70702 Dokument i Bankës Botërore KOSOVË VLERËSIMI FIDUCIAR Shërbimet Operacionale dhe Cilësia Rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore Banka Botërore Mars 2012 ____________________________________________________________________________ Kosovë –Vlerësimi Fiduciar Shkurtime dhe Akronime Ekuivalentet e valutës Njësia e valutës = EURO EUR 1.00 = US$1.271 US$1 = EUR 0.787 (Datë 11 Janar 2012) Viti fiskal i qeverisë 01 Janar – 31 Dhjetor Shkurtime dhe akronime AGJ Audituesi Gjeneral OR Kosovës AAK Agjencia Anti-Korrupsion e Kosovës ZAGJ Zyra e Audituesit Gjeneral TB Tregues Bazë OECD– BQRK Banka Qendrore e Republikës së Kosovës DAC Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim VF Vlerësimi Fiduciar – Komisioni i Ndihmës për Zhvillim VPF Vlerësimi i Përgjegjshmërisë Financiare VOP Vleresimi Operacional i Prokurimit NJQH Njësia Qendrore e Harmonizimit OSBE Organizata për Sigurim dhe Bashkëpunim në Evropë KM Këshilli i Ministrave SHPPF Shpenzimet Publike dhe Përgjegjshmëria Financiare AQP Agjencia Qendrore e Prokurimit PEIR Shpenzimet Publike dhe Vlerësimi Institucional SPV Strategjia e Partneritetit të Vendit VSHP Vlerësimi i Shpenzimeve Publike DZHN Departamenti i Zhvillimit Ndërkombëtar MFP Menaxhimi Financiar Publik KZHP Kredia për Zhvillimin e Politikave Plani i Veprimit për Reformën e Menaxhimit BERZH Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim PVRMFP Financiar Publik KE Komisioni Evropian KFPB Kontrolli Financiar Publik i Brendshëm PQE Prokurimi Qeveritar Elektronik NJZP Njësia e Zbatimit të Projektit SEP Sektori i Ekonomik dhe i Punës PIP Planet e Investimit Publik BE Bashkimi Evropian SHPP Shoqëritë në Pronësi Publike EULEX Misioni Evropian për Sundimin e Ligjit NJPM Njësia e Politikave dhe e Monitorimit UAF Udhëzim për Administrimin Financiar OSHP Organi Shqyrtues i Prokurimit SIMF Sistemi i Informacionit të Menaxhimit Financiar KRRPP Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik PBB Prodhimi i Brendshëm Bruto APP Agjencia e Prokurimit Publik QK Qeveria Kosovës LPP Ligji i Prokurimit Publik GRECO Grupi i Shteteve Kundër Korrupsionit PPP Partneriteti Publik-Privat NJAB Njësia e Auditimit të Brendshëm PTK Post-Telekomunikacioni i Kosovës BNRZH Banka Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim MGF Marrëveshje e Gatshme për Financim GJND Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë Programi i Politikave të Zhvillimit të Qëndrueshëm të ZNPC Zyra Ndërkombëtare e Përfaqësimit të Civilëve PPZHQP Punësimit IFC Korporata Ndërkombëtare Financiare Mbështetje për Përmirësimin e Qeverisjes dhe FMN Fondi Monetar Ndërkombëtar Menaxhimit, një iniciative e OECD-së dhe BE-së, e INTOSAI Organizata Ndërkombëtare e Institucioneve të Larta SIGMA financuar kryesisht nga BE-ja të Auditimit NVM-te Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme RNS Relacion i Ndërmjetëm i Strategjisë SHPS Shoqëri në Pronësi Shoqërore ISPPIA Standardet Ndërkombëtare për Ushtrimin Profesional SPSH Shoqëri në Pronësi Shtetërore te Auditimit të Brendshëm LLUTH Llogaria Unike e Thesarit AKA Agjencia Kosovare e Anti-Korrupsionit DTH - MF Departamenti i Thesarit i Ministrisë së Financave SIMFK Sistemi i Informacionit të Menaxhimit Financiar Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Kosovar USAID Ndërkombëtar KEK Korporata Elektroenergjetike e Kosovës PNUD Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara KSP Agjencia Kosovare e Privatizimit Konventa e Kombeve të Bashkuara kundër IKAP Instituti Kosovar për Administratën Publike UNCAC Korrupsionit Ligji për Menaxhimin Financiar dhe UNICEF Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët LMFPP Përgjegjshmërinë Publike Komisioneri i Lartë për Refugjatët i Kombeve të MCC Korporata e Sfidës së Mijëvjeçarit UNHCR Bashkuara PBA Programi Buxhetor Afatmesëm Organizata Arsimore, Shkencore dhe Kulturore e KASH Kuadri Afatmesëm i Shpenzimeve UNESCO Kombeve të Bashkuara MAP Ministria e Administratës Publike Fondi i Kombeve te Bashkuara për Zhvillim për MF Ministria e Financave UNIFEM Gratë MAP Ministria e Administratës Publike UNFPA Fondi i Kombeve të Bashkuara për Popullsinë OEMF Oferta Ekonomikisht më e Favorshme Organizate Botërore e Shëndetësisë e Kombeve të NATO/KF Organizata e Traktatit të Atlantikut verior – Forca e UNWHO Bashkuara ____________________________________________________________________________ i Kosovë –Vlerësimi Fiduciar Shkurtime dhe Akronime UNCITR Komisioni i Kombeve të Bashkuara për të Drejtën Bashkuara AL Tregtare Ndërkombëtare BB Banka Botërore Misioni i Administratës së Përkohshme i Kombeve të GBB Grupi i Bankës Botërore UNMIK Bashkuara në Kosovë UNSCR Rezolutë e Keshillit të Sigurimit të Kombeve të Philippe H. Le Houerou Zëvendës President Rajonal, ECAVP Jane Armitage Drejtoreshë Rajonale, ECCU4 Gerard A. Byam Drejtor Sektori, ECSOQ Devesh Chandra Mishra Menaxher Rajonal Prokurimi, ECSO2 Majed M. El-Bayya Drejtues i Ekipit të Projektit, Specialist i Lartë Prokurimi, ECSO2 ____________________________________________________________________________ ii Kosovë –Vlerësimi Fiduciar Shkurtime dhe Akronime KOSOVË VLERËSIMI FIDUCIAR Tabela e përmbajtjes PARATHËNIE ...................................................................................................................4  PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE ...................................................................................7  Kapitulli I. Hyrje................................................................................................................1  A.  Konteksti ekonomik i vendit ............................................................................... 1  B.  Sistemi politik i Kosovës .................................................................................... 3  B.  Shpenzimet publike ............................................................................................. 5  D.  Angazhimi i donatorëve në Kosovë .................................................................... 7  E.  Portofoli i Bankës Botërore në Kosovë .............................................................. 8  Kapitulli II – Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ..............................................11  A.  Kuadri ligjor dhe rregullator ............................................................................. 12  B.  Kuadri institucional dhe kapaciteti i menaxhues .............................................. 16  C.  Funksionimi i prokurimit dhe çmimet e tregut ................................................. 23  D.  Integriteti dhe transparenca e sistemit të prokurimit publik ............................. 35  Kapitulli III. Vlerësimi i Sistemit të menaxhimit financiar Publik ............................44  A.  Përparimi në reformën e MFP-së përpara vitit 2010 ........................................ 44  B.  Kuadri institucional dhe ligjor për MFP në Kosovë ......................................... 45  C.  Planifikimi dhe hartimi i buxhetit ..................................................................... 45  D.  Zbatimi i buxhetit .............................................................................................. 47  E.  Kontabiliteti, regjistrimi, dhe raportimi ............................................................ 49  F.  Kontrolli i brendshëm financiar dhe auditimi i brendshëm .............................. 49  G.  Auditimi i jashtëm dhe mbikëqyrja parlamentare ............................................. 51  ________________________________________________________________________ iv Kosovë –Vlerësimi Fiduciar Shkurtime dhe Akronime H.  Sistemet e vendit dhe risku fiduciar në Menaxhimin Financiar Publik ............ 53  Kapitulli IV. Rekomandime dhe Plan Veprimi i Sugjeruar .......................................54  Aneksi A: Personat e takuar ..........................................................................................58  Aneksi B: Materialet kryesore të shqyrtuara ...............................................................60  Aneksi C: indikatorët bazë të Kosovës (IB-të) .............................................................65  Aneksi D: Indikatorët e Performancës .......................................................................100  Aneksi E: Kushtet Shtesë të Kosovës për përdorimin e Procedurave Kombëtare Konkurruese të Tenderit ......................................................................................... 107  ________________________________________________________________________ iv Kosova –Vlerësimi Fiduciar Parathënie PARATHËNIE   Baza e raportit Ky Vlerësim Fiduciar (VF) u përgatit mbi bazën e gjetjeve të tre misioneve të Bankës Botërore (BB) që vizituan Kosovën në Tetor të vitit 2010, Qershor të 2011-ës dhe Tetor të 2011-ës. Gjatë misionit të kaluar, Drejtuesi i Ekipit të Projektit diskutoi me homologët e qeverisë një projekt-plan veprimi për të trajtuar rekomandimet e Bankës Botërore. Puna është kryer nga një ekip projekti i udhëhequr nga Majed M. El-Bayya (Specialist i Lartë Prokurimi, ECSO2) dhe i përbërë nga Lewis Hawke (Specialist i Lartë i Menaxhimit Financiar-ECSO3), Anders Hjorth Agerskov, (Specialit i Larte-INTSC), Kashmira H. Daruwalla (Specialist i Larte Prokurimi, ECSO2), Seda Aroymak, (Specialiste e Lartë e Menaxhimit Financiar-ECSO3), Belita Manka (Këshilltare, LEGOP), Arben Maho (Specialist Prokurimit - ECSO2), dhe Denis Boshkovski, (Zyrtar i Operacioneve Vendore-ECCMK). Si pjesë e programit të Bankës Botërore në Kosovë dhe në pritje të përgatitjes së Strategjisë së Partneritetit të Vendit (SPV) dhe për të ndihmuar Qeverinë në vlerësimin e reformave të kohëve të fundit në prokurimin publik dhe sistemet e menaxhimit financiar, Banka përgatiti këtë Vlerësim Fiduciar (VF). Objektivat dhe objekti Roli i VF-së është të analizojë dhe identifikojë pikat e forta dhe pikat e dobëta në prokurimin publik dhe sistemet ekzistuese të menaxhimit financiar publik. Politikat dhe praktikat e qëndrueshme të prokurimit publik janë ndër elementet thelbësore të qeverisjes së mirë. Objektivat kryesore të VF-së janë: a) analizimi i prokurimit publik në Kosovë dhe sistemet e menaxhimit financiar, duke përfshirë kuadrin ligjor ekzistues, përgjegjësitë organizative, mekanizmat dhe kapacitetet e kontrollit dhe të mbikëqyrjes, procedurat aktuale dhe praktikat, dhe sa mirë funksionojnë ato në praktikë; b) vlerësimi i cilësisë dhe i performancës aktuale të sistemit të prokurimit publik duke përdorur treguesit bazë ndërkombëtarë dhe c) bazuar në këto analiza dhe vlerësime, identifikimi i fushave kryesore për përmirësime në menaxhimin financiar publik dhe prokurim dhe, nëse është e mundur, përgatitja e një plan veprimi për zbatimin e tyre. Vlerësimi i sistemit të prokurimit publik do të zbatohet për të gjitha institucionet qeveritare qendrore dhe qeverisjen lokale. ________________________________________________________________________ v Kosova –Vlerësimi Fiduciar Parathënie Procesi i Vlerësimit Fiduciar Ekipi i BB-së ka punuar në bashkëpunim të ngushtë me Qeverinë e Kosovës (QK), duke përfshirë edhe Ministrinë e Ekonomisë dhe Financave, Komisionin Rregullativ të Prokurimit Publik (KRRPP) dhe subjektet kryesore të prokurimit publik dhe të menaxhimit financiar. Ekipi i VF-së e ka bazuar punën e tij në shqyrtimin e të gjithë legjislacionit përkatës dhe dokumentacioneve të tjera të historikut (duke përfshirë edhe dosjet kampion të prokurimit), diskutimin me Komisionin Qeveritar të punës për amendimin e ligjit të prokurimit publik, një seminar me personelin e Njësive të Prokurimit Publik (NJPP-të), dhe intervistat me vendim-marrësit në sektorin publik (qeveria qendrore dhe lokale), sektorin privat, si dhe përfaqësuesit e shoqërisë civile si dhe komunitetin e donatorëve. Meqenëse Qeveria ishte në procesin e ndryshimit të Ligjit për Prokurimin Publik (referuar më poshtë si "LPP"), dhe ekipi po përgatiste raportin e vlerësimit, ekipi i BB-së i dha Qeverisë komente mbi ligjin e prokurimit menjëherë pasi përfundoi misioni kryesor në Qershor 2011, për shqyrtim gjatë procesit të rishikimit të ligjit të prokurimit. Shumica e këtyre komenteve u morën parasysh në LPP-në e ndryshuar, i cili u miratua nga Parlamenti më 29 gusht, 2011. Pasi projekt LPP-ja u miratua nga Qeveria dhe para se ai të miratohej nga Kuvendi, Banka realizoi një rishikim tjetër të projektligjit për LPP-në dhe bëri komente të rëndësishme për komisionin e punës së Qeverisë. Gjatë misionit të Tetorit të vitit 2011, ekipi i BB-së diskutoi një draft paraprak të planit të veprimit me homologët e Qeverisë. Pas shkëmbimit të projekt raportit të VF-së me Qeverinë për komente, në fund të muajt Shkurt 2012 u përgatitën dhe u miratuan aktet nën-ligjore zbatuese. Gjithashtu, në Mars të vitit 2012 u miratua edhe Rregullorja e Agjencisë Qendrore të Prokurimit. Bazuar në këto zhvillime, raporti duhet të përditësohet përsëri në fillim të muajit Mars 2012. Ekipi i BB-së i propozoi Qeverisë që të shpërndante raportin përfundimtar të VF-së, duke përfshirë edhe planin e veprimit në një seminar të përgjithshëm shpërndarjeje që do të përfshinte përfaqësuesit e sektorit publik dhe privat dhe shoqatat e shoqërisë civile dhe donatorët kryesorë. Aneksi A përmban një listë të personave të takuar gjatë misioneve, ndërkohë që dokumentet kryesore të shqyrtuara janë dhënë në Aneksin B. Struktura e raportit Raporti ka katër kapituj; I. Hyrje; II. Vlerësimi i sistemit të prokurimit publik; III. Vlerësimi i menaxhimit financiar publik IV. Rekomandimet dhe plani i veprimit. Përmbledhja ekzekutive në fillim të raportit përmban një përmbledhje të gjetjeve dhe rekomandimeve. Anekset C dhe D në fund të raportit përmbajnë një vlerësim të hollësishëm të indikatorëve bazë dhe të indikatorëve të performancës. Aneksi E në fund të raportit përmban dispozitat