړه اس تادان پ ه ‪١٨‬واليتون و ک ې اس تخداميږي‪ .‬پ ه دې وروس تيو ک ې‬ ‫دافغانس تان دبي ارغونې ص ندوق دم ديره ھيئ ت کميټ ې ددې ص ندوق دل ومړي پ ړاو‬ ‫مرس ته د ‪٣٥‬ميليون ه ډال رو پ ه ارزښ ت پ ه ‪ ١٣٨٨‬لمري ز ک ال دپ وھنې د کيفي ت دښ ه‬ ‫وال ي دپروګ رام ل ه پ اره تص ويب کړه‪،‬دغ ه دمرس تې پيس ې دالس ته راغليونتيج و‬ ‫پربنسټ په بيالبيلو قسطونو کې دافغانستان ددولت په واک کې ورکول کيږي‪.‬‬ ‫د ل وړو زده ک ړو دپياوړتي ا پروګ رام )‪٤٠‬ميليون ه ډال ره وړي ا مرس ته او دافغانس تان‬ ‫دبي ارغونې دص ندوق ‪٣٥‬ميليون ه ډال ره وړي ا مرس ته(‪ :‬ددې پروګ رام موخ ه‬ ‫اوھ دف دھي واد پ ه ش پږو پوھنتون و‪ :‬دپولتخني ک پوھنت ون‪ ،‬دکاب ل پوھنت ون او څل ورو‬ ‫واليت ي پوھنتونون و )بل خ پوھنتون‪،‬ننګرھ ار پوھنت ون‪ ،‬کن دھار پوھنت ون‪ ،‬ھ رات‬ ‫پوھنت ون( داساس ي تعليم ي فع اليتونو بيارغون ه ده‪ .‬دغ ه ک ار ل ه بھرني و پوھنتونون و‬ ‫س ره دګ ډو پروګرامون و ل ه الرې او پ ه ث ابتو رق ابتي مرس تو ترس ره کي ږي ‪.‬‬ ‫ھمدارنګ ه دث انوي زده ک ړې ددورې دودې ‪ ،‬دظرفيتون و دلوړتي ا ا واص الحاتو ل ه‬ ‫پ اره دي و مناس ب سيس تم درامينځت ه کي دو ترتي ب او تنظ يم ل ه پ اره م الي وجھ ه او‬ ‫پانګ ه ھ م برابري ږي‪ .‬ل ه دې پروګ رام څخ ه پ ه افغانس تان ک ې دل وړو زده ک ړو دودې‬ ‫او پرمختي ا دپروګ رام دل ومړي پ ړاو پ ه توګ ه ھيل ه اوتم ه کيږي‪،‬چ ې پ ه ھي واد ک ې‬ ‫دث انوي دورې دزده ک ړو ل ه پ اره دمن ابعو دراجلبول و ل ه پ اره مناس بې الرې چ ارې‬ ‫برابرې کړي‪.‬‬ ‫د دغ ه پروګ رام ل ه الرې دګ ډون ي ا مش ارکت او ھمک ارۍ ‪١١‬تف اھم ليکون ه او ل ه ‪٨‬‬ ‫بھرني و پوھنتون و )دکانس اس دولت ي پوھنت ون‪ ،‬ھ ارت ف ورد پوھنت ون او دامريک ا‬ ‫متح ده ايالتون ه دس ن دي اګو دولت ي پوھنت ون‪ ،‬دټايلن د پ ه ھي واد ک ې دآس يا دټکن الوژۍ‬ ‫انس تيتوت ‪ ،‬دانګلس تان برايت ون پوھنت ون‪ ،‬پ ه ھندوس تان ک ې د ډيل ي پوھنت ون‪،‬‬ ‫روبوش م پوھنت ون او پ ه الم ان ک ې دب رلين تخنيک ي پوھنت ون ( س ره دانجني رۍ‪،‬‬ ‫کمپي وټر س اينس ‪ ،‬انګليس ي ژب ې ‪ ،‬طبيع ي علوم و ‪،‬اقتص اد او ادارې پ ه برخ و ک ې‬ ‫د بلخ په پوھنتون کي يو تن د کتابتون څخه دش پږو ګ ډون کوونک و پوھنتونون و ل ه جمل ې څخ ه ل ه پنځ و پوھنتونون و س ره ش وي‬ ‫استفاده کوی‪.‬‬ ‫دي او دکت ابونو درس ي م وادو‪ ،‬دمعلوم اي ټکن الوژۍ تجھيزات و او س امانونو‪،‬‬ ‫دکت ابتونونو دبي ارغونې‪ ،‬ددرس ي ټولګي و دبي ارغونې او البرات وار دس امانونو‬ ‫دپيرودن ى او خري دارۍ چ ارې ل ه وړي ا مرس تو څخ ه پ ه اس تفاده روان ې دي‪.‬‬ ‫ھمدارنګ ه دغ ه پروګ رام ل ه ن ورو پرمختي ايي ګ ډون کوونک و س ره ‪ ،‬لک ه يونس کو او‬ ‫دامريک ا متح ده ايالتون ه دنړي والې پرمختي ا ادارې پ ه ھمک ارۍ دل وړو زده ک ړو‬ ‫وزارت س ره ددغ ه وزارت ل ه پ اره دپنځ ه کلن ى پرمختي ايي تګ الرې دچوک اټ پ ه‬ ‫طرحه او پالن جوړولو کې مرسته او ھمکاري کوي‪.‬‬ ‫په دې وروستيو کې دافغانستان دبيارغونې دصندوق مديره ھئيت د ‪٣٢‬ميليونه ډالرو په‬ ‫ارزښت دپياوړتيا مرسته دښوونځيو دودانيو‪ ،‬کتابتونونو‪ ،‬جمنازيمونو او ھمدارنګه‬ ‫دماسټر پالن دانکشاف او پرمختيا او دنورو اکاډميکو چارو دښه والي له پاره د بلخ ‪،‬‬ ‫کندھار‪ ،‬ننګرھار‪ ،‬کابل پولتخنيک پوھنتونونوله پاره منظور کړل‪ .‬دافغانستان دبيارغونې‬ ‫دصندوق ترتمويل الندې فعاليتونو لومړى پړاو پيل شوى‪ ،‬چې دوړيا پرمختيايي مرستو‬ ‫دتړون ليک په چوکاټ کې ‪٥‬ميليونه ډالر دى‪ .‬چې په دې کې دډيزاين‪ ،‬مشورتي خدمتونواو‬ ‫پرساختماني چارو دڅارنې او نطارت لګښتونه شامل دي‪ .‬دننګرھار‪ ،‬بلخ او کندھار‬ ‫دپوھنتونونو له پاره دپرمختيايي وړيا مرستې توافقنامې او تړون ليکونه ھم السليک شوي‬ ‫دي‪ .‬د دې فعاليتونو قررار دادونه دننګرھار‪،‬بلخ اوكندھار پوھنتونونو له پاره السليك شوي او‬ ‫د پروان واليتي روغتون يو ډاكټر د دھغو عملي كارونه ھمدا اوس پيل شوي دي‪.‬‬ ‫چاريكارو په ښاركې ديو ماشوم دمعاينې‬ ‫د کليوالو غريبو او بيوزلو وګړو له پاره دروغتيايي فعاليتونو پياوړتيا )‪٣٠‬ميليونه ډالره‬ ‫كولوپه حال كې‪.‬‬ ‫وړيا مرسته(‪ :‬ددې پروژې موخه او ھدف دافغانانو روغتيايي او تغذيوي حالت ته دښه والي‬ ‫ورکولو او په ځانګړې توګه دښځو او ماشومانو او دھيواد ھغو سيمو ته‪ ،‬چې روغتيايي‬ ‫خدمتونه لږوړاندې کيږي‪ ،‬دښو خدمتونوپه وړاندې کولوکې پاملرنه او تمرکز لرل دي‪ .‬دغه‬ ‫پروژه دروغتيا او تغذيي دسکټور له تګالرې څخه‪ ،‬چې له ‪٢٠٠٨‬م څخه تر ‪٢٠١٣‬م کلونو‬ ‫پورې ددولت دروغتيا دسکټور دپروګرام طرحه تشکيلوي‪ ،‬مالتړ کوي‪.‬‬ ‫د‪١٣٨٧‬لمريز كال له پاره دخطر او زيان مننې ملي ګزارش له پنځو كلونو څخه دراښكته عمر‬ ‫لرونكو ماشومانو او نويو زيږيدلو دمړينې دكمښت په برخه كې دكتنې وړ پرمختګ څرګندوى‬ ‫دى‪.‬له پنځو كلونو څخه دراښكته عمر لرونكو او نويو زيږيدلو ماشومانو دمړينې اندازه په‬ ‫‪ ٢٠٠٨‬م كال كې ‪)١١١‬په سلو كې له ‪١٣‬كموالى سره( او‪)١۶١‬په سلو كې له ‪١۵‬كموالى سره(‬ ‫دمړينې په زرو پيښو كې د‪١٢٩‬او‪١٩١‬دمړينو پيښو په پرتله په ‪٢٠٠۶‬ميالدي كال كې كمښت‬ ‫موندلى دى‪ .‬د نړيوال بانك دھمكارۍ له امله دھيواد په ‪١٨‬واليتونو كې له ‪٢٠٠٣‬ميالدي كال‬ ‫څخه راپدې خوا روغتيايي مركزونه تقريباً درې برابره‪،‬يعنې له ‪١۴٨‬څخه د‪ ٢٠٠٩‬ميالدي‬ ‫كال ترنيمايي پورې ‪ ١،۶۴‬تنو ته زياتوالى موندلى دى‪ .‬د اميدوارو ميندو‪ ،‬چې لږ ترلږه يو‬ ‫ځل يې له روغتيايي خدمتونو او څارنې څخه استفاده كړې‪ ،‬په ‪٢٠٠۴‬ميالدي كال كې په‬ ‫سلوكې له ‪ ١١‬څخه په ‪٢٠٠٨‬ميالدي كال په سلو كې ‪۴٩‬زياتوالى موندلى دى‪ .‬كه څه ھم‬ ‫دماشومانو مصؤنيت )واكسين( اندازه اوس ھم ټيټه ده‪ ،‬له دې سره سره يې په ‪٢٠٠۵‬ميالدي‬ ‫كال كې په سلو كې له ‪١٢‬څخه په ‪ ٢٠٠٨‬ميالدي كال كې ‪٣٣‬وده موندلې ده‪ .‬شاوخوا ‪٢٠٠٠٠‬‬ ‫سيمه ييزو روغتيايي كاركوونكو ‪ ،‬چې نيمايي يې ښځې تشكيلوي ‪ ،‬زده كړه ليدلې او په ټول‬ ‫ھيواد كې په كار ګومارل شوې دي‪ ،‬چې دا كار دكورنۍ پالن جوړنې ته دالس رسۍ دښه‬ ‫والي او دكوچنيوالى د دورې دواكسين دزياتوالى سبب شوى دى‪ .‬دښځينه روغتيايي زده كړو‬ ‫لرونكو روغتيايي مركزونو شمير دپروژې له تطبيق څخه دمخه په سلوكې له ‪٢۵‬څخه اوس په‬ ‫سلوكې ‪٧۴‬ته زياتوالى موندلى دى‪.‬‬ ‫دغه پروژه دلومړينو روغتيايي خدمتونو وړاندې كول په اتو واليتونو)ھلمند‪،‬فراه ‪،‬بادغيس‪،‬‬ ‫نيمروز‪ ،‬سمنګان‪ ،‬بلخ‪ ،‬وردك او سرپل( كې دغير دولتي كورنيو او بھرنيو مؤسسه له الرې‪،‬‬ ‫چې دعامې روغتيا له وزارت سره يې قرار داد كړى دى‪ ،‬تميويلوي‪ .‬دكورنيو چارو وزارت‬ ‫تراوسه پورې له پنځو نادولتي مؤسسو سره ددغه ډول خدمتونو دبرابرولو په منظور په‬ ‫پنځو واليتونو )ھلمند‪،BRAC/ACT‬نيمروز‪،BRAC-‬فراه‪، CHA‬سمنګان او سرپل‬ ‫د مرغانو د والګي د كنټرول د پروژي‬ ‫‪ (SCA/ACID‬كې قرار دادونه كړي دي‪ .‬دافغانستان دكليوالو سيمو دروغتيايي خدمتونو‬ ‫سيمه ييز تبليغ كوونكي د ھرات واليت‬ ‫دپياوړتيا پروژه په افغانستان كې دروغتيايي خدمتونو څارنه او ارزونه ھم ديوې دريمګړې ادارې په‬ ‫په يوه ولسوالي كې خلكو ته معلومات‬ ‫تمويل سره دروغتيايي خدمتونو په مركزونو او روغتونونو كې دروغتيايي خدمتونو دوړاندې كولو له‬ ‫وركوي‪.‬‬ ‫پاره مالتړ كوي‪.‬‬ ‫د دنوموړى پروژې له الرې په پام كې دي چې يو نوى تمويلي ميكانيزم ترپوښښ الندې ساحو كې په روغتيايي مركزونو كې دروغتيايي‬ ‫خدمتونو دكيفيت دښه كولو او لوړولو له پاره رامينځته شي‪ .‬نوموړي ميكانيزم چمتو شوى دى او دمالي مرستو دتړون ليك په السليك كيدوسره‬ ‫به‪ ،‬چې دلګښتونو دتمويل له پاره ترسره كيږي‪ ،‬چمتو وي‪.‬په پام كې دي چې د ‪٢٠١٠‬ميالدي كال په لومړيو كې دغه تمويلي ميكانيزم په عمل‬ ‫كې پلي كيدل پيل شي‪ .‬سربيره پردې په دې وروستيو كې ‪١٧،٩‬ميليونه ډالر دجاپان دټولنيزې پرمختيا دصندوق له الرې تصويب شوي دي‪،‬‬ ‫چې په كليوالو سيمو كې دروغتيايي خدمتونو د پياوړتيا يوه برخه تمويل كړي‪ .‬نوموړى مبلغ پيسې ددې امكان پيدا كوي چې ددې پروژې له‬ ‫الرې په بلخ‪،‬سمنګان اودكابل په ښاري سيمو كې د درې راتلونكو كلونو له پاره اساسي روغتيايي خدمتونو ترسره شي‪.‬‬ ‫الوتونکو دوالګي )انفلونزا( دکنترول او دبشري پانديمى په مقابل کې دځواب ورکولو دچمتووالى پروژه )‪٨‬ميليونه ډالره وړيا مرسته‪۵ ،‬‬ ‫ميليونه امريكايي ډالر به د انسانانو او مرغانو د والګي د اماناتو صندوق(‪ :‬دا پروژه داسې طرحه او ډيزاين شوې ده چې انسانانو ته‬ ‫دالوتونکو داانفلونزاد خپريدو مخه ونيول شي‪ .‬وقايه‪،‬کنترول‪ ،‬قرنطين او دھغه دډير مرضي بڼې له منځه وړلو ته دمالدارۍ په سکټور کې وده‬ ‫او پرمختيا ورکړل او عملي کړاى شي‪ .‬ھمدارنګه نوموړې پروژه‪ ،‬دستراتيژيکو تبليغاتو له الرې دعامه پوھاوي دلوړتيا له پاره دملي‬ ‫پروګرام مرسته او مالتړ کوي د ملګرو ملتونو دسازمان دكرنې او خوړو اداره )‪ (FAO‬ددې پروژې دحيواني روغتيا په برخه كې دھمكاري‬ ‫مؤسسې په توګه استخدام شوي او دزده كړې ‪ ،‬ستونزو ته درسيدنې‪،‬دمخكيني قانون دڅيړنې او نورو فعاليتونو په برخه كې كليدي نقش ترسره‬ ‫كوي‪ .