ျမန္မာႏိုင္ငံ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္ ၂၀၁၉ cå;qyMzatk‹ ငါးလုပ္ငန္းႏွင့္ ငါးေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္းသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ စီးပြားေရးကို အဓိက အေထာက္အကူ ေနာက္ခံအေၾကာင္းအရာ - ျမန္မာႏိုင္ငံ ျပဳပါသည္။ ငါးလုပ္ငန္းအခန္းက႑မွ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဂ်ီဒီပီ၏ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္း ကို အေထာက္အကူျပဳၿပီး ပတ္ ၀ န္း က်င္ ဆို င္ ရာဆန္း စစ္ေ လ့ လာ အသားဓာတ္စားသံုးမႈ၏ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းႏွင့္ အလုပ္အကိုင္ပံ့ပိုးႏိုင္မႈ ၆ ရာခိုင္ႏႈန္း အထိရွိၿပီး ခ်က္ကို စိုက္ပ်ဳိးေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ဆည္ေျမာင္း ၀န္ႀကီးဌာနေအာက္ရွိ ငါး အခ်ဳိ႕ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ားတြင္ ျပည္နယ္ ႏွင့္ တိုင္းေဒသႀကီး ဘ႑ာေငြရရွိမႈ၏ ၃၄ ရာခိုင္ လုပ္ငန္း ဦးစီးဌာနႏွင့္ ပူးေပါင္းလ်က္ ႏႈန္း မွ ၅၆ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ အေထာက္အကူျပဳသည္။ ျမန္မာ့ငါးအရင္းအျမစ္မ်ားအား အလြန္ ငါးလုပ္ငန္းက႑အေပၚ နားလည္ အကြၽံ ဖမ္းဆီးထုတ္ယူမႈမ်ားေၾကာင့္ ပင္လယ္ျပင္ႏွင့္ ေရခ်ဳိငါး သယံဇာတ အရင္းအျမစ္မ်ားကိို သေဘာေပါက္မႈကို ပုိမုိျမွင့္တင္ရန္ႏွင့္ ေလ်ာ့နည္းေစသည္။ ယခုအခါတြင္ ငါးလုပ္ငန္းက႑သည္ စီးပြားေရးအရ ႏွင့္ တစ္ႏိုင္တစ္ပိုင္ ရွင္းလင္းသည့္ ၿခံဳငံုသံုးသပ္ခ်က္ကုိ ေပး ေရလုပ္သားျပည္သူမ်ား၏ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းအတြက္ မ်ားစြာက်ဆင္းလ်က္ရွိသည္။ ႏုိင္ရန္ ေရးသားျပဳစုခဲ့ပါသည္။ ဤစာ အေရးယူတံု႔ျပန္မႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္အတြက္ အစိုးရသည္ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္း၊ ထိန္း တမ္းသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံအစိုးရက ငါး ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ ေစာင့္ၾကည့္စစ္ေဆးျခင္းမ်ား (Monitoring, Control and Surveillance - MCS) လုပ္ငန္းက႑ဆိုင္ရာ ဘက္စံုဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုး စနစ္ကို ပိုမိုတိုးတက္ ေကာင္းမြန္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္ သႏိၷဌာန္ခ်မွတ္ထားၿပီး ငါးႏွင့္ ငါးေမြးျမဴ တက္ေစေရး လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ တိက် ထုတ္လုပ္ေရးအား ပိုမိုျမႇင့္တင္ႏိုင္ရန္အတြက္ အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ရွာေဖြလ်က္သည္။ ေသာ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ရာ တြင္ ကမာၻ႔ဘဏ္အေနျဖင့္ ထိေရာက္စြာ • ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ငါးထုတ္လုပ္မႈမွာ မက္ထရစ္တန္ခ်ိန္ ၃ သန္း (FAO ၂၀၁၈) ကူညီႏုိင္ရန္ အေထာက္အကူျပဳမည္ျဖစ္ ရွိၿပီး ပင္လယ္ျပင္လုပ္ငန္း၊ ေရခ်ဳိငါးလုပ္ငန္းႏွင့္ ငါးေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္းမ်ားမွ အခ်ိဳးညီစြာ ပါသည္။ ထုတ္လုပ္သည္။ နည္းလမ္းမ်ား - ဤေလ့လာဆန္းစစ္ • ငါးလုပ္ငန္းက႑တြင္ လူဦးေရ ၃.၂ သန္း ေက်ာ္ခန္႔ အလုပ္လုပ္ကိုင္လ်က္ရွိၿပီး အခ်ိန္ျပည့္ ခ်က္သည္ သုေတသနေဆာင္ရြက္ခ်က္ လုပ္ကိုင္သူ လုပ္သား ၈ သိန္းခန္႔ႏွင့္ အခိ်န္ပိုင္း လုပ္ကိုင္သူ လုပ္သား ၂.၄ သန္းရွိသည္ မ်ား၊ အမ်ဳိးသားအဆင့္ ညိႇႏိႈ္င္းေဆြးေႏြး (ကမာၻ႔ဘဏ္ ၂၀၁၈)။ ျခင္းမ်ားႏွင့္ ရခိုင္၊ ဧရာ၀တီႏွင့္ တနသၤာရီ • ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ကမ္းရိုးတန္းေဒသမ်ားတြင္ အိမ္ေထာင္စုေပါင္း ၁.