shtesë për tenderin konkurrues kombëtar të financuara në bazë të operacioneve të Bankës. Vlerësimi i sistemit të prokurimit publik në Kapitullin II ndahet më tej në katër pjesë, në mënyrë që diskutimi të lidhet me katër shtyllat e zhvilluara nga Komisioni i Ndihmës për ________________________________________________________________________ vi Kosova –Vlerësimi Fiduciar Parathënie Zhvillim i Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD / DAC) me BB-në. Në këtë kapitull, diskutimi shkon përtej çështjeve të ngritura në bazë të nën- indikatorëve të OECD / DAC / BB-së në rastet kur janë gjetur çështje të tjera. Në veçanti, gjatë vlerësimit të procedurave dhe praktikave, u përdor një grup tjetër prej 14 indikatorësh të performancës. Në fund të çdo çështje të diskutuar janë dhënë rekomandimet kryesore, nëse ka pasur të tilla. Mirënjohje Ekipi i BB-së dëshiron t’i shprehë vlerësimin e tij zyrtarëve të ndryshëm qeveritarë dhe përfaqësuesve të sektorit privat dhe përfaqësuesve të donatorëve që u takuan me ekipin dhe që dhanë kontribut të vlefshëm. Falënderime të veçanta shkojnë për Ministrin e Financave në lidhje me mbështetjen e tij në përgatitjen e VF-së, për ekipin homolog të Qeverisë duke përfshirë Kryetarin e Organit Shqyrtues të Prokurimit Publik (OSHP) dhe Agjencinë Qendrore të Prokurimit (AQP), Agjencinë Kundër Korrupsionit, kryetarin e komitetit drejtues të Qeverise për ndryshimin e ligjit të prokurimit për koordinimin e tyre të ngushtë me misionin e Bankës. Ekipi dëshiron të falënderojë zonjën Jane Armitage, Drejtoreshë Rajonale, Rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore (BB), Z. Ranjit Nayak, ish Përfaqësues i Përhershëm i Bankës Botërore në Kosovë, Rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore (BB), dhe Z. Jan-Peter Olters, Përfaqësues i Përhershëm i Bankës Botërore në Kosovë, Rajoni i Evropës dhe Azisë Qendrore (BB) për udhëheqjen dhe mbështetjen e tyre të vazhdueshme për punën. Ekipi është mirënjohës kolegëve për komentet e vlefshme: nga Banka Botërore: Z. Naushad A Khan, Konsulent, SARPS; Z. Ivor Beazley, Specialist i Lartë i Sektorit Publik, ECSP4; Znj. Laurence Folliot Lalliot (në fazën konceptuale të dokumentit) Konsulente, LEGOP; Znj. Elisabetta Piselli, Këshilltare e Lartë, LEGOP dhe Znj. Pamela Bigart, Konsulente, OPCPR; dhe nga BERZH-i: Znj. Eliza Niewiadomska, Këshilltare, Ekipi i Tranzicionit Ligjor i - Prokurimi Publik, dhe nga SIGMA: Z. Olivier Moreau, SIGMA (Mbështetje për Përmirësim të Qeverisje dhe Menaxhimit), një iniciativë e përbashkët e OECD-së dhe BE-së, financuar kryesisht nga BE-ja. Ekipi i është gjithashtu mirënjohës Z. Mishra Devesh C., Menaxher Rajonal i Prokurimit dhe Z. Ahmadou Moustapha Ndiaye; Ish Menaxheri Rajonal Financiar për Evropën dhe Azinë Qendrore, për shqyrtimin e raportit nga ana e tyre dhe këshillat gjatë gjithë përgatitjes së vlerësimit.     ________________________________________________________________________ vii Kosova – Vlerësimi Fiduciar Përmbledhje Ekzekutive PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE Si pjesë e programit të Bankës Botërore në Kosovë dhe si një kontribut për Strategjinë e Partneritetit të Vendit (SPV) dhe për të ndihmuar Qeverinë në vlerësimin e reformave të kohëve të fundit në prokurimin publik dhe sistemet e menaxhimit financiar, Banka Botërore përgatiti këtë Vlerësimi Fiduciar (VF). Objektivat kryesore të Vlerësimi Fiduciar të Vendit janë: analizimi i pikave të forta dhe të dobëta të prokurimit dhe të sistemeve të menaxhimit financiar publik të Kosovës duke përdorur indikatorët bazë ndërkombëtarë, identifikimi i fushave kyçe për përmirësime në menaxhimin financiar publik dhe prokurimin dhe, kur është e mundur, përgatitja e një plani veprimi për zbatimin e tyre. Shpenzimet publike në Kosovë përfshijnë një gamë të gjerë sektorësh në institucionet e pushtetit qendror dhe lokal. Buxheti 2011 i Kosovës ishte 1,063 milion Euro, ndërsa për vitin 2010 ishte 1.272 milion Euro. Shpenzimet totale publike që i nënshtrohen prokurimit në Kosovë gjatë vitit 2011 ishin 788.32 milion Euro. Prokurimi publik Qëllimi kryesor i qeverisë është të harmonizojë legjislacionin e saj me Direktivat e Prokurimit të BE-së. Për këtë qëllim, Ligji i Prokurimit Publik (LPP), në Kosovë ka pësuar ndryshime të shpeshta në vitet e fundit që kanë për qëllim rritjen e përafrimit dhe përmirësimin e kuadrit të përgjithshëm institucional në prokurimin publik. Ligji i ri i Prokurimit Publik u miratua nga Kuvendi më 30 Shtator, 2010 dhe është ndryshuar më tej më 29 Gusht 2011. Në përgjithësi, LPP aktual pasqyron në mënyrë të mjaftueshme parimet kryesore të një sistemi të qëndrueshëm të prokurimit publik dhe është në përputhje me praktikat e mira ndërkombëtare në prokurimin publik. Komisioni i BE-së shprehet në Raportin e Progresit të vitit 2011 për Kosovën se "ky version i LPP-së trajton shumicën e mangësive të ligjit të mëparshëm dhe rrit ndjeshëm përputhshmërinë me standardet e BE-së". LPP-ja pasqyron disa nga elementet kryesore të një sistemi transparent të prokurimit, duke përfshirë, por jo vetëm: kuadrin legjislativ të prokurimit lehtësisht i disponueshëm për publikun, operatorët ekonomikë njohin në mënyrë të qartë si rregullat që duhen zbatuar, ashtu edhe njoftimin paraprak për mundësitë specifike të tenderit, njoftimi i tenderit saktëson se çfarë synohet të blihet, kriteret e vlerësimit dhe kualifikimit të përcaktuara janë të përshkruara në njoftimin e tenderit, ofertuesit e pasuksesshëm njoftohen se kush është operatori ekonomik fitues është dhe për vlerën e kontratës. LPP krijon një mekanizëm të pavarur të shqyrtimi të ankesave për t'u marrë me ankimet e ________________________________________________________________________ viii Kosova – Vlerësimi Fiduciar Përmbledhje Ekzekutive palëve të dëmtuara. Ai gjithashtu krijon edhe një Komisionin e pavarur Rregullativ të Prokurimit Publik që është përgjegjës për aspektin rregullator, si dhe për monitorimin e zbatimit të sistemit të prokurimit publik. Objekti i këtij ligji është mjaftueshmërisht i gjerë për të mbuluar aktivitetet që lidhen me kategoritë kryesore të prokurimit, duke përfshirë: furnizimin, punimet dhe shërbimet si dhe për të përfshirë një gamë të gjerë të autoriteteve kontraktuese, duke siguruar uniformitet në zbatimin të LPP-së në të gjitha nivelet e qeverisjes , qoftë qendror apo lokal. Ndryshimi kryesor institucional i sjellë nga ligji aktual përfshin transformimin e Agjencisë së Prokurimit Publik (APP) nga një agjenci e pavarur raportimi në Kuvend me role dhe përgjegjësi të përziera në një agjenci të centralizuar prokurimi të quajtur Agjencia Qendrore e Prokurimit (AQP) brenda MF përgjegjëse për kryerjen e prokurimi të centralizuar. Në aspektet procedurale, marrëveshjet në lidhje me nënshkrimin e kontratës janë ndryshuar më tej për të përfshirë stafin e lartë qeveritar të autoritetit kontraktues në nënshkrimin e kontratave me vlera të mëdha, përveç zyrtarit të prokurimit. Edhe pse LPP-ja aktuale siguron një bazë të mirë ligjore për sistemin e prokurimit publik, ka akoma vend për përmirësime të mëtejshme. Fushat të cilat mund të përfitojnë nga përmirësimi i mëtejshëm janë dhënë si më poshtë vijon: Organi Shqyrtues i Prokurimit duhet të përgatisë dhe të zbatojë një strategji për të rritur performancën e sistemit të prokurimit publik dhe pajtueshmërinë me LPP-në. OSHP-ja duhet të monitorojë zbatimin e këtij ligji dhe duhet të shqyrtojë mundësinë që t’i kushtojë më shumë burime testeve të pajtueshmërisë në mënyrë që të zhvillojë një hartë të rrezikut të dobësive kryesore në procesin e prokurimit publik dhe ndërmjet subjekteve kontraktuese dhe llojeve te prokurimit. OSHP-ja duhet të punojë ngushtë me Institutin Kosovar për Administratën Publike - IKAP për të rritur kapacitetin e subjekteve të prokurimeve dhe organeve të kontrollit në zbatimin e prokurimit dhe të sigurojë mundësinë e pjesëmarrjes në trajnime të ndryshme për prokurimin dhe menaxhimin e kontratave. OSHP-ja duhet të lehtësojë aksesin në lidhje me ngritjen e kapaciteteve të operatorëve ekonomikë për ligjin e prokurimit publik dhe akte nënligjore për zbatimin e tij, si dhe për përgatitjen e ofertave. OSHP-ja gjithashtu duhet të marrë në konsideratë krijimin e një sistemi për vlerësimin e performancës së zyrtarëve të prokurimit dhe Qeverisë për të përfshirë në administrimin civil një rrugë të qartë për ngritjen profesionale të zyrtarëve të prokurimit. Transformimi i fundit i AQP-se si një agjenci e plotë ekzekutive e prokurimit qendror në Ministrinë e Financave paraqet një mundësi të volitshme për të përqendruar dhe kufizuar rolin e saj në raport me autoritetet e tjera kontraktuese për prokurimin e mallrave "të përdorimit të përbashkët" dhe/ose artikuj të tjerë me kërkesë të një autoriteti kontraktues. ________________________________________________________________________ ix Kosova – Vlerësimi Fiduciar Përmbledhje Ekzekutive Duke pasur parasysh burimet e saj të kufizuara të identifikuara në të kaluarën, kapaciteti i AQP-së ka nevojë për forcim dhe përmirësim në fushën e marrëveshjeve kuadër dhe prokurimit të centralizuar të artikujve të përdorimit të përbashkët për të bërë të mundur që ajo të kryejë aktivitetet e para të prokurimit. Aktualisht LPP-ja parashikon vetëm shqyrtimin e ankesave nga ana e Organit Shqyrtues të Prokurimit ("OSHP") dhe nuk parashikon që ankesat të dorëzohen pranë autoritetit kontraktues si një fazë të parë. Një ankesë tek autoriteti kontraktues mund të ofrojnë përparësi të qarta, sidomos në rastet kur është bërë një gabim i vërtetë dhe e dukshëm duke i dhënë autoritetit kontraktues mundësinë për ta ndrequr atë në një fazë të hershme. Përveç kësaj, vendimet e OSHP-së për të hequr pezullimin automatik të një aktiviteti të prokurimit si rezultat i një ankese dhe çështje të tjera kritike duhet të merren në mënyrë kolegjiale me pjesëmarrjen e të gjithë anëtarëve të OSHP-së. Për më tepër, zgjedhja e anëtarëve dhe të Kryetarit të OSHP-së preferohet të bëhet me konkurs të hapur nga një grup kandidatësh të kualifikuar bazuar në kriteret e kualifikimit të përcaktuara në LPP. Përveç kësaj, as LPP dhe as Rregullorja e OSHP-së nuk përcaktojnë karakteristikat kryesore të procesit të skualifikimit. Integriteti dhe transparenca e prokurimit publik Qeveria pranon se korrupsioni është ende i përhapur me disa raste të profilit të lartë që aktualisht janë nën hetim. Fushat kryesore të prekura përfshijnë prokurimin, punimet civile, transportin, energjinë, shëndetin, dhe administrimin e tokës. Është shënuar progres nëpërmjet hartimit të Kodit Etik të Prokurimit, hapjes se një faqeje në internet që mban të dhënat e plota të prokurimit publik, dhe fillimit të një programi të trajnimit të prokurimit. Akoma është e nevojshme të behet punë e mëtejshme për të zhvilluar një proces të kujdesshëm skualifikim i, për të institucionalizuar analizën paraprake mbi shqyrtimin e ofertave, për shkallëzuar shqyrtimet e pajtueshmërisë dhe për të ndërtuar kapacitetet për të ndjekur penalisht ne mënyrë te suksesshme rastet mashtrimit dhe rastet e korrupsionit të profilit të lartë. Menaxhimi financiar publik (MFP) Sistemi i menaxhimit financiar publik ka treguar përmirësime të qëndrueshme që nga pavarësia. Pikat e forta kryesore të sistemit janë kuadri i mirëfilltë ligjor, sistem qendror i integruar i thesarit, dhe zyra gjithnjë e me efikase e auditimit të jashtëm. Pikat e forta janë zhbalancuar nga kapacitete të kufizuara profesionale dhe teknike si dhe nga mangësitë në zbatim. Ekziston mjaft hapësirë për përmirësimin e cilësisë së planifikimit dhe të përgatitjes së buxhetit, kontrollin e brendshëm financiar, auditimet, menaxhimin e borxhit dhe menaxhimin e investimeve kapitale. Autoritetet janë të vetëdijshme për këto kufizime, ndërkohë qe progresi që po ndodh është i mbështetur nga organizmat ndërkombëtarë. Fusha të veçanta ku janë të nevojshme përmirësimet përfshijnë: Koordinimi i buxheteve, i Kuadrit Afat-mesëm të Shpenzimeve, i planeve sektoriale, dhe i tavaneve buxhetore është i kufizuar. Ekziston nevoja që të ketë një përqendrim të fortë ________________________________________________________________________ x Kosova – Vlerësimi Fiduciar Përmbledhje Ekzekutive mbi zhvillimin dhe përdorimin e planeve brenda sektorëve dhe organet buxhetore në përputhje me prioritetet kombëtare. Sistemet e përgatitjes së buxhetit dhe të Thesarit nuk janë të lidhura plotësisht. Kjo e kufizon aftësinë për të garantuar që vendimet e buxhetit tw pasqyrohen plotësisht në ekzekutimin e buxhetit dhe mund të dobësojnë vlerën e monitorimit dhe raportimit. Vonesat e buxhetit të vitit 2011 krijuan probleme për disa përdorues. Vonesat e shkaktuara nga formimi i një parlamenti të ri ishin shumë dëmtuese, por shpresojmë se ajo do të jetë një problem i kaluar. Borxhet e prapambetura ndodhin për shkak të detyrimeve shumë të mëdha të buxhetit. Pavarësisht nga përmirësimet në legjislacionin, në sisteme dhe në procedura, është ende e mundur për përdoruesit e buxhetit të anashkalojnë sistemin dhe të akumulojnë borxhet e prapambetura. Kontrolli i menaxhimit financiar dhe auditimit nuk janë plotësisht efikase. Qeveria po zbaton strategjinë e saj për Kontrollin e Brendshëm Financiar Publik, por ka një boshllëk të madh në mes praktikës aktuale dhe praktikave më të mira. Raportimi financiar është i dobët në disa komuna. Opinionet e dobëta të auditimit mbi raportet e auditimit për komunat tregojnë se është i nevojshëm një përmirësimi i konsiderueshëm. Pavarësia e auditimit të jashtëm dhe kapacitetet duhen forcuar. Edhe pse ZAGJ po forcohet çdo vit, mbështetja tek audituesit e nënkontraktuar mbetet së bashku me rrezikun që buxheti i ZAGJ-së është i prekshëm ndaj faktorëve politikë, të cilët mund të dëmtojnë pavarësinë e saj. Të gjitha projektet e Bankës Botërore në Kosovë menaxhohen nga njësitë e