‬نوموړې مؤسسه به دالوتونکو دانفلونزا دچټک کشف ‪ ،‬سرويالنس او کنترول له پاره دبيړنۍ ځواب ورکولو دټيمونو دروزنې له پاره‬ ‫خپلو فعاليتونو ته دوام ورکړى‪ .‬ھمدارنګه دحيواني روغتيا په برخه كې دالوتونکو دواکسيناسيون کمپاينونه ترسره شوي دي‪ ،‬چې له خطر‬ ‫سره په مخامخ ساحو کې نيمه تجارتي فارمونه يې ترخپل پوښښ الندې راوستي دي‪ .‬دغه نړيوال روغتيايي سازمان دانساني روغتيا‬ ‫دھمکارې مؤسسې يو برخه ده او دملګرو ملتونو دکرنې او خوراک دادارې په څير نقش ترسره کوي‪ .‬د چمتو والي او بيړني غبرګون‬ ‫واحدونه )‪ (ERP‬په رسمي ډول دعامې روغتيا دوزارت په تشکيالتي جوړښت کې شامل شوي‪ ،‬چې دھغې له پار ه رئيس ھم ټاکل شوى دى‪.‬‬ ‫دناروغيو دسرويالنس سيستم فعال دى او اونيز ګزارشونه يې راټوليږي‪ .‬داړيکو پراخه او ھر اړخيزه تګالره‪ ،‬چې د يونسف دادارې په‬ ‫مرسته ترتيب شوې ده‪ ،‬ترتطبيق الندې ده او يو لړ فعاليتونه‪ ،‬لکه‪ :‬دعامه پوھاوي لوړتيا‪ ،‬درسنيو ښوونيز ورکشاپونه او دماشومانو دخبرتيا‬ ‫کمپاينونه يې په ښوونځيوکې روان دي‪ .‬اوس دالوتونکو دانفلونزا دپروژې په برخه کې دوه مياشتنۍ ھم په منظم ډول خپريږي‪.‬‬ ‫د اچ اى وى وي روس او اي ډز دن اروغۍ دوق ايې پ روژه )‪ ١٠‬ميليون ه ډال ره وړي ا مرس ته(‪ :‬داپ روژه داس ې طرح ه ش وې ده چ ې‬ ‫داي ډز پ ه ن اروغۍ اخت ه او ل ه خط ر س ره دمخ امخ ناروغ انو ل ه پ اره دپراخ و وق ايوي پروګرامون و پ ه وس يله داي ډز د ن اروغۍ پرض د‬ ‫دمل ي مج ادلې ظرفي ت ل وړ ک ړي‪ .‬نوم وړې زي انمنې ش وې ډل ې‪ ،‬چ ې ل ه زي اتو خطرون و س ره مخ امخ دي‪ ،‬ل ه زرق ي مخ دراتو څخ ه‬ ‫داس تفادې ‪ ،‬جنس ي کاروباري انو او دھغ وى مراجعين و ‪ ،‬دب اروړونکو موټرون و چل وونکى او زن دانيان پک ې ش امل دي‪ .‬س ربيره‬ ‫پ ردې دا پ روژه پ ه پ ام ک ې ل ري چ ې دع امو خلک و ت رمينځ د ‪ HIV‬دوي روس ل ه س رايت څخ ه دوق ايي پ ه اړه پوھ اوې او معلوم اتو‬ ‫ت ه ښ ه وال ى ورک ړى‪ .‬دن اروغۍ دخپري دو س رويالنس او دمناسبوس لوکونو موندن ه او معلوم ول پي اوړي ک ړي او پ ه ض من ک ې ب ه‬ ‫داھڅ ه او ھل ې ځل ې ھ م وش ي چ ې ل ه خط ر س ره مخ امخ او پ ه ن اروغۍ اخت ه کس انو موقعي ت او اټکل ي ش ميرپيدا او وپيژن ي‪.‬‬ ‫ھمدارنګ ه داپ روژه پ ه پ ام ک ې ل ري چ ې دعام ه ذھني ت د روښ انولو ل ه الرې اي ډز او ‪ HIV‬پ ه ن اروغۍ بان دې داخت ه کس انو پ ه‬ ‫وړان دې ټ ولنيز حساس يت‪ ،‬چ ې ډي رې مرس تې اومالت ړ ت ه اړتي ا ل ري‪ ،‬راک م ک ړي‪ .‬پ ه ‪٢٠٠٧‬م ک ال دج والى پ ه مياش ت ک ې دې‬ ‫پ روژې ل ه خپ ل پي ل څخ ه داي ډز دکنت رول مل ي پروګ رام دظرفي ت پ ه ل وړواي ک ې ددې الن دې کړن و پ ه ترس ره کول و ک ې نق ش او‬ ‫ون ډه لرل ې ده‪ (١) :‬داووکورني و)داخل ي( مش اورينو او ي و بھرن ي مش اور اس تخدام )‪ (٢‬پ ه کورني واو بھرني و ښ وونيزو روزني زو‬ ‫پروګرامون و ک ې داي ډز دکنت رول دمل ي پروګ رام دک ار کوونک و ګ ډون )‪ (٣‬پ ه بھ ر ک ې ‪ HIV‬اي ډز دن اروغۍ دکنت رول ل ه بري اليو‬ ‫پروګرامون و س ره داي ډز دکنت رول دمل ي پروګ رام دک ارکوونکو آش نايي او بل دتيا‪ .‬د نوم وړي پروګ رام دظرفي ت دزي اتوالي پ ه اث ر پ ه‬ ‫افغانس تان ک ې ل ه اچ اى وي س ره دس لوک اوچارچلن د ک ړنالره تص ويب ش وه‪ ،‬چ ې دا پ ه ھي واد پ راچ اى وي )اي ډز( بان دې ل ه اخت ه‬ ‫وګ ړو س ره دمالت ړ او س اتنې ل ه پ اره مھ م ګ ام ګڼ ل کي ږي‪ .‬داي ډز دکنت رول مل ي پروګ رام دخپل و موخ و دتحق ق ل ه پ اره ل ه کورني و او‬ ‫بھرني و مؤسسوس ره ‪ ١١‬تړونون ه )قراردادون ه( الس ليک ک ړي او دزي انونو دکمول و پربنس ټ دپ روژې کارون ه ھ م پي ل ش وي دي‪ .‬ل ه‬ ‫ډير خطر سره دمخامخ ناروغانو او وګړو دډلې سروې د ‪٢٠٠٩‬م کال په لومړيو کې پيل شوې ده‪.‬‬ ‫د بڼوالۍ او مالدارۍ بيړنې پروژه )دنړيوالې پرمختيا دټولنې د‪٢٠‬ميليونه ډالره وړيا مرسته او دافغانستان دبيارغونې دصندوق ‪ ١١‬ميليونه‬ ‫ډالره وړيا مرسته(‪:‬ددې پروژې په جوړښت كې ځينې بدلونونه راغلي او ددې پروژې پرمختيا يې ھدف ته بيا كتنه ھم شوې ده‪ .‬ددې پروژې‬ ‫اصلي پرمختيايي موخه او ھدف بازارونو ته دبڼوالۍ )باغدارۍ( او مالدارۍ د وړاندې كولو او عرضې وړ محصوالتوھڅونه وه‪ .‬خودا ھدف‬ ‫دخپلو باغداري او مالداري توليداتو دزياتوالى له پاره دپرمختللو الرو چارو څخه په استفاده توليدونكو كورنيو سره زياتې مرستې او ھمكارۍ‬ ‫له پاره تعديل شو‪ .‬په دې پروژې كې بدلونونه ھمدارنګه دكرنې اوبو لګولو او مالدارۍ وزارت له ستراتيژۍ سره په مطابقت كې دميوو‬ ‫دموجو دو باغونو او په ټاكل شويو ساحو كې دنويو باغونو درامينځته كولو سره له دې پروژې سره مرسته ده‪ .‬دباغونو دبيارغونې فعاليتونه‬ ‫تقريبا ً ‪ ٢٠٠٠‬ھكټآره ځمكه كې پيل شوى دى ‪ .‬د ‪٢٠٠٩‬ميالدي كال په پسرلي كې په ‪٧٠۵‬ھكټاره ځمكه كې دانګورو تاكونه‪ ،‬دزردالو ‪ ،‬بادام‬ ‫او آنارونې كينول شوې دي‪ ،‬تر ‪ ٢٠١٠‬ميالدي كال پورې په نوره ‪١٧٠٠‬ھكټاره ځمكه كې دباغونو درامينځته كولو له پاره چمتووالى ترالس‬ ‫الندې دى‪ .‬پروژې تقريباً ‪ ٣۶۵٠٠‬كروندګرو ته دبڼوالۍ دحرفي دښه والي پيغامونه خپاره كړي دي ‪ .‬په اوس وخت كې دغه فعاليتونه تقريباً‬ ‫په ‪ ۴٠٠٠‬ھكټاره ځمكه كې پخپله دكروندګرو له خوا )چې تقريباً په سلوكې ‪٣۵‬ساحه ترپوښښ الندې راولي( عملي شوي دي‪.‬‬ ‫نور فعاليتونه‪ ،‬لكه دكرنيزو آفتونو كنترول ‪ ،‬دمالدارۍ پرمختيا او دحيواناتو او مرغدارۍ روغتيايي فعاليتونه ددې پروژې دنوي جوړښت او‬ ‫تشكيل الندې پرمخ روان دي‪ .‬دملګرو ملتونو دسازمان دكرنې او خوړو اداره كرنيزو آفتونو دكنترول له پاره دمشورو داسانتياوو برابرونكى‬ ‫او تنظيمونكى و او له تنظيمونكي ھمكار سره يو ځاى دبڼوالۍ په برخه كې كار كوي‪.‬‬ ‫د افغانستان دوترنرۍ ټولنه دحيواني روغتيا دبرخې له پاره تنظيمونكى ھمكاردى او دملګرو ملتونو دسازمان دكرنې او خوړو اداره عين نقش‬ ‫دمرغدارۍ )دچرګانو ساتنې( په پرمختيا كې ترسره كوي‪ .‬دحيواني روغتيا دپروګرام له الرې تراوسه پورې اووه اتيا دولتي كلنيكونه اړوندو‬ ‫وترينرانو ته وركړل شوي دي‪ .‬پاتې نو ‪ ٣٣‬كلنيكونه به په راتلونكو مياشتوكې وركړل شي‪ .‬دمرغدارۍ برخې دكليو او بانډو له غريبو او‬ ‫بيوزلو ښځو سره مرسته كوي ‪ ،‬ترڅو دخپل ځان له پاره په خپل انګړ كې دمرغدارۍ دفعاليتونو په وسيله دګتې وټې )عايداتي( مدرك پيدا‬ ‫كړي‪ .‬تراوسه پورې په دې پروژه كې اووه زره ښځې ثبت شوې دي او د مرغدارۍ او دھګيو دبازار موندنې دزده كړې په درې مياشتنيو‬ ‫كورسونو كې يې ګډون كړى دى‪ .‬دې ټولو اووه زره تنو ښځو دچرګوړو او دھغو دخوراك له پاره ‪٢۵‬كيلو ګرامه دانې اووسايل دويش په‬ ‫لومړۍ دوره كې ترالسه كړي دي‪ .‬دويشل شويو چرګوړو لومړۍ دوري په اوس وخت كې دھګيو په اچولو پيل كړى دى‪ .‬دنوى او پايښت‬ ‫لرونكى جوړښت او تشكيل ديوې برخې په نوم ددې پروژې ترپوښښ الندې په ټولو ‪١١‬واليتونو كې يو لړ كلك فعاليتونه دتطبيق په حال كې‬ ‫دي‪ .‬په دغو ساحوكې دكروندګرو اړتياوو ته په جامع ډول رسيدنه كيږي‪ .‬په دې ساحو كې دترالسه شوى تجربې له مخې يوه دخپريدو وړ‬ ‫بيلګه )نمونه( به پرمختيا ومومي‪ ،‬چې ھغه په نورو ساحو كې ھم تطبيق شي‪.‬‬ ‫په افغانستان كې دپانګې اچونې داسانتياوو تضمين ھدف‪ ،‬له آسيايي بانك‪ ،‬دانګلستان دپرمختيايي پروګرامونو ادارې او دنړيوال بانك‬ ‫دڅواړخيزې پانګې اچونې دتضمين اداري په ګډو ھڅو او ھلو ځلو سره دافغانستان دبيارغونې په منظور په افغانستان كې دمستقيمې بھرنۍ‬ ‫پانګې اچونې ھڅونه ده‪ ،‬چې له سياسي خطرونو څخه درامينځته شوى بيمې دخدمتونو دبرابرولو په وسيله مرسته او ھمكاري كوي‪ .‬ځكه چې‬ ‫بھرني پانګه اچوونكي دافغانستان په چاپيريال كې دډيرسياسي خطر احساس كوي‪ .‬نوموړې پروژه داسې ډيزاين شوې ده‪ ،‬چې دبھرنيو‬ ‫تشبيثاتو فعاليتونه وھڅوي‪ ،‬په بيالبيلو سكټورونو كې بھرنۍ خصوصي پاګه اچونه راجلب كړي‪ .‬نوموړى پروګرام به دسيممه ييز اقتصاد‬ ‫دودې ‪ ،‬دكار موندنې دتامين او مالياتي عوايدو درامينځته كيدو سبب شي او افغانستان ته به له بھرڅخه دټكنالوژۍ او مډرنو سوداګريزو الرو‬ ‫چارو په ليږدولو كې مرسته وكړي‪ .‬نوموړې پروژه داسې ډيزاين شوې ده چې دبھرنيو تشبثاتو فعاليت وھڅوي او په بيالبيلو سكټورونوكي‬ ‫خصوصي پانګه اچونه راجلب كړي‪ .‬نوموړې پروګرام دسيمه ييز اقتصاد دودې ‪ ،‬دكار موندنې دتامين او دمالياتي عوايدو درامينحته كيدو‬ ‫سبب ګرځي او له بھرڅخه افغانستان ته دمډرنو سوداګريزو الرو چارو او ټكنالوژۍ په ليږدونه او انتقال كې به مرسته وكړي‪.‬‬ ‫پ ه افغانس تان ك ې دس وداګرۍ پ ه چاپيري ال او ش رايطو ك ې ورځ ترورځ ې زياتي دونكي ك ړكيچ‪ ،‬چ ې دغ ه ھي واد ت ه دمس تقيمې بھرن ۍ‬ ‫پ انګې اچ ونې دراتل و پ ه وړان دې خن ډګرځي‪ ،‬نوم وړې پروګ رام ډي ر سس ت‪ ،‬خ و دوام لرونك ي پرمخت ګ ي ې لرل ې دي‪ .‬تراوس ه‬ ‫پ ورې دپانګ ه اچ ونې دتض مين دادارې پ ه واس طه ش پږ تض مينونه دپنځ و مراجع و ل ه پ اره دكرن ې‪ ،‬مالي‪،‬درم ل جوړول و‪ ،‬س اختماني‬ ‫او مخ ابراتو پ ه س كټورونو ك ې ص ادر ش وي دي‪ .