ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Αιτούντες άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Συλλογή στοιχείων για τη χάραξη τεκμηριωμένης πολιτικής Αιτούντες άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Συλλογή Στοιχείων για τη Χάραξη Τεκμηριωμένης Πολιτικής 3 Ευχαριστίες Η παρούσα μελέτη πραγματοποιήθηκε υπό την καθοδήγηση της παγκόσμιας πρα- κτικής για τη φτώχεια και την ισότητα και των ομάδων έρευνας και δεδομένων της αντιπροεδρίας οικονομίας της ανάπτυξης της Παγκόσμιας Τράπεζας και συντάχθηκε από τους Mohamed Abdel Jelil, Paul Andres Corral Rodas, Anais Dahmani Scuitti, María E. Dávalos, Giorgia Demarchi, Neslihan Demirel, Quy-Toan Do, Rema Hanna, Deivy Houeix, Sara Lenehan και Harriet Mugera, με τη συμβολή των Rima Al-Azar, Kartika Bhatia, Daniele Bolazzi, Sédi-Anne Boukaka, Gero Carletto, Setou Diarra, Rawaa Harati, Jonathan G. Kastelic, Nealia Khan και Taies Nezam. Η αξιολόγηση του μορφωτικού επι- πέδου σχεδιάστηκε από τον ΟΟΣΑ και ειδικά από τους Marta Encinas και Francois Keslair, οι οποίοι συνέβαλαν επίσης με αναλύσεις στη μελέτη. Το έργο διεκπεραιώθηκε υπό την ηγεσία των Arup Banerji, Asli Demirguç-Kunt, Shantayanan Devarajan, Xavier Devictor, Francisco Ferreira, Saroj Kumar Jha, Luis Felipe Lopez Calva, Ana L. Revenga και Carolina Sanchez Paramo. Χρηματοδοτήθηκε από τα ταμεία εξεύρεσης οριζόντιων λύσεων ενάντια στην αστάθεια, τις συγκρούσεις και τη βία και από το ενιαίο πρόγραμμα για την ισότητα των φύλων. Η διαχείριση της συλλογής στοιχείων πραγματοποιήθηκε από το κέντρο δεδομένων ανάπτυξης (C4D2), τον κόμβο καινοτομίας για έρευνες σε νοικοκυριά και γεωργική στατιστική της Παγκόσμιας Τράπεζας με έδρα τη Ρώμη και η υλοποίηση πραγματο- ποιήθηκε σε συνεργασία με το Υπουργείο Εσωτερικών της Ιταλίας και το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής της Ελλάδας. Την επιτόπια έρευνα διεξήγαγε το Centro Studi di Politica Internazionale στην Ιταλία και η Kapa-Research στην Ελλάδα. Η ομάδα ευχαριστεί θερμά για τα σχόλιά τους, τους ομότιμους κριτές Andrew Dabalen, Supriyo De, Roberta Gatti, Rainer Münz, Abla Saflr, Kinnon Scott και Kirsten Schuettler. Η ομάδα δέχθηκε, επίσης, τα πολύτιμα σχόλια των Caroline Bahnson, Christian Bodewig, Jishnu Das, Xavier Devictor, Jo de Berry, Ruth Hill, Kristen Himelein, Nandini Krishnan, 4 | Αιτούντες άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Συλλογή Στοιχείων για τη Χάραξη Τεκμηριωμένης Πολιτικής Daniel Lederman, Federica Marzo, Moritz Meyer, Ana Maria Munoz, Jacob Shapiro, Aki Stavrous, Paolo Verme, Tara Vishwanath και Roy van der Weide. Ιδιαίτερες ευ- χαριστίες απευθύνει για τη στήριξή τους καθ’ όλη τη διάρκεια της σύνταξης της έκθεσης στους Julia Barrera, Marta Mueller Guicciardini, Sergio Lugaresi και Nikolaos Schmidt και στους Armanda Carcani και Indiana Taylor για την οργανωτική υπο- στήριξη. Η επιμέλεια και η