shërbimeve financiare që veprojnë te ndara nga njësitë kryesore administrative të organeve zbatuese. Personeli, buxhetimi, kontabiliteti, raportimi, kontrolli i brendshëm dhe auditimi janë ndërmarrë të gjithë të ndarë nga aktivitetet kryesore të organeve zbatuese. E vetmja fushë ku sistemet e vendit janë përdorur është ajo në lidhje me fluksin e fondeve nëpërmjet sistemit qendror të thesarit. Ekziston potenciali për të rritur mbështetjen tek sistemet e vendit në këtë fushë; megjithatë, qasja aktuale e zbatimit të kontrolleve ex-ante dhe rimbursimi i shpenzimeve është i pranueshëm për qeverinë kështu që në këtë kohë nuk është propozuar ndonjë ndryshim. ZAGJ ka sugjeruar se është e interesuar të fillojë auditimin e projekteve të Bankës Botërore që i nënshtrohen kapacitetit në dispozicion. Përdorimi i ZAGJ-së mbi një bazë pilot duhet të merret parasysh – duke iu nënshtruar kufizimeve të vendosura nga kontrata aktuale me një operator të vetëm për auditimin e projekteve të Bankës Botërore në Kosovë. Kufizimet në kapacitetet institucionale dhe përvoja në zbatimin e projekteve të Bankës Botërore, të kombinuara me rrezikun e lartë për mashtrim dhe korrupsion në Kosovë, kufizojnë shume hapësirën për rritjen e përdorimit të sistemeve të vendit në MFP. Është e ________________________________________________________________________ xi Kosova – Vlerësimi Fiduciar Përmbledhje Ekzekutive mundur që përmirësimet që ndodhin si rezultat i veprimeve nga ana e Qeverisë, duke përfshirë edhe Ministrinë e Financave, për të trajtuar dobësitë mund të hapë rrugën për përdorim më të madh të sistemeve të vendit. Plani i Veprimit Ekipi i projektit diskutoi një plan veprimi me Qeverinë për të trajtuar rekomandimet kyçe në këtë raport të VF-së. Plani i veprimit është i përfshirë në Kapitullin IV. Veprimet kyçe që kërkojnë vëmendje të Qeverisë në 6 muajt që vijnë janë të shënuara më poshtë: Rekomandimi Subjekti përgjegjës AQP-ja të pajiset me personel të mjaftueshëm në mënyrë që të MF, AQP kryje siç duhet detyrat e caktuara nga LPP-ja. Identifikimi i artikujve të përshtatshëm për blerje të përqendruar i AQP "mallrave të përdorimit të përbashkët", si dhe përgatitja dhe realizmi i blerjes së parë të përqendruar. Kryerja e trajnimit për të gjitha autoritetet kontraktuese mbi ligjin IKAP e ri të prokurimit publik dhe rregulloret duke përfshirë dokumentet e tenderit dhe menaxhimin e kontratës. Realizimi i fushatës ndërgjegjësuese për personelin e nivelit të OSHP lartë të të gjitha autoriteteve kontraktuese për Ligjin e ri të Prokurimit Publik Publikimi i planeve anti-korrupsion të autoriteteve kontraktuese, AAK si dhe nivelin e tyre të implementimit (në bazë tremujore). Propozimi i masave të duhura për të zbatuar paraqitjen në kohë AAK dhe të plotë të pasurive dhe të ardhurave të zyrtarëve, si dhe për të vënë në dispozicion emrat e individëve që nuk kanë dorëzuar informacioneve shpjeguese të tilla në publik dhe ndërmarrja e veprime të tjera të përshtatshme për ata që nuk zbatojnë rregullin. ________________________________________________________________________ xiii Kosova – Vlerësimi Fiduciar Përmbledhje Ekzekutive Rekomandimi Subjekti përgjegjës Rritja e afatit të parashkrimit për ndjekjen penale të korrupsionit Prokurori i (aktualisht dy vjet); rritja e kapaciteteve të Zyrës së Prokurorit krimeve Publik të Qarkut të Prishtinës dhe të qarqeve të tjera të financiare rëndësishme; dhe publikimi i një raporti statistikor përmbledhës sipas llojit të veprës penale, sektorit, sistem prokurimi / tatimor / sistem tjetër i prekur për të gjitha akuzat në lidhje me mashtrimet dhe korrupsionin pavarësisht autoritetit penal hetues dhe se si janë trajtuar ato nga qeveria dhe EULEX-i, duke përfshirë të gjitha sanksionet. ________________________________________________________________________ xiii Kosova – Vlerësimi Fiduciar Hyrje KAPITULLI I. HYRJE A. Konteksti ekonomik i vendit   1. Sipërfaqja e Kosovës është rreth 11 mijë km katrorë. Sipas regjistrimit të popullsisë së vitit 2011, popullsia e regjistruar ishte 1.730.000 banorë. Dendësia e popullsisë është afër 200 banorë për kilometër katror, një nga më të lartat në Evropë. 2. Me një PBB për frymë prej 2,6101 Euro, Kosova është një nga vendet më të varfra në Evropë. Varfëria mbetet gjerësisht e përhapur, por ka pësuar rënie - sipas të dhënave të fundit në dispozicion (nga 2009); 34 për qind e popullsisë jeton nën nivelin e varfërisë kombëtare, ndërkohë që vlerësohet se 12 për qind janë jashtëzakonisht të varfër. Varfëria e skajshme është e lartë në mënyrë të shpërpjesëtuar te fëmijët, të moshuarit, familjet me anëtarë të paaftë dhe familjet me kryefamiljarë gra. Megjithatë, ngushtësia e hendekut të varfërisë sugjeron se varfëria nuk është e thellë. 3. Me një nivel zyrtar papunësie prej 45.4 për qind, Kosova ka historinë më të dobët të punësimit në Evropë, dhe norma e angazhimit prej 48.1 për qind e popullsisë në moshën e punës është dukshëm nën mesataren krahasuar me të gjitha ekonomitë në tranzicion (65 përqind). 4. Rritja ekonomike e Kosovës ka qenë e vazhdueshme që prej përfundimit të konfliktit në Qershor të vitit 1999, gjë që i atribuohet pjesërisht investimeve të mëdha publike në rindërtimin e pas luftës, si dhe rritjes së konsumit privat dhe investimeve (megjithëse nga një bazë shumë të ulët). 5. Rritja u ngadalësua nga 6.9 për qind në vitin 2008 në rreth 2.9 për qind në vitin 2009 ndërkohë që shkoi përsëri në 5 për qind në vitin 2011 në prag të krizës globale ekonomike, një rezultat shumë më i mirë se në pjesën tjetër të Evropës Juglindore, e cila pësoi rënie kryesisht në prodhim. 6. Ndikimi relativisht i vogël i krizës globale financiare dhe ekonomike në rritjen reale deri në këtë pikë pasqyron integrimin e kufizuar të Kosovës në ekonominë globale. 7. Memorandumi Ekonomik më i fundit i Bankës Botërore për Kosovën sugjeron se ritmet e rritjes do të duhet të dyfishojnë nivelet e tyre aktuale për dekadën e ardhshme, në mënyrë që Kosova të arrijë nivelet e të ardhurave të vendeve fqinje. 8. Në mungesë të instrumenteve aktive të politikës monetare, politika fiskale është spiranca kryesore për stabilitetin makroekonomik. Tatimet dhe taksat e lidhura me importin që janë mbledhur në kufi përbejnë afër tre të katërtat e të ardhurave nga taksat në total. 9. Ndonëse mbledhja e të ardhurave ka mbetur relativisht e fortë, në politikën fiskale dhe të planifikimit janë bërë të dukshme mangësi të mëdha në vitet e fundit, duke                                                              1 Regjistrimi i popullsisë i realizuar në Prill të vitit 2011 ka zbuluar një popullsi më të ulët se ishte vlerësuar më parë. Kjo rezultoi në një PBB më të lartë për frymë se sa ishte vlerësuar para regjistrimit të popullsisë. ________________________________________________________________________ 1 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Hyrje përfshirë mungesën e qartësisë mbi prioritetet e politikave dhe menaxhimin e shkujdesur të shpenzimeve. 10. Buxheti arriti një seri tepricash deri në vitin 2007, kur teprica kryesore arriti në 7.1 për qind të PBB-së për shkak të një politike konservatore në shpenzimet periodike, të të ardhurave në rritje të qeverisë dhe mos shpenzimit të buxhetit kapital. Që nga viti 2008, Qeveria ka lëvizur drejt një qëndrimi shumë më ekspansionist, pjesërisht për të trajtuar infrastrukturën shumë të dobët të Kosovës dhe hendekun shoqëror dhe pjesërisht për të mbuluar shpenzimet e zbatimit të angazhimeve si pasojë e pavarësisë së saj. Si rezultat, buxheti u zhvendos nga teprica e vitit 2007 në një ekuilibër në vitin 2008, një deficit prej 0.8 për qind të PBB në 2009 dhe një deficit më të madh prej rreth 2.6 për qind në vitin 2010. Deficiti faktik fiskal i vlerësuar i fundit të vitit 2011 ishte vetëm 1.8 për qind e PBB-së. 11. Kjo rritje është nxitur kryesisht nga një alokim më i madh për projektet kapitale, por edhe nga rritja e shpenzimeve korrente, duke përfshirë pagat. Një tjetër kontribues i rëndësishëm në përkeqësimin e bilancit publik në vitin 2009 ishte nevoja për të financuar kompaninë e energjisë në pronësi publike. 12. Buxheti i vitit 2010 duhej të rishikohej në mënyrë thelbësore nëpërmjet rishikimit buxhetor në mes të vitit (në Korrik) pas iniciativave të reja të politikave të futura në gjysmën e parë të vitit. Zëri i ri më i madh i kostos ishte fillimi i ndërtimit të autostradës për në Shqipëri, e cila është vlerësuar se do të ketë një kosto prej rreth 25 për qind të PBB-së së vitit 2010 përgjatë periudhës katër-vjeçare të ndërtimit të saj. Kjo, si dhe nisma të tjera për shpenzime të tilla si zgjerimi i pensionit dhe përfitimeve të lidhura me luftën, kërkojnë më shumë burime se sa ka qeveria në dispozicion. Në Korrik 2010, Bordi i Drejtorëve të FMN-së miratoi një marrëveshje të gatshme financimi 18-mujore me vlerë prej 92.6 milion SDR, e cila u ndërpre në Pranverë të vitit 2011 për shkak të pamundësisë për të përfunduar misionin e vlerësimit. Përveç kësaj, buxheti ka marrë një grant prej 30 milion Euro nga Komisioni Evropian në vitin 2010, por nuk arriti të marrë 20 milion të tjera. 13. Në Vjeshtën e vitit 2010, Kosova kaloi një krizë politike dhe institucionale, e cila shkaktoi zgjedhje të parakohshme të përgjithshme në Dhjetor të vitit 2010. Zgjedhjet dhe vështirësitë në formimin e një qeverie të re koalicioni vonuan tre muaj miratimin e buxhetit të vitit 2011. Për më tepër, projekt buxheti i paraqitur në parlament në Mars të vitit 2011 parashikoi një rritje thelbësore të fondit të pagave, të cilat tejkaluan objektivat e pranuara në bazë të Marrëveshjes së Gatshme për Financim (MGF) me FMN-në. Si pasojë, ekipi i FMN-së nuk mundi të përfundonte vlerësimin e parë të Marrëveshjes së Gatshme për Financim (MGF). 14. Borxhi publik i Kosovës ishte 5.6 përqind të PPB-së deri në fund të vitit 2011. Kur Kosova u bë anëtare e Bankës Botërore, ajo pranoi të marrë përsipër përgjegjësinë e borxhit të kaluar të Republikës Federale të Jugosllavisë kundrejt Bankës Ndërkombëtare për Rindërtim dhe Zhvillim (BNRZH) në shumën rreth 381 milion Euro. Paralelisht, u krijua një fond nën kujdestari me shumë donatorë që administrohet nga Banka për të ndihmuar Kosovën për të shlyer borxhin. Deri tani, Fondi i nën kujdestari ka marrë deri tani 150 milion USD nga Shtetet e Bashkuara, 5 milion Euro nga Komisioni Evropian, ________________________________________________________________________ 2 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Hyrje dhe 0.75 milion USD nga Qeveria Zvicerane, të cilat janë përdorur për të financuar kthimin e kredisë së BNRZH-së. 15. Kosova ka miratuar Euron si monedhën vendase, e cila ka çuar në inflacion të brendshëm relativisht të ulët. Inflacioni u rrit në vitin 2008, por çmimet filluan të bien përsëri në vitin 2009 (inflacioni mesatar vjetor ishte negativ 2.4 për qind në vitin 2009). Inflacioni ishte pozitiv dhe u rrit në 3.5 për qind në vitin 2010, dhe 7.3 për qind në fund të vitit 2011. 16. Sektori bankar ka mbetur i qëndrueshëm, ku depozitat si dhe kreditë për sektorin privat vazhdojnë të rriten në shifra të dyfishta, duke përfshirë periudhën gjatë të gjithë krizës financiare - megjithëse me një ritëm më të ngadaltë. 17. Megjithëse eksportet e Kosovës kanë pësuar një rënie të fortë (me rreth 18 për qind) në vitin 2009 pas pesë vitesh të rritjes së shpejtë, kontributi ende i vogël i tyre (5 përqind) ndaj PBB-së nënkuptonte që ndikimi në rritjen e përgjithshme ishte përpjesëtimisht i vogël. Eksportet u ngritën në vitin 2010 me një rritje prej mbi 77 për qind (që ishte një rritje më e lartë se sa ishte parashikuar). 18. Bilanci i llogarisë korente ishte parashikuar të arrinte në 18 për qind në vitin 2010, por u financua kryesisht nga të hyrat që nuk krijonin borxh, duke përfshirë të hyrat e investimeve të huaja dhe të hyrat e paidentifikuara, d.m.th, "gabimet dhe lëshimet" (të cilat ka të ngjarë të jenë remitanca dhe eksporte të paregjistruara). B. Sistemi politik i Kosovës   19. Me 26 Mars 2007, i dërguari i posaçëm i OKB-së Marti Ahtisaari paraqiti në Këshillin e Sigurimit të OKB-së Propozimin e tij Gjithëpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës ( "Plani Ahtisaari"). Plani i Ahtisaarit përmbante një tekst kryesor me 15 nene që përcaktonin parimet e tij të përgjithshme, si dhe 12 anekset që i shtjellojnë ato. Plani i Ahtisaarit u përqendrua kryesisht në mbrojtjen e të drejtave, identitetit, dhe kulturën e komuniteteve joshqiptare të Kosovës, përfshirë krijimin e një kuadri për pjesëmarrjen e tyre aktive në jetën publike. I Dërguari i Posaçëm Ahtisaari propozoi gjithashtu që Kosova të bëhej e pavarur, duke iu nënshtruar një periudhe mbikëqyrjeje ndërkombëtare. Më 17 Shkurt 2008, Kuvendi i Kosovës shpalli pavarësinë e Kosovës në përputhje me rekomandimet e Ahtisarit. Në deklaratën e saj të pavarësisë, Kosova ka ndërmarrë një angazhim të detyrueshëm për të zbatuar plotësisht Planin e Ahtisaarit dhe për të mirëpritur një periudhë të mbikëqyrjes ndërkombëtare. Kosova filloi të miratonte legjislacion të ri ashtu siç përmendet në Planin e Ahtisaarit, të hartonte kushtetutën që mishëron parimet e Ahtisaarit, dhe të merrte masa të tjera për të zbatuar plotësisht dispozitat e planit të Ahtisaarit. Kushtetuta u miratua nga Kuvendi i Republikës së Kosovës më 9 Prill 2008 dhe hyri në fuqi më 15 Qershor 2008. Kushtetuta krijoi Republikën e Kosovës si shtet i pavarur, sovran dhe demokratik. 