‬احتم الي پ روژې ھ م ش ته دي چ ې ك ولى ش و ھغ ه پ ه اوس وخ ت ك ې ترمط العې‬ ‫الن دې ونيس و‪ .‬داس ې ھيل ه او تم ه كي ږي چ ې ي و ش مير تض مينونه ب ه ډي ر ژر الس ليك ش ي‪ .‬بھرن ۍ پانګ ه اچون ه پ ه مجم وعي ډول د‬ ‫نوم وړي پروګ رام ت ر پوښ ښ الن دې د ‪١٠٧‬ميليون ه ډال رو پ ه ش اوخوا ك ې وه‪ ،‬چ ې دھغ ې پ ه نتيج ه ك ې تقريب ا ً ‪ ٧٣٠‬ن وي كارون ه اوب و‬ ‫ختي اوې رامينځت ه ش وي دي‪ .‬د دې پ روژې اھمي ت ت ه پ ه پاملرن ه دبھرن ۍ مس تقيمې پ انګې اچ ونې پ ه جل ب‪ ،‬او دافغانس تان د دول ت پ ه‬ ‫غوښ تنه ددې پ روژې دپ اى ت ه رس يدلو نيټ ه دن ورو دوو کلون و ل ه پ اره ھ م‪ ،‬يعن ې د ‪٢٠٠٩‬م يالدي ک ال دس پتمبر ل ه ‪٣٠‬نيټ ې څخ ه د‬ ‫‪٢٠١١‬ميالدي کال دسپتمبر تر ‪٣٠‬نيټې پورې تمديد شوه‪.‬‬ ‫د ښاري اوبو برابرولو دسكټور پروژه )‪۴٠‬ميليونه ډالره وړيامرسته(‪ :‬د دې پروژې موخه او ھدف ددې الندې يو لړ اقداماتو طرحه او‬ ‫عملي كول دي‪ (i) :‬داوبو رسولو دمركزي ادارې او كاناليزاسيون فعاليتونه په فعال او تخنيكي دوامدار ډول بدلول)‪ (ii‬داوبو رسولو دمالي‬ ‫شركت پايښت او دافغانستان ښاري روغتيا ساتنه )چې البته دغه شركت داوبورسولو او كاناليزاسيون دمركزي ادارې ځاى ناستې دي( تامين‬ ‫شي )‪ (iii‬په كابل كې داوبو خدمتونو ته دالس رسي ښه والى او زياتوالى ‪ (iv) .‬وروسته پروژه دې چمتو كړاى شي چې ترھغه الندې فوق‬ ‫العاده بنسټيز اومالي موخې ترالسه او دھغه دپوښښ په كابل ښار او دواليتونو په نورو ښارونو كې ډيره پراختيا ومومي‪ .‬دې موخو ته درسيدو‬ ‫په الره كې داپروژه درې مھمې برخې لري‪ (١) :‬داوبو رسولو او ښاري روغتيا ساتنې دشركت پرمختيا او پراختيا)‪ (٢‬ددې شركت له‬ ‫فعاليتونو څخه مالي خدمتونه او)‪(٣‬دكابل په ښار كې داوبو رسولو دسيستم تمديد دى‪ .‬دغه پروژه دالمان دپرمختيايي ھمكاريو دادارې‬ ‫)‪KFW‬او‪(GTZ‬په واسطه ھم تمويليږي ‪ .‬ددې سكټور دپاليسې او پرمختيايي پالن له اعالن څخه وروسته د ‪ ٢٠٠۵‬م كال داكتوبر په مياشت‬ ‫كې داولس مشر يو فرمان داوبو رسولو ديوې مركزې ادارې دشركت جوړولو دكاناليزاسيون په اړه د ‪٢٠٠۶‬م كال دجنوري په مياشت كې‬ ‫صادرشو‪ .‬داوبو رسولو دشركت او ښاري روغتيا ساتنې يو ځاى كيدل ھم د ‪٢٠٠٧‬م كال د جوالى په ‪ ٩‬نيټه دكابينې له خوا تصويب شو او‬ ‫‪٢٠٠٧‬م كال د جوالى په ‪ ١١‬نيټه دعدليې وزارت په رسمي جريده كې چاپ شو‪ .‬رئيسه ھئيت په منظمه توګه غونډه جوړه كړى‪ ،‬د دې شركت‬ ‫عمومي رئيس يې استخدام كړى او دادارې كاركوونكو داستخدام لړۍ روانه ده‪ .‬داوبو رسولو او ښاري روغتياساتنې مسووليت او دكابل په‬ ‫ښار كې داوبورسولو فعاليتونه يې په غاړه واخيستل‪ .‬په چاريكار‪ ،‬ھرات‪ ،‬پلخمري‪ ،‬كندوز‪ ،‬تالقان‪ ،‬مزارشريف او شبرغان كې فعاليتونه د‬ ‫‪٢٠٠٩‬ميالدي كال دنوامبر په مياشت كې پيل شوي دي ‪ .‬دتصفيې كميټه په اوس وخت كې د اوبورسولو او كاناليزسيون مركزي اداره پانګې ‪،‬‬ ‫شتمنۍ او پورونه په نورو واليتونو كې ھم څيړي ‪ ،‬كله چې كميټه خپل دتصفيې كار بشپړ كړي او ھمدارنګه نور اداري اجراات بشپړ شي‪،‬‬ ‫دافغانستان داوبو رسولو او كاناليزسيون شركت به په دې ښارونو كې دفعاليتونو مسووليت ھم په غاړه واخلي‪ .‬دولت دكابل داوبو دزيرمو‬ ‫لنډمھاله پروګرام‪ ،‬چې دمخه په پروژه كې دافغانستان دبيارغونې دصندوق په واسطه تمويل كيده‪،‬په پروژه كې ديوې برخې په توګه د شاملولو‬ ‫له پاره دپروژې دنوي جوړښت غوښتنه كړې ده‪ .‬په عين حال كې په پام كې ده چې داوبو‬ ‫دويش د شبكې د داودطلبي وړانديز ددريم ځل له پاره اعالن شي‪ .‬ځكه چې مخكينې اعالنونه‬ ‫دادوطلبي په راجلبولو كې ګټور واقع نه شول ‪ .‬دمشورتي خدمتونو )بھرني تفتيش‪،‬تخنيكي‬ ‫معاونيت( دقرار دادونو ترالسه كول دپړاوونو او مرحلو دتيرولو په حال كې دي ‪ ،‬دتخنيكي‬ ‫مرستې له پاره وړانديز او طرحه د داوطلب شركتونو دنھايي كيدلوپه پړاو كې واقع دي‪.‬‬ ‫د ګمرکون و دعص ري کول و او دس وداګريزو اس انتياوو دبرابرول و بيړن ۍ پ روژه‬ ‫)‪ ٣١،٢‬ميليون ه ډال ره ب ې ګټ ې پ ور او ‪٦،٨١‬ميليون ه ډال ره وړي ا مرس ته(‪ :‬داپ روژه‬ ‫ل ه ‪٢٠٠٤‬م يالدي ک ال څخ ه راپ دې خ وا دګمرک ي عواي دو دودې‪ ،‬دترانس پورت پ ورې‬ ‫اړوندلګښ تونو ک ې تنق يص او دس وداګرۍ ھڅون ه‪ ،‬داداري فس اد دکمښ ت او پ ه‬ ‫س رحدونو ک ې دګمرک ي اجراات و د آس انه کول و او اغيزن اک کول و پ ه منظ ور دافغانس تان‬ ‫ل ه ھڅ و او ھل و ځل و س ره مرس ته ک ړې ده‪ .‬د ‪ ٢٠٠٩‬م يالدي ک ال دج ون ترمياش تې‬ ‫پ ورې ل ه دې پ روژې س ره ټ ولې ژمن ې ش وې پيس ې مص رف ش وې وې‪ ،‬چ ې دھغ ې پ ه‬ ‫نتيج ه ک ې ددې پ روژې م وخې ترس ره او آن دا چ ې ل ه ھغ ې څخ ه زي اتې ترالس ه ش وې‬ ‫دي‪ .‬ګمرک ي عواي د پ ه ‪١٣٨٧‬لمري ز ک ال ل ه ‪٧٠٠‬فيص دوڅخه ډي ر زي اتوالى مون دلى‬ ‫دى او پ ه عم ده ډول دغ ه وده ي ا پرمختي اپر تراس پورتي محمول ه بان دې دکمپي وټري‬ ‫څ ارنې‪ ،‬دس وداګريزو م الونو دتش ريح پ ه برخ ه ک ې ج دي او کل ک کنت رول او‬ ‫دافغانس تان دګمرکون و درياس ت دک ارکوونکو ظرفيتون و ت ه دودې او پرمختي ا ورکول و‬ ‫په بلخ كې دمزارشريف دګمرك رياست كار ل ه امل ه ده‪ .‬دس وداګرۍ حج م ددې پ روژې دپي ل پ ه نس بت څ و براب ره زي ات ش وى دى‪.‬‬ ‫كوونكي له خپل كاري سيستم ) اسكوډا( ددې پ روژې ل ه س ترو الس ته راوړن و څخ ه ي وه ھ م دګمرک ي مرحل و اتوم ات ک ول‪ ،‬او‬ ‫دګمرک ي معلوم اتو )‪ (ASYCUDA‬اتوماتي ک ک ول دي‪ .‬ګمرک ي مرحل ې دګمرکون و‬ ‫څخه كار اخلي‪.‬‬ ‫ً‬ ‫پ ه س ترو ډيپ و ګ انو ک ې‪ ،‬دکاب ل دھ وايي ډګ ر پ ه ش مول ‪ ،‬چ ې تقريب ا دھي واد دټول و‬ ‫ګمرک ي تش ريحاتو پ ه س لو ک ې ‪٥٥‬تش کيلوي‪ ،‬پ ه اتوماتي ک ډول تجھي ز او س نبال ش وي‬ ‫دي‪ .‬پ ه مش ابه دول ‪ ASYCUDA‬پ ه څل ورو س ترو ترانزيت ي خ وزوکې فع ال دى‪،‬‬ ‫چ ې ش اوخوا پ ه س لوکې ‪٦٥‬دافغانس تان ترانزيت ي س وداګري دارزښ ت پربنس ټ حص ول‬ ‫ک وي‪ .‬س ربيره پ ردې مرس تندويه ارتب اطي زيربن اوې ھ م د ‪VHF/HF‬دمخ ابرې پ ه‬ ‫دس تګاوو او ‪VSATVPN‬ش بکو بان دې‪ ،‬چ ې د س ترو ګمرک ي س يمو او ځ ايونو پ ه‬ ‫وص ل کول و ک ې س تر نق ش ل ري‪ ،‬پ ه عص ري او مډرن ه توګ ه س نبال ش وې دى‪ .‬س تر‬ ‫زي ر بن ايي س اختمانونه‪ ،‬پ ه کاب ل ک ې دعواي دو او ګمرکون و مرک زي دفترون و پ ه ش مول‪،‬‬ ‫دج الل آبادپ ه ښ ار ک ې دګمرکون و دډيپ وودانۍ او دالرۍ موټرون و ل ه پ اره ددري دو ي ا ت م‬ ‫کي دوځاى او ن ورې زيربن اوې ج وړې ش وي دي‪ .‬پرت ه ل ه دې پ روژې‪ ،‬چ ې س وداګرۍ‬ ‫ت ه داس انتياورکولو مس ووليت پرغ اړه ل ري‪ ،‬ھ م دمطلوب و نتيج و څرګن دوى او‬ ‫ښ ودونکي دي‪ .‬پ ه دې وروس تيو ک ې ددې پ روژې پ ه مرس ته دافغانس تان او پاکس تان‬ ‫ت رمينځ دترانزيت ي س وداګرۍ پ ر توافقنام ه بان دې خب رې ات رې پي ل ش وي دى‪ .‬س ربيره‬ ‫پ ردې دافغانس تان معي ارونو اداره‪ ،‬چ ې دنوم وړې پ روژې پ ه مرس ته تاس يس ش وې ده‪،‬‬ ‫په اوس وخت کې دحکومتي معيارونو دخپلواکې ادارې په توګه تصويب شوې ده‪.‬‬ ‫څرنګ ه چ ې ددې پ روژې اص لي تم ويلي و جھ ې او پ انګې پ اى ت ه رس يدلى ‪ ،‬پ ه دې‬ ‫وروس تيو ک ې ‪٧‬ميليون ه ډال ره ن ور اض افي ھ م ددې پ روژې دتموي ل ل ه پ اره تص ويب‬ ‫ش وى دى‪ .‬ل ه دغ ه پ انګې څخ ه ب ه دانتخ ابي فع اليتونو دتموي ل ل ه پ اره ‪ ،‬چ ې دھغ ې‬ ‫س رته رس ول دپ روژې دپرمختي ايي موخ و او ھ دفونو دترالس ه کول و ل ه پ اره الزم ي‬ ‫وو‪ ،‬اس تفاده وش ي‪ .‬ددول ت دغوښ تنې پ ه ځ واب ک ې‪ ،‬فع الً دنړي وال بان ک دک ار پوھ انو‬ ‫ي و ټ يم دي وې څ ارونکې او تعقيب ونکې پ روژې دترتي ب او طرح ې پ ه ھڅ ه ک ې دى ‪،‬‬ ‫چ ې د ‪٢٠١٠‬م الي ک ال پ ه ل ومړۍ رب ع ک ې ب ه تص ويب ش ي‪ .‬البت ه ددې ن وى پ روژې‬ ‫تص ويب دګمرک ي اص الحاتو دپروګ رام درامينځت ه کول و ل ه پ اره دافغانس تان ددول ت پ ر‬ ‫الزم و اق داماتو بان دې مش روط دى‪ ،‬چ ې ھغ ه پ ه دې س کټور ک ې دحکوم ت کول و‬ ‫دستونزو او ننګونو )چلينجونو( ته ځواب ويونکى وي‪.‬‬ ‫داوبو لګولو دسيستم دبيارغونې بيړنۍ پروژه )‪۴٠‬ميليونه ډالره بې ګټې پور‪٨۶،۵ ،‬‬ ‫ميليونه وړيا مرسته او ‪۶‬ميليونه ډالره ددولت له بودجې څخه(‪ :‬دغه پروژه په ھغو ساحو‬ ‫كې‪ ،‬چې ترپروژې الندې دي داوبو دبرابرولو‪ ،‬ډاډمن او عادالنه ويش كې مرسته كوي‪.‬‬ ‫دبغالن واليت ديو كلي اوسيدونكي د اوبو‬ ‫داوبو لګولو دملي سيستم بيارغونه دافغانستان په پنځو واړو سيندنيو حوزو كې دكرنيزې‬ ‫رسولو وياله پاكوي‪.‬‬ ‫حاصلخيزۍ په زياتوالي‪،‬له كرنيزو كروندو څخه دعوايدو په ترالسه كولو‪ ،‬دغذايي تامين او‬ ‫ژوند ښه والى‪ ،‬او له وچكالۍ څخه درسيدلي زيان په كموالي كې مرسته كوي‪ .‬تراوسه پورې‬ ‫شپږ سيمه ييز دفترونه په كابل ‪ ،‬جالل آباد‪،‬كندھار‪ ،‬بلخ‪ ،‬كندوز او ھرات كې داداري ظرفيت‬ ‫دلوړتيا په منظور تاسيس شوي دي‪ .‬د‪ ٢٠٠٩‬م كال د اکتوبر تر‪ ٣١‬نيټې پورې له ‪ ٧۵٣‬څخه‬ ‫زيات دفرعي پروژو غوښتنليكونه د ‪ ٨٠،٩‬ميليونه ډالرو په لګښت چمتو شوي وو‪ .‬ددې‬ ‫پروژو له ډلې څخه ‪ ٧١٧‬فرعي پروژې د ‪ ٧۴‬ميليون ډالرو په مجموعي لګښت او ارزښت‬ ‫تصويب شوي دي‪ .