၉ သန္း ေနထိုင္လ်က္ရွိၿပီး စသည့္ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ားတြင္ ကြငး ္ ဆင္းေလ့လာထားခ်က္မ်ားကုိ ေပါင္းစပ္ ပင္လယ္ျပင္ႏွင့္ ကမ္း႐ိုးတန္း အရင္းအျမစ္မ်ားေပၚတြင္ အဓိက မွီခိုေနရသည္ (BOMLME ထားၿပီး ပင္လယ္ျပင္ ငါးလုပ္ငန္း၊ ေရခ်ိဳ ၂၀၁၄)။ ငါးလုပ္ငန္းႏွင့္ ငါးေမြးျမဴေရး လုပ္ငန္း • ပင္လယ္ႏွင့္ ကမ္းရိုးတန္းေဂဟစနစ္ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ားမွာ တစ္ႏွစ္လွ်င္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ က႑မ်ားကုိ အဓိကထား ေလ့လာထား ၈.၅ ဘီလီယံ တန္ဖိုးရွိၿပီး ၎တုိ႔၏ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါးမွာ ဒီေရေတာႏွင့္ သႏၲာေက်ာက္ ပါသည္။ တန္းမ်ားမွ ရရွိသည္ (BOBLME ၂၀၁၄)။ မၾကာေသးခင္က ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ေလ့လာဆန္းစစ္ မႈမ်ားမွ ခန္႔မွန္းခ်က္အားျဖင့္ ဒီေရေတာမ်ားသည္ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသမ်ားအား သဘာ၀ ဓာတ္ပုံ - ခိုင္သြယ္ဝိုင္း၊ RECOFTC, Michael de Alessi, ေဘးအႏၲရာယ္မ်ား၏ ႐ိုက္ခတ္မႈမွ ကာကြယ္ထားၿပီး ၎တန္ဖိုးမွာ တစ္ႏွစ္လွ်င္ ပ်မ္းမွ် RECOFTC အေမရိကန္ေဒၚလာ (၁၆၅) သန္းဖိုးမွ် ရွိသည္ (Losada et al.၂၀၁၈)။ စီးပြားေရးအတြက္ အေထာက္အကူျပဳျခင္း ငါးလုပ္ငန္း၏ အေထာက္အကူျပဳမႈအား တိက်စြာ တိုင္းတာမႈျပဳလုပ္ရန္ အခက္အခဲရွိသည္။ ဂ်ီဒီပီ ကိန္းဂဏန္းမ်ားတြင္ ငါးလုပ္ငန္းႏွင့္ ေမြးျမဴေရး က႑ကို ပူးတြဲေဖာ္ျပထားသည္။ သို႔ရာတြင္ ၂၀၁၅/၁၆ ကာလတြင္ ဤ က႑ခြဲႏွစ္ခုမွ စုစုေပါင္း ဂ်ီဒီပီကုိ အေထာက္အကူျပဳမႈမွာ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိ သည္ (Belton ၂၀၁၈ )။ ၂၀၁၆/၁၇ ခုႏွစ္ ငါးလုပ္ငန္းက႑မွ ျပည္ပတင္ပို႔ကုန္ သည္ အေမရိကန္ ေဒၚလာသန္း ၆၀၀ ေက်ာ္ တန္ဖုိး (၄၃၈၇၁၀ မက္ထရစ္တန္ခ်ိန္) ရွိသည္ (ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာန ၂၀၁၇)။ တန္ဖိုးျမႇင့္ ငါးႏွင့္ ငါးထြက္ကုန္မ်ားအတြက္ ျပည္ပပို႔ကုန္ေစ်းကြက္မ်ားသည္ ထုတ္လုပ္ျခင္း၊ ျပဳျပင္ထုတ္လုပ္ျခင္းႏွင့္ ငါးဖမ္းဆီးထုတ္ယူျခင္းဆိုင္ရာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားကို သိသာထင္ရွားစြာ တြန္း အားမ်ား ျဖစ္ေစၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ျပည္ပပို႔ကုန္မွ ရရွိေသာ ၀င္ေငြမ်ားႏွင့္ ေဒသခံမ်ား၏ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းမ်ားကို အေထာက္အကူျပဳရာတြင္ အေရးႀကီးသည္။ ပင္လယ္ျပင္ငါးလုပ္ငန္း ဓာတ္ပုံ - ©Rory Hunter ပင္လယ္ျပင္ငါးလုပ္ငန္းမွ တစ္ႏွစ္လွ်င္ မက္ထရစ္ တန္ခ်ိန္ေပါင္း ၁ သန္း ၂။ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသငါးေမြးျမဴထုတ္လုပ္ျခင္း - ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပုစြန္ေမြးျမဴ (FAO ကိန္းဂဏန္းမ်ား) မွ ၃ သန္း (လုပ္ငန္းဦးစီးဌာန ၂၀၁၈) အထိ ထုတ္ ေရးကန္ သံုးပံုႏွစ္ပံု ခန္႔မွာ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ရွိၿပီး က်န္ေမြးျမဴေရး လုပ္သည္ဟု ခန္႔မွန္းရသည္။ သို႔ရာတြင္ ငါးအရင္းအျမစ္မ်ားအား အလြန္ ကန္အမ်ားစုမွာ ဧရာ၀တီတိုင္းေဒသႀကီးတြင္ရွိသည္။ အကြၽံဖမ္းဆီး ထုတ္ယူျခင္းမ်ားသည္ ပင္လယ္ငါးအရင္းအျမစ္မ်ားကို မ်ားစြာ ၃။ ပင္လယ္ျပင္ငါးေမြးျမဴေရးတိုးတက္ဖြံ ႔ၿဖိဳးမႈ - တနသၤာရီတိုင္း ေဒသႀကီးရွိ ထိခုိက္ က်ဆင္းေစၿပီး ၁၉၇၉/၈၀ ခုႏွစ္မ်ားကတည္းက ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ပင္လယ္ကကတစ္ (barramundi) ၿခံဳသြင္းေမြးျမဴျခင္းမ်ားမွအပ အထိ က်ဆင္းလာခဲ့သည္ဟု သိရွိရသည္ (Krakstadt et al.