20. Bazuar në Planin e Ahtisaarit për Kosovën, Kosova është një republikë demokratike e bazuar në parimet e ndarjes së pushteteve. Respektivisht (i) Pushteti Legjislativ i takon Kuvendit të Republikës së Kosovës2, i cili ndër të tjera: miraton ligje, rregullore dhe akte të tjera të përgjithshme, ratifikon marrëveshjet/traktatet                                                              2 Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 4 "Forma e Qeverisjes dhe Ndarja e Pushtetit". ________________________________________________________________________ 3 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Hyrje ndërkombëtare, zgjedh Qeverinë3, etj; (ii) Pushteti ekzekutiv ushtrohet nga Qeveria që është përgjegjëse ndër të tjera: për zbatimin e ligjeve dhe të politikave shtetërore, propozon projektligje dhe akte të tjera në Kuvend, merr vendime dhe nxjerr akte juridike ose rregullore të nevojshme për zbatimin e ligjeve4, etj.; dhe (iii) Sistemi gjyqësor që është unik e i pavarur dhe ushtrohet nga gjykatat. Ka tri lloje gjykatash: Gjykata e Themelit, Gjykata e Apelit dhe Gjykata Supreme. Gjykata Supreme 5 (është autoriteti më i lartë gjyqësor dhe është përgjegjës për interpretimin e Kushtetutës). Republika përfaqësohet nga Presidenti. Gjuhët zyrtare të Kosovës janë gjuha shqipe dhe serbe 6. Monedha është Euro7. 21. Kosova shpalli pavarësinë e saj më 17 Shkurt 2008. Nw mes tw Gushtit 2011, Kosova është njohur nga 80 vende. Kosovës i është dhënë edhe statusi i kandidatit të mundshëm nga Bashkimi Evropian (BE) në cilësinë e statusit neutral. Misioni i Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK) ende vepron në bazë të Rezolutës së Këshillit të Sigurimit (RKSKB) 1244. Megjithatë, autoritetet e Kosovës janë të mendimit se kjo rezolutë nuk është më e vlefshme, dhe rrjedhimisht, autoritetet kombëtare qeverisin në bazë të Kushtetutës së Republikës së Kosovës. Në Tetor 2008, Asambleja e Përgjithshme kërkoi një opinion këshillues nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) nëse deklarimi i pavarësisë së Kosovës ishte apo jo në përputhje me të drejtën ndërkombëtare . Në Korrik 2010, GJND-ja nxori opinion këshillues, i cili arriti në përfundimin se shpallja e pavarësisë së Kosovës nuk ka shkelur të drejtën e përgjithshme ndërkombëtare ose Rezolutën 1244 (1999) të Këshillit të Sigurimit. Asambleja e Përgjithshme e OKB-së miratoi më 9 shtator 2010 një rezolutë të përbashkët paraqitur nga Serbia dhe bashkë-sponsorizuar nga Shtetet Anëtare të BE-së si një vazhdim i opinionit të GJND-së. Rezoluta synonte hapjen e rrugës për procesin e dialogut ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit për të promovuar bashkëpunim, për të arritur përparim në rrugën drejt Bashkimit Evropian, dhe për të përmirësuar jetët e njerëzve. 22. Kosova ka ecur në drejtim të sigurisë më të madhe dhe stabilitetit në vitet e fundit, por aktorët ndërkombëtarë vazhdojnë të luajnë role të rëndësishme për të trajtuar sfidat e mbetura të post-konfliktit në lidhje me sigurinë dhe rreziqet. Shqiptarët etnikë, të cilët përfaqësojnë më shumë se 90 për qind të popullsisë së Kosovës, mbështesin me shumicë dërrmuese shtetin e pavarur. Megjithatë, serbët etnikë, të cilët përbëjnë 4 deri në 6 për qind të popullsisë, kanë tendencë të vënë në pikëpyetje legjitimitetin e qeverisë së Kosovës dhe institucioneve. Në këtë kontekst, qeveria qendrore ka kontroll të kufizuar mbi komunat dhe enklavat veriore të mbizotëruara nga serbët, dhe rreziku i tensioneve mbetet domethënës. Megjithatë, prania ndërkombëtare thelbësore - edhe pse në evoluim – i minimizon këto rreziqe. Forca paqeruajtëse (KFOR) e udhëhequr nga NATO ka mbajtur një kontingjent të fortë në Kosovë, duke u fokusuar në ruajtjen e sigurisë në Mitrovicën Veriore dhe duke mbikëqyrur Forcën e Sigurisë së Kosovës të krijuar rishtazi. Që nga Dhjetori 2008, EULEX-i, misioni me status-neutral i udhëhequr BE-ja, ka marrë gradualisht detyrat policore, të drejtësisë dhe të doganave nga UNMIK-u, juridike dhe                                                              3 Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 65 “Kompetencat e Kuvendit.� 4 Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 93 “Kompetencat e Qeverisë�. 5 Ligji për Gjykatat, 03/L-199, datë 22 Korrik 2010. 6 Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 5 “Gjuhët�. 7 Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 11 “Monedha�. ________________________________________________________________________ 4 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Hyrje detyrimet doganore. EULEX-i aktualisht ka rreth 2.500 të punësuar ndërkombëtarë dhe kombëtare në Kosovë, duke përfshirë edhe zonat e mbizotëruara nga Serbët. Shërbimi Policor Multi-etnik i Kosovës gjithashtu luan një rol jetik në ruajtjen e sigurisë dhe të stabilitetit në vend. 23. Pushteti legjislativ i është dhënë Kuvendit. Kuvendi i Kosovës ka 120 deputetë të zgjedhur për një mandat katërvjeçar. Kuvendi përfshin njëzet vende të rezervuara: dhjetë për serbët e Kosovës dhe dhjetë për minoritetet jo-serbe (p.sh., boshnjak, romë, etj.) Ai kalon të gjitha ligjet në Kosovë, ratifikon traktatet ndërkombëtare, dhe emëron Presidentin e Kosovës, Kryeministrin, ministrat dhe gjykatësit e të gjitha gjykatave, miraton buxhetin, dhe kryen detyra të tjera. 24. Ekzekutivi i Kosovës ushtron pushtetin ekzekutiv dhe përbëhet nga Kryeministri i Kosovës, si kreu i qeverisë, gjashtë zëvendëskryeministra, dhe 16 ministra. Sistemi gjyqësor është i përbërë nga Gjykata Supreme dhe nga gjykatat e nivelit më të ulët, dhe një institucioni i pavarur i prokurorisë. Ekzistojnë institucione të shumta të pavarura të përcaktuara me Kushtetutë dhe me ligj, ashtu siç ekziston edhe qeverisja lokale. 25. Kushtetuta është instrumenti më i lartë ligjor i Republikës së Kosovës8 dhe të gjitha aktet e tjera juridike duhet të jenë në përputhje me të. Marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara nga Republika e Kosovës bëhen pjesë të pavarura të sistemit të brendshëm juridik, pasi botohen në Gazetën Zyrtare të Republikës së Kosovës 9 . Ato mund të zbatohen drejtpërdrejt, në qoftë se ato janë të vetëzbatueshme; e nëse jo, atëherë ekzistojnë ligje që janë miratuar për këtë qëllim. Marrëveshjet ndërkombëtare kanë epërsi ndaj ligjeve të tjera të Republikës së Kosovës. Marrëveshjet e financimit ndërmjet Kosovës dhe Bankës Botërore, si një shembull, kanë vlerën e një marrëveshjeje ndërkombëtare. Nga ana tjetër, propozimi i Ahtisaarit përcakton mandatin dhe kompetencat e natyrës ligjore të Zyrës së Përfaqësuesit Ndërkombëtar Civil (ICO)10, i cili është caktuar nga të dyja (Kushtetuta dhe Propozimi) për të siguruar që propozimi i Ahtisaarit të zbatohet plotësisht dhe të interpretohet siç duhet. Edhe pse legjislacioni në Kosovë është në fazat e hershme të përgatitjes dhe konsolidimit, sistemi ligjor tregon tiparet e një sistemi të së drejtës civile. 26. Organizimi i administratës në Kosovë dhe shpërndarja e pushtetit janë të veçanta në krahasim me vendet e tjera dhe ato përcaktohen nga prania e madhe e organizatave ndërkombëtare që mbajnë kompetenca ekzekutive, gjë e cila nuk është e zakonshme në vendet e tjera. Në Kosovë për momentin janë dy organizata që mbajnë segmente të caktuara të autoritetit publik, pra EULEX-i dhe Zyrës së Përfaqësuesit Ndërkombëtar Civil (ICO)11. B. Shpenzimet publike   27. Shpenzimet publike vuajnë nga një mungesë serioze e kredibilitetit për shkak të rritjes së konsiderueshme të shpenzimeve të planifikuara brenda viteve të fundit dhe normave të ulëta të realizimit të buxhetit. Shumë prej angazhimeve të shpenzimeve kanë                                                              8 Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 16 “Epërsia e Kushtetutës�. 9 Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 19 “Zbatimi i së Drejtës Ndërkombëtare�. 10 Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 146 “Përfaqësuesi Ndërkombëtar Civil�. 11 Vlerësimi Ligjor Administrativ i SIGMA-s Maj 2009. ________________________________________________________________________ 5 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Hyrje qenë të pafinancuara, ndërsa mbivlerësimet e shpenzimeve kapitale kanë rezultuar në shpenzime të ulëta pavarësisht shpejtësisë së lartë në muajt e fundit të çdo viti fiskal. 28. Gjatë pjesës më të madhe të viteve 2000, Kosova ka ndjekur një politikë shumë konservatore fiskale, duke kufizuar shpenzimet, teksa të ardhurat kanë vazhduar të rriten. Në këtë kohë, qeveria ka ecur në drejtim të një politike të zgjerimit të shpenzimeve. Në planin afatshkurtër, Qeveria synon të financojë deficitet rezultuese buxhetore me kursimet e akumuluara dhe huamarrjen, si dhe nëpërmjet shitjes së pronave dhe mbështetjes buxhetore nga donatorët. Asnjëra nga këto zgjidhje nuk është e qëndrueshme. Vlerësimi i Shpenzimeve Publike të Vitit 2010 konstatoi se ka vend për të rritur të ardhurat (barra tatimore e Kosovës është e ulët krahasuar me standardet rajonale), me kusht që të kapërcehen dobësitë e instrumenteve tatimore të brendshme. 29. Në përgjithësi, Kosova është në gjendje që të mbajë një pozicion të qëndrueshëm fiskal, ndërkohë që vazhdon të përmirësojë cilësinë e shërbimeve publike. Sektori publik është i vogël, në krahasim me PBB-në, dhe nuk mban barrën dërrmuese të detyrimeve afat-gjata që kërcënojnë financat e vendeve fqinje. 30. Megjithatë, kufizimi në anën e shpenzimeve do të jetë i nevojshëm. Duke pasur parasysh të metat e mirëdokumentuara të shërbimeve publike në Kosovë, kjo do të kërkojë një përmirësim të cilësisë së shpenzimeve publike - një përmirësim në efikasitetin e ofrimit të shërbimeve publike, si dhe përmirësime në sistemin e prokurimit publik. 31. Shpenzimet publike në Kosovë përfshijë një gamë të gjerë të sektorëve në institucionet e pushtetit qendror dhe lokal. Shpenzimet totale të buxhetit në vitin 2010 ishin 1.272 milion Euro. Në vitin 2011, buxheti i alokuar ishte 1.063 milion Euro. Shpenzimet totale publike që iu nënshtrohen prokurimit në Kosovë gjatë vitit 2010 ishin 482.07 milion Euro. Kjo ishte një rritje me 3.3 për qind krahasuar me shpenzimet e vitit 2009 dhe me 33.8 për qind krahasuar me shpenzimet e vitit 2008. 32. Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë ka realizuar kontraktime gjatë vitit 2010 në shumën agregate prej 13.14 milion Euro (2.73% e shpenzimeve qeveritare në total për vitin 2010), e cila ishte një rënie krahasuar me vitet 2009 dhe 2008 (8% dhe 6.75%, respektivisht). Ministria e Transportit ka shënuar një vlerë më të ulët kontraktuese, e cila ishte 9.13 milion Euro në total gjatë vitit 2010, (1,89% e shpenzimeve qeveritare në total për vitin 2010), krahasuar me 19.77 për qind dhe 20.79 për qind në vitet 2009 dhe 2008 respektivisht. KEK-u mbetet subjekti i shpenzimeve më të larta të kontraktuara me 147.5 milion Euro në vitin 2010 ose 30.6% të shpenzimeve të Qeverisë në total. Në vitin 2008 dhe 2009, shpenzimet e qeverisë në total kanë qenë 31,67% dhe 21,89% respektivisht. Shpenzimet komunale dhe kontraktuese në vitin 2010 përbënë 29.34 për qind ose 141.4 milionë Euro të shpenzimeve të Qeverisë në total për të njëjtin vit. 33. Gjatë vitit 2010, 161 autoritetet kontraktuese në Kosovë nënshkruan 13.499 kontrata me një vlerë totale prej rreth 482 milion Euro, nga të cilat 6.2 milion Euro erdhën nga donatorët. Kontratat e punimeve zunë 41% të vlerës totale, ndërsa kontratat e furnizimeve zunë 45%. Rreth 85,5% e vlerës së kontratave të nënshkruara u prokuruan duke përdorur procedurën e hapur. Për rreth 84% u përdor çmimi më i ulët si kriter për shpalljen e fituesit, ndërsa për 16% u përdor kriteri i ofertës ekonomikisht më të ________________________________________________________________________ 6 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Hyrje favorshme. Rreth 80% e vlerës së kontratave është nënshkruar me operatorët ekonomikë vendas.12 D. Angazhimi i donatorëve në Kosovë 34. Kosova është ende e varur nga bashkësia ndërkombëtare për ndihmë financiare dhe teknike. Ndihma e donatorëve përbën rreth 15 për qind të PBB-së13 . Ka shumë donatorë shumëpalësh dhe dypalësh përkatësisht: donatorët shumëpalësh: BE-ja, PNUD, UNICEF, UNHCR, UNESCO; UNIFEM, UNFPA, UNWHO; NATO/KFOR, BERZH, OSBE, dhe donatorët dypalësh të BB-së: Shqipëria, Austria, Belgjika, Bullgaria, Kroacia, Republika Çeke, Danimarka, Estonia, Finlanda, Franca, Gjermania, Luksemburgu, Greqia, Britania e Madhe, Hungaria, Italia, Japonia, Malajzia, Holanda, Norvegjia, Arabia Saudite, Sllovenia, Suedia, Zvicra, Turqia, dhe SHBA. 35. BE-ja dhe USAID-i janë ndër donatorët kryesorë. Kosova ka marrë mbështetje nga Banka që nga viti 1999, duke përfshirë mbështetjen për menaxhimin e financave publike nga viti 2003. Në Qershor 2004, Banka ka kryer një vlerësim operativ të prokurimit (VOP) dhe në vitin 2008 bëri një vlerësim të sistemit të blerjes publike dhe mundësitë për kursim mbi fitimet e shpejta në Kosovë (Fitimi i Shpejtë). Vlerësimi Operativ i Prokurimit (VOP) analizoi sistemin e prokurimit publik në Kosovë dhe performancën e prokurimit nën projektet e financuara nga Banka. Rekomandimet kryesore të VOP-së ishin për të ndryshuar ligjin e prokurimit publik, me qëllim që të korrigjoheshin të metat në organizimin institucional, të kompletohej kuadri ligjor për prokurimin publik nëpërmjet shpalljes së një grupi gjithëpërfshirës të rregullave zbatuese dhe te dokumenteve standarde të tenderit dhe të rritej transparenca dhe llogaridhënia nga zyrtarët publikë që kryejnë prokurimin. Fitimi i Shpejtë është një mjet për të analizuar sistemet e blerjes qeveritare dhe për të siguruar propozime për të arritur kursime të shpejta dhe transparente të kostove përmes rritjes së konkurrencës dhe uljes së mungesës së efikasitetit në procesin e prokurimit publik. 36. Banka Botërore është një prej shumë partnerëve të zhvillimit që mbështesin Kosovën. Kontribute të rëndësishme janë dhënë në fushën e menaxhimit financiar publik, duke përfshirë prokurimin nga KE, USAID, DFID e Mbretërisë së Bashkuar, GIZ, Suedia, Zvicra, dhe UNDP-ja. KE dhe USAID kanë qenë kontribuuesit kryesorë në këtë fushë dhe vazhdojnë të luajnë një rol dominant duke përfshirë: ndër të tjera përgatitjen e buxhetit, zbatimin e buxhetit, menaxhimin e investimeve publike, auditimin dhe kontrollin e brendshëm, auditimin e jashtëm, dhe menaxhimin e të ardhurave. 