‬د ‪ ۶٩۶‬فرعي پروژو له پار د ‪ ۵٧،۶‬ميليونه ډالرو په ارزښت قراردادونه‬ ‫جريان لري او ‪ ۶٠۴‬فرعي پروژې د ‪ ۴٣،۴‬ميليونه ډالرو په ارزښت بشپړې شوې دي‪.‬‬ ‫سربيره پردې دسلطان دبند دبيړنۍ بيارغونې تر قرار داد الندې لومړنې پړاو د ‪۵٠٠٠٠٠‬‬ ‫شاوخوا ډالرو په لګښت بشپړ شوى دى‪ .‬دښكتنۍ كوكچۍ داوبو لګولو دامكان سنجۍ دمطالعې‬ ‫كار او دآمود سيندنۍ خورې دكوكچۍ پرسيند باندې دبريښنا ددستګاه پروژه ھم بشپړه شوې‬ ‫ده‪ .‬ډيرې پرمختيايي پروژې وړانديز شوي دي‪ ،‬اړتيا ليدل كيږي چې په دې برخه كې زياته‬ ‫مطالعه ترسره شي‪ .‬دبريښنا د ‪ ١٧۴‬دستګاوو له جملې څخه تراوسه پورې دھيواد په بيالبيلو‬ ‫سيمو كې د ‪ ١٠۴‬دستګاوو نصبول بشپړ شوي دي او دنورو پاتې دستګاوو كار روان دى‪.‬‬ ‫د كابل دښار دبيارغونې پروژه )‪٢۵‬ميلون وړيا مرسته او ‪ ۵،۶‬ميليونه ډالره دافغانستان‬ ‫دبيارغونې دصندوق وړيا مرسته(‪ :‬دايوه وګړنيزه پروژه ده‪ ،‬چې موخه او ھدف يې دښار‬ ‫ھغه برخې او ساحې دى چې دتاريخ په اوږدو كې ورته پاملرنه نه ده شوې‪ ،‬په ځانګړې توګه‬ ‫ديو سرك او دھغه غاړې ويالې منظرچې‬ ‫غير رسمي ساحې يا له نفوسه ډكې دغريبو وګړو داستوګنې سيمې دي‪ .‬دپرمختيايي پروژو‬ ‫دكابل ښار په يوه ناحيه كې بيارغول شوى‬ ‫دغوساحو كې دسيمو دخلكو له اړتيا سره سمې تشخيص او پالن شوي او څارنه يې كيږي‪.‬‬ ‫دي‪.‬‬ ‫ښار كې ‪٢٠٠‬كوڅې يا ګذرونه ترمالتړ الندې نيسي‪.‬چې په‬ ‫دغه دبيارغونې پروژه دكابل په ِ‬ ‫ھغو كې زياتره غريب او بيوزلي وګړي په غير رسمي سيمو او ځايونو كې ژوند كوي ‪،‬چې‬ ‫دكابل دزاړه ښار څلور ناحيې ھم په ھغو كې شاملې دي‪.‬‬ ‫دګذرونو ټولنيزې ھمکارۍ دشوراګانو له الرې‪ ،‬دسيمو اړتياوې دژوند دسيمو دودې او‬ ‫پرمختيا له پالن سره يو ځاى شوي‪ ،‬چې داوبو دزيرمې‪ ،‬دسرکونو او بندونو‬ ‫دبيارغونې‪،‬دروغتيا ساتنې )حفظ الصحه( دسيستم ښه والي‪ ،‬دجامدو کثافاتو راټولولو‪ ،‬دښار‬ ‫ي سرکونو او واټونو روښانولو )ښاري خدمتونه( مسايل ترخپل پوښښ الندې راولي‪ .‬دژوند‬ ‫دسيمو دودې او پرمختيا پالن دانجينرۍ )مھندسۍ( دنقشو په بڼه محاسبه او تطبيق شوى دى‪،‬‬ ‫ترڅو دھغو ښو شويو زير بناوو نتيجې دکابل دښار د ‪ ٩٢٠٠٠‬استوګنو له پاره دسيمو‬ ‫داړتياوو په غبرګون کې وي‪ .‬تراوسه پورې دپروژې کار په ټولو پيشبيني شويو ځايونو کې‬ ‫جريان لري‪ .‬تقريبا ً ‪ ۶٠٠٠٠‬تنو له ډيرو ښو خدمتونو څخه ګټه اخيستې ده او تقريباً ‪۶٠٠٠٠‬‬ ‫تنه نور ددې خدمتونو دترالسه کولو په حال کې دى‪ .‬د ‪ ٢٠٠٩‬ميالدي کال د نوامبر تر‪٣٠‬‬ ‫نيټې پورې دغې پروژې ‪ ٩٢‬کيلو متره سرک ھوار کړى دى‪ ،‬چې کورونو ته الس رسي‬ ‫ډيره ښه شي ‪ .‬دغونډيو په غاړو او لمنو کې دتللو الرې او پوړۍ جوړې شوي دي‪١٢٠ ،‬‬ ‫کيلومتره دريمه درجه ويالې او ‪ ٨٧‬باب د ابولګولو سيستم يې ترميم او يابيارغولي دي‪،‬‬ ‫‪ ۶۵١۴‬تشنابونه يې ښه جوړ کړى‪ ،‬دکثافاتو دراټولولو دسيستم تطبيق‪ ،‬چې راټولونکى يې‬ ‫دګذر يا کوڅې له شوراګانو سره قرارداد السليک کوي‪ ،‬يې رامينځته کړى او دروغتيا‬ ‫ساتنې او دڅښلو دروغتيايي اوبو دبرابرولو له پاره يې ھم ھلې ځلې پيل کړي‪ ،‬سربيره پردې‬ ‫دلويو سرکونو او واټونو دروښانولو ‪ ٧٠١٧‬په شمير سيستم تراوسه پورې جوړشوي دي‪.‬‬ ‫د بريښنا دسکټور دبيارغونې بيړنۍ پروژه )‪١٠٥‬ميليونه ډالره يې ګتې پور او دافغانستان‬ ‫دبيارغونې دصندوق له الرې ‪ ٢٠‬ميليونه ډالره وړيا مرسته(‪:‬دا پروژه کار کوي ‪ ،‬چې‬ ‫دکابل ښار اوسيدونکو ته دبريښنا ډيره ښه او باوري زيرمه برابره کړي او داکار د شبکو په‬ ‫نويو جوړولو او پراختيا سره سرته رسوي‪ ،‬دکابل دښار دشبکې وصلول له شمال ختيځ‬ ‫دانتقال سيستم سره ‪ ،‬ترڅو چې له تاجکستان څخه ھيواد ته ډيره ارزانه بريښنا وارده شي‪ .‬د‬ ‫نغلو د ‪ ١٠٠‬ميګاواټه اوبو بريښنا دبند جوړونه او بيارغونه )دغه په افغانستان کې دبريښنا‬ ‫دتوليد ډيره لويه دستګاه ده‪ ،‬چې دکابل دښار بريښنا تامينوي( او دھغې انتقالي ليکه او دښو‬ ‫اوغوره خدمتونو وړاندې کولو له پاره ددې سکټور تجارتي کول‪ .‬ددې پروژې دبرخو‬ ‫دافغانس تان دبريښناش ركت ك اركوونكي‬ ‫دتطبيق بھير په ښه توګه روان دى‪ .‬له نغلو څخه كابل ته د ‪١١٠‬كيلوواټو بريښنا دلين غځيدنه‪،‬‬ ‫دكاب ل ښ ار پ ه ي وه ناحي ه ك ې دل ين‬ ‫دچمتله سبسټيشن څخه دكابل شمال لويديځ ته د ‪١١٠‬كيلوواټو بريښنا دلين غځيدنه‪ ،‬دكابل له‬ ‫غځولو په حال كې‪.‬‬ ‫شمال لويديځ څخه دكابل شمال سبسټيشن ته د‪ ١١٠‬كيلوواټو بريښنا د لين غځيدنه‪ ،‬د پلخمري‬ ‫له پاره دځمكنې نوري فايبر تھيه كول او نصبول ‪ ،‬دچمتله د ‪٢٢٠‬كيلوواټه لين غځيدنه ‪ ،‬او دكابل دشمال لويديځ د‪١١٠‬كيلوواټو بريښنا لين‬ ‫نوې رغونه بشپړه شوې او له ازبكستان څخه يې دبريښنا په ليږدونه كې مرسته كړې ده‪.‬‬ ‫دترانسپورتي ستونزو‪ ،‬امنيتي دليلونو دليږدونې دتګلوري دټاكنې اونورو له امله ددې پروژې دځينوبرخو په بشپړيدو كې ځنډ رامينځته شوى‬ ‫دى‪ .‬په اداري برخه كې ټول پخواني كار كوونكي‪ ،‬او دبريښنا مؤسسې پانګې او پورونه په مؤقت ډول يوې نوې تاسيس شوې مؤسسې‬ ‫))دافغانستان بريښنا شركت(( ته انتقال شوي دي‪ .‬دافغانستان بريښنا شركت دافغانستان بريښنا مؤسسې پانګې‪ ،‬شتمنۍ او پورونه څيړلي او په‬ ‫غور كتلى دي او له ماليې وزارت سره يو ځاى به دھغې دنرخ ايښودلو په برخه كې تصميم ونيسي‪ .‬په پام كې دي دافغانستان بريښنا شركت د‬ ‫‪ ٢٠١٠‬كال دمارچ تر ‪٢١‬نيټې پورې په بشپړه توګه فعال شي او نوموړې شركت په غوره او ښه كيفيت سره مشتركينو ته بريښنا برابره كړي‪.‬‬ ‫د خصوصي سكټور له پرمختيا څخه دمالتړ پروژه )‪٢۵‬ميليونه ډالره وړيا مرسته(‪ :‬ددې پروژې موخه او ھدف دكار كسب دپيدا كولو‪،‬‬ ‫دعايداتو او ګټې وټې دزياتوالي او دغربت او فقردله مينځه وړلو له پاره دسيمه ييز اقتصاد وده او پرمختيا ده‪ .‬نوموړې پروژه دھغو‬ ‫سوداګريزو شركتونو له پاره‪ ،‬چې په داخلي ماركيټونو او صادراتو كې فعاليت كې ديو اقتصادي چاپيريال په رامينځته كولو كې ھم مرسته‬ ‫كوي‪ .‬دغه پروژره په دې الندې برخو كې مرسته او ھمكاري كوي‪ (١) :‬په حصار شاھي كې دصنعتي پارك راميتځته كول)‪(٢‬په څلورو‬ ‫سترو او كليدي برخو )خفيفه او يا سپكې صنايع‪ ،‬دغذ ايي موادو پروسس دڅرمې لباسونو توليد او قالينو دپريمنځلو او وروستى پروسس(‬ ‫كې‪ ،‬صنايعو رامينځته كول)‪ (٣‬دآيسا )دافغانستان دپانګې اچونې دمالتړ اداره( دظرفيت لوړاوي‪ ،‬دصنعتي پاركونو دپرمختيا رياست‪،‬‬ ‫دڅيړنې او پاليسې رياست )‪ (۴‬دسوداګرۍ او صنايعو دوزارت دخصوصي سكټور دپرمختيا رياست دظرفيت لوړتيا‪ ،‬دخصوصي سكټور په‬ ‫پرمختيا پورې اړوند دپاليسودتدوين په منظور په دې الندې برخو كې ھمكاري كوي‪ :‬دمالي مديريت او تداركاتو‪ ،‬دژوند او ټولنيز چاپيريال په‬ ‫برخو كې دصنعتي پاركونو دپرمختيا رياست دظرفيت لوړتيا‪ ،‬له پروژې څخه په څارنه كې دكتنې وړ زياتوالى لرلى دى‪ .‬له دې سره سره‬ ‫ددې پروژې ‪ ،‬د كاركوونكو مكرر تغيرات او بدلونونه ددې پروژې دتطبيق دځنډ سبب شوى دى‪ .‬په ھمدې ترتيب‪ ،‬دسوداګرې او صنايعو‬ ‫وزارت دخصوصي سكټور دپرمختيا درياست يو شمير كار كوونكو په اړوندو برخو كې دظرفيت دلوړتيا زده كړه كړې ده‪ ،‬ترڅو چې ھغوى‬ ‫دپروژې تطبيق ‪ ،‬دپاليسيو تجزيه او تحليل په غاړه واخلي‪ .‬په اوس وخت كې دصنعتي پارك ساختماني كارونه په ښه توګه پرمخ ځي او‬ ‫شاوخوا په سلوكې ‪٧٠‬كارونه يې بشپړ شوي دي‪ .‬دامنيتي حالت دخرابيدو له امله دپارك ساختماني كارونه په څوتيرومياشتو كې ډير ورو‬ ‫پرمختللې دي‪ .‬ډيره ستره ستونزه او خنډ چې داپروژه ورسره مخامخ ده ‪ ،‬پارك ته دبريښنا رسول دي‪ .‬دغه پروژه په ‪٢٠٠۶‬ميالدي كال ھغه‬ ‫وخت چې الدجالل آباد په ښار كې دبريښنا دويش دستګاه موجوده نه وه‪ ،‬ډيزاين شوې وه‪ .‬په ھمدې دليل آيسا دپارك دبريښنا دتامين له پاره له‬ ‫ډيزيلي جنراتورونو څخه استفاده په پام كې نيول شوې وه‪.‬‬ ‫په اوس وخت كې آسيايې پرمختيا يې بانك له نغلو څخه دجالل آباد ښارته دبريښنا دلين د غځيدنه او دجالل آباد په ښار كې ديو سبب سټيشن‬ ‫جوړول تمويلوي‪ .‬له ھغه ځايه چې دغه پروژه دجالل آباد دښار په ‪٢٠‬كيلو مترۍ كې پرته ده دا امكان لري چې دبريښنا دلين غځول‪ ،‬چې‬ ‫دآسيايي بانك له خوا تمويليږي‪ ،‬ھغه ته حصارشاھي صنعتي پارك ته پراختيا وركړي او يو سب ستيشن دبريښنا دويش له شبكې څخه دبريښنا‬ ‫دتامين له پاره جوړ كړي‪ .‬د افغانستان دبريښنا شركت ا وآيسا ادارې ترمينځ يو تړون ليك السليك شو‪ ،‬چې دھغه له مخې دافغانستان دبريښنا‬ ‫مؤسسه ‪ MVA٢۵‬داوبو بريښنا دحصار شاھي صنعتي پارك ته تامينوي‪ .‬دجالل آباد له ښار څخه ترصنعتي پارك پورې دبريښنا دمزي‬ ‫غځول او دسب سټيشن جوړول به دخصوصي سكټور له پرمختياڅخه دمالتړ پروژې له خو تمويل شي‪ .‬كله چې دبريښنا دمزي غځولو او سب‬ ‫سټيشن جوړولو او دبريښنا دويش سيستم جوړولو قرارداد وشي‪ .‬دصنعتي پارك دجوړولو دكار بھيربه چټك كړاى شي‪ .‬داسې ھيله كيږي چې‬ ‫نوموړى صنعتي پارك په ‪ ٢٠١١‬ميالدي كال كې ګټې اخيستنې ته وسپارل شي‪ ،‬چې ددې پروژې په بشپړتطبيق سره به په افغانستان كې‬ ‫‪ ۶٠٠٠‬كاري فرصتونه رامينځته شي‪.