διόρθωση της έκθεσης έγινε από την Anne Grant και οι γεωγραφικές πληροφορίες είναι του Bruno Bonansea. Η ομάδα ευχαριστεί, επίσης, το προσωπικό της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) στην Ιταλία και την Ελλάδα για την αρωγή τους καθ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης, καθώς και τις τοπικές αρχές και τους εργαζόμενους των κέντρων, οι οποίοι κατέστησαν δυνατή τη διεξαγωγή των επιτόπιων εργασιών. Η έκθεση ενισχύθηκε στις Βρυξέλλες από σχόλια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της Γενικής Διεύθυνσης Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Γενικής Διεύθυνσης για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας και τις Διαπραγματεύσεις για τη Διεύρυνση, τη Γενική Διεύθυνση Διεθνούς Συνεργασίας και Ανάπτυξης, τη Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής Στρατηγικής, στην Ελλάδα από το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και στην Ιταλία από το Υπουργείο Εσωτερικών και τον προσωπικό απεσταλμένο σε θέματα μετανάστευσης του πρωθυπουργού. Η ομάδα δέχθηκε, επίσης, πολύτιμα σχόλια από τις ομάδες στην Ιταλία και την Ελλάδα του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης και από τις ομάδες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ελβετία. 5 Επισκόπηση Η αναγκαιότητα της τεκμηρίωσης Η μελέτη ακολούθησε αυστηρή προσέγγιση ώστε να διασφαλίσει ότι θα προσκόμιζε εξακριβωμέ- Η χάραξη πολιτικής πρέπει να είναι τεκμηριω- να στοιχεία για τη στήριξη αποφάσεων χάραξης μένη: όσο περισσότερες είναι οι πληροφορίες πολιτικής—αποφάσεων οι οποίες θα λαμβάνο- γύρω από τους αποδεκτές της πολιτικής, τόσο νταν όχι μόνο στις χώρες υποδοχής αλλά και πιο ρεαλιστικοί και επιτεύξιμοι θα είναι οι στό- στις χώρες προέλευσης και διέλευσης. Το πρώτο χοι της. Ωστόσο, παρόλο που έχουν σημειωθεί βήμα, στις αρχές του 2017, ήταν η έρευνα μεταξύ μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών διαμέσου των ενηλίκων σε κέντρα φιλοξενίας αιτούντων άσυλο συνόρων τα τελευταία χρόνια, μεγάλο μέρος στην Ελλάδα και την Ιταλία για τη συγκέντρωση των οποίων εισέρχεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση περισσότερων λεπτομερειών σχετικά με τους (ΕΕ), ελάχιστα διαθέσιμα στοιχεία έχουν συλλε- ίδιους και την εμπειρία της μετακίνησής τους. Η χθεί συστηματικά. Τα περισσότερα διαθέσιμα μελέτη παρουσίασε δύο καινοτομίες: την αξιολό- στοιχεία προέρχονται από ανεπίσημες ή δημο- γηση δεξιοτήτων με μια εξέταση γνώσεων μέσω σιογραφικές πηγές, αφορούν κυρίως τις τραγικές υπολογιστή, ανάλογη της εξέτασης γνώσεων ενη- συνθήκες μετακίνησης των μεταναστών και δεν λίκων του ΟΟΣΑ, και εκτίμηση των συμπτωμάτων προσφέρουν εξακριβωμένα δεδομένα που μπο- άγχους και κατάθλιψης των ερωτηθέντων. Η αξιο- ρούν να αξιοποιήσουν οι αρμόδιοι φορείς στη λόγηση δεξιοτήτων συμπληρώνει τα στοιχεία περί χάραξη πολιτικής. του εκπαιδευτικού και μορφωτικού επιπέδου που