၂၀၁၅)။ အျခားေသာ ငါးေမြးျမဴေရးမ်ားမွာ အကန္႔အသတ္ျဖင့္သာ ရွိသည္။ ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ငါးထုတ္လုပ္မႈ သတ္မွတ္ခ်က္အဆင့္မ်ားႏွင့္ ငါး ဖမ္းဆီးသည့္ နည္းစနစ္မ်ားကို ပင္လယ္ျပင္ ငါးထုတ္လုပ္မႈ စနစ္တက် တိုးျမႇင့္ေစရန္ ထိေရာက္စြာ ထိန္းခ်ဳပ္ရန္လိုအပ္သည္။ ၎သည္ စီးပြားျဖစ္ ဥပေဒႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းဆိုင္ရာမူေဘာင္ ငါးလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ ဘ႑ာေငြပိုမိုရရွိေစၿပီး တစ္ႏိုင္တစ္ပိုင္ ေရလုပ္သား ငါးလုပ္ငန္းက႑မ်ားကို ေအာက္ေဖာ္ျပပါဥပေဒမ်ားျဖင့္ စီမံခန္႔ခြဲ အုပ္ခ်ဳပ္ မ်ား၏ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းကို ပိုမို၍ တုိးတက္လာေစမည္ျဖစ္သည္။ သည္ - (၁) ျမန္မာ့ပင္လယ္ျပင္ငါးလုပ္ငန္းဥပေဒ (၁၉၉၀)၊ (၂) ေရခ်ဳိငါး လုပ္ငန္းဥပေဒ(၁၉၉၁)၊ (၃) ငါးေမြးျမဴေရးဥပေဒ (၁၉၈၉) တို႔ျဖစ္သည္။ ေရခ်ဳိငါးလုပ္ငန္း ျမန္မာ့ပင္လယ္ျပင္ငါးလုပ္ငန္း ဥပေဒ (၁၉၉၀) ကုိ လက္ရွိျပင္ဆင္ေရးဆြဲ ေရခ်ဳိငါးဖမ္းဆီးျခင္းငါးထုတ္လုပ္မႈမွ တစ္ႏွစ္လွ်င္ တန္ခ်ိန္ ၁.၆ သန္းရွိမည္ လ်က္ ရွိသည္။ ဟု အစိုးရမွ ခန္႔မွန္းသည္ (ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာန ၂၀၁၇)။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေျမဧရိယာ၏ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ု က်ယ္၀န္းေသာ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္းေဒသ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနသည္ ငါးသယံဇာတ စီမံခန္႔ခြဲေရးအတြက္ အဓိက တစ္ေလွ်ာက္တြင္ တန္ဖိုးႀကီးမားသည့္ ေရခ်ိဳငါးမ်ဳိးစိတ္မ်ားစြာ ေလ်ာ့နည္း တာ၀န္ရွိေသာ ဌာနျဖစ္ၿပီး ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီး၊ ခရိုင္ႏွင့္ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္ က်ဆင္းခဲ့ေၾကာင္း ၎ေဒသရွိ ေရလုပ္သားမ်ားမွ ဆုိထားပါသည္ (Baran တို႔တြင္ ၀န္ထမ္း (၂၄၆၉) ဦးရွိသည္။ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနတြင္ သုေတသန et al.၂၀၁၈)။ ႏွင့္ ဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးဌာနခြဲရွိေသာ္လည္း လံုေလာက္သည့္ ရန္ပံုေငြႏွင့္ အရင္းအျမစ္ မ်ား ပံ့ပိုးေပးထားႏိုင္ျခင္း မရွိေပ။ ငါးလုပ္ငန္းက႑၏ ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ငါးေမြးျမဴထုတ္လုပ္မႈ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးကို အေထာက္အကူျပဳႏိုင္ရန္ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနအတြက္ ဘ႑ာေငြႏွင့္ လူ႔အရင္းအျမစ္မ်ား ထပ္မံ၍ ပံ့ပိုးရန္လိုအပ္သည္။ FAO ၏ အဆိုအရ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး ငါးေမြးျမဴထုတ္လုပ္ သည့္ နုိင္ငံမ်ားတြင္ အဆင့္ ၈ ေနရာတြင္ ရွိသည္ (ေရတြင္ ေပါက္ေရာက္ ပင္လယ္ျပင္ငါးဖမ္းဧရိယာမ်ားတြင္ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈျခင္း၊ ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ သည့္ အပင္မ်ားႏွင့္ အစားအစာ မဟုတ္သည့္ ထုတ္ကုန္မ်ား မပါ၀င္ပါ)။ ေစာင့္ၾကည့္စစ္ေဆးျခင္းမ်ား (MCS) ေဆာက္ရြက္လုပ္ကုိင္ႏိုင္သည့္ တစ္ႏွစ္လွ်င္ခန္႔မွန္းေျခ မက္ထရစ္တန္ခ်ိန္ ၁ သန္းခန္႔ ႏွစ္စဥ္ ထုတ္လုပ္ အင္အားမွာ အကန္႔အသတ္ျဖင့္သာရွိသည္။ ငါးလုပ္ငန္းက႑မွာ ဧရာ၀တီ သည္။ ေမြးျမဴေရးငါးမ်ားသည္ ျပည္တြင္းေစ်းကြက္အတြက္ အေရးပါၿပီး တိုင္းေဒသႀကီးကဲ့သို႔ေသာ တိုင္းေဒသႀကီးအလိုက္ ရန္ပံုေငြ ၅၆ ရာခိုင္ႏႈန္း ၀ယ္လိုအားျမင့္တက္လွ်က္ရွိကာ တစ္ႏိုင္ငံလံုးငါးစားသံုးမႈ၏ ၂၁ ရာခိုင္ႏႈန္း အထိ ႀကီးမားေသာအေထာက္အကူျပဳမႈမ်ား ရွိေသာ္လည္း ငါးလုပ္ငန္းဦးစီး ရွိသည္ (Belton et al.