37. Relacioni i vitit 2009 i Bankës Botërore për Strategjinë e Përkohshme14 identifikoi dy shtylla në drejtim të partneritetit të saj në zhvillimin e Kosovës: (i) përshpejtimin e rritjes me bazë të gjerë dhe që është gjeneruese e punësimit; dhe (ii) përkrahjen e kohezionit social nëpërmjet reformës së qeverisjes dhe nëpërmjet institucioneve transparente dhe përfshirëse. Përmirësimi i menaxhimit financiar dhe i prokurimit publik ka një rol për të luajtur në çdo shtyllë, duke ndihmuar në arritjen e stabilitetit makroekonomik dhe forcimin e institucioneve përgjegjëse për menaxhimin dhe përgjegjshmërinë financiare.                                                              12 “2010 Raporti Vjetor për Veprimtaritë e Prokurimit Publik në Kosovë: Për më shumë klikoni në http://KRRPP.rks- gov.net/KRRPP/PageFiles/File/Raportet%20vjetore%202006%202007%202008/EN%20Raporti%20KRRPP%202010 %2001%2003%202011.pdf� 13 Sipas Ministrisë së Financave 14 http://siteresources.worldbank.org/KOSOVOEXTN/Resources/297769-1266424306995/Kosovo_full_report.pdf ________________________________________________________________________ 7 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Hyrje 38. Përmirësimi i menaxhimit financiar publik, duke përfshirë prokurimin, është një element thelbësor i dy operacioneve të mëdha të miratuara nga Bordi i Bankës Botërore, si pjesë e grupit të parë të aktiviteteve (Projekti i Modernizimit të Sektorit Publik, Operacioni i Parë i Politikës së Zhvillimit të Qëndrueshëm të Punësimit), meqë Kosova u bë anëtare e Bankës Botërore . Duke shkuar përpara, do të jetë e rëndësishme të bëhet vlerësimi i shkallës së mjaftueshmërisë së iniciativave aktuale të qeverisë dhe partnerëve të zhvillimit për të arritur një menaxhim financiar publik, prokurim, dhe qeverisje e masa antikorrupsion të forta. E. Portofoli i Bankës Botërore në Kosovë 39. Që nga viti 1999, Banka ka dhënë rreth 250 milion USD (plus mbi 200 milion USD në fondet nën kujdestarinë e donatorëve) për Kosovën në një gamë të gjerë sektorësh. Ajo ka dhënë tashmë rreth 150 milion USD përmes 30 operacioneve, shumica e të cilave tani janë përfunduar. 40. Meqenëse Kosova nuk ka qenë anëtare e Bankës Botërore deri në Qershor 2009, të gjitha operacionet në Kosovë të mbështetura nga Banka janë financuar përmes granteve nga burime të ndryshme, kryesisht nga të ardhurat neto të Bankës, përmes Fondit nën Kujdestari për Kosovën, Fondit të Pas-Konfliktit dhe Shoqatës Ndërkombëtare për Zhvillim (IDA). 41. Aktivitetet e Korporatës Financiare Ndërkombëtare (IFC) në Kosovë kanë qenë relativisht të kufizuara deri më sot - duke u përqendruar kryesisht në sektorin financiar dhe, në një masë më të vogël, te minierat. Aktivitetet e IFC-së pritet të rriten ndjeshëm tani që Kosova është anëtare e këtij institucioni. Në sektorin financiar, theksi kryesor ka qenë në mbështetjen e rritjes së ndërmarrjeve të vogla, duke zhvilluar institucionin mikrofinanciar, ProCredit Bank, si dhe duke zgjeruar aksesin e NVM -ve në kredi përmes sektorit bankar formal. Kohët e fundit, IFC-ja ka mbështetur Lydian Resources, një shoqëri metalore bazë, për të rritur eksplorimin e rezervave të plumbit dhe zinkut në Trepçe. Portofoli i Agjencisë së Garantimit të Investimeve Shumëpalëshe aktualisht nuk përfshin ndonjë projekt në Kosovë. 42. Më 18 Shkurt 2010, Grupi i Bankës Botërore (WBG) nxori Relacionin e ri dyvjeçar të Strategjisë së Përkohshme (ISN) për Kosovën. ISN-ja nxirret në kuadër të bashkëpunimit mes Grupit të Bankës Botërore dhe Qeverisë së Kosovës. ISN-ja propozon një sërë aktivitetesh strategjike të fokusuara në 1) përshpejtimin e rritjes që është me bazë të gjerë dhe që është gjeneruese e punësimit; dhe 2) përkrahjen e kohezionit social nëpërmjet reformës së qeverisjes dhe nëpërmjet institucioneve transparente dhe përfshirëse. 43. Programi i Politikës së Zhvillimit të Qëndrueshëm të Punësimit (PPZHQP) është themeli i ISN-së – një operacioni mbështetjeje buxhetore në tre-pjesë (47 milion USD nga BNRZH/IDA dhe 56 milion USD nga dhjetë donatorë të tjerë) do të nxisë punësimin e shpejtë dhe më përfshirës si dhe do të forcojë transparencën dhe efikasitetin e qeverisë. Bordi i Bankës miratoi më 30 Shtator 2010 për operacionin e parë të PPZHQP-së një total prej 30.9 milion USD, dhe Dokumentet e Marrëveshjes për këtë u nënshkruan me Qeverinë e Kosovës më 11 Mars 2011. Operacioni i parë me vlerën prej 24.3 milion Euro u disbursua në Dhjetor të vitit 2011. ________________________________________________________________________ 8 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Hyrje 44. Strategjia gjithashtu përfshin vazhdimin e angazhimit të Grupit të Bankës Botërore në mbështetjen e zhvillimit të sektorit të energjisë në partneritet me qeverinë e SHBA-së dhe me Komisionin Evropian. 45. Strategjia e parë e Partneritetit të Vendit (SPV) për Kosovën, që nga shpallja e pavarësisë së saj, është në përgatitje e sipër dhe pritet të diskutohet nga Bordi i Bankës Botërore në gjysmën e parë të vitit 2012. Ajo është duke u përgatitur për të siguruar harmonizim të ngushtë me prioritetet kombëtare të zhvillimit dhe pajtueshmëri me axhendën e reformave e hartuar në kuadër të agjendës së integrimit në BE. SPV 2012-15 propozon një program selektiv mbështetjeje dhe të shënjestëruar që ka për qëllim (i) nxitjen e rritjes dhe punësimit, (ii) përmirësimin e kushteve mjedisore dhe përdorimin e burimeve natyrore. Duke u bazuar në drejtimin e caktuar nga ISN-ja e mëparshme, SPVD-ja konsolidon ndryshimin në fokusin e Bankës nga mbështetja e rindërtimit në periudhën e pasluftës drejt një theksi të qartë në trajtimin e sfidave afatmesme të zhvillimit. 46. Përgatitja / Vlerësimi i Projektit: në përgjithësi risku i prokurimit të portofolit të financuar nga Banka në Kosovë në të gjithë sektorët është vlerësuar "i lartë". Siç është identifikuar në VOP-në e Qershorit 2004, risqet kryesore të prokurimit të identifikuara për secilin projekt specifik do të përfshijnë ndër të tjera: (i) aftësinë teknike dhe institucionale të kufizuar për të ofruar produkte teknike, (ii) përvojën e kufizuar të institucionit për zbatimin e projektit të Bankës Botërore, duke përfshirë kapacitetin e dobët të prokurimit të institucioneve zbatuese, (iii) kapacitetin e ulët të ofertuesve/kontraktuesve/firmave vendase i shoqëruar me mungesën e mundshme të konkurrencës, e cila mund të minojë proceset e tenderimit, (iv) ndërhyrjet e mundshme nga zyrtarët në procesin e prokurimit, përzgjedhjes, dhe shpalljes së fituesit, (v) perceptimin e nivelit të lartë të mashtrimit dhe korrupsionit në vend. 47. Gjatë mbikëqyrjes së projektit, duke përfshirë misionet e parashqyrtimit dhe të passhqyrtimit, risku i prokurimit vazhdon të jetë “i lartë". Gjatë mbikëqyrjes së projekteve janë vërejtur çështjet e mëposhtme: (a) vonesa të konsiderueshme gjatë procesit të tenderimit/përzgjedhjes nga agjencitë zbatuese, veçanërisht në rastin e shqyrtimit paraprak të kontratave me vlerë të konsiderueshme, të cilat ishin tregues të preferencave të caktuara ose të komisionit të vlerësimit ndaj firmave të caktuara, apo ndërhyrje e zyrtarëve në procesin e tenderimit/përzgjedhjes; (b) mungesa e kapaciteteve të brendshme teknike për përgatitjen e specifikimeve teknike, duke çuar në përsëritje të procesit të prokurimit; (c) vonesa gjatë zbatimit të kontratës, në disa raste për shkak të vonesave të shkaktuara nga furnizuesi/kontraktuesi, ndonëse në shumicën e rasteve e shkaktuar nga klienti/punëdhënësi/përdoruesit i fundit (për shkak të mos programimit paraprakisht siç kërkohet i planit të kësaj kontrate, e cila ndodh që të jetë e lidhur me rezultatet e një tjetër kontrate, etj); (d) komisionet e vlerësimit nuk respektojnë kriteret e vlerësimit të përcaktuara në dokumentet e tenderit; (e) kontrata e nënshkruar nuk përfshin modele për artikujt e ofruar nga firma fituese, ndërsa në disa raste, artikujt e dorëzuar ishin ende në kuti, ndërsa periudha e garancisë po u skadonte, etj; (f) çështje madhore të menaxhimit të kontratave të tilla ku punët kryheshin pa u nënshkruar kontratat ose pa zbatimin e ndryshimeve të kontratës; (g) pagesat e bëra përtej shumës tavan të kontratës dhe pa ndryshimet e duhura të kontratës të miratuara nga Banka dhe (h) monitorim i dobët i kontratës, pasi kontratat nuk ndryshohen/shtyhen para datës së fundit të kontratës. 48. Në përfundim, rreziku i qenësishëm në prokurim është vlerësuar se është "i lartë". ________________________________________________________________________ 9 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Hyrje Sistemi i prokurimit publik të Kosovës dhe marrëveshjet ndërkombëtare të tregtisë së lirë 49. Epërsia e marrëveshjeve/traktateve ndërkombëtare mbi ligjet kombëtare të Kosovës rrjedh nga Neni 17 i Kushtetutës së Republikës së Kosovës. Kosova merr pjesë në disa marrëveshjeve tregtare rajonale apo dypalëshe, të cilat kanë ndikim në politikën kombëtare të prokurimit publik. Kosova është anëtare e Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë të Evropës Qendrore ("CEFTA"). Si një nënshkruese e CEFTA-s,15 Kosova është angazhuar ndër të tjera që të garantojë një prokurim transparent dhe të arsyeshëm, se trajton në mënyrë të barabartë të gjithë furnitorët e palëve të tjera, dhe se bazohet në parimin e konkurrencës së hapur dhe efikase. Përveç kësaj, Palët e CEFTA-s ranë dakord që nga 1 Maj 2010 mallrave, shërbimeve dhe furnitorëve të palëve të tjera do t'u jepet një trajtim jo më pak të favorshëm se sa ai që u është akorduar mallrave, shërbimeve dhe furnitorëve vendas. Përveç kësaj, qeveria ka nënshkruar një sërë marrëveshjesh dypalëshe të tregtisë së lirë dhe ekonomike 16 duke përshirë atë me Republikën e Shqipërisë (2005), 17 marrëveshjen pa doganë me Shtetet e Bashkuara nëpërmjet Korporatës së Investimeve Private Ndërkombëtare (OPIC) (2009),18 etj. 50. Paralelisht, Bashkimi Evropian miratoi Partneritetin e tij të parë Evropian për Kosovën në vitin 2004 dhe Mekanizmi Përcjellës i Stabilizim Asocimit me BE-në në Kosovë filloi të veprojë në shkurt të vitit 2005. Procesi i Dialogut për Aktin e Stabilizim Asocimit të BE-së me Kosovën ("SAPD") nisi në Tetor të vitit 2009. Si pjesë e SAPD-së, Qeveria e Kosovës është e angazhuar që ta sjellë legjislacionin e saj të prokurimit publik në përputhje me direktivat e prokurimit të BE-së. Në këto përpjekje, Kosova është mbështetur nëpërmjet asistencës teknike nga donatorët e mëdhenj duke përfshirë BE-në, USAID-in dhe Bankën Botërore19. Në këtë moment, Kosova nuk është anëtare e Organizatës Botërore të Tregtisë ("OBT") dhe nuk ka ndërmarrë ndonjë hap zyrtar për t'u anëtarësuar në atë20. Më tej, ajo nuk është palë në Marrëveshjen për Prokurimin Qeveritar ("GPA") dhe nuk është nënshkruese e forumeve të tjera kryesore ndërkombëtare, të tilla si: Konventa e Kombeve të Bashkuara për Anti-Korrupsion ("UNCAC") ose Konventa e OECD-së për Luftën kundër Mitmarrjes së Zyrtareve të Huaj, etj. 51. Kosova u bë anëtare e Qendrës Ndërkombëtare për Zgjidhjen e Kontesteve të Investimeve ("QNZKI") në muajin Qershor të vitit 2009 dhe, megjithëse nuk është nënshkruese e Konventës së Nju Jorkut për Njohjen e Vendimeve të Arbitrazhit Ndërkombëtar (e quajtur më poshtë " Konventa e Nju Jorkut"), vendimet e trupave të huaja ndërkombëtare të arbitrazhit janë të zbatueshme në vend, siç përcaktohet në Ligjin për Investimet e Huaja.21                                                              15  CEFTA, Neni 35. 16 Gazeta Zyrtare e Republikës së Kosovës. (http://www.gazetazyrtare.com/egov/index.php?option=com_content&task=blogsection&id=15&Itemid=73) 17 Administrata e Përkohshme e Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK) që vepron në emër të Institucioneve të Përkohshme të Vetëqeverisjes në Kosovë dhe Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë për Nxitjen dhe Mbrojtjen Reciproke të Investimeve (2005).       18 Korporatës së Investimeve Private Ndërkombëtare (OPIC). http://www.opic.gov/news/press-releases/2009/pr063009 19 Projekti për Modernizimin e Sektorit Publik i financuar BB-ja, (Dokument i Vlerësimit të Projektit, Rep. nr 50160- XK, Dhjetor 2009). 20 Raporti i Progresit i vitit 2011 për Kosovën , Komisioni i BE-së SEC (2011) 1207, (12 Tetor 2011), f 42. 21 Ligji Nr. 02/L-33, datë 21 Nëntor, 2005 "Investimet e huaja", Neni 16, i cili gjithashtu përcakton QNZKI-në si forum për të zgjidhur çdo mosmarrëveshje ndërmjet investitorit të huaj dhe Qeverisë së Kosovës. ________________________________________________________________________ 10 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ KAPITULLI II – VLERËSIMI I SISTEMIT TË PROKURIMIT PUBLIK Hyrje 52. Legjislacioni parësor i prokurimit publik në Kosovë është përgatitur nga Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë ("UNMIK") më 15 Dhjetor 1999 i njohur si Udhëzimi Administrativ Financiar ("UAF") Nr. 2/1999 për Prokurimin Publik duke përdorur Buxhetin e Konsoliduar të Kosovës. Së bashku me Udhëzimin Administrativ Financiar Nr. 1 këto dy instrumente vendosën bazat e prokurimit publik në Kosovë. UAF-ja është bazuar në Ligjin Model të Prokurimit të UNCITRAL-it 22 dhe pastaj në Udhëzimet e Bankës Botërore për Prokurimin dhe Konsulentët. Fillimisht ky udhëzim u mendua të ishte një kuadër i përkohshëm legjislativ, por ai mbeti në fuqi për më shumë se katër vjet deri në 9 Qershor 2004, kohë kur ka hyrë në fuqi Ligji Nr. 2003/17. Ky ligj u përgatit në bazë të Direktivave të Prokurimit të BE-së dhe ka ndryshuar në mënyrë të konsiderueshme krahasuar me ligjin e mëparshëm kryesisht për shkak të dallimeve që vinin nga modelet e miratuara, përmes ndryshimeve dhe modifikimeve që kishte pësuar nga Ligji Nr. 02/L99, derisa Kuvendi miratoi një ligj krejtësisht të ri më 30 Shtator 2010, i cili hyri në fuqi më 1 Dhjetor 2010. Sipas Raportit të Progresit të BE-së për Kosovën ligji përmbante një numër dispozitash që devijonin23 në mënyrë të konsiderueshme nga direktivat e prokurimit publik dhe që i ekspozonin zyrtarët e prokurimit ndaj ndërhyrjes politike dhe presionit, duke shkatërruar kështu transparencën dhe llogaridhënien e procesit të përgjithshëm dhe hapjen e mundësive për korrupsion. Për këtë arsye, Qeveria e Kosovës u angazhua në hartimin e amendamenteve të ligjit për të trajtuar boshllëqet dhe mangësitë që shmangnin ligjin nga të qenit një linjë me direktivat e prokurimit të BE-së. Rrjedhimisht, amendamentet u miratuan nga Parlamenti përmes Ligjit Nr. 04/L-042 të datës 29 Gusht 2011. Ligji i ri u botua në Fletoren Zyrtare më 19 Shtator 2011 dhe hyri në fuqi 15 ditë pas atij botimi. 