δηλώνουν οι ίδιοι οι ερωτηθέντες. Ο έλεγχος για Το 2015 και το 2016 σημειώθηκαν μεγάλα κύματα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης επηρεάζει μεταναστευτικών ροών προς την ΕΕ, με κύρια ση- τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να βοηθηθούν μεία εισόδου την Ελλάδα και την Ιταλία. Πολλοί οι αιτούντες άσυλο να προσαρμοστούν σε νέες μετανάστες αναζήτησαν διεθνή προστασία στην συνθήκες. Ευρώπη μέσω της διαδικασίας αίτησης ασύλου. Η κορύφωση του αριθμού των αιτούντων άσυ- Ποιοι είναι οι αιτούντες άσυλο; λο στην ΕΕ, καθώς και ο αυξανόμενος αριθμός των ατόμων σε καθεστώς πρόσφυγα, ανέδειξαν Οι αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα διαφέρουν από την ανάγκη συλλογής πληροφοριών για την ταυ- εκείνους στην Ιταλία. Στην Ελλάδα, οι περισσότε- τότητα των εν λόγω ατόμων, τα κοινωνικά και ροι κατέφθασαν ανά οικογένειες από την Αραβική δημογραφικά χαρακτηριστικά τους, το επίπεδο Δημοκρατία της Συρίας, το Ιράκ και το Αφγανιστάν εκπαίδευσης και την εργασιακή εμπειρία τους, και, βάσει παλαιότερων ποσοστών αναγνώρισης την εμπειρία τους στη διάρκεια της μετακίνησης καθεστώτος ασύλου της ΕΕ, είναι πιο πιθανό να προς την Ιταλία και την Ελλάδα και το οικονομικό τους χορηγηθεί καθεστώς διεθνούς προστασίας. αλλά και σωματικό και συναισθηματικό κόστος Οι αιτούντες άσυλο στην Ιταλία ήταν κυρίως άν- που κατέβαλαν για να φτάσουν μέχρι εκεί. δρες νεαρής ηλικίας που ταξίδεψαν μόνοι, πολ- 6 | Αιτούντες άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Συλλογή Στοιχείων για τη Χάραξη Τεκμηριωμένης Πολιτικής λοί από τη Δυτική Αφρική, με μεγάλο ποσοστό να μεταναστευτική διαδρομή τους. Παραδείγματος αντιμετωπίζει μικρή πιθανότητα χορήγησης νομι- χάρη, ένας στους πέντε αιτούντες άσυλο στην Ιτα- κού καθεστώτος στην Ευρώπη. λία ανήκε στα «άτομα δευτερογενούς μετακίνη- σης». Από αυτούς, 43% ήταν από χώρες της Υπο- Οι βασικές οδοί μετακίνησης προς την ΕΕ ήταν οι σαχάριας Αφρικής οι οποίοι ζούσαν στη Λιβύη και εξής: μέσω του Νίγηρα για τους προερχόμενους έφυγαν όταν ξέσπασαν συγκρούσεις στη χώρα. από τη Δυτική Αφρική ή μέσω του Σουδάν για Για πολλά άτομα από χώρες της Υποσαχάριας τους προερχόμενους από την Ανατολική Αφρική Αφρικής, οι συγκρούσεις στη Λιβύη είναι πιθανό και εν συνεχεία μέσω Λιβύης για να καταλήξουν να τη μετέτρεψαν από χώρα προορισμού σε χώρα στην Ιταλία διασχίζοντας τη θάλασσα. Ή μέσω διέλευσης. Από τα άτομα που ερωτήθηκαν στην της Τουρκίας, και προηγουμένως μέσω Ιράν για Ελλάδα, σχεδόν ένας στους τέσσερις ήταν δευτε- τους προερχόμενους από το Αφγανιστάν, για να ρογενούς μετακίνησης, κυρίως Αφγανοί οι οποίοι καταλήξουν στην Ελλάδα διασχίζοντας τη θάλασ- ζούσαν στο Ιράν (από τους οποίους περίπου το σα. Η μετακίνηση διήρκεσε πολύ περισσότερο για ένα τρίτο είχε γεννηθεί εκεί) και Σύροι οι οποίοι όσους έφθασαν στην Ιταλία, οι οποίοι παρέμεναν ζούσαν στην Τουρκία. σχεδόν ενάμιση μήνα σε καθένα από περίπου τρία κεντρικά σημεία διέλευσης. Ενώ όσοι έφτασαν Οι αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα και την Ιταλία στην Ελλάδα, παρέμεναν για χρονικό διάστημα είχαν κατά μέσο όρο χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, λίγο μεγαλύτερο από μία εβδομάδα σε αντίστοιχα μόνο 32% στην Ιταλία και 29% στην Ελλάδα είχε σημεία διέλευσης της διαδρομής τους. Ειδικά οι αποφοιτήσει από δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια αιτούντες άσυλο που έφτασαν στην Ιταλία συνά- εκπαίδευση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό ντησαν βία κατά τη διέλευση, σύμφωνα με μαρ- είναι ενδεικτικό του μορφωτικού επιπέδου στις τυρίες των μισών σχεδόν ατόμων, ακόμα και πριν χώρες προέλευσης. τον επικίνδυνο διάπλου της Μεσογείου μέσα σε φουσκωτές λέμβους. Πολλοί αιτούντες άσυλο μιλούν μια ευρωπαϊκή γλώσσα, συνήθως Αγγλικά. 80% στην Ιταλία και 45% στην Ελλάδα μιλούν τουλάχιστον μία. Πολλοί Όπου υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για σύγκρι- από την Υποσαχάρια Αφρική προέρχονται φυσικά ση, φαίνεται πως πολλοί αιτούντες άσυλο που από χώρες στις οποίες τα Αγγλικά, τα Γαλλικά ή τα ερωτήθηκαν είχαν καλύτερη οικονομική κατά- Πορτογαλικά είναι επίσημες γλώσσες. Η εξέταση σταση από εκείνους που παρέμειναν στη χώρα γνώσεων, η οποία πραγματοποιήθηκε στις επίση- προέλευσης και δεν μετανάστευσαν, ένα εύρημα μες γλώσσες της χώρας προέλευσης, κατέδειξε ότι το οποίο δεν αποτελεί ενδεχομένως έκπληξη με οι αιτούντες άσυλο έχουν γενικά περιορισμένη δεδομένο ότι το μέσο κόστος της μετακίνησης γλωσσική επάρκεια στην καθορισμένη γλώσσα. για τους προερχόμενους από την Υποσαχάρια Δεν αποτέλεσε έκπληξη το γεγονός ότι οι έχοντες Αφρική αντιστοιχούσε περίπου σε εισόδημα υψηλότερη μόρφωση σημείωσαν καλύτερη επίδο- τριών ετών για ένα άτομο που ζει σε συνθήκες ση στην αξιολόγηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι, το ακραίας φτώχειας. προφίλ γνώσεων των αιτούντων άσυλο δεν διαφέ- ρει από άλλων μεταναστών οι οποίοι έχουν εγκα- Ωστόσο, δεν μετακινήθηκαν όλοι απευθείας από τασταθεί στην Ευρώπη τα τελευταία πέντε έτη. Με τη χώρα προέλευσης στην ΕΕ. Μερικοί είχαν εγκα- άλλα λόγια, ήταν παρεμφερές με των πρόσφατα τασταθεί παλαιότερα σε τρίτες χώρες, όπως τη αφιχθέντων μεταναστών οι οποίοι ζουν ήδη στην Λιβύη και το Ιράν, πριν να ξεκινήσουν τη δεύτερη Ευρώπη. Επισκόπηση | 7 Μεγάλο τμήμα των αιτούντων άσυλο στην Ιταλία, • Η αντιμετώπιση της εισροής μεταναστών περίπου 62%, είχε εργασιακή εμπειρία. Από όσους στην Ευρώπη πρέπει να συνδυάσει την αν- είχαν εργασία, οι περισσότεροι κατείχαν βασικές θρωπιστική και την αναπτυξιακή προσέγ- θέσεις σε οικοδομική ή αγροτική δραστηριότητα γιση, ειδικά όταν οι χώρες προέλευσης μα- πριν την άφιξή τους στην Ιταλία και σχεδόν 70% στίζονται από παρατεταμένες συγκρούσεις. ανέλαβε κάποιου είδους εργασία κατά τη διέλευ- Το ίδιο, όμως, μπορεί να ειπωθεί και όσον ση. Πολλοί προερχόμενοι από τη Δυτική Αφρική αφορά άτομα που δεν προέρχονται από πε- εργάστηκαν χωρίς αμοιβή στη διάρκεια της με- ριοχές συγκρούσεων: παρά τις οικονομικές, τακίνησης. Η εργασιακή εμπειρία ήταν ελάχιστη σωματικές και συναισθηματικές δυσκολίες όσον αφορά τα άτομα που έφθασαν στην Ελλάδα, της μετακίνησης, πολλοί εξακολουθούν να εν μέρει λόγω της ανισότητας των φύλων στην οδηγούνται σε αυτή. Είναι σημαντικό να κα- απασχόληση: ο πληθυσμός των αιτούντων άσυ- τανοήσουμε και να χειριστούμε με ιδιαίτε- λο στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ρη προσοχή την ευάλωτη θέση στην οποία ισορροπία μεταξύ ανδρών και γυναικών και πε- βρέθηκαν αυτοί οι άνθρωποι στις χώρες ρίπου 70% των γυναικών από την Αραβική Δημο- προέλευσης ή αρχικής εγκατάστασης. Είναι κρατία της Συρίας, το Ιράκ και το Αφγανιστάν δεν ουσιώδους σημασίας στην προσπάθεια εξεύ- είχε καμία εργασιακή εμπειρία. Γενικά, οι νεότεροι ρεσης βιώσιμων λύσεων για τις μεταναστευ- αιτούντες άσυλο (18-25 ετών) είναι λιγότερο πιθα- τικές ροές. Με άλλα λόγια, είτε προέρχονται νό να έχουν εργαστεί, ενδεχομένως επειδή έχουν από χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις μόλις πρόσφατα εισέλθει στην αγορά εργασίας. είτε όχι, οι αιτούντες άσυλο τείνουν να προ- έρχονται από συνθήκες οι οποίες, όπως οι Το άγχος και η κατάθλιψη μπορούν να επηρε- ίδιοι τις βίωναν, τους οδήγησαν να επιχειρή- άσουν την ικανότητα των αιτούντων άσυλο να σουν τη μετακίνηση προς την Ευρώπη, παρά αξιοποιήσουν τις δεξιότητές τους. Ευρέως διαδε- το κόστος και τους κινδύνους, καθώς άξιζε δομένες ήταν οι περιπτώσεις ψυχικής δυσφορίας, να διακινδυνεύσουν για τις ευκαιρίες που θα οι οποίες προκλήθηκαν πιθανώς από έναν συνδυ- μπορούσαν να τους δοθούν. ασμό παραγόντων καταπόνησης στη χώρα προέ- λευσης, κατά τη μετακίνηση και κατά την αναμονή • Ο σχεδιασμός των παρεμβάσεων που θα συν- της απόφασης στα κέντρα φιλοξενίας αιτούντων δράμουν αυτούς τους ανθρώπους να ζήσουν άσυλο. Περίπου 70% των αιτούντων άσυλο στην μια παραγωγική ζωή—είτε στην Ευρώπη για Ελλάδα και σχεδόν 50% στην Ιταλία εμφάνισαν πολλούς στους οποίους θα χορηγηθεί καθε- αυξημένα επίπεδα σοβαρής ψυχικής δυσφορίας. στώς προστασίας είτε στις χώρες προέλευσης για εκείνους που θα επιστρέψουν—μπορεί Διαπιστώσεις για τη χάραξη πολιτικής να στηριχθεί στα πορίσματα της καταγραφής του μορφωτικού επιπέδου και των δεξιοτή- Παρόλο που το πλαίσιο της έκθεσης δεν αφορά των. Παραδείγματος χάρη, η ακαδημαϊκή εκ- ένα αναλυτικό πρόγραμμα πολιτικής για τη μετα- παίδευση ή η επαγγελματική κατάρτιση που νάστευση και την εκτόπιση πληθυσμού , τα στοι- θα προσφερθεί και η προώθηση της συμμε- χεία που παρουσιάζονται—βάσει ενός μεγάλου τοχής τους στην αγορά εργασίας στο πλαίσιο αντιπροσωπευτικού δείγματος ενήλικων αιτού- των πολιτικών ένταξης της ΕΕ, πρέπει να προ- ντων άσυλο στην Ιταλία και την Ελλάδα το 2017— σαρμοστεί στις αρχικές τους δεξιότητες και, μπορούν να συμβάλλουν στη χάραξη τεκμηριω- κυρίως, στις ανάγκες της αγοράς εργασίας μένης πολιτικής: που αναμένεται να τους απορροφήσει. 8 | Αιτούντες άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Συλλογή Στοιχείων για τη Χάραξη Τεκμηριωμένης Πολιτικής • Η υποστήριξη που χρειάζονται οι αιτούντες εκείνα των προσφύγων, των αιτούντων άσυλο ή άσυλο υπερβαίνει τις παραδοσιακές πα- των μεταναστών ώστε να αναλυθεί ο αντίκτυπος ρεμβάσεις. Τα πορίσματα που αφορούν τα στις κοινότητες υποδοχής και η στάση απέναντι επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, τα οποία στους μετανάστες όλων των κατηγοριών, (2) για συνιστούν σημαντική διάσταση της χάρα- την κατάρτιση του προφίλ των αιτούντων άσυλο ξης πολιτικής, καθιστούν σαφές ότι η ψυχική και των προσφύγων σε άλλες χώρες της ΕΕ, και ιδι- υγεία πολλών ατόμων στις ομάδες που μελε- αιτέρως των ευάλωτων ομάδων, και σε χώρες στις τήθηκαν βρίσκεται σε κίνδυνο. Η διαδικασία οποίες σημειώθηκαν παλαιότερα μεγάλες εισροές χορήγησης ασύλου μπορεί να προσφέρει μια μεταναστών, (3) για τη διερεύνηση τρόπων αξιο- μοναδική ευκαιρία έγκαιρης εξακρίβωσης ποίησης των υφιστάμενων προσπαθειών συλλο- και παρέμβασης. Ειδικά τα άτομα στα κέντρα γής στοιχείων, ειδικά των διοικητικών, για να προ- φιλοξενίας αιτούντων άσυλο θα μπορούσαν κύψουν πιο έγκαιρες πληροφορίες που αφορούν να ωφεληθούν άμεσα από μια στοχευμένη τη χάραξη πολιτικής και (4) για την εκτίμηση της ψυχολογική υποστήριξη. σχέσης κόστους-απόδοσης των πολιτικών κατά τη χάραξη και αφού υιοθετηθούν, όπως οι πολιτικές Η έκθεση συμβάλλει, συνεπώς, στη διαπίστωση ένταξης, τα μέτρα στις χώρες διέλευσης για τον διαφόρων πτυχών της μετανάστευσης και εκτό- έλεγχο των ροών και η έναρξη εφαρμογής των πα- πισης πληθυσμού αλλά υπάρχει ακόμα πολύ έδα- κέτων εκούσιας επιστροφής. φος που πρέπει να καλύψουμε. Πρώτον, η αντιμετώπιση από πλευράς κυβερνήσε- ων, κοινωνίας πολιτών, συμπράξεων για την ανά- πτυξη και λοιπών φορέων θα χρειαστεί ενισχυμέ- νη τεκμηρίωση έτσι ώστε ο χειρισμός να επιφέρει αλλαγές στην κατάσταση και να στηρίξει πιο απο- τελεσματικές παρεμβάσεις. Οι δυσκολίες συλλο- γής των πληροφοριών που απαιτούνται για τη στήριξη πολιτικών που επηρεάζουν πληθυσμούς σε μεταβατικές συνθήκες και ευάλωτη θέση είναι προφανείς και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την επίλυση μεθοδολογικών και δεοντολογικών ζητη- μάτων. Επίσης, ισχύουν σε πολλές χώρες διεθνώς οι οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν μεγάλους πληθυσμούς μεταναστών και εκτοπισμένων. Οι προσπάθειες συλλογής στοιχείων και τεκμηρίω- σης πρέπει να συνεχιστούν, τόσο η συστηματική συλλογή διοικητικών στοιχείων όσο και η κατα- γραφή μέσω έρευνας που σκιαγραφεί επίσης τις κοινότητες υποδοχής. Δεύτερον, η επιπλέον συλλογή και ανάλυση στοι- χείων θα ήταν πολύτιμη (1) για τη σύγκριση των στοιχείων των κοινοτήτων υποδοχής της ΕΕ με