‬‬ ‫د طبيعي منابعو ددوام لرونكى پرمختيا پروژه )‪۴٠‬ميليونه ډالره وړيامرسته(‪ :‬داپروژه له يو شمير داسې كړنو څخه مالتړ كوي چې‬ ‫دھغو په وسيله مقرراتي ظرفيت پياوړى شي‪ ،‬د خصوصي سكټور پرمختيا ترسره شي او نړيوال معيارونه رعايت شي‪ .‬داپروژه له‬ ‫دولت سره مرسته كوي چې عايدات له څو ارزښتمنو منابعو څخه په عمومي ډول دټول ھيواد په واك كې وركړل شي او له فساد سره‬ ‫مخامخ نشي‪ .‬دھغو الرو چارو له جملې څخه‪ ،‬چې حكومت به ددې سكټور په اداره كې ورڅخه استفاده وكړي‪ ،‬يو ھم دكانونو په‬ ‫رايستلوكې دشفافيت نوښت دى‪ .‬په نوموړي نوښت كې يو لړ پرنسيپونه شامل دي‪ ،‬چې دتيل‪،‬ګاز او كانونو د استخراج له درك څخه‬ ‫دشركتونو دتادياتو او ددولت دعوايدو بشپړه خپرونې او تصديق ترالسه كوي‪ .‬سربيره پردې يوه نړيواله مشورتي شورا تاسيس شوې ‪،‬‬ ‫چې حكومت سره دوړانديز شويو قراردادونو دګټو په ارزونه كې مرسته وكړي‪ .‬او په دې توګه ډاډ ترالسه شي چې ترټولو ښى او غوره‬ ‫الرې چارې دافغانستان دطبيعي منابعو دپراختيا په برخه كې كارول كيږي‪.‬‬ ‫دغه پروژه له پيل څخه له يو لړ ستونزو‪ ،‬مشكالتو او محدوديتونو‪ ،‬په عمده ډول دكاروبار له ستونزې سره سره دكتنې وړ پرمختګ‬ ‫كړى دى‪ ،‬دغه پروژه په افغانستان دخصوصي پانګې په تشويق او ھڅونه كې دعينك دمسو دكان دبريالۍ داوطلبۍ له الرې ‪ ،‬چې په‬ ‫نړۍ کې له سترو كانونو څخه دى‪ ،‬مرسته كړې ده‪ .‬دولت په قراردادونوپورې اړوند تړون ليكونه السليك كړي او اوس په ساحه كې‬ ‫د مقدماتي كارونه ھم پيل شوي دي‪ .‬ددې پانګې اچونې ټول ارزښت په راتلونكو له ‪۵‬څخه تر ‪١٠‬كلونو پورې شاوخوا ‪١٠‬ميليارده ډالره وي‪.‬‬ ‫اساسي برياليو قراردادونو ترسره كول دافغانستان دولت ته د ‪ ٨٠،٨‬ميليونه دالرو په وركړې المل شوي دي‪ ،‬چې نوموړى رقم دبيمې‬ ‫حق مجموعا ً ‪ ٨٠٨‬ميليونه ډالره دكان دپراختيا دحق له پاره دى‪ ،‬سربيره پردې دكانونو له سكټور څخه دڅارنې له پاره دكانونو دوزارت‬ ‫دظرفيت او وړتيا دلوړتيا دغه پروژه به دافغانستان له دولت سره مرسته وكړي چې په سكټور كې ښې او غوره ادارې شفافيت دتامين‪،‬‬ ‫او ھمدارنګه دپروژو دقوي چاپيريال او ټولنيزې ادارې داړتياوو د درك په لوري حركت ګړندې كړي‪ .‬دولت داستخراجي صنايعو‬ ‫دشفافيت داصولو په السليك كولو سره يو مھم ګام پورته كړى دى‪ .‬نوموړي اصول ددې سبب شوي چې له استخراجي صنايعو څخه دترالسه‬ ‫شويو ګټو په اړه شفاف سيستماتيك ګزارش وركول ښه والى ومومي‪ .‬يوه غير رسمي كاري ډله‪ ،‬چې له څو تنو په كارونو كې برخه وال‬ ‫باخبره اشخصاو څخه جوړه ده‪ ،‬ددې اصولو د سم تطبيق په منظور رامينځته شوې ده‪ .‬دولت به په دې نږدې وختونو كې دكانونو درايستلو او‬ ‫دژونددچاپيريال په اړه دمقررو تسويد بشپړ كړي‪ .‬نوموړې مقررې به دكانونو درايستلو په اړه روښانه كړنالرې او الرښوونې وړاندې كړي‪.‬‬ ‫د دولت ملكي اداری دسيستم داصالحاتو او سمون پروژه)‪ ٢٠،۴‬ميليونه ډالره وړيا مرسته(‪ :‬دغه پروژه دملكي خدمتونو دادارې اصالحاتو‬ ‫له خپلواك كميسيون او ددولت كليدي وزارتونوسره دبشري منابعو دمدريريت په برخې كې دھغوى دظرفيت په لوړتيا كې مرسته كوي‪ .‬دې‬ ‫ھدف ته درسيدو په منظور نوموړې پروژه له دولت سره دملكي خدمتونو دكاركوونكو له پاره دڅرګندوقواعدو او كړنالرو په برابرولو كې‬ ‫مرسته كوي‪ .‬دغه پروژه ھمدا رنګه له كليدي وزراتونو سره دھغوى دتشكيالتو دنوي ترتيب او كاركوونكو په استخدام كې مرسته كوي‪ ،‬ترڅو‬ ‫په دې ترتيب خپلې دندې په ښه ډول ترسره كړي‪ .‬سربيره پردې نوموړې پروژه له وزارتونو سره درتبو دمعاشونو داصالحاتو په تطبيق كې‬ ‫ھم مرسته كوي‪.‬‬ ‫د مالي سكټور دپياوړتيا پروژه )‪ ٨‬ميليونه ډالره وړيا مرسته( ‪ :‬دغه پروژه دافغانستان د ملي پرمختيايي ستراتيژۍ )تګالرې(‬ ‫څخه‪،‬چې دعصري اورقابتي مالي سكټور پرتاسيس باندې تكيه لري‪ ،‬مرسته او مالتړ كوي‪ .‬په مشخصه توګه دغه پروژه به دبانكي‬ ‫څارنې او نظارت ‪ ،‬حسابدارۍ‪ ،‬داخلي پلټنې )تفتيش( او بشري منابعو دادارې په برخو كې دافغانستان بانك ظرفيت ته پياوړتيا وركړي‪.‬‬ ‫ھمدارنګه دغه پروژه به ضروري مالي زيربناوې ‪ ،‬لكه‪ :‬د اعتباراتو دراپوروركولو آژانس‪ ،‬داعتباراتو دثبتولو آژانس او دافغانستان‬ ‫دبانكدارۍ انستيتوت ته پرمختيا او انكشاف وركړي‪ .‬دتفتيش ‪ ،‬بشري منابعو او تداركاتو په پوستونو كې له مشاورينو سره مركې شوې دي‬ ‫او داسې ھيله كيږي‪ ،‬چې ھغوى خپل كار د‪٢٠١٠‬ميالدي كال په شروع كې پيل كړي‪ .‬دمشاوريت نور پاتې پوستونه دھغوى دكار له پيل څخه‬ ‫وروسته ډير ژر په كار شروع وكړي‪ .‬سربيره پردې دبانکدارۍ دپنځو تعليمي انستيتونو مزايده)دداوطلبۍ سند( دافغانستان دبانكدارۍ او مالي‬ ‫انستيتوت سره دھمكارۍ يوې درې كلنې پروسې درامينځته كولو په منظور ليږل شوي دي‪ .‬دافغانستان دبانكدارۍ او مالي انستيتوت‪ ،‬چې‬ ‫دنوموړې پروژې له خوايې مالتړ كيږي‪ ،‬دبشري منابعو كمښت ته‪،‬چې دمالي سكټور دپرمختيا په وړاندې يو ستر خنډ ګڼل كيږي‪ ،‬رسيدنه‬ ‫وكړي‪ .‬داسې ھيله كيږي چې دا انستيتوت د ‪٢٠١٠‬ميالدي كال په فبروري كې په كار پيل وكړي او په نھايت كې دافغانستان بانك له خوا‬ ‫دمصؤنو معامالتو او دپورونو دبيرته وركړې دتضمين دثبت كار اودقانون تطبيقي مقررات تصويب شوي دي‪.‬‬ ‫په افغانستان كې غذايي كړكيچ او بحران ته دځواب ويلو پروژه )‪٨‬ميليونه ډالره(‪ :‬دغه مرسته په نړۍ كې د غذايي كړكيچ او بحران ته‬ ‫د ځواب ويلو په برخه كې دنړيوال بانك د نوى پروګرام مالتړ كوي او دشاوخوا ‪ ۵٠٠‬كوچنيو پروژو او داوبو لګولو دعنعنوي سيستم‬ ‫دبيارغونې له پاره مرسته كوي‪ ،‬چې ھيواد دكرنې د دوې او پرمختيا له پاره مھم دي ‪ .‬له دې جملې څخه ‪ ٣٣٠‬پروژې بشپړې شوي دي‪.‬‬ ‫ھمدارنګه دغه پروژه سيمه ييز ظرفيت ته دكرنې دسكټور دپروژو دتطبيق او فعاليت له پاره‪ ،‬چې دسيمو اړتياوې پوره كوي‪ ،‬لوړتيا‬ ‫وركوي‪ .‬ددغه پياوړى كوونكى مرستې څخه دكليوالى اوبو لګولو دسيستم له پاره په استفاده كولو داوبولګولو دكوچنيو پروژو شمير‪،‬‬ ‫چې دنړيوال بانك له خوا تمويل شوى دى‪ ،‬له ‪٢٠٠٢‬م كال راپدې خوا ‪ ۶٠٠٠‬ته زيات شوى دى‪ .‬سربيره پردې نړيوال بانك‬ ‫تقريبآ ً‪١٠٠‬ميليونه ډالره دمنځنيو اوبولګولو دسيستمونو دبيارغونې له پاره تمويل كړي دي‪ ،‬خو اوس ھم افغانستان دغذايي موادو له‬ ‫اوسني بحران سره دمبارزې له پاره دكتنې وړ اړتياوې لري‪ .‬دنړيوال بانك ددې مرستې موخه دافغانستان داړتياوړ غذايي مصؤنيت او‬ ‫خونديتوب دتدريجي زياتوالى له پاره منځ مھاله پانګه اچونه ده‪.‬نړيوال بانك دافغانستان له نورو پرمختيايي شريكانو مرستندويه ادارو‬ ‫سره په ګډه ھمكارۍ داوسنيو اړتياوو ته دځواب ويلو په برخه كې ھمكاراو مرستندوى دى‪.‬‬ ‫دافغانستان دتقاعد دسيستم دادارې او دټولنيزمصؤنيت دشبكې درامينځته كيدو پروژه )‪٧،۵‬ميليونه ډالره(‪:‬‬ ‫دغه پروژه دمامورينو دتقاعدددولتي ادارې ظرفيت ته ښه والى وركوي‪ ،‬ترڅو ددولتي عمومي سكټور دكاركوونكو له پاره داصالح شوي‬ ‫تقاعدي طرحې اغيزمنتيا تضمين كړي‪ .‬ھمدارنګه دغه پروژه دټولنيز مصؤنيت دشبكې درامينځته كولو له پاره داغيزناكو الرو چارو دموندلو‬ ‫په پاليسۍ پورې اړوند چوكاټ ترتيبوي او دھغې پراساس داړمنو كورنيو له پاره يو ازمايښتي پروګرام تطبيقوي‪ .‬په داسې حال كې چې په‬ ‫ملي كچه ددغسې اقدام درامينځته كولو له پاره به وروستى قدم وړاندې شي‪.‬دغه پروژه ھمدارنګه دكار او ټولنيزو چارو شھيدانو او معلولينو‬ ‫وزارت دكاركوونكو ظرفيت لوړ وي‪ ،‬ترڅو نوموړى وزارت وكړاى شي دمتقاعدينو او ټولنيز مصؤنيت دشبكې پروګرامونه طرحه او پرمخ‬ ‫بوځي‪.‬‬ ‫د افغانستان دبيارغونې صندوق )‪(ARTF‬‬ ‫د افغانستان دبيارغونې صندوق دنړيوالې ټولنې او افغانستان ددولت ترمينځ په دغه ھيواد كې دبيارغونې په ھلو ځلوكې دډيرې اغيزمنتيا‬ ‫په خاطرد ګډو ھڅو او مرستې ديوې مھمې وسيلې په توګه ګڼل كيږي‪ .‬د ‪٢٠٠٢‬م كال له لومړيو څخه راپدې خوا ‪ ٣١‬تمويلوونكو له ‪٣،۴‬‬ ‫ميلياردو ډالرو څخه زيات )د ‪ ٢٠٠٩‬م كال د اکتوبر دمياشتې تر ‪ ٢١‬نيټې پورې( له دغه صندوق سره ژمنه كړې ده‪ ،‬چې په نتيجه كې‬ ‫دافغانستان دبيارغونې صندوق دافغانستان ددولت دسترې تمويلوونكې منبع په توګه )ھم عادي بودجه او ھم دپرمختيايي پروګرامونو له‬ ‫پاره ( تبديل شوى دى‪ .‬له ملي پروګرام څخه ددې صندوق مرسته او مالتړ‪ ،‬چې دغه پروګرامونه ددولت داجندا په لومړيتوب كې واقع‬ ‫دى‪ ،‬او ھمدارنګه ددولت دعادي بودجې او دافغانستان دملي پرمختيايي تګالرې اھدافو ته درسيدو په الر كې په پاليسۍ كې داصالحاتو‬ ‫داجنداء له پاره فوق العاده ونډه لري‪.‬‬ ‫اداره‪ :‬دافغانستان دبيارغونې صندوق دادارې ھئيت دكميټې پواسطه چې له نړيوال بانك )داداره كوونكي په توګه( ‪ ،‬آسيايي پرمختيايي‬ ‫بانك‪ ،‬اسالمي پرمختيايي بانك او ملګري ملتونه )يوناما او دملګرو ملتونو دادري پرمختيايي پروګرام ( څخه متشکله ده اداره كيږي‪.‬‬ ‫دادارې ھئيت كميټه دناظر او كتونكى په توګه دماليي دوزارت داستازي په شتون كې ‪ ،‬په كابل كې منظمې غونډې جوړوي ‪ ،‬ترڅو‬ ‫دصندوق ورځني فعاليتونه وګوري او ويې څيړي‪ .