53. Në përgjithësi, sistemi ligjor i Kosovës tregon karakteristikat e sistemit ligjor të së drejtës civile. E njëjta gjë qëndron edhe për kuadrin e prokurimit publik në bazë të të cilit kontrata e prokurimit publik është përcaktuar si një kontratë publike. Ajo ka formalitetin e rregullave ligjore; ligjet janë të kodifikuara, edhe pse ekziston mungesa e një hierarkie të qartë të normave dhe rregullave të përbashkëta të prokurimit për të gjitha organet publike dhe agjencitë e tjera të cilat veprojnë si autoriteti kontraktues, sipas përcaktimit të bërë në legjislacionin përkatës. 54. Më poshtë jepet vlerësimi i përmbledhur i ekipit të projektit për sistemin e prokurimit publik të Kosovës në bazë të katër shtyllave: A--Korniza Ligjore dhe Rregullatore; B--Kuadri Institucional dhe Kapacitetet e Menaxhimit; C--Operacionet e Prokurimit dhe Praktikat e Tregut; dhe D--Integriteti dhe Transparenca e Sistemeve të Prokurimit Publik. Vlerësimet e detajuara ku përdoren treguesit bazë (pa pikëzim) dhe                                                              22 E Drejta Ndërkombëtare Tregtare e Kombeve të Bashkuara për Tregtinë, Ligji Model për Prokurimin (1994). (http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/procurem/ml-procurement/ml-procure.pdf). 23 Raporti i Progresit i vitit 2011 për Kosovën, Komisioni i BE-së SEC (2011) 1207, (12 Tetor 2011), f 37. ________________________________________________________________________ 11 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ treguesit e performancës të OECD/DAC--Bankës Botërore janë paraqitur në Anekset C dhe D, respektivisht. A. Kuadri ligjor dhe rregullator   55. Kuadri aktual ligjor i prokurimit publik në Kosovë përbëhet nga ligji No. 04/L- 042 për Prokurimin Publik i miratuar nga Kuvendi më 29 Gusht 2011. LPP-ja u botua në Fletoren Zyrtare më 19 Shtator 2011 dhe hyri në fuqi 15 ditë pas ditës së botimit në Gazetën Zyrtare (i quajtur më poshtë "LPP"). Për zbatimin e LPP-së janë miratuar aktet nën-ligjore, të cilat përfshijnë Rregulloren e Prokurimit Publik (e quajtur në vijim "Rregullorja") dhe Udhëzimet e Veprimit për Prokurimin Publik (të quajtura më tej "Udhëzimet"). Pjesë e akteve nënligjore është edhe "Rregullorja e Procedurave të Prokurimit", e cilat përbëhet nga formularë të shumtë dhe dokumente standarde të detyrueshme për përdorim nga autoritetet kontraktuese. LPP-ja është pjesa kryesore e legjislacionit që rregullon prokurimin publik dhe çdo akt nënligjor i prokurimit nxirret në përputhje me të. 56. LPP-ja njeh24 epërsinë e tij ndaj akteve nënligjore zbatuese. Që nga Dhjetori i vitit 2010, kur ka hyrë në fuqi ligj i ri i prokurimit, aktet nënligjore nuk janë përditësuar për të pasqyruar ndryshimet e bëra në ligj. Për të plotësuar boshllëkun, është nxjerrë një numër udhëzimesh administrative për të trajtuar aspekte të veçanta të procesit të prokurimit. Kjo masë "ad hoc" krijon paqartësi për pasojat e udhëzimeve në raport me rregulloret. Më e rëndësishmja, mungesa e akteve nënligjore mund të çojë në mospërputhje në zbatim të LPP-së nga ana e autoriteteve kontraktuese dhe mund të krijojë paqartësi ligjore. Edhe pse LPP-ja u rishikua në Gusht të vitit 2011, aktet nënligjore nuk u përditësuan deri në Shkurt të vitit 2012. 57. LPP i Kosovës përcakton objektivat që drejtojnë prokurimin publik në Kosovë dhe mjetet për arritjen e tyre. Këto objektiva synojnë në: (i) Sigurimin e përdorimit të drejtë, efikas, me kosto efektive, dhe transparent e të drejtë të fondeve publike; (ii) Sigurimin e integritetit dhe përgjegjshmërisë së zyrtarëve publik, të nëpunësve civil dhe të personave të tjerë që kryejnë ose janë të përfshirë në një veprimtari të prokurimit; (iii) Promovimi i krijimit të një kulture institucionale të profesionalizmit të paanshëm, etik, dhe pa interes material te zyrtarët publikë, nëpunësit civilë dhe personat e tjerë të përfshirë në prokurimin publik. 58. Edhe pse LPP-ja nuk shpreh rendin dhe/ose hierarkinë e këtyre objektivave, është pranuar gjerësisht se arritja e një niveli të lartë të transparencës duhet të ndihmojë dukshëm në arritjen e qëllimeve të ndryshme. Në fakt PPL i Kosovës pasqyron disa nga elementet kryesore të një sistemi transparent të prokurimit, duke përfshirë, por jo vetëm: kuadrin ligjor të prokurimit lehtësisht të disponueshëm për publikun, palët e prekura kanë akses si në rregullat që duhen zbatuar, ashtu dhe në informacion që ka të bëjë me mundësitë e veçanta, njoftimi i tenderit specifikon se çfarë është menduar për t'u blerë,                                                              24  Ligji për Prokurimin Publik (Nr. 04/L-042), Neni 4(1.48).  ________________________________________________________________________ 12 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ kriteret e vlerësimit dhe kualifikimit përcaktohen në njoftimin e tenderit, ofertuesit që nuk fitojnë njoftohen se cili është operatori ekonomik fitues dhe për vlerën e kontratës. Së fundi, LPP-ja krijon një mekanizëm të pavarur të shqyrtimit të ankesave për t'u marrë me pretendimet e ngritura nga palët e dëmtuara. 59. Objekti i LPP-së është mjaft i gjerë për të kapur aktivitetet që lidhen me kategoritë kryesore të prokurimit, duke përfshirë: furnizimet, punët, shërbimet si dhe për të përfshirë një gamë të gjerë të autoriteteve kontraktuese, duke siguruar uniformitet në zbatimin e LPP-së në të gjitha nivelet e qeverisë, qoftë qendrore apo lokale. 60. Përditësimi i akteve nënligjore u vonua. Ligji i Prokurimit Publik i rishikuar u miratua nga Kuvendi më 29 Gusht 2011, ndërkohë që aktet nënligjore për zbatimin e tij u përditësuan për të pasqyruar ndryshimet e LPP-së vetëm në Shkurt të vitit 2012. 61. Rekomandim: Praktika e nxjerrjes së një ligji pa përditësimin e akteve nënligjore për zbatimin e tij nuk duhet inkurajuar, pasi kjo mund të çojë në interpretimin e paqëndrueshëm të LPP-së dhe mund të minojnë zbatimin e tij. 62. Mjaft aspekte të procesit të prokurimit nuk janë trajtuar në mënyrë të mjaftueshme në LPP. LPP-ja është një instrument shumë i detajuar dhe në disa raste përfshin dispozita që normalisht do të jenë pjesë e legjislacionit dytësor. Në të njëjtën kohë, ekzistojnë dispozita të caktuara me rëndësi për procesin e prokurimit, të cilat mund të kenë nevojë të trajtohen më tej në LPP duke përfshirë ndër të tjera: (i) caktimin e roleve dhe përgjegjësive brenda autoritetit kontraktues gjatë prokurimit dhe fazat pas shpalljes së fituesit duke përfshirë ndër të tjera: ngritjen e njësive të prokurimit, përgjegjësinë për vlerësimin e ofertave, marrjen e vendimeve dhe nxjerrjen e vendimeve për shpalljen e fituesit, përgjegjësinë për monitorimin e kontratave, etj; (ii) parashikimin e veçorive kryesore të procesit të skualifikim it duke përfshirë kushtet e skualifikim it dhe kërkesat minimale për një proces të rregullt; (iii) përcaktimin e rregullave të pjesëmarrjes së subjekteve në pronësi të qeverisë, që të shmangen praktikat diskriminuese dhe deformuese ndaj sektorit privat; (iv) deklarimin haptazi të modalitetit të dorëzimit të ofertave, përveç dorëzimit elektronik (p.sh., personalisht, me postës, me korrier,) dhe përfshirjen e dispozitave për ruajtjen fizike të ofertave pas dorëzimit. 63. Rekomandim: Pas zbatimit të LPP-së për dy deri në tre vjet, fushat e mësipërme mund të shqyrtohen dhe të trajtohen në rishikimet e ardhshme të LPP-së. 64. Roli i Agjencisë Qendrore të Prokurimeve ("AQP") nuk është i caktuar qartë. Neni 95 i LPP-së përcakton se Ministri i Ministrisë së Financave ka autoritetin të caktojë AQP-në si autoriteti kontraktues përgjegjës për arsye të ekspertizës profesionale, të efektivitetit të kostos, efikasitetit dhe të shqetësimeve të tjera legjitime. Së pari, kjo dispozitë krijon paqartësi mbi përdorimin e termit "shqetësime të tjera legjitime" dhe prandaj kjo kërkon sqarim. Së dyti, ai nuk specifikon nëse mandati i AQP-së shtrihet në prokurimin e artikujve të përdorimit të përbashkët nga qeverisja lokale. Po ashtu, kuadri ligjor nuk ka vënë ndonjë afat kohor brenda të cilit AQP-ja duhet të kryejë prokurimin, ________________________________________________________________________ 13 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ duke përfshirë, për shembull, afatin për konsolidimin dhe krijimin e listave të artikujve të përdorimit të përbashkët. Në praktikë, mungesa e afateve të tilla mund të krijojë vonesa, të cilat mund të minojnë parimet e efikasitetit dhe të efektivitetit të kostos, mbi të cilat është themeluar funksionimi i AQP-së,. 65. Rekomandim: Roli i AQP-së në raport me autoritetet kontraktuese duhet të jetë i përcaktuar qartë për prokurimin e artikujve të përdorimit të përbashkët. AQP-ja nuk duhet të përdoret për të "zëvendësuar" autoritetet e tjera kontraktuese nëpërmjet kryerjes së prokurimit në emër të tyre përveç rasteve kur kërkohet shprehimisht nga autoritetet e tilla kontraktuese. Përveç kësaj, LPP-ja ose aktet nënligjore do të duhet të specifikojnë nëse blerja e centralizuar nga AQP-ja duhet të përfshijë apo jo prokurimin e artikujve të përdorimit të përbashkët të financuar nga qeveria lokale; gjithashtu është shumë e rëndësishme që LPP-ja ose aktet nënligjore duhet të shprehin qartë afatin për konsolidimin dhe krijimin nga ana e AQP-së të listës së artikujve të përdorimit të përbashkët që do të prokurohen. 66. LPP-ja nuk përcakton qartë rrethanat për revokimin e çertifikatës së prokurimit të zyrtarëve të prokurimit. Neni 25 i LPP-së përcakton procesin për revokimin e certifikatës profesionale të prokurimit nga ana e OSHP-së. Roli i OSHP-së në revokimin e certifikatave të zyrtarëve të prokurimit mund të ketë efekte "frenuese" ndaj zyrtarëve të prokurimit, të cilët gjatë shqyrtimit të ankesave mund të ndjehen të trembur nga frika e "ndëshkimit" pas shqyrtimit të ankesës. 67. Rekomandim: Kushtet për revokim duhen renditur në mënyrë të qartë në bazë të LPP-së. KRRPP-ja duhet ta ketë përgjegjësinë për vlerësimin e shkeljeve të këtij ligji, si dhe vendimin final për të revokuar një certifikatë, në cilësinë e organit përgjegjës për monitorimin e zbatimit të legjislacionit të prokurimit publik dhe si organi që ka përgjegjësinë për zhvillimin dhe mbikëqyrjen e profesionit të prokurimit në vend. 68. Numri i tenderuesve të ftuar për të dorëzuar një ofertë në bazë të procedurës së kufizuar është i kufizuar në gjashtë. Neni 56 i këtij ligji parashikon se në bazë të procedurës së kufizuar, numri i kandidatëve të ftuar për të dorëzuar një ofertë nuk duhet të kalojë shifrën gjashtë. Në rast se kualifikohen më shumë se 6 operatorë ekonomikë, atëherë autoriteti kontraktues do të përzgjedhë gjashtë kandidatët më të kualifikuar, duke ndjekur një procedurë që do të përcaktohet në aktet nënligjore. Kuptohet, qëllimi i kufizimit të numrit të tenderuesve të ftuar bazohet te vlerësimet e efikasitetit. Kufizimi i numrit në gjashtë mund të jetë i mjaftueshëm për të siguruar konkurrencë të vërtetë, megjithatë ky numër është i bazuar në supozimin se gjashtë operatorët ekonomikë do të dorëzojnë ofertat, por nuk merr parasysh rastin kur nuk arrihet një nivel i tillë konkurrence. Përveç kësaj, duke pasur parasysh fazën embrionale të zhvillimit të tregut në Kosovë dhe madhësinë e vendit, një kufizim i tillë mund të mos sigurojë konkurrencë efikase, dhe kjo në fakt mund të çojë në tregjet oligopolistike. Së fundi, meqenëse LPP-ja e Kosovës ndjek modelin e Direktivave të BE-së në këtë procedurë, atëherë një dispozitë e tillë mund të ketë nevojë të shqyrtohet në atë kontekst për të siguruar se ajo është në përputhje me Direktivat që përcaktojnë një minimum prej pesë operatorësh ekonomikë që ftohen për tender në rastin e procedurës së kufizuar, pa vënë një kufi për numrin e operatorëve ekonomikë që do të kualifikohen. ________________________________________________________________________ 14 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ 69. Rekomandim: Kufizimi i numrit të ofertave që do të kualifikohen dhe që më pas do të ftohen për tender duhet të rishikohet duke marrë parasysh kontekstin e tregut në vend. Procedura e kufizuar duhet të përdoret si një mënyrë efikase për të identifikuar të gjitha palët e kualifikuara, të cilat duhet të ftohen më pas për tender në një fazë të mëvonshme. 70. Mekanizmi aktual i shqyrtimit të ankesave mund të përfitojnë nga forcimi dhe përmirësimet e mëtejshme. Një tipar kryesor i sistemit të prokurimit transparent është ekzistenca e mekanizmave për të monitoruar që rregullat e sistemit janë ndjekur dhe për t’i zbatuar ato nëse është e nevojshme. Prandaj, një mekanizëm efikas ankimi përbën një element thelbësor për të garantuar funksionimin e duhur të sistemit të prokurimit në mënyrë që të nxisë besimin në atë sistem. Një mekanizëm i tillë ndihmon në kthimin e LPP-së në një ligj vetëzbatues, sepse ai siguron një mjet shqyrtimi për furnizuesit dhe kontraktuesit që kanë një interes të natyrshëm në monitorimin e përputhshmërisë së subjekteve prokuruese me dispozitat e këtij ligji në çdo procedurë. Një funksion tjetër i mekanizmit të ankimit është që ai të veprojë si një pengesë: ekzistenca e tij për të dekurajuar veprimet ose vendimet me dashje në shkelje të ligjit. Në këtë aspekt, sistemi aktual i rishikimit në Kosovë mund të përfitojë nga një numër vlerësimesh: 71. Lejimi i autoritetit kontraktues të kryejë një shqyrtim të shkallës së parë. Aktualisht LPP-ja parashikon vetëm shqyrtimin nga Organi Shqyrtues i Prokurimit (OSHP) dhe nuk parashikon që ankesat të dorëzohen në autoritetin kontraktues jashtë fushës së shqyrtimit nga ana e OSHP-së. Në përgjithësi, një shqyrtim i shkallës së parë do t’i ofrojë autoriteteve kontraktuese mundësinë për të zgjidhur apo korrigjuar aktet, vendimet ose procedurat me defekt dhe do të lejojë të dy palët, autoritetin kontraktues dhe palën e dëmtuar, që të kërkojnë zgjidhje në një mënyrë që është më pak e kushtueshme dhe që harxhon më pak kohë . Nga pikëpamja e sektorit privat, paraqitja e një ankese pranë autoritetit kontraktues (jashtë njësisë që ka marrë vendimin e prokurimit) do të ishte më efikase dhe më e shpejtë, meqenëse informacioni në lidhje me ankesën ndodhet tek autoriteti kontraktues. Siç u përmend më lart, një shqyrtim i tillë do të jetë me një kosto më të ulët në krahasim me shqyrtimin e një organi të pavarur ose të një gjykate. Ky nivel i parë i shqyrtimit do të shmangte ngarkesën e panevojshme të OSHP-së me ankesat që mund të ishin zgjidhur nga palët më herët në procesin e prokurimit, si dhe kjo do t’i mundësojë OSHP-së të luajë një rol mbikëqyrës mbi vendimet e autoriteteve kontraktuese. 72. "Skualifikimi" është i nënkuptuar, por jo i mirëpërcaktuar në LPP: Neni 99 (2) i LPP-së i referohet fuqisë së OSHP-së për të përjashtuar operatorët ekonomikë nga pjesëmarrja në tenderët e ardhshëm, nëse ata kanë paraqitur informacion mashtrues dhe/ose të falsifikuar, si pjesë e një oferte. Procesi i përmendur duket i ngjashëm me atë që njihet si procesi "skualifikim it"; megjithatë LPP-ja nuk arrin të përshkruajë karakteristikat kryesore të një procesi të tillë. Përveç kësaj, përjashtimi në bazë të skualifikim it nuk është përfshirë në bazë të dispozitave të Nenit 65 të LPP-së, i cili rendit kushtet për pranim të kandidatëve/ofertuesve. 73. Rekomandim: Edhe pse është shumë e dëshirueshme që LPP-ja të përkufizojë në mënyrë të qartë një regjim skualifikimi dhe karakteristikat kryesore të procesit të skualifikim it, si një zgjidhje alternative afatshkurtër mund të hartohen akte nënligjore ________________________________________________________________________ 15 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ specifike për të përcaktuar: (i) kushtet e skualifikim it, (ii) agjencinë përgjegjëse për nxjerrjen e akteve nënligjore të skualifikim it, (iii) kërkesat për një proces të rregullt për palët e prekura; (iv) lejimin shprehimisht të së drejtës së ankimit të palëve, (v) procedurat për shqyrtimin e ankesave kundër vendimeve të skualifikim it, (vi) ndryshimin e Nenit 65 të LPP-së që të përfshijë skualifikim in si një kusht për përjashtimin. B. Kuadri institucional dhe kapaciteti i menaxhues 74. Ky seksion shqyrton mënyrën se si funksionon në praktikë sistemi i prokurimit i përcaktuar nga kuadri ligjor dhe rregullator i një vendi kur filtrohet nëpërmjet institucioneve dhe sistemeve të menaxhimit të qeverisjes së sektorit publik. Struktura organizative e prokurimit publik 75. Prokurimi publik në Kosovë përfshin institucionet kryesore si më poshtë: Komisionin Rregullativ të Prokurimit Publik (KRRPP), Organin Shqyrtues të Prokurimit (OSHP), dhe Agjencinë Qendrore të Prokurimit (AQP). Institucionet e tjera që kanë një rol në prokurimet publike, përfshijnë: Departamentin e Thesarit në Ministrinë e Financave (DT-MF), ZAGJ-në, Agjencinë Anti-korrupsion, (AG) dhe Institutin Kosovar për Administratën Publike (IKAP) 76. Funksioni i prokurimit publik është i decentralizuar plotësisht në të dy nivelet e qeverisjes qendrore dhe lokale, të cilat për qëllime të prokurimit, quhen "autoritete kontraktuese". Autoritetet kontraktuese janë përgjegjëse për planifikimin, buxhetimin, kryerjen e aktiviteteve të prokurimit, nënshkrimin dhe zbatimin e transaksioneve individuale të prokurimit. Për të ndihmuar në prokurimin e artikujve të përdorimit të përbashkët, APP-ja u shndërrua në një agjenci të centralizuar blerjeje me emrin AQP dhe do të ndihmojë autoritetet kontraktuese për të blerë këta artikuj në mënyrë të centralizuar. Ky prokurim i centralizuar nuk është kryer ende nga AQP-ja dhe është ende për t'u testuar. Funksionet dhe rolet kryesore të institucioneve qendrore janë përshkruar më poshtë: Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik 77. KRRPP-ja është përgjegjëse për zhvillimin e përgjithshëm, funksionimin dhe mbikëqyrjen e sistemit të prokurimit publik në Kosovë. KRRPP-ja është një agjenci e pavarur rregullatore 25 e cila i raporton Kuvendit dhe Qeverisë. Bordi i KRRPP-së, i përbërë prej tre anëtarëve (kryetari dhe dy anëtarë të tjerë të Bordit), propozohen nga Qeveria dhe emërohen nga Kuvendi për një mandat pesëvjeçar. Anëtarët e Bordit duhet të kenë diplomë universitare dhe të paktën një anëtar duhet të ketë ekspertizë ligjore. KRRPP-ja mbështetet nga disa departamente domethënë nga: Departamenti i Rregullave (një koordinator dhe katër ekspertë të prokurimit), Departamenti i Monitorimit (një koordinator dhe katër ekspertë të prokurimit) dhe Departamenti i TI-së dhe Statistikës (një koordinator dhe 2 ekspertë të prokurimit). Gjithashtu, KRRPP-ja përfshin një auditor të brendshëm dhe personelin tjetër administrativ. Buxheti i KRRPP-së për vitin 2010 ishte 290,968.79 Euro, duke përfshirë pagat e 24 pjesëtarëve të stafit, mallrat/shërbimet                                                              25 LPP, Nenet 86-93 ________________________________________________________________________ 16 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ dhë shërbimet komunale të KRRPP-së. KRRPP-ja ka mjedise dhe pajisje të mjaftueshme. Tri pozicionet e specialistëve ende duhet të plotësohen brenda KRRPP-së dhe ata pritet të zgjidhen ne mënyrë konkurruese gjatë këtij viti. 78. Gjate periudhës së fundit prej dy vitesh e gjysmë, KRRPP-ja është ndihmuar nga një firmë konsulence e kontraktuar në bazë të Projektit për Mbështetjen e Reformës së Prokurimit Publik në Kosovë i financuar nga Komisioni Evropian, për të dhënë asistencë në rishikimin e këtij ligji, duke përfshirë legjislacionin dytësor, përgatitjen e shablloneve të dokumenteve standarde të tenderit, etj. Kontrata e konsulencës, me një kohëzgjatje prej 2.5 vjetësh (e cila thuhet se ka skaduar më 18 Janar, 2012), përfshin edhe trajnim për akreditimin për prokurimin, përgatitjen e portalit të prokurimit, përgatitjen e shabllonit të kontratës kuadër, etj. 79. Sipas nenit 87 të LPP-së funksionet dhe përgjegjësitë kryesore të KRRPP-së përfshijnë: i) përgatitjen dhe publikimin e rregullave të hollësishme të prokurimit publik, udhëzimet e manualeve të prokurimit, dokumentet standarde të tenderit, formatet e kontratave, si dhe formularët; ii) kryerjen e hetimeve të veprimtarive të prokurimit dhe të menaxhimit të kontratave me qëllim monitorimin e zbatimit të këtij ligji; iii) dhënien e mendimeve për autoritetet kontraktuese në lidhje me vendimet, veprimet apo mosveprimet e tyre gjatë prokurimit dhe veprimtarive të menaxhimit të kontratave; iv) ofrimin e asistencës teknike dhe këshilla, si dhe sigurimin dhe publikimin e vendimeve administrative interpretuese me shkrim për të dy palët, si për autoritetet kontraktuese, ashtu edhe për operatorët ekonomikë, për zbatimin dhe interpretimin e dispozitave të këtij ligji dhe çdo dokumenti të lëshuar nga KRRPP-ja; v) krijimin dhe mbajtjen e një Regjistri elektronik të Prokurimit Publik; vi) mbështetjen e zhvillimit të prokurimit elektronik, vii) krijimin e sistemeve manuale dhe elektronike për monitorimin e përputhshmërisë së autoriteteve kontraktuese me këtë ligj; viii) përgatitjen dhe dorëzimin pranë Qeverisë dhe Kuvendit të një raporti vjetor, në të cilin analizohen veprimtaritë e prokurimit publik në Kosovë; ix) mbështetjen e IKAP-it dhe të autoriteteve të tjera të trajnimit dhe të arsimit publik në lidhje me zbatimin e praktikave të mira të prokurimit; x) lidhjen dhe bashkëpunimin me organizata të tjera brenda dhe jashtë vendit për çështjet që lidhen me prokurimin publik. 80. Rekomandim: (i) Me skadimin e kontratës së konsulencës në fillim të vitit 2012, KRRPP-ja mund të ketë nevojë për burime për të kryer detyrat e saj; (ii) KRRPP-ja duhet të përgatisë një strategji për tre deri në pesë vitet e ardhshme për mënyrën se si të përmirësohet performanca e sistemit të prokurimit publik; (iii) KRRPP-ja duhet të krijojë treguesit e performancës së prokurimit në mënyrë që të masë progresin në të ardhmen; dhe (iv) KRRPP-ja duhet t’i kushtoj më shumë burime testeve të pajtueshmërisë për të krijuar hartën e rrezikut për dobësitë kryesore në procesin e prokurimit publik dhe ndërmjet subjekteve kontraktuese e llojeve të prokurimit. Përveç kësaj, KRRPP-ja duhet të mbledhë informacion në lidhje me çmimet e materialeve, të punimeve dhe shërbimeve për të lehtësuar vlerësimin e kostos së kontratës dhe për të ndihmuar në planifikimin e buxhetit. Organi i Shqyrtimit të Prokurimit (OSHP) ________________________________________________________________________ 17 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ 81. OSHP-ja është përgjegjëse për zbatimin e procedurave të shqyrtimit të prokurimit26. Rolet dhe përgjegjësitë kryesore e OSHP-së përfshijnë: i) shqyrtimin e të gjitha ankesave të drejtuara pranë OSHP-së në fushën e prokurimit publik lidhur me shkeljet e LPP-së; ii) kryerjen e hetimeve për çdo palë të përfshirë në lidhje me ndonjë parregullsi gjatë procesit të prokurimit; iii) lëshimin e urdhrave për autoritetet kontraktuese që ato të pezullojnë ose të përfundojnë një proces prokurimi, duke marrë masa për të korrigjuar shkeljen e pretenduar, shfuqizimin e një kontrate të pranuar dhe të nënshkruar në bazë të kushteve të përcaktuara në LPP; iv) vendosjen e gjobave për çdo autoritet kontraktues që nuk vepron në përputhje me urdhrat e tij; v) raportimin çdo vit në Kuvend për funksionimin e procedurave e ankesave të shqyrtuara. 82. OSHP-ja përbëhet nga pesë anëtarë, njëri prej të cilëve është kryetari. Anëtarët propozohen nga Qeveria dhe emërohen nga Kuvendi për një mandat pesë-vjeçar, në bazë të rekomandimit që është nga një organ përzgjedhës i pavarur i themeluar nga Kuvendi. OSHP-ja raporton në Kuvend. Çdo anëtar duhet të jetë një qytetar i Kosovës, të ketë integritet të lartë moral, të ketë diplomë të Fakultetit Juridik që është e vlefshme sipas ligjit në Kosovë, të plotësoje kriteret për t’u emëruar si gjykatës, të ketë së paku tre (3) vjet përvojë profesionale në fushën e drejtësisë, të ketë aftësi për të kryer detyrat e postit në mënyrë të paanshme, të ndërgjegjshme, të zellshme, me vendosmëri dhe përgjegjshmëri, për të cilin ai/ajo është duke u konsideruar. 83. Janë ngritur shqetësime në lidhje me transparencën e veprimtarisë së OSHP-së. Përfaqësuesit e sektorit privat dhe të bashkësisë së zbatimit të ligjit raportuan se vendimet dhe emërimet e anëtarëve të Organit të Shqyrtimit të Prokurimit nuk janë mjaftueshmërisht transparente. Emërimi nga Kuvendi i të gjithë anëtarëve të Organit Shqyrtues (Neni 100 (4)) krijon rrezikun e zgjedhjes së zyrtarëve që do të jenë vulnerabil në lidhje me shpërblimin e favorit politik që çoi në emërimin e tyre dhe të rezultojë në zgjedhjen e të emëruarve politik me një historik profesional të dobët. Kryetari i OSHP-së miraton procedurat për emërimin e anëtarëve të paneleve shqyrtuese (LPP, Neni 106), gjë e cila mund t’i lërë kryetarit një diskrecion shumë të gjerë në vendime të tilla të emërimit. Emërimi i paneleve shqyrtuese duket se është sqaruar në Rregulloren e OSHP-së 27 e përditësuar në Shkurt 2012, e cila përcakton se në varësi të madhësisë dhe natyrës së kontratës, panelet shqyrtuese të mund të përbëhen nga një, tre, apo pesë anëtarë. Me përjashtim të rasteve kur i tërë Bordi i OSHP-së është i detyruar të shqyrtojë dhe të vendosë kolegjialisht (siç janë: kontratat e mësipërme 500.000 Euro apo kontratat e një rëndësie të veçantë28), as Rregullorja e OSHP-së, as LPP-ja nuk specifikojnë rrethanat kur Kryetari i OSHP-së do të jetë një "anëtar i caktuar i OSHP-së"29 (siç është përcaktuar në Rregulloren e OSHP-së). Përveç kësaj, LPP-ja dhe Rregullorja e OSHP-së duket se nuk përputhen plotësisht për sa i përket mënyrës se si do të vendoset heqja e një pezullimi automatik.                                                              26 LPP, Nenet 98-102 27 Neni 23 i Rregullores së përditësuar të procedurave të OSHP-së, e cila në kohën e përfundimit të këtij raporti nuk ishte e miratuar. 