၂၀၁၅)။ ဌာနအတြက္ စုိက္ပ်ဳိးေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ဆည္ေျမာင္း၀န္ႀကီးဌာန၏ ႏွစ္စဥ္ ဘတ္ဂ်က္ေငြ ခ်ထားေပးမႈမွာ ၀.၈ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ်သာ ရွိသည္။ ငါးေမြးျမဴေရးမွ ဂ်ီဒီပီ၏ ၀.၆ ရာခိုင္ႏႈန္း အေထာက္အကူျပဳၿပီး ငါးလုပ္ငန္း ႏွင့္ ေပါင္းလွ်င္ စုစုေပါင္း ဂ်ီဒီပီ၏ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိမည္ဟု ခန္႔မွန္းရသည္။ ေျမအသံုးခ်ခြင့္ႏွင့္ဆိုင္သည့္ ကိစၥရပ္မ်ား ၎သည္ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ား၏ ငါးေမြးျမဴေရးက႑ တစ္ခုတည္းမွ ရရွိ ေသာ ဂ်ီဒီပီမ်ားျဖစ္သည့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ (ဂ်ီဒီပီ ၏ ၃.၆ ရာခိုင္ႏႈန္း) ႏွင့္ ငါးေမြးျမဴေရးဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးသည္ လယ္ယာေျမ ဥပေဒ (၂၀၁၂) ႏွင့္ ေျမ ဗီယက္နမ္ (ဂ်ီဒီပီ ၏ ၅ - ၆ ရာခိုင္ႏႈန္း) ထက္ ေလ်ာ့နည္းသည္။ လြတ္ေျမရိုင္းမ်ား စီမံခန္႔ခြဲသည့္ ဥပေဒ (၂၀၁၂) တို႔ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ကန္႔ သတ္ခ်က္မ်ားရွိေနသည္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ လယ္ယာေျမဥပေဒမွ လယ္ယာေျမ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ငါးေမြးျမဴေရးတြင္ က႑ခြဲ ၃ ခု ပါ၀င္သည္။ ကို ခြင့္ျပဳခ်က္မရွိဘဲ အျခားေသာရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားျဖင့္ အၿမဲတမ္း ေျပာင္းလဲ အသံုးျပဳမႈကို တားျမစ္ထားသည္။ ေျမလြတ္ေျမရိုင္းမ်ား စီမံခန္႔ခြဲေရးဥပေဒ ၁။ ကုန္းတြင္းေရခ်ဳိ - ထုတ္လုပ္မႈ၏ ၉၅ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိၿပီး ဧရာ၀တီ မွ တစ္နိုင္တစ္ပိုင္ ေျမအသံုးခ်လုပ္ကိုင္သူမ်ားအတြက္ ေျမအသံုးခ်လုပ္ကိုင္ ျမစ္၀ကြၽန္းေပၚတြင္ ငါးေမြးကန္ ၉၀ ရာခိုင္နႈန္း အထိရွိကာ ရန္ကုန္မွ ပိုင္ခြင့္ရရွိမႈကို အားနည္းေစသည္။ ကီလိုမီတာ ၂၅ - ၅၀ ဝန္းက်င္အတြင္းတြင္ တည္ရွိသည္။ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီးမ်ား၏ တာ၀န္၀တၱရား ငါးမ်ိဳးစိတ္မ်ား၏ အနည္းဆံုး သတ္မွတ္ အရြယ္အစားပမာဏႏွင့္ ငါးဖမ္းစီး ထုတ္ယူမႈပမာဏ ကန္႔သတ္ျခင္းကုိ လုိက္နာေစျခင္းအားျဖင့္ အျခားေသာ မ်ားကို ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈမွ ေလွ်ာ့ခ်ေပးျခင္း စီးပြားေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အလမ္းတစ္ခုကို ရရွိႏိုင္သည္။ ၁၀ ႏွစ္အတြင္းပင္ ငါးလုပ္ငန္းႏွင့္ အျခားေသာ ပင္လယ္ျပင္ဆိုင္ရာ က႑မ်ားအတြင္း စုေပါင္း ၄င္းေဆာင္ရြက္မႈသည္ ရခိုင္ႏွင့္ တနသၤာရီေဒသရွိ ကမ္းေ၀းငါးပမာဏကို စီမံခန္႔ခြဲျခင္းဆုိင္ရာ ခ်ဥ္းကပ္ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားႏွင့္ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈ ေလ်ာ့ခ် ၅ ဆႏွင့္ ၃ ဆ အသီးသီး တိုးျမင့္ေစမည္ျဖစ္ၿပီး ႏွစ္စဥ္ကမ္းေ၀းငါးရရွိမူကို ျခင္းမ်ားမွတစ္ဆင့္ ပဋိပကၡမ်ားေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ဘက္စံုတုိးတက္ေရးႏွင့္ ျမန္မာ့ ၇၀ ရာခုိင္ႏႈန္းႏွင့္ ၃၀ ရာခုိ္င္ႏႈန္း အသီးသီးတိုးပြားေစမွာျဖစ္သည္ (EDF – ကမ္းရိုးတန္းတစ္ေလွ်ာက္ အျပာေရာင္စီးပြားေရး (Blue economy) တစ္ခု WCS ၂၀၁၉)။ ကို ဖန္တီးႏိုင္ရန္အတြက္ အေျခခံအုတ္ျမစ္ကို ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္။ ငါးေမြးျမဴေရးထုတ္လုပ္ျခင္းတန္ဖိုးကိုလည္း ႀကီးမားစြာ တိုးျမွင့္ႏိုင္သည္။ ဧရာ၀တီတိုင္းေဒသႀကီး ေရခ်ဳိငါးလုပ္ငန္းဥပေဒ (၂၀၁၈) မွ ရပ္ရြာအေျချပဳ ၄င္းကို အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ား ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိသည့္ အဆင့္သို႔ေရာက္ ေရလုပ္သားအစုအဖြဲ ႔မ်ား ဖြဲ ႔စည္းပိုင္ခြင့္ကို အသိအမွတ္ျပဳထားသည္။ ရခိုင္ ေအာင္ လက္ရွိငါးေမြးကန္မ်ား၏ ထုတ္လုပ္မႈအဆင့္ကို ျမႇင့္တင္ေပးျခင္း၊ ျပည္နယ္ ေရခ်ဳိငါးလုပ္ငန္းဥပေဒ (၂၀၁၄) မွ ရပ္ရြာအေျချပဳေရလုပ္ငန္း တန္ဖိုးျမႇင့္မ်ိဳးစိတ္မ်ား ပိုမိုပါ၀င္ေသာ အမ်ိဳးအစားစံုသည့္ ထုတ္လုပ္မႈကို စုေပါင္းစီမံခန္႔ခြဲျခင္းအတြက္ ဥပေဒဆိုင္ရာအေထာက္အပံ့ကို ေပးအပ္ထား ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ထုတ္လုပ္ႏုိင္မႈ အေျခအေနေပၚမူတည္၍ ဧရိယာတိုးခ်ဲ႕ သည္။ မြန္ျပည္နယ္အစိုးရမွ ျပဌာန္းထားေသာ ျပည္နယ္ငါးလုပ္ငန္း ဥပေဒ ေဆာင္ရြက္ျခင္းကို ခြင့္ျပဳေပးျခင္းျဖင့္ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္သည္။ တြင္ ေရခ်ဳိငါးလုပ္ငန္းႏွင့္ ကမ္းနီးဧရိယာမ်ားအတြက္ပါ ထည့္သြင္းထားၿပီး ၎ဥပေဒ၏ တရား၀င္က်င့္သံုးႏိုင္မႈကို မစမ္းသပ္ရေသးေပ။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ငါးေမြးျမဴေရး အမွန္တကယ္ထုတ္လုပ္မႈသည္ ထိုင္းႏိုင္ငံ၏ ထက္၀က္ခန္႔ရွိၿပီး ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ၏ ၁/၄ ပုံ ႏွင့္ ဗီယက္နမ္ႏုိင္ငံ၏ ၁/၇ ပုံ ခန္႔သာ ရွိသည္။ ပံု (၁) တြင္ ျမန္မာ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ ထုိင္း ႏွင့္ ငါးလုပ္ငန္းစုေပါင္းစီမံခန္႔ခြဲေသာစနစ္ ဗီယက္နမ္ႏုိင္ငံမ်ားအတြက္ ငါးေမြးျမဴထုတ္လုပ္ျခင္း ပမာဏမ်ားအေပၚ ရပ္ရြာအေျချပဳငါးလုပ္ငန္းစီမံခန္႔ခြဲျခင္းမွာ ကုန္းတြင္းႏွင့္ ကမ္းနီးငါးလုပ္ငန္း အေသးစိတ္ေလ့လာခ်က္မ်ားအား ေဖာ္ျပထားသည္။ မ်ားမွ ရရွိေသာ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား သာတူညီမွ်ျဖန္႔ေ၀ျခင္းကို ျမႇင့္တင္ႏိုင္ ေသာ အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ရရွိေစသည္။ ၎သည္ ငါးလုပ္ငန္းစီမံခန္႔ခြဲ အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ ယႏၲရားတိုးတက္ေကာင္းမြန္ေရးႏွင့္ ဆင္းရဲေသာ ျပည္သူမ်ား ပုံ-၁ ၏ ဘ၀လုံၿခံဳမႈကုိ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးတြင္ ျဖစ္ေပၚလာမည့္ ယွဥ္ၿပိဳင္ မႈမ်ားအား ဟန္ခ်က္ညီေစရာတြင္ အေထာက္အကူျပဳမည္ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာ၊ ထိုင္း၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏွင့္ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံမ်ား၏ ငါးေမြးျမဴထုတ္လုပ္ျခင္း ထို႔အျပင္ စုေပါင္းစီမံခန္႔ခြဲမႈသည္ ကမ္းရိုတန္းႏွင့္ ေရလႊမ္းဧရိယာမ်ားတြင္ ေဒသခံမ်ား၏ ပဋိပကၡမ်ားကို ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္ရန္ ႀကီးမားေသာ အခြင့္အလမ္း ၄.၀၀ မ်ားကို ေပးႏုိင္သည္။ ငါးလုပ္ငန္းက႑၏ ပဋိပကၡမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစေသာ ၃.၄၇ (ေရသတၱဝါ) ငါးေမြးျမဴထုတ္လုပ္ျခင္း (တန္ခ်ိန္ သန္းေပါင္း) ၃.၅၀ အဓိက ကိစၥရပ္မ်ားမွာ- ၃.၀၀ • ပင္လယ္ျပင္ ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းတြင္ စီးပြားျဖစ္ ကမ္းေ၀းငါးဖမ္းသေဘၤာ မ်ားႏွင့္ ကမ္းနီး တစ္ႏိုင္တစ္ပိုင္ ေရလုပ္သားမ်ားၾကား ယွဥ္ၿပိဳင္မူမ်ား။ ၂.၅၀ ၂.၂၀ • ေရေပၚေရလွ်ံေဒသမ်ား၏ ေရအနက္ကုိ စီမံခန္႔ခြဲျခင္းႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ၂.၀၀ ေတာင္သူလယ္သမားမ်ားႏွင့္ ေရလုပ္သားမ်ားၾကားတြင္ ျဖစ္ေပၚေသာ ၁.၅၀ ပဋိပကၡမ်ား။ ၁.၀၂ ၀.၉၆ ၁.၀၀ • ငါးေမြးကန္လုပ္ငန္းႀကီးမ်ားႏွင့္ ယခင္လယ္စိုက္ေတာင္သူမ်ား / ေရ ၀.၅၀ လုပ္သားမ်ားၾကားတြင္ ေျမယာသိမ္းဆည္းမႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ၀.၅၀ ပဋိပကၡမ်ား စသည္တုိ႔ျဖစ္ပါသည္။ ၀ ၁။ ျမန္မာ ၂။ ျမန္မာ ၃။ ထိုင္း ၄။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ၅။ ဗီယက္နမ္ (ခန္႔မွန္းခ်က္) စီမံခန္႔ခြဲအုပ္ခ်ဳပ္သည့္ယႏၲရား တိုးတက္ ငါးၾကင္း အခြံမာေရသတၱဝါမ်ား ေကာင္းမြန္ျခင္းမွ စီးပြားေရးဆုိင္ရာ အျခားေသာ ေရခ်ိဳငါးမ်ား ခ႐ုကမာေကာင္မ်ား အခြင့္အလမ္းမ်ားရရွိနိုင္မႈ တလားဗီးယား ပင္လယ္ေရညႇိ ပင္လယ္ႏွင့္ ကမ္း႐ိုးတန္းငါးမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာ ငါးလုပ္ငန္းက႑ ဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲျခင္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ပါက ျမန္မာ့စီးပြားေရးကို တန္ဖိုးအားျဖင့္ အေမရိကန္ မွတ္ခ်က္။ ေကာ္လံ (၁) သည္ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားမွ ရရွိေသာ ငါးႏွင့္ ပုဇြန္အထြက္ႏႈန္းအေပၚအေျခခံ၍ ျမန္မာႏိုင္ငံထုတ္လုပ္မႈအဆင့္အား အစားထိုး ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္မႈတစ္ခုျဖစ္သည္။ ၄င္းအစားထိုး ခန္႔မွန္း ေဒၚလာ ၁ ဘီလီယံခန္႔ ပိုမို၍ အေထာက္အပံ့ျပဳႏိုင္သည္ဟု ခန္႔မွန္းသည္ ခ်က္မွ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အမွန္တကယ္ငါးေမြးျမဴထုတ္လုပ္ျခင္းသည္ အစီရင္ခံစာပါ ထုတ္လုပ္မႈ၏ ထက္ဝက္ (ကမာၻ႔ဘဏ္၂၀၁၇)။ အာရွတြင္ ေဂဟစနစ္ႏွင့္ စီးပြားေရးအရ ပုိမုိေကာင္း ခန္႔ရွိမည္ဟု သံုးသပ္ပါသည္။ မြန္ေသာ ငါးလုပ္ငန္းစီမံခန္႔ခြဲမႈ ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖင့္ အေမရိကန္ေဒၚလာ အရင္းအျမစ္ - FAO ၊ ၂၀၁၈ ၅၄.၈ ဘီလီယံ ထပ္မံရရွိႏိုင္သည္ဟု ကမာၻ႔ဘဏ္၏ “နစ္ျမဳပ္ေနေသာ ဘီလီယံတန္ဖိုးမ်ားကို တူးဆြျခင္း” အစီရင္ခံစာတြင္ ၂၀၁၂ ကြင္းဆင္း ေလ့လာေတြ ႔ရွိခ်က္ ကိန္းဂဏန္းမ်ားကုိ အေျခခံ၍ ေဖာ္ျပထားရွိပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ငါးေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္းသည္ အေတာ္ျမင့္မားေသာ စီးပြားေရး ၂၀၁၂ တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံမွ ပင္လယ္ငါးထုတ္လုပ္မႈမွာ (၁၁၃၁၅၀၀) အက်ိဳးအျမတ္ရွိသည္။ လတ္တေလာ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေနေသာ ေျမမ်ား၏ မက္ထရစ္တန္ခ်ိန္ ရွိ၍ အာရွတုိက္တစ္ခုလံုးမွ ထုတ္လုပ္မႈ (၄၁၂၀၅၁၆၅) ၁ ရာခုိင္ႏႈန္းခန္႔ကုိ ငါးေမြးကန္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲလုပ္ကိုင္ျခင္းျဖင့္ သီအိုရီအရ မက္ထရစ္တန္ခ်ိန္၏ ၂.၇ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိသည္။ ပိုမိုေကာင္းမြန္သည့္ ငါး အေမရိကန္ေဒၚလာ ၁၉၃ သန္း ထပ္မံရရွိမည္ ျဖစ္သည္။ ၄င္းသည္ ငါး လုပ္ငန္း စီမံခန္႔ခြဲျခင္းမွ ထပ္မံရရွိႏုိင္မည့္ အလားအလာမွာ ငါးလုပ္ငန္း ေမြးျမဴေရးက႑မွ ထုတ္လုပ္မႈကုိ စုိက္ပ်ဳိးေရးက႑၏ ဂ်ီဒီပီတြင္ ၃.၇ တင္ပို႔ကုန္ ကိန္းဂဏန္းမ်ားအား အသံုးျပဳ၍ တြက္ခ်က္ၾကည့္လ်ွင္ တန္ဖိုး ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ပါ၀င္လာေစမည္ျဖစ္ၿပီး အမ်ိဳးသားအဆင့္ ဂ်ီဒီပီကို ၀.၉၄ အားျဖင့္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၁ ဘီလီယံခန္႔ ရွိမည္ဟု သိရွိရသည္။ ရာခုိင္ႏႈန္းအထိ အေထာက္အကူျပဳမည္ျဖစ္သည္။ လက္ရွိေဆာင္ရြက္ေနေသာ မူ၀ါဒဆိုင္ရာ ေရွ႕ဆက္ ေဆာင္ရြက္ရမည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမူမ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ငါးလုပ္ငန္းက႑ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေစရန္ လိုအပ္ေသာ လုပ္ ေဆာင္မူမ်ားကုိ CEA မွ အႀကံျပဳထားပါသည္။ လႊတ္ေတာ္မွ ကမ္းေ၀းငါးဖမ္းေလွမ်ားကို ေျခရာခံႏိုင္ေသာ(VMS) စနစ္ တပ္ဆင္ျခင္းကိုျပဳလုပ္ရန္ မၾကာေသးခင္က ဆံုးျဖတ္ေပးခဲ့သည္။ ငါး ေရတုိတြင္ ေဆာင္ရြက္မည့္လုပ္ေဆာင္မူမ်ားမွာ - လုပ္ငန္းဦးစီးဌာနသည္ ႏိုင္ငံတကာ VMS ၀န္ေဆာင္မႈကုမၸဏီမ်ားထံမွ • ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာန၏ ျပည့္သူ႕ဘ႑ာေငြအသံုးျပဳမူႏွင့္ အဖြဲ႔အစည္း သင့္ေလ်ာ္ေသာ အဆိုျပဳလႊာမ်ား တင္ဒါေခၚယူသည့္ လုပ္ငန္းကို လုပ္ေဆာင္ ဆိုင္ရာ ျပန္လည္သံုးသပ္ေလ႔လာမႈကုိ ေဆာင္ရြက္ရန္။ ငါးလုပ္ငန္း ေနၿပီျဖစ္သည္။ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနအား ကမ္းေ၀းငါးဖမ္းေလွမ်ား VMS ဦးစီးဌာန၏ နည္းပညာစြမ္းေဆာင္ရည္ႏွင့္ MCS လုပ္ငန္းမ်ား တိုးတက္ တပ္ဆင္ေရးလုပ္ငန္းတြင္ အကူအညီေပးေနသည့္ ဒိန္းမတ္ႏိုင္ငံတကာ လာေစရန္အတြက္ မူ၀ါဒျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား၊ အႀကံျပဳခ်က္မ်ား ကူညီေရးအဖြဲ ႔ (DANIDA) ၏ အဆိုအရ ျမန္မာအစိုးရသည္ VMS စီမံ လိုအပ္ပါသည္။ တန္ဖိုးကြင္းဆက္လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္သည့္ ခန္႔ခြဲရန္အတြက္ လိုအပ္ေသာ ငွားရမ္းမူဆိုင္ရာ ေဆာ့၀ဲလ္ႏွင့္ ကမ္းေ၀း ဆန္းသစ္ေျပာင္းလဲခ်က္မ်ားသည္ ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသတြင္ ဆင္းရဲ အေျခခံအေဆာက္အဦးမ်ား တည္ေဆာက္ရန္ ရန္ပံုေငြခ်ထားေပးမည္ဟု မြဲေတမူ ေလ်ာ့ခ်ေရးႏွင့္ စား၀တ္ေနေရးဖူလံုမႈအတြက္ အေထာက္ သိရသည္။ အကူ ျပဳမည္ျဖစ္သည္။ • ငါးေမြးျမဴေရးက႑ ဘက္စံုတိုးတက္ေရးႏွင့္ ရာသီဥတု ႀကံ့ႀကံ့ခံႏိုင္ စုိက္ပ်ိဳးေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ဆည္ေျမာင္း၀န္ႀကီးဌာနအေနျဖင့္လည္း စိုက္ မႈအား ျမႇင့္တင္ရန္ အေျခခံအေဆာက္အအုံဆိုင္ရာ လိုအပ္ခ်က္မ်ား ပ်ိဳးေရးဆိုင္ရာ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး မဟာဗ်ဴဟာတြင္ ငါးလုပ္ငန္းႏွင့္ ငါးေမြးျမဴ ကို ေလ့လာဆန္းစစ္မႈတစ္ခု ေဆာင္ရြက္ရန္။ ၄င္းေဆာင္ရြက္ခ်က္တြင္ ေရးက႑ တိုးတက္ေစရန္ ရည္မွန္းခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ထားရွိပါသည္။ အမ်ိဳး လက္ရွိေရေလွာင္ကန္မ်ားတြင္ ငါးေမြးျမဴေရးႏုိင္မႈ အလားအလာအား သားအဆင့္ ငါးေမြးျမဴေရး ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအစီအစဥ္ (၂၀၁၈) မူၾကမ္းမွ ေလ့လာဆန္းစစ္ျခင္းႏွင့္ ၎လုပ္ငန္းဖြံ ႔ၿဖိဳးေရးအတြက္ အေထာက္ ငါးလုပ္ငန္းက႑ ေရရွည္တည္တံ့စြာ ဖြံ ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ ရည္မွန္း အကူျပဳႏိုင္မည့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား ေဖာ္ထုတ္ သတ္မွတ္ျခင္းတုိ႔ ခ်က္မ်ား ထပ္မံခ်မွတ္ထားရွိပါသည္။ ပါ၀င္မည္ျဖစ္သည္။ • ဒီေရေတာမ်ားႏွင့္သႏၲာေက်ာက္တန္းမ်ားအား ကာကြယ္ျခင္း၊ ထိန္း ယခုအခ်ိနအ ္ ထိ ျမန္မာ့ငါးလုပင ု ရ ္ န္းအေပၚ ဖြံ ၿ႔ ဖိဳးေရး ဆိင ္ ာ အေထာက္အကူျပဳ သိမ္း ေဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ တန္ဖိုးတြက္ခ်က္ျခင္းတို႔အား အားျမႇင့္ ကူညီမႈမ်ားသည္ သိသာထင္ရွားေသာ ရလဒ္ေကာင္းမ်ားကို ရရွိေစသည္။ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ နည္းလမ္းမ်ားရွာေဖြျခင္း။ ရာသီဥတုဆုိင္ရာ သက္ သို႔ရာတြင္ ၄င္းရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္မူမ်ားသည္ ငါး ေရာက္မႈမ်ားမွ ကမ္းရိုးတန္းေန ျပည္သူမ်ားကို အကာအကြယ္ျပဳႏိုင္ လုပ္ငန္းက႑အတြက္ သိသာထင္ရွားေသာ အေျပာင္းအလဲကို ျဖစ္ေပၚ ရန္ႏွင့္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းမႈမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေသာ ေဂဟစနစ္ ေစရန္ လံုေလာက္မႈ မရွိေပ။ စီမံကိန္းအမ်ားစုသည္ ထုတ္လုပ္သူမ်ား ဆုိင္ရာ၀န္ေဆာင္မႈမ်ားကို ရရွိေစရန္အတြက္ ၄င္းလုပ္ငန္းမ်ားကုိ (သို႔မဟုတ္) ေရလုပ္သား အသိုင္းအ၀ိုင္းမ်ားအေပၚ အဓိက အေလးထားၿပီး ေဆာင္ရြက္ရန္မွာ လြန္စြာ လိုအပ္လွပါသည္။ အေျခခံ အေဆာက္အအုံႏွင့္ ေခ်းေငြေထာက္ပံ့မႈမ်ား အပါအ၀င္ တန္ဖုိးကြင္း ဆက္လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ဆုိင္ေသာကိစၥမ်ားတြင္ အေထာက္အကူျပဳမႈမ်ား အား နည္းလ်က္ ရွိသည္ကုိ ေတြ႕ရသည္။ ငါးေမြးျမဴေရးႏွင့္ ငါးလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ က႑ႏွစ္ခုစလံုးကို သက္ေရာက္ေစေသာ ေျမအသံုးခ်မႈမူ၀ါဒ၊ ကမ္းနီးငါးဖမ္း လုပ္ငန္းမ်ားအား ဥပေဒႏွင့္အညီ လုိက္နာေဆာင္ရြက္ေစမႈ စေသာမူ၀ါဒမ်ား၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍လည္း အေထာက္အကူျပဳမႈမ်ား နည္း ပါးပါသည္။ ဓာတ္ပုံ - ©Rory Hunter ရည္ညႊန္း Baran, E., K. M. Nwe, T. Swe, S. Hansein, P. Keomonyneath, R. Sokvisal, Z. Lunn, and P. Gatke. 2018. Consultations of Fishers on Fishery Resources and Livelihoods in the Ayeyarwady Basin. Ayeyarwady State of the Basin Assessment (SOBA) Report 4.3. Myanmar: National Water Resources Committee (NWRC). Belton, B. 2018. “The Status of Aquaculture in Myanmar in Regional Context, and Opportunities for Sustainable Growth.” Unpublished consultancy report prepared for the World Bank. Belton, B., A. Hein, K. Htoo, L. S. Kham, U. Nischan, T. Reardon, and D. Boughton. 2015. “Aquaculture in Transition: Value Chain Transformation, Fish and Food Security in Myanmar.” International Development Working Paper 139, Michigan State University, Michigan. BOBLME (Bay of Bengal Large Marine Ecosystem). 2014. “Assessing, Demonstrating and Capturing the Economic Value of Marine & Coastal Ecosystem Services in the Bay of Bengal Large Marine Ecosystem.” BOBLME-2014-Socioec-02, Food and Agriculture Organisation of the United Nations (FAO), Bangkok. DOF. 2017. Fishery Statistics 2017. Nay Pyi Taw: Department of Fisheries, Republic of the Union of Myanmar Ministry of Livestock, Fisheries and Rural Development. EDF-WCS (Environmental Defense Fund & Wildlife Conservation Society). 2019. “Myanmar Multispecies Simulation Model.” https://kristinkleisner.shinyapps. io/myanmar-mizer_-_region/. FAO. 2018. ‘’FishStat database’’. http://www.fao.org/fishery/statistics/software/fishstatj/en. Accessed 22 November 2018. Krakstad, J.-O., B. Krafft, O. Alvheim, H. Thein, and P. Psomadakis. 2015. Cruise Report “Dr. Fridtjof Nansen”, Myanmar Ecosystem Survey. FAO-NORAD Technical Report, EAF - N/2015/5. Losada, I. J., P. Menéndez, A. Espejo, S. Torres, P. Díaz-Simal, S. Abad, M. W. Beck , S. Narayan, D. Trespalacios, K. Pfliegner, P. Mucke, L. Kirch. 2018. ‘’The global value of mangroves for risk reduction. Technical Report.’’ The Nature Conservancy, Berlin. The World Bank. 2017. The Sunken Billions Revisited: Progress and Challenges in Global Marine Fisheries. Worldfish. (2018). “Myanmar” downloaded from https://www.worldfishcenter.org/country-pages/myanmar. ဤစာတမ္း အႏွစ္ခ်ဳပ္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ ဆန္းစစ္ေလ့လာခ်က္၊ ငါးသယံဇာတမ်ားက႑ အစီရင္ခံစာ။ ကမာၻ႔ဘဏ္၊ ၂၀၁၉၊ ဝါရွင္တန္၊ ဒီစီ၊ ကမာၻ႔ဘဏ္ အေပၚအေျခခံ၍ ျပဳစုထားသည္။