‬دنوموړى صندوق تمويلوونكى په ھرو دريو مياشتوكې غونډه كوي‪ ،‬ترڅو له دولت‬ ‫سره د پراخې تګالرې اوددې صندوق دادارې په ھكله بحث وكړي‪.‬‬ ‫صندوق‬ ‫دبيارغونې‬ ‫د افغانستان‬ ‫دافغانس تان دبي ارغونې ص ندوق او دتمويلوونكومرس تې‪ :‬ټ ول ‪ ٣١‬تمويلوونك و‬ ‫)‪(ARTF‬‬ ‫من ابعو پ ه تي رو اووه كلون و ك ې پ ه دې ص ندوق ك ې ون ډه لرل ې ده‪ .‬دھ ر ك ال پ ه تيري دو‬ ‫‪ ARTF‬ددولت دمالكيت او رھبرۍ‬ ‫س ره دتمويل و ونك و دمرس تو زي اتوالى مون دلى دى‪ ،‬نوي و تمويلوونك و پ ه مرس ته كول و‬ ‫دپياوړتيا په خاطر‪ ،‬چې دافغانستان‬ ‫دبيارغونې دمرستې داغيزمنتيا له پاره‬ ‫پي ل ك ړى دى او پخواني و تمويلوونك و دخپل ې ون ډې كچ ه او ان دازه زيات ه ك ړې ده‪ .‬ل ه‬ ‫ډير اھميت لري‪ ،‬طرح شوى دى‪.‬‬ ‫دې س ره س ره ھ م پ ه څ و تي رو كلون و ك ې دتمويلوونك و دون ډو ت رجيح ورك ړل ش وى‬ ‫نوموړى صندوق ددولت دپروګرام‬ ‫ان دازه دب ودجې د ودې الم ل ګرځي دلى دى‪ .‬د افغانس تان دبي ارغونې د ص ندوق‬ ‫دھغو فعاليتونو مرسته كوي‪ ،‬چې په‬ ‫دقوانين و او مقررات و دموافقتن امې پ ه اس اس‪ ،‬تمويل ونكي باي د دخپل و كلني و مرس تو ل ه‬ ‫ملي بودجه كې ھغو ته دلومړيتوب حق‬ ‫نيم ايي څخ ه زي اتو ت ه باي د ت رجيح ورن ه ك ړي‪ .‬د دې مقررات و موخ ه ددې ك ار‬ ‫وركړل شوى دى‪.‬‬ ‫تض مين دى چ ې نوم وړى ص ندوق ددول ت دع ادي ب ودجې دكړك ۍ ‪ ،‬دتموي ل ل ه پ اره‬ ‫دغه صندوق دې الندې موخو ته‬ ‫‪ ،‬چ ې دل ومړي ح ق لرونك ې ده‪ ،‬ك افي بودج ه ول ري‪ .‬داقاع ده ددې ل ه پ اره ده‪ ،‬څ و ل ه‬ ‫درسيدو په ھيله رامينځته او طرحه‬ ‫دې ن احيې څخ ه ډاډ ترالس ه ش ي چ ې دافغانس تان دبي ارغونې ص ندوق دلګښ تي اقالم و‬ ‫شوى دى‪:‬‬ ‫ل ه پ اره ك افي بودج ه ل ري او دپ انګې اچ ونې دپ روژو پ ه تص ويب ك ې مل ي‬ ‫‪ -‬د بيارغونې دمرستو حساب وركول‬ ‫لومړيتوبونه انعطاف مننه ولري‪.‬‬ ‫او دشفافيت ترويج‪.‬‬ ‫‪ -‬د ملي بودجې په پياوړتيا كې مرسته‪،‬‬ ‫له عادي بودجې څخه دمالتړكړكۍ )‪ ١،٨‬ميليارده ډالره(‪ :‬تراوسه پورې دافغانستان‬ ‫دملي موخو سره دبيارغونې دپروګرام‬ ‫دبيارغونې صندوق ‪ ١،٨‬ميلياردو ډالره ددولت دعادي بودجې له الرې وركړي دي‪.‬‬ ‫دسازښت او سمون وركولو ديوې‬ ‫كورني يا داخلي عوايد اوس ھم ددولت دلګښتونو دپوره كولو له پاره كافي نه دي‪ .‬په‬ ‫وسيلې په توګه ددولت پرظرفيت‬ ‫ھمدې دليل دافغانستان دبيارغونې صندوق ددولت له عادي بودجې څخه دمالتړ دكړكۍ له‬ ‫دفشار كمول او دوخت په تيريدو سره‬ ‫الرې ددولت اساسي فعاليتونه دخدمتونو دوړاندې كولو په شمول‪ ،‬لكه‪ :‬دروغتيا ساتنې‪،‬‬ ‫د ظرفيت د لوړولو ترويج‪.‬‬ ‫ښوونې او روزنې په برخو كې مرسته او مالتړ كوي‪ .‬دې كار ته په پاملرنه چې ددولتي‬ ‫‪ -‬دھغې بودجې دعادي لګښتونو‬ ‫كاركوونكو په سلوكې ‪ ۶٠‬ملكي مامورين په ځانګړې توګه ښوونكي دي‪ ،‬دپوھنې وزارت‬ ‫تمويل‪ ،‬چې ددولت دګټورو فعاليتونو‬ ‫په مجموع كې دافغانستان دبيارغونې صندوق په سلو كې ‪ ۵٠‬منابع مصرفوي‪ .‬دعامې‬ ‫داغيزمنتيا له پاره ضروري دى‪.‬‬ ‫روغتيا‪،‬كورنيو چارو‪ ،‬كاراو ټولنيزو چارو او د لوړولو تحصيالتو وزارتونه ھم ددغه‬ ‫د ‪ ARTF‬له الرې دمالتړ يو موټى او‬ ‫صندوق له سترومرستو اخيستونكو له جملې څخه ګڼل كيږي‪ .‬ھمدارنګه بايد يادونه وكړو‬ ‫بسيچ كولو له دولت سره مرسته كړى‪،‬‬ ‫چې له عادي بودجې څخه دمالتړ كړكۍ منابع دافغانستان دبيارغونې ملي صندوق دى‪،‬‬ ‫ترڅو چې د ‪ ٢٢‬تمويلوونكو دوجھې‬ ‫چې دشاوخوا ‪٢۵٠٠٠٠‬ملكي دولتي كاركوونكو معاشونه دھيواد په ‪٣۴‬واليتونو كې‬ ‫مشخصاتو ترمينځ دتوپير مخه ھم‬ ‫تامينوي دعادي بودجې څخه دمالتړ دكړكۍ دونډې كمښت المل په مجموع كې ددولت‬ ‫ونيسي‪ .‬ھمدارنګه داكار له مرستو‬ ‫څخه داغيزناكې استفادې له پاره‬ ‫بودجه‪ ،‬ددولت دفعاليتونو په لګښت كې كلنى ثابت زياتوالى دى‪ .‬له دې سره سره ھم له‬ ‫دفعاليتونو دتكرار مخه نيسي‪.‬‬ ‫عادي بودجې څخه دمالتړ كړكۍ ددولت شاوخوانيم غير امنيتي لګښتونه تمويلوي‪.‬‬ ‫دپانګې اچونې كړكۍ‪ :‬دغه كړكۍ په دوو تيروكلونو كې داندازې او محدودې له نظره فوق‬ ‫العاده زياتوالى موندلى دى‪ .‬په دوو وروستيو كلونو ) ‪١٣٨۶‬او ‪ (١٣٨٧‬كې دپانګې اچونې ژمنې په فوق العاده ډول زياتې وي‪ ،‬چې د‬ ‫ټولو پانګو اچونو په سلو ‪ ٧۶‬د ‪ ٢٠٠٩‬م كال د اګست تر ‪ ٢٢‬نيټې پورې وركړل شوې دي‪ .‬دوركړې لوړه اندازه او كچه دافغانستان‬ ‫دبيارغونې دصندوق دمالي منابعو وركړه په سكټورونو كې دپانګې اچونې په دليل او المل ده‪ .‬دافغانستان دكليوالې پرمختيا ملي‬ ‫پروګرامونه‪ ،‬لكه دملي پيوستون پروګرام‪ ،‬چې دبيارغونې دصندوق له الرې يې په فوق العاده ډول مرسته او مالتړ شوى دى‪.‬‬ ‫د ‪ ٢٠٠٩‬م كال د نوامبر ترمياشتې پورې ‪ ٢٠‬فعالې پروژې ددې صندوق له الرې په ګډې ژمنې سره د يو ميلياردو ډالرو څخه زياتي‬ ‫په ارزښتت تمويل شوي‪ ،‬چې له ھغې جملې څخه ‪ ٧۶١‬ميليونه ډالره وركړل شوي دي‪ .‬دافغانستان دبيارغونې دصندوق په ربع وارو‬ ‫راپورونو كې دپانګې اچونې دفعاليتونو بشپړ جزئيات په دې انټرنيټي پاڼه كې موجود دي‪www.worldbank .org/artf :‬‬ ‫د افغانستان دبيارغونې د وجھې د صندوق د ښاري اوبو رسولو پروژه )‪ :(UWSS‬دغه‬ ‫د بيارغونې صندوق څه ډول فعاليت‬ ‫پروژه ‪۴١‬ميليونه ډالربرابروي‪ ،‬چې د اوبو رسولو دلنډمھاله پروګرامونو او له ښاري‬ ‫كوي؟‬ ‫دولتي روغتيا ساتنې څخه مالتړ او مرسته وكړي‪ .‬داپروژه پنځه برخې لري‪ :‬دكابل او‬ ‫تمويلوونكي خپلې مرستې په يو واحد‬ ‫رسولو شبكه‪ ،‬دكابل روغتيا ساتنې ښه والى‪ ،‬دھيواد دواليتونو په مركزونو كې اوبه رسول‬ ‫بانكي حساب كې ‪ ،‬چې دامريكا په‬ ‫او روغتيا ساتنه‪ ،‬انجينري او تخنيكي مرسته ‪ ،‬داوبو رسونې او كاناليزاسيون دمركزي‬ ‫متحده ايالتونو كې دنړيوال بانك‬ ‫ادارې له پاره د مالي مرستې او مالتړ برابرول‪ .‬د كابل داوبو رسولو او واليتي مركزي‬ ‫دادارې الندې دى‪ ،‬وركوي‪ .‬دمديره‬ ‫ښاروونو داوبو رسولو او حفظ الصحي برخې بشپړې شوي دي‪،‬داسې چې دپلي كيدو‬ ‫شويو‬ ‫كميټه دوړانديز‬ ‫ھئيت‬ ‫دامكاناتو مطالعه دكابل واليت له پاره ‪ KFW‬تر تمويل الندې او ‪١١‬واليتي مركزونو له‬ ‫تخصيصونو په ھكله په مياشتنيو‬ ‫پاره د ‪CAWSS‬له خوا بشپړه شوې ده‪ .‬دكابل دروغتياساتنې برخه پر اړوند ستراتيژيك‬ ‫غونډو كې تصميمونه نيسي‪ ،‬چې‬ ‫روغتيا ساتنې پالن او ماسټر پالن باندې والړه ده‪ ،‬چې دښاروالۍ كثافت دانۍ‪ ،‬دمحل‬ ‫نوموړى تصميمونه وروسته بيا دھغو‬ ‫روغتيا ساتنه او دباران او نورو اضافي اوبو د راټوليدو او وتلو ويالې پكې شاملي دي‪.‬‬ ‫ليكونو‬ ‫دتړون‬ ‫مرستو‬ ‫وړيا‬ ‫ددې پروژې دپانګې اچونې اجزا‪ ،‬په بيالبيلو تطبيقي پړاوونو كې واقع دي‪ .‬په ځانګړې‬ ‫)موافقتنامو( له الرې ‪ ،‬چې دنړيوال‬ ‫توګه دكابل ښارته داوبو دوړاندې كولو له پاره نوې څاه ګانې بشپړې شوې دي‪ ،‬خو‬ ‫بانك او دافغانستان د دولت ترمينځ‬ ‫څرنګه چې دراتلونكو دريو ساختماني قرار دادونو له پاره په دې پروژه كې كافي بودجه‬ ‫السليك كيږي‪ ،‬په وجھو بدليږي ‪.‬‬ ‫شتون نه لري‪ KFW ،‬او دنړيوال بانك دپرمختيا اداره به ھغوى تمويل كړي‪.‬‬ ‫مرستې په دوو طريقو د دوه كړكيو له‬ ‫قراردادونه )الف( پايپ الينونه‪ ،‬په ساحه كې دڅاګانو او السي پممپونو وسايل او )ب(‬ ‫الرې ترسره كيږي‪ :‬ددولت له عادي‬ ‫راټولونكي نلونه اوليږدونكي يا انتقالونكي دستګاوې دخريدارۍ په حال كې دي‪ .‬دروغتيا‬ ‫بودجې څخه دمالتړ كړكۍ او دپانګه‬ ‫ساتنې او دكثافاتو دراټولولو دځاى درغونې په برخه كې دكابل په ښار كې يو لړ كوچني‬ ‫اچونې كړكۍ‪ .‬ددولت له عادي بودجې‬ ‫فعاليتونه ترسره شوي دي‪ .‬په زيرمو پورې اړوند وسايل او تجھيزات خريداري شوي او‬ ‫څخه دمالتړ كړكۍ ھر كال ددولت‬ ‫دروغتيايي اوبو دوړاندې كولو خدمتونه دواليتونو په مركزونو كې رامينځته او په شبرغان او‬ ‫دعادي بودجې ديوې برخې مالي منابع‬ ‫مھترالم كې داوبو منابعو ښه والى موندلى دى‪ .‬د نل غځونې ټولو قرارد داد ونو په ‪١٢‬ښارونو‬ ‫‪ ،‬له امنيتي لګښتونو پرته برابروي‪.‬‬ ‫او‪ ۴‬زيرمه ځايونو كې په فعاليت او كار پيل كړي دي) د دوو زيرمو له پاره كار پيل دبودجې‬ ‫دپانګې اچونې كړكۍ دپرمختيايي‬ ‫د كمښت له امله ځنډول شوى دى‪ (.‬ولې اوس ھم پروژه په بودجه كې د‪٧‬ميليونه ډالرو له‬ ‫كمښت سره مخامخ ده‪ .‬د فعاليتونو له پاره مالي مرستې د ‪٢٠٠۵‬ميالدي كال له اګست‬ ‫څخه پيل شوې دې او د‪٢٠٠٧‬ميالدي كال دمارچ په مياشت كې پاى ته ورسيدې‪ .‬داوبو‬ ‫رسولو او كاناليزسيون مركزي ادارې كاري فعاليتونه په تدريجي بڼه دافغانستان دروغتيا‬ ‫ساتنې او اوبو رسولو شركت سره يو ځاى كيږي‪ .‬داوبو دزيرمو او وړاندې كولو فعاليتونه‬ ‫په لسو ښارونو ‪،‬يعنې ‪ :‬كابل‪ ،‬چاريكار‪ ،‬ھرات‪ ،‬پلخمري‪ ،‬كندز‪ ،‬تالقان‪ ،‬مزارشريف او‬ ‫شبرغان كې دافغانستان دروغتيا ساتنې او اوبو رسولو شركت ته سپارل شوي دي‪ .‬ددې‬ ‫پروژې دبشپړيدو نيټه يو كال نوره ھم ‪ ،‬يعنې د ‪ ٢٠١٠‬ميالدي كال تر ډسمبر پورې تمديد‬ ‫شوه‪ ،‬ترڅو چې دھغو كارونو دبشپړيدو له پاره ‪ ،‬چې دواليتونو په مركزونو كې ترڅيړنې‬ ‫او ژورې كتنې الندې دي‪ ،‬كافي فرصت رامينځته شي‪.‬‬ ‫د كابل په ښار كې دبريښنا سيستم دپياوړتيا پروژه)‪ ٧،۴‬ميليونه ډالره(‪ :‬په كابل ښار‬ ‫كې بريښنا ته دالس رسۍ ښه والى او دبريښنا دوړاندې كولو ډاډمن كيدل او باوري كيدل‬ ‫دالمان – افغان دھمكارۍ په تمويل دفعاليتونو دپياوړتيا او پراختيا له الرې دوام لري‪.‬‬ ‫دغه پروژه داالندې درې برخې لري‪ :‬دماھيپر دبريښنا فابريكې دځينو برخو بيارغونه‪ ،‬د‬ ‫‪ ١١٠‬كيلوواټي بريښنا مزو بيارغونه‪ ،‬دكابل ښار دسركونو په غاړه دڅراغونو ځاى‬ ‫پرځاى كول‪ ،‬دلينونو غځول او دسركونو دغاړو دبريښنا چارې بشپړې شوى دي‪ .‬د دې‬ ‫پروژې ټولې برخې‪ :‬دبريښنا دمزيو دغځونې كار‪ ،‬دسركونو دواټونو دروښانه كولو‬ ‫فرعي پروژې او دماھيپر داوبو بريښنا دبند دبيارغونې چارې بشپړې شوې دي‪.‬‬ ‫دپروژې دتطبيق دبشپړيدو ګزارش ھم خپور شوى دى‪.‬‬ ‫پ ه م اھيپر ك ې دبريښ نا تولي د پ ه ژم ي ك ې دكاب ل دبريښ نا دت امين ل ه پ اره مھ م نق ش‬ ‫او ون ډه لري‪،‬ځك ه چ ې دنوم وړي سټيش ن س ينديوازې د ژم ي پ ه موس م ك ې )ل ه‬ ‫ډس مبرڅخه دم ى ترمياش تې( او ب ۀ ل ري او ل ه ھغ ې څخ ه بل ه اس تفاده ن ه كي ږي ‪ .‬د‬ ‫دكندز واليت په يو كلي كې استوګني له م اھيپر پ ه فابريك ه تولي د ش وې بريښ نا لږترل ږه پ ه ژم ي ك ې ‪ ٣٢٠٠‬كورني و ت ه بريښ نا ورك ولى‬ ‫السي بمبې څخه داوبو رايستلو په حال كې ش ي )داس ې ب ه ف رض ك ړو چ ې پ ه كاب ل ك ې دھ رې ك ورنۍ لګښ ت پ ه ي وه مياش ت ك ې ‪٢٠٠‬‬ ‫‪ ،‬چې دملي پيوستون دپروګرام له الرې كيل و واټ ه وي( س ربيره پ ردې پ ه دوه واح دكې تولي د ش وې ان رژي ك ولى ش ي پ ه حرارت ي‬ ‫دس تګاه ك ې د ‪ ٢۴‬ميليون ه ليت ره تيل و پ ه ان دازه س پما رامينځت ه ك ړي‪ ،‬چ ې دتيل و لپ اره ‪١٨‬‬ ‫نصب شوې ده‪.‬‬ ‫ميليونه ډالره لګښت ولري‪.‬‬ ‫د كابل‪ ،‬ايبك او مزار شريف دبريښنا پروژه)‪۵٧‬ميليونه ډالره(‪ :‬ددې پروژې موخه او ھدف دكابل ښار‪ ،‬ابيك او مزارشريف دښارونو‬ ‫په پام وړ ساحو كې دمشتركينو له پاره دډاډمن او د ښه كيفيت لرونكې بريښنا له تامين څخه عبارت دى‪.‬دغه پروژه به ددې الندې موخو‬ ‫دترسره كيدوله پاره دپانګه اچونو مرسته او مالتړ وكړي‪ (١) :‬دټيټ ولټاژ دتوزيع دشبكې پياوړتيا‪ ،‬چې دكابل په ځينو سيمو كې به‬ ‫دزړو او له كاره لويدلو جوړښتو دبيارغونې او ښه والي له الرې ترسره شي‪ ،‬ترڅو دبريښنا داعمتاد دوړتيا او كيفيت اړوند خدمتونه‬ ‫يې په اړينو اود ضرورت وړ ساحو كې ښه والى ومومي او دبريښنا ادارې حساب وركول ښه شي )‪ (٢‬دايبك په ښار كې ديولوى‬ ‫‪ ٢٠/٢٢٠‬كيلوولټه سب سټيشن او دھغې اړونده ‪ ٢٠‬كيلو ولټه مزو غځول ‪ ،‬ترڅو دلوړ كيفيت‪ ،‬اعتماد او باور وړ پاكه انرژي دبريښنا‬ ‫له الرې دايبك ښاريانو ته برابره شي )‪ (٣‬په مزارشريف كې دمنځني او ټيټ ولټاژ دانتقالي شبكو بيا جوړونه او پياوړتيا‪ .‬سربيره پردې‬ ‫داپروژه به داړوند ظرفيت په پراخوالي‪ ،‬فعاليت او دويش دسيستمونو په څارنه او ساتنه كې مرسته وكړي او دلګښت كوونكو دمركز په‬ ‫رامينځته كولو او په پام وړساحه كې دافغانستان د بريښنا شركت ته دھغه په سپارلو كې به ھم مرسته وكړي‪ ،‬دويش دتطبيق دكار قرار‬ ‫داد په كابل او مزار شريف كې يو ځاى شوى‪ .‬د ډيزاين او طرحې كار بشپړدى او دبيارغونې كار روان دى‪ .‬خو دا كار اساسا ً‬ ‫دكانكريټي ستنو دناوخته رسيدو له امله وځنډيده‪ .‬ټول قرارداديان )‪ (١‬په كابل او مزارشريف كې دبريښنا دويش پروژې تطبيق )‪ (٢‬په‬ ‫ايبك كې د‪ ٢٢٠‬كيلوواټ سب سټيشن او دمزاردبريښنا دليږدونې سب سټيشنونو جوړيدل پيل شوي دي‪ .‬داصلي موادو خريدارې‬ ‫دتخنيكي سندونو له تسليمولو سره دپلورونكى له خوا په جريان كې ده او عملي كار په ساحو كې پيل شوى دى‪ .‬بريښنا دويش مواد او‬ ‫وسايل دكار ځاى ته رسيدلي‪ ،‬دنصب او ځاى پرځاى كولو كار يې پيل شوى دى‪.‬‬ ‫د افغانس تان دبريښ نا دس كټور دپرمختي ا پ روژه )‪٣۵‬ميليون ه ډال ره(‪ :‬دغ ه پ روژه پ ه دې الن دې دوو برخ وكې دافغانس تان ل ه‬ ‫دول ت س ره مرس ته ك وي ‪ (١) :‬دبريښ نا عم ومي ش بكې ت ه دالس رس ي زي اتوالى)‪ (٢‬دبريښ نا دكمي ت او ان دازې زي اتوالى‪ ،‬چ ې‬ ‫دمص رف كوونك و ل ه پ اره دپلخم ري‪ ،‬چاريك ار‪ ،‬ګلبھ ار او جب ل الس راج پ ه ښ اري مركزون وكې برابري ږي‪ .‬دغ ه پ روژه پ ه‬ ‫الن دې دوو برخ و ش امله ده‪ :‬دوي ش دسيس تم بيارغون ه او دادارو دظرفي ت لوړتي ا او داوب و او ان رژۍ ل ه وزارت س ره دپ روژې‬ ‫پ ه اداره ك ې مرس ته‪ .‬دغ ه پ روژه داوب و ان رژۍ دوزارت پ ه چوك اټ ك ې ي و ن وى واح د دچ ارو دښ ه وال ي ‪ ،‬اغيزمنتي ا او‬ ‫دبريښ نا دس پما ل ه پ اره رامينځت ه ك وي‪ .‬ل ومړنۍ س روي‪ ،‬دي زاين او د وي ش د ش بکي د بي ارغونې ک ار پ ه پلخم ری‪ ،‬چاريک ار‪،‬‬ ‫ګلبھ ار او جب ل الس راج بان دی ش روع ش وي دی‪ .‬پ ه پ ام ك ې دى ددې پ روژې د چاريك ارو پرس ب سټيش ن ك ار‪ ،‬چ ې پ ه پ ام ك ې‬ ‫دي دھن د د دول ت ل ه خ وا تموي ل ش ي‪ ،‬تراوس ه ن ه دى ش روع ش وى ‪ .‬د پ روژې مس وولين ب ه دامس ئله ب ه پ ه ھم دې ډول داوب و او‬ ‫ان رژي دوزارت او م اليې وزارت او دان رژۍ دب ين ال وزارتي كميس يون س ره دغون ډو ل ه الرې تعقي ب ش ي‪ .‬داوب و او ان رژۍ‬ ‫وزارت ھمدارنګ ه ب ديل تدبيرون ه د چمتل ه س ب سټيش ن څخ ه د ‪ ٢٠‬كيل و واټ ه بريښ نا ليږدون ه )انتق ال( ل ه پ اره ت رالس الن دې‬ ‫ل ري‪ ،‬چ ې ھيل ه كي ږي پ ه راتل ونكى ي وه مياش ت ك ې ي ې ك ار بش پړ ش ي‪ .‬دپ روژې ترپوښ تښ الن دې س احو ك ې دمش تركينو‬ ‫داړتي اوو دس نجولو س روې ك ار وروس تي پړاوت ه رس يدلى او نوم وړې قرارداددمراحل و تيرولوالن دې دى ‪.‬پ ه پ ام ك ې دي‬ ‫داص لي م وادو براب رول او س اختماني چ ارې دراتل ونكي ك ا ل پ ه اوړي ك ې پي ل ش ي‪ .‬دقراردادي انو ل ه پ اره دليټ رآف كري ډټ پ ه‬ ‫صادرولو كې ځنډ رامينځته شوى‪ ،‬چې اوس ترتعقيب الندې دى‪.‬‬ ‫كليوالي اوبه رسولو پروژه )‪٧،۶۵‬ميليونه ډالره(‪ :‬دغه پروژه دوه موخې او ھدفونه لري‪ (i) :‬دكليوالو خلكو دروغتيايي حالت ښه‬ ‫والى‪،‬د روغتيايي اوبو رسولو او روغتيا ساتنې دخدمتونو په ھكله دپوھاوي او خبرتيا له الرې )‪ (ii‬دمركزي او واليتي دستګاوو ‪،‬‬ ‫نادولتي مؤسسو‪ ،‬خصوصي سكټور او كليو دخلكو دظرفيت لوړول او پياوړتيا‪ ،‬چې داوبو رسولو او روغتيا ساتنې خدمتونو وړاندې‬ ‫كول په ھميشنى ډول زياتوالى ومومي‪ .‬دغه پروژه د ‪٧۶۵‬كليوالي اوبو ځايونو او ‪ ٢٧۶٩‬مناسبو بيت الخالوو )له ‪ ۴٢٠‬اوبو ځايونو او‬ ‫‪ ١٢۶٠‬نورو مناسبوبيت الخالوو دپياوړې كوونكو مرستو او منابعوله الرې( ‪ ١٠‬زيرمو يادوزنې پايپ شبكه دخلكو دفعاليتونو او دساتنې‬ ‫او دڅارنې له سيستمونو سره يو ځاى¸داوبو دبرابرولو‪ ،‬په ځانګړې توګه دكليوالو وګړو دستونزو دكمولو له پاره‪ ،‬مرسته كوي‪ .‬دا ټول‬ ‫دروغتياساتنې )حفظ الصحه( په ھكله له پوھاوي معلوماتو او زده كړې سره يو ځاى كيږي‪ .‬دپروګرام دتطبيق واحد دكليو دپرمختيا او‬ ‫پراختيا په وزارت كې رامينځته شوى ‪ ،‬ترڅو دغه پروګرام په عمل كې پلى كړي‪ .‬دتطبيق داسانتيا له پاره ساختماني ھمكاران او دكليو‬ ‫پرمختيايي شوراګانې )په ځينو كليوكې( سره يوځاى او متحدې شوي دي او دكليو پراختيا او پرمختيا درياست ددفترونو له خوا په څلورو‬ ‫واليتونو )سمنګان‪ ،‬تخار‪ ،‬بغالن او جوزجان( كې او دغير دولتي مؤسسو له خوا ھم په څلورو نورو واليتونو )كابل‪ ،‬بادغيس‪ ،‬كندز او‬ ‫سرپل( كې مرسته كيږي‪.‬‬ ‫ددې پروژې تقريبا ً ټولې برخې‪ ،‬چې په اصلي مالي او پياوړې كوونكې طرحه كې يې وړاندوينه )پيش بيني( شوې وه‪ ،‬بشپړې شوې‬ ‫دى)سل په سلوكې السته راوړنې( په پروژې پورې اړوند فعاليتونه‪ ،‬لكه‪ :‬دروغتيايي حالت ښه والي دفعاليتونو څارنې او ساتنې په ھكله‬ ‫ښوونيز روزنيز پروګرامونه اونور بشپړشوي دي‪ .‬ديوې څيړنې په اساس چې دسكټور په سطحه ددې پروژې له الرې ترسره شوه‪،‬‬ ‫معلومه شوه چې په كليوالو سيمو كې داوبو دبرابرولو دزياترو پروګرامونو تطبيق ‪ ،‬چې دمركز له خوا اداره كيږي‪ ،‬له ځنډسره مخامخ‬ ‫واو دھغه د دوام موضوع په بشپړه توګه نه ده رفع شوې ‪ .‬يو بل دمشاورت پروګرام ‪ ،‬چې دكليو درغونې او پرمختيا وزارت له خوا‪ ،‬له‬ ‫پروژې څخه دوروسته كارونو دتعقيب په منظور شوى دى‪ ،‬دې موضوعاتو ته به رسيدنه وكړي او كيداى شي چې دښو پروګرارمونو‬ ‫دوړاندې كولو له پاره دملي پيوستون له پروګرام سره ھم ګامي شي‪ .‬نھايي ګزارش په دې نږدې كې بشپړيږي‪.‬‬ ‫دغ ه پ روژه د ‪ ٢٠٠٩‬م يالدي ك ال د ډس مبر پ ه ‪٣١‬نيټ ه بش پړيږي‪ .‬دن ااجرا ش ويو ص ورت حس ابونو دورك ړې پ ه منظ ور ‪،‬‬ ‫ددې پروژې وخت دنورو څلورو مياشتو له پاره‪،‬ٻعنې د ‪٢٠١٠‬ميالدي كال داپريل دمياشتې ترپاى پورې‪ ،‬تمديد شوى دى‬ ‫د كاب ل دښ ار دس ركونو دښ ه وال ي پ روژه )‪١٨‬ميليون ه ډال ره(‪ :‬ددې پ روژې س تره موخ ه او ھ دف پ ه لوي و الرو ك ې دترافي ك‬ ‫بھي ر او دكاب ل دښ ار داساس ي برخ و ښ ه وال ى دى‪ .‬دغ ه پ روژه دموج ود س رك تقريب ا ً ‪١٢‬كيل و مت ره س رك جوړون ه او بي ارغول‬ ‫دي‪ ،‬دس ركونو دغ اړې وي الې ب ه وكن ى او ج وړې ب ه ي ې ك ړي‪ ،‬پ ه س ترو څل ورالرو ك ې ب ه ترافيك ي جدولون ه ج وړ او دس رك‬ ‫دغ اړو څراغون ه ب ه ھ م نص ب ك ړي‪ .‬دتوپ وګرافيكي س روې تطبي ق ك ار پ وه دځمك ې تخنيك ي څيړن ې او د ‪٧۵‬كيل ومتره س رك‬ ‫ډي زاين چ ارې دق رارداد ل ه مخ ې بش پړې ك ړي دي‪ .‬تطبيق ي ك ارپوه دژمن ۍ زده ك ړې پروګ رام د ‪ ٢٠٠٨‬م يالدي ك ال ددس مبر‬ ‫پ ه مياش ت ك ې پ ه غ اړه واخيس ت ‪ ،‬چ ې دغ ه زده ك ړې پروګ رام پرانجين ري س اختماني اړخون واو دخ اورې پ ه البرات وار ك ې‬ ‫دڅل ور ورځن ي ښ وونيز‪ -‬روزني ز ك ورس پ ه ش مول‪ ،‬بان دې متمرك ز و‪.‬دښ اروالۍ دك اركوونكو ‪۴٧‬تن و دمس لكي پرمختتي ا پ ه‬ ‫ك ورس ك ې ګ ډون ك ړى دى‪ .‬څل ور ورځن ى ښ وونيز‪ -‬روزني ز ك ورس دښ اروالى دك ار كوونك و او ق راردادي ل ه پ اره‬ ‫دمص ؤنيت او چاپيري الى پوھ اوي پ ه ھكل ه د ‪٢٠٠٨‬م يالدي ك ال دم ارچ پ ه نيټ ه ج وړ ش و‪ ،‬چ ې پ ه ھغ ې ك ې تقريب ا ً ‪٢٠‬تن ه ګ ډون‬ ‫كوونكى حاضر وو‪.‬‬ ‫دافغانستان دعدلي او قضايى سكټور داصالحاتو پروژه )لومړى پړاو‪٢٧:‬ميليونه ډالره(‪ :‬دافغانستان دملي پرمختيايي تګالرې او دعدلي‬ ‫او قضايي سكټور ملي تګالرې سره په سمون او مطابقت كې دافغانستان دبيارغونې دصندوق پرمختيايي موخه په ھيواد كې دمركزي‬ ‫عدلي او قضايي سيستم پياوړتيا او عدالت ته دافغانستان دخلكو د الس رسۍ له زياتوالى څخه عبارت دى‪ .‬دپروژې ستره موخه دحقوقي‬ ‫خدمتونو دوړاندې كولو له پاره دعدلي او قضايي سكټورد مؤسسو دظرفيت پياوړتيا ده‪.‬دا كار اساسا ً دبشري پانګې او فزيكي زيربنا‬ ‫دستراتيژيك مديريت دعدلي اوقضايي سكټور دمسلكي كاركوونكو دمھارتونو دزياتوالي اود حقوقي خدمتونو په وړاندې كولو كې‬ ‫داستفادې وړ فزيكي زيربناء دپياوړتيا په وسيله كيدونكې يا شونى دى‪ .‬دافغانستان دولت او تمويلوونكي نړيوالې ټولنې په افغانستان كې‬ ‫دقانون دحاكميت په برخه كې د ‪٢٠٠٧‬م كال دروم په كنفرانس كې )چې دافغانستان او ايټاليا له خوا جوړ شوى او ملګرو ملتونو يې‬ ‫رياست پر غاړه درلود( موافقه وكړه چې دافغانستان په عدلي او قضايى سكټور كې دتمويل ‪ ،‬پانګې اچونې او دھمغږۍ دزياتوالي له پاره‬ ‫ډيره اړتيا شته دى‪ .‬دروم دكنفرانس ګډون كوونكو په خپله ګډه مصوبه كې موافقه وكړه‪،‬چې دعدلي اوقضايي سكټور يو جامع پروګرام‬ ‫ترتيب او له عدلي قضايي ملي پروګرام څخه دمالتړ له پاره دګډې تمويلي وجھې او پانګې ميكانيزم رامينځته شي‪ .‬نوموړي كنفرانس‬ ‫له نړيوال بانك څخه دګډ تمويلي ميكانيزم د ډيزاين له پاره دمرستې غوښتنه وكړه او داڅرګنده شوه چې دافغانستا ن دبيارغونې صندوق‬ ‫له ډير ظرفيت لرلو څخه برخمن و‪.‬‬ ‫دعدلي او قضايي سكټور دملي تګالرې او دعدلي دقضايي ملي پروګرام تطبيق او په عمل كې پلي كيدل يوه اوږد مھاله پروسه تشكيلوي‪،‬‬ ‫چې ديو لړ پروګرامونو او پروژو له الرې ددوام لرونكې مرستې غوښتنه كوي‪ ،‬چې يوازې دھغوى يو شمير به دافغانستان دبيارغونې‬ ‫دصندوق له خوا تمويل شي‪ .‬داسې ھيله او تمه كيږي چې دافغانستان دبيارغونې له صندوق څخه استفاده ديوې زيرمه ييزې پانګې‬ ‫دمھمې منبع په توګه د عدلي او قضايي سكټور دتمويلوونكو مراجعو دچارو دھمغږى كيدو‪،‬دمرستو دتكرار دكمښت او دمعامالتي‬ ‫لګښتونو دډير كموالي المل ګرځي‪ ،‬نو په ھمدې اساس بايد په دې سكټور كې دتمويلوونكو مراجعو په پرمختيايي مرستو كې دكتنې وړ‬ ‫زياتوالى رامينځته شي‪.‬‬ ‫د افغانستان دملكي خدمتونو دظرفيت د ودې پروګرام )‪١٣‬ميليونه ډالره(‬ ‫لومړۍ برخه‪ :‬له ھيواد څخه دباندې دافغاني كارپوھانو پروګرام )‪١٠) (AEP‬ميليونه ډالره(‪ :‬په بھر كې ميشتى مسلكي افغانان كولى‬ ‫شي دافغانستان په بيارغونه كې ډيره ونډه ولري‪ ،‬چې ددې پروګرام له الرې به ھغوى ته دعامه سكټور دپاليسۍ په ترتيب او دادارو‬ ‫دظرفيت دلوړولو په چارو كې دګډون له پاره بلنه وركړل شي‪ .‬سربيره پردې دغه برخه په پام كې لري چې دمعلوماتي ټكنالوژۍ‬ ‫‪،‬انجينرۍ او تدريس په برخو كې دافغانستان دخلكو دمھارتونو خالوې په خارج كې دميشوكارپوھو افغانانو په رابللو او دځايي خلكو ته‬ ‫دداخل خدمت زده كړو د ترسره كولو په برابرولو سره له مينځه يوسي ‪ ،‬ترڅو په دې ترتيب دځاى او محل دخلكو تخنيكي مھارتونه لوړ‬ ‫شي‪ .‬تراوسه پورې شاوخوا ‪ ٩٢‬تنه په بھر كې ميشت افغاني كارپوھان ددولت په وزارتونو او ادارو كې مقرر شوي دي‪.‬‬ ‫دويمه برخه‪ :‬دجانبي استخدام پروګرام ‪٣)LEP‬ميليونه ډالره(‪ :‬په دې كې يوه ازمايښتي پروسه شامله ده‪ ،‬چې دغير دولتي مؤسسو او‬ ‫نړيوالو مؤسسو ‪ ١٠٠‬تنه كاركوونكي به ددولتي وزارتخانو او ادارو په لوړپوستونو كې ددوكلونو مودې له پاره وګومارل شي‪ ،‬ترڅو‬ ‫داصالح او بيارغونۍ په لړۍ كې مرسته وكړي او مؤسساتي ظرفيت ھم لوړ كړي‪ .‬كه چيرې دغه پروګرام بريالي شي‪ ،‬دھيواد په كچه‬ ‫به پراختيا ومومي‪.‬تراوسه پورې شاوخوا ‪١٣٠‬تنو دجانبي استخدام دشموليت دپروګرام‪ ،‬دكارپوھو افغانانو له پروګرام سره يو ځاى له‬ ‫شلو څخه زياتو وزارتونو او ادارو سره مرسته كړې ده‪.‬‬ ‫د اداري ظرفيت دلوړتيا پروګرام )‪١٠‬ميليونه ډالره(‪ :‬دابه له وزارتونو سره مرسته وكړي چې دادارې او منجمنت په كليدي برخو كې‬ ‫خپل ظرفيت لوړ كړي‪ .‬داكار بايد دولت دمنابعو په اغيزناكه اداره او دعملي نتيجو په چټك تحقق باندې وتوانوي‪ .‬نوموړې پروګرام به‬ ‫دھغو تكړه افغاني كاركوونكو لګښتونه‪ ،‬چې ھغوى اوس په نادولتي مؤسسو او نړيوالو ادارو كې كاركوي‪ ،‬تمويل كړي او ھغوى به په‬ ‫دې قادر كړي چې په مھمو دولتي پستونو او څوكيو ‪ ،‬لكه ‪:‬دمالي چارو اداره‪ ،‬تداركات‪ ،‬دبشري قواو اداره‪ ،‬پاليسي او اداره كې دندې‬ ‫ترسره كړي‪ .‬په پوستونو كې به دوزارتونو شاملو واليتي ادارو ته لومړتيوب وركړل شي‪ .‬دغه پروژه شاوخوا ‪ ٣٠٠‬دولتي پستونه او‬ ‫څوكۍ ددولت په سطحه په ‪ ١٧‬وزارتونو كې په مستقيم ډول تمويلوي‪ ،‬چې ددې كاركوونكو په دندو كې زياتره دبشري منابعو اداره او‬ ‫دمالي چارو اداره باندې تمركز شامل دى‪ .‬بې له شكه دتجربه لرونكو او لوړو زده كړو لرونكو افغانانو په استخدام سره دادارو دننه‬ ‫ظرفيت لوړيدلى اودغه پروګرام دډيرو وزارتونو او ادارو دچارو په ښه والي كې ډير ارزښتمن او څرګند نقش ترسره كولى شي‪.‬‬ ‫ددې پ روژې ل ه الرې كلي دي وزارتون و مس لكي ك اركوونكي اس تخدام ك ړي‪ ،‬ترڅ و ھغ وى وك ړاى ش ي ل ه ب ودجې څخ ه‬ ‫داس تفادې او خ دمتونو وړان دې كول و ت ه ښ ه وال ى ورك ړي ‪ .‬ددغ و پس تونو داس تخدام تقريب ا ً درې ربع ې پ ه ش فافه توګ ه دوړتي ا‬ ‫پربنس ټ ترس ره ش وي دي‪ .‬ل ه نتيج و څخ ه دڅ ارنې ي و سيس تم ھ م رامينځت ه ش و‪ .‬ددې پروس ې بري اليتوب پروګ رام ت ه ددې‬ ‫ځ واك ورك ړ چ ې ي وه ن وې برخ ه ‪ ،‬چ ې ھغ ه دپ روژې پ ه اص لي طرح ه ك ې موج وده ن ه وه‪ ،‬پ ه خپ ل تش كيل ك ې ش امل ك ړي‪ ،‬پ ه‬ ‫دې ك ې دافغانس تان دمل ي تګ الرې پرتطبي ق بان دې دڅ ارنې دبرخ ې ك ار كوونك و ل ه پ اره پس تونه ش امل دي‪ .‬پ ه نوم وړو پس تونو‬ ‫كې استخدام په اوس وخت كې جريان لري‪ ،‬چې له ھغې جملې څخه ‪١۶‬پستونه تراوسه اشغال شوي دي‪.‬‬ ‫ددې زياتوالى په نتيجه كې‪ ،‬ددې پروژې ټوله پانګه اوس له ‪٣٠‬ميليونه ډالرو څخه )چې د افغانستان دبيارغونې دصندوق پواسطه‬ ‫تصويب شوې وه( ‪٣۵‬ميليونه ډالروته زياتوالى موندلى دى‪ .‬نور بدلونونه ھم رامينځته شوي دى‪ ،‬چې له ھغې جملې څخه‪ (١) :‬دپروژې‬ ‫د پرمختيايي موخو او شاخصونو په نتيجو كې بدلون‪ ،‬چې دافغانستان دملي پرمختيايي تګالرې )ستراتيژۍ( پرتطبيق باندې دڅارنې‬ ‫دمسوول مركزي ارګانونو له ظرفيت څخه دڅارنې )نظارت( او پياوړتيا دشاملولو له پاره ترسره شوى دی‪ (٢) .‬په دې موخه‬ ‫دكاركوونكو پوستونه )دماليى وزارت ‪ ،‬اقتصاد دوزارت ‪ ،‬دولس مشر دلوي مشاور په دفتر كې دحكومت دھماھنګى دکميټې داراالنشاء(‬ ‫)‪ (٣‬د ‪۵‬ميليونو ډالرو په اندازه په مرستندويه بودجوكې زياتوالې‪ (۴) .‬دپروژې دپاى ته رسيدو دنيټې تمديد‪ ،‬د ‪ ٢٠١١‬ميالدي كال‬ ‫ددسمبر ‪٣١‬نيټې ته‪ .‬په مرستنويه بودجه كې زياتوالى دافغانستان دبيارغونې دصندوق دتمويلوونكو دزياتې ونډې اخيستنې څرګندوٻي‬ ‫كوي‪.‬‬ ‫تخنيكي مرسته او دامكان سنجونې مطالعات )‪ ١٨،۵‬ميليونه ډالره(‪ :‬دغه پروژه وزارتونوته تخنيكي مرسته برابروي‪ ،‬ترڅو ھغه‬ ‫پروګرامونه او پروژې چې دخصوصي سكټور او پرمختيايي ھمكارانو دتمويل له پاره مناسبې وي‪ ،‬رامينځته كړي ‪ .‬په دې منظور كار‬ ‫پوھان )متخصيصين( استخدام شوي دي‪ ،‬چې دبيارغونې او پرمختيا دفعاليتونو برابرولو د څارنې او ساتنې الرښوونه وكړي‪ ،‬ممكن او‬ ‫دكيدو وړ مطالعات طرح او كنترول كړي‪ .‬سربيره پردې ‪ ،‬دغه پروژه دپانګې اچونې دلويو پروژو دچمتو كولو له پاره دمستعدو كمپنيو‬ ‫پواسطه امكان مننه ھم تمويلوي‪.‬‬ ‫يادښت‪ :‬په دې سندكې ټولې شميرې او ارقام په امريكايي ډالرو دي‪.‬‬ ‫د زياتومعلوماتو له پاره دې الندې انټرنيټي پاڼې ته مراجعه وكړئ‪:‬‬ ‫‪www.worldbank.org.af‬‬ ‫‪www.worldbank.org/artf‬‬ ‫د زياتو معلوماتو دالسته راوړلو له پاره له دې الندې اشخاصو سره اړيكې ټينګې كړئ‪:‬‬ ‫په كابل كې ‪ :‬عبدالروف ضياء‪ ،‬دټيلفون شميره )‪ (٠٧٠٠٢٨٠٨٠٠‬الكترونيكي پته‪azia@worldbank.org :‬‬ ‫په واشنګټن كې ‪ :‬بنجمن كرو ‪ ،‬دټيليفون شميره )‪ (٢٠٢۴٧٣۵١٠۵‬الكترونيكي پته ‪bcrow@worldbank.org‬‬