28 Rregullat e OSHP-së, Neni 23 (6) 29 Neni 18 (10)  ________________________________________________________________________ 18 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ 84. OSHP-ja ka nje personel teknik prej 13 vetash: asistent paneli, kreu i sekretariatit, këshilltar i lartë ligjor, punonjës i TI-së, krye-financier, pesë ekspertë ligjorë, punonjës arkivo/protokolli zyrtar, punonjës personeli dhe përkthyes. Buxheti i OSHP-së për vitin 2010 ishte 344.341 Euro duke përfshirë pagat e personelit, mallrat/shërbimet dhe shërbimet komunale. OSHP-ja ka mjedise dhe pajisje të mjaftueshme. OSHP-ja mban faqen e vet të internetit, ku shpallen vendimet e ankesave dhe informacione të tjera përkatëse për punën e OSHP-së. 85. Janë miratuar disa masa ligjore mbrojtëse për të siguruar pavarësinë e Organit Shqyrtues të Prokurimit. Këto dispozita përfshijnë: (i) Organi Shqyrtues i Prokurimit (OSHP) është një organ i veçantë dhe i pavarur nga autoritetet kontraktuese (Neni 98); (ii) "Asnjë person ose zyrtar publik nuk mund të ushtrojë ose të përpiqet të ushtrojë ndikim politik ose ndikim të paligjshëm në OSHP apo ndonjë punonjësi të tij"(Neni 98) dhe (iii) pala e pakënaqur ka të drejtë të apelojnë vendimet e OSHP-së në Gjykatën Supreme, dhe sipas statistikave vetëm 14 nga 430 operatorë ekonomik ankues e kanë ushtruar këtë të drejtë në vitin 2010. Tarifa 500 Euro për parashtrimin e ankesave mund të jetë penguese sidomos për kontratat me vlerë të ulët. 86. Rekomandim: Është vërejtur se LPP-ja përmban disa fusha që meritojnë shqyrtim të mëtejshëm, me qëllim për të rritur transparencën dhe besueshmërinë e OSHP-së. Këto fusha mund te përfshinin si vijon: (i) anëtarët dhe kryetari të zgjidhen nga një grup kandidatësh të kualifikuar mundësisht nëpërmjet konkurrimit të hapur bazuar në kriteret e kualifikimit të përcaktuara në LPP; (ii) duhet miratuar Rregullorja e procedurave për funksionimin e OSHP-së; (iii) gjithashtu, kushtet për pjesëmarrjen e Kryetarit të OSHP- së si një "anëtar i caktuar i OSHP-së" duhet të sqarohen; (iv) për më tepër, mospërputhja në mes të LPP-së dhe Rregullores së Procedurave të OSHP-së për autoritetin që ka OSHP-ja për të hequr një pezullimin automatik duhet të trajtohen dhe si një çështje e praktikës së mirë, dhe është e këshillueshme që një vendim i tillë të merret në mënyrë kolegjiale30; (v) Qeveria mund të ketë nevojë të rishikojë Nenin 118, Pika 1 të LPP-së në mënyrë që të ulë tarifën prej 500 Euro-sh për paraqitjen e një ankese, veçanërisht për kontratat me vlerë të ulët; (vi) Auditori i Përgjithshëm duhet të marrë parasysh kontrollin OSHP-së për të garantuar që të gjitha pagesat regjistrohen në mënyrë të saktë dhe kthehen menjëherë në momentin e zgjidhjes përfundimtare të çështjes. Agjencia Qendrore e Prokurimit (AQP) 87. AQP është një agjenci ekzekutive e prokurimit që është themeluar në kuadër të Ministrisë së Financave31. Më parë AQP-ja njihej si Agjencia e Prokurimit Publik (APP). AQP-ja ka këto funksione kryesore: i) kryen blerje të centralizuara për përdorim nga të gjitha autoritetet kontraktuese të qeverisë; ii) kryen prokurimin në emër të çdo autoriteti kontraktues që ia delegon AQP-së funksionin e tij të prokurimit. Megjithatë, AQP-ja nuk ka kryer ende asnjë prokurim të centralizuar apo marrëveshje kornizë dhe AQP-ja do të duhet të trajnohet mbi mënyrën se si të krijohet paketa e prokurimit të konsoliduar si dhe për marrëveshjet kuadër.                                                              30 Neni 19 (1) i Rregullores së Procedurave të OSHP-së i jep Bordit të OSHP-së (5 anëtarë) fuqinë për të hequr pezullimin automatik, ndërsa Neni 112 i LPP-së i jep të drejtën Kryetarit të OSHP-së 31 LPP, Nenet 94-97. ________________________________________________________________________ 19 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ 88. AQP administrohet nga Drejtori, i cili përzgjidhet dhe emërohet në pajtim me procedurën e përcaktuar në ligjin për shërbimin civil për emërim në pozita të larta drejtuese, dhe shërben për një periudhë (3) vjeçare. AQP-ja aktualisht ka pesë pjesëtarë profesionistë të prokurimit dhe personelin tjetër administrativ. 89. Rekomandim: (i) AQP-ja mund të ketë nevojë për asistencë teknike, duke përfshirë një konsulent për ta ndihmuar atë në përgatitjen e prokurimit të parë të blerjes së centralizuar dhe për të kryer analizën e çmimeve të mallrave të përbashkëta për të krijuar një bazë për krahasim në të ardhmen; (ii) AQP-ja duhet të iniciojë prokurimin e parë të centralizuar; dhe (iii) AQP-ja mund të ketë nevojë që të pajiset me burimet e nevojshme njerëzore në mënyrë që të kryejë detyrat e saj. Instituti Kosovar për Administratë Publike (IKAP) 90. IKAP është themeluar si një agjenci ekzekutive në kuadër të Ministrisë së Shërbimeve Publike, me kërkesë të Ministrisë së Shërbimeve Publike (MSHP), me detyrë kryesore për të siguruar edukimin e vazhdueshëm dhe certifikimin e Shërbimit Civil të Kosovës përmes ofrimit të trajnimeve bazë, standarde dhe të specializuara. 91. Në përmbushjen e misionit të tij, IKAP vepron si një institucion kërkimor për zhvillimin e administratës publike në Kosovë, në përputhje me standardet Evropiane, zbaton një strategji trajnimi për Shërbimin Civil të Kosovës, shqyrton dhe vlerëson periodikisht nevojat e Shërbimit Civil të Kosovës në nivele lokale qendrore, harton programet e duhura për të përmbushur kërkesat në përputhje me standardet Evropiane, si dhe vlerëson rezultatet e programeve të trajnimit të organizuara për këtë qëllim. Ai gjithashtu koordinon aktivitetet e trajnimit të nëpunësve civilë të Kosovës, dhe vepron si një institucion kërkimor për zhvillimin e administratës publike në Kosovë. 92. IKAP ka 14 të punësuar, shtatë prej të cilëve punojnë drejtpërdrejt me ministritë e linjës dhe nëpunësit civilë në programe të ndryshme trajnimi, të cilat kryhen përmes ministrive të ndryshme. Institucioni dhe programi i tij kanë përfituar nga mbështetja dhe ndihma teknike e konsiderueshme e donatorëve dhe kanë një numër programesh të arsimit në fusha të ndryshme, ku përfshihen një seri trajnimesh për zyrtarët e prokurimit publik. Sidoqoftë, Raporti i Progresit i vitit 2011 i KE-së për Kosovën vlerëson se kapaciteti administrativ e financiar dhe funksioni koordinues i Institutit janë të dobët, gjë e cila ndikon në aftësinë e IKAP-it për të siguruar një qasje më racionale strategjike për forcimin e kapaciteteve të nëpunësve civilë. 93. Rekomandim: Përmirësimi i kapaciteteve administrative dhe financiare dhe i funksionit koordinues të IKAP-it. IKAP-i duhet që të punojë ngushtë me KRRPP-në për hartimin e një programi për trajnimin bazë dhe të avancuar të prokurimit, si dhe për sigurimin e reagimeve për trajnimin e kryer dhe trajtimin e këtyre reagimeve në raportin vjetor të KRRPP-së. Masat organizative të autoriteteve kontraktuese 94. LPP mbulon mallrat, punimet dhe shërbimet për të gjithë prokurimet që përdorin fondet buxhetore. Neni 2 i LPP-së shprehet se ai zbatohet ndaj veprimtarive të prokurimit ________________________________________________________________________ 20 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ të organeve vijuese: Autoritetet Publike 32 ; Ndërmarrjet Publike 33 ; Operatorët e Shërbimeve Publike;34 dhe çdo person tjetër i cili merr përsipër kryerjen e aktivitetit të prokurimit në emër të ose për të mirën e një autoriteti publik, operatori të shërbimeve publike ose ndërmarrjeje tjetër publike. Autoritetet Kontraktuese kanë një departament të prokurimit, si pjesë e strukturës së tyre organizative. Departamenti i prokurimit udhëhiqet nga një drejtor i cili është një zyrtar i certifikuar prokurimi. Komunat, në varësi të madhësisë së tyre, mund të kenë një departament të veçantë të prokurimit, ndërkohë që komunat e mëdha janë të plotësuara normalisht me kualifikimet e kërkuara të prokurimit. Ndërmarrjet në pronësi publike dhe shoqërore 95. Ndërmarrjet në Pronësi Publike (NPP) në Kosovë janë të ndara në ato qendrore dhe lokale. Këto janë ndërmarrjet, ku qeveria ka pronësinë e plotë. Njësia për Politikat dhe Monitorimin (NJPM) e ndërmarrjeve publike (NP) në Ministrinë e Zhvillimit Ekonomik (MZHE) monitoron NPP-të Qendrore, ndërsa grupi i dytë (ato lokale) administrohen në nivel lokal nga komunat. NPP-ja qendrore (RTK - Radio Televizioni i Kosovës) i raporton drejtpërdrejt Kuvendit të Kosovës, pra nuk monitorohet nga ana e PMU/MZHE-ja. 96. Një grup tjetër, ndërmarrjet në pronësi shoqërore (NPSH), menaxhohen nga Agjencia Kosovare për Privatizim (AKP), dhe, për rrjedhojë, ato nuk janë subjekt i monitorimit nga ana e PMU/MZHE-se. AKP-ja, e cila është një institucion i pavarur, ka të bëjë me privatizimin apo likuidimin e NPSH-ve. 97. Aktualisht janë 18 NPP nën monitorimin e PMU-së së MZHE-së (duke përfshirë ndërmarrjen e hekurudhave, e cila është ndarë kohët e fundit në dy pjesë/ndërmarrje: infrastruktura dhe operimi). Ato marrin fonde nga Qeveria, zakonisht në formën e granteve. Prandaj, këto NPP administrojnë fondet e tyre që krijojnë vetë, si dhe fondet/grantet e qeverisë. Si të tilla, ato janë subjekt i Ligjit për Prokurim Publik të Kosovës, si autoritetet kontraktuese; më tej ata janë subjekt i auditimit nga Zyra e Auditorit Gjeneral të Kosovës. 98. Ekipi menaxhues i NPP-së drejton personelin e NPP-së. Ministria e Financave (MF), e cila është pronare e disa NPP-ve, në emër të Qeverisë, si dhe Ministria e linjës, komunikojnë me NPP-në përmes Bordit të NPP-ve. Qeveria, nëpërmjet një komiteti ndërministror, vendos për privatizimin e ndonjë prej këtyre NPP-ve (si në rastet e fundit e vendimeve për privatizimin e PTK - Post Telekomunikacionit të Kosovës dhe të sistemit të shpërndarjes së Korporatës Energjetike të Kosovës - KEK).                                                              32 Autoriteti publik është: (i) një autoritet ekzekutiv qendror, rajonal, komunal, një organ publik, ministri, departament, agjenci, ose autoritet tjetër që ushtron, në përputhje me çdo akt ligjor ose nënligjor, kompetenca ekzekutive, legjislative, rregullative, administrative-publike apo gjyqësore; (ii) një organ që rregullohet nga e drejta publike; dhe (iii) një organizate që përfshin një ose më shumë autoritete dhe/ose organe të tilla. 33 Ndërmarrja publike është çdo ndërmarrje mbi të cilën një ose më shumë autoritete publike mund të ushtrojnë, drejtpërdrejt ose tërthorazi, ndikim mbizotërues në bazë të pronësisë së një ndërmarrjeje të tillë, pjesëmarrjes financiare në një ndërmarrje të tillë dhe/ose dispozitave që rregullojnë një ndërmarrje të tillë. 34 Operatori i Shërbimeve Publike është: (i) një autoritet publik ose ndërmarrje publike e angazhuar në një aktivitet të shërbimeve publike; dhe (ii) një person, organ ndërmarrjeje, apo organizatë që nuk është as autoritet publik e as ndërmarrje publike dhe që është e angazhuar, në baza të të drejtave të veçanta ose ekskluzive që i janë dhënë nga një autoritet kompetent publik, në një aktivitet të shërbimeve publike. ________________________________________________________________________ 21 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ 99. Rekomandim: Meqenëse LPP-ja nuk shprehet lidhur me kushtet për pjesëmarrjen e këtyre subjekteve, atëherë është e këshillueshme që të përcaktohen kushtet për pjesëmarrjen e këtyre subjekteve, për të shmangur çdo perceptim të mungesës së një fush loje të barabarte në mes këtyre subjekteve dhe operatorëve të sektorit privat. Kapaciteti professional i prokurimit publik 100. Në të gjithë qeverinë ekziston në përgjithësi mungesa e aftësive në fushën e prokurimit dhe të menaxhimit të kontratave. Kjo vjen kryesisht për shkak të mungesës së kuadrove të dedikuar për zyrtarë profesionistë të prokurimit, dhe për shkak të mungesës së prespektive të karrierës. Mbi të gjitha, kapaciteti dëshpërues i autoriteteve kontraktuese dhe i të tri institucioneve qendrore të prokurimit (KRRPP-ja, AQP-ja, dhe OSHP-ja) pengon më tej efikasitetin, ekonominë dhe transparencën e sistemit të prokurimit. Neni 25 i këtij Ligji parashikon trajnimin e detyrueshëm për përfaqësuesit e autoriteteve kontraktuese, kryer nga Instituti i Kosovës për Administratën Publike (IKAP). Nuk ka asnjë vlerësim të ndikimit të trajnimit të realizuar nga IKAP-i. Programi i trajnimit përbëhet nga dhjetë moduleve të fokusuara në planifikimin dhe dokumentimin e prokurimit, vlerësimin, procedurat e ndryshme të prokurimit, rolet dhe përgjegjësitë e KRRPP-së, AQP-së dhe OSHP-së, rregullimin ligjor në lidhje me prokurimin publik, duke përfshirë legjislacionin dytësor dhe Kodin e Etikës. Programi përfshin edhe një kurs themelor dhe një kurs të avancuar, të shoqëruar me grupet e përshtatshme të certifikatave profesionale bazë dhe të avancuara të prokurimit. Çertifikatat e trajnimit u jepen pjesëmarrësve në bazë të rekomandimeve të trajnuesit. Çertifikata e trajnimit është një parakusht për emërimin e një nëpunësi civil si Zyrtar i Prokurimit. Çertifikatat janë të vlefshme për tre vjet dhe duhet të rinovohen rregullisht. LPP-ja bën dallimin në mes të një certifikate bazë (për nëpunësit civilë të cilët janë të rinj në prokurim) dhe një certifikate të avancuar (për zyrtaret e prokurimit me përvojë që kanë për qëllim të ripërtërijnë certifikatat e tyre). 101. KRRPP-ja është pika kryesore për kurrikulat e trajnimit dhe për mbajtjen e të dhënave të trajnimit. Në Maj 2011, 521 zyrtarët e prokurimit kanë ndjekur trajnimet, 430 prej të cilëve kanë kaluar provimet përfundimtare. Duke pasur parasysh se Kosova ka 161 autoritete kontraktuese, prania mesatare e zyrtarëve të prokurimit është 3 për autoritet kontraktues. 102. Reagimet e Zyrtarëve të Prokurimit në ministri të ndryshme janë që trajnimet e ofruara nga IKAP-i deri tani ka qenë shumë të përgjithshme dhe janë marrë me familjarizimin e pjesëmarrësve me LPP-në. Trajnimit i mungonin shembuj dhe raste studimore dhe disa trajnues nuk kanë përvojën e duhur të prokurimit 103. Komisioni Evropian ka prezantuar një program të Trajnimit të Trajnuesve për vendet e Ballkanit, i zhvilluar në Torino, Itali, ku janë diplomuar 5 trajnues nga Kosova, ndërkohë që pritet të diplomohen edhe 15 të tjerë deri në fund të vitit 2011. Gjithashtu, prezantimi i LPP-së përbën pjesë të trajnimit për të gjithë nëpunësit civilë. 104. Meqenëse Prokurimi nuk është vlerësuar si një kuadër specialistësh, nuk ka standarde për sigurimin e cilësisë dhe, rrjedhimisht, as për trajtimin e çështjeve që lidhen me zhvillimin e aftësive. Nuk ka asnjë informacion mbi punën e personelit të prokurimit, ________________________________________________________________________ 22 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ dhe nuk ka tregues që janë vendosur për të matur performancën e personelit të prokurimit. 105. Trajnimi për sektorin privat sigurohet nga disa kompani konsulence, por mendimi i sektorit privat është se trajnimi është shumë i përgjithshëm. 106. Rekomandim: (i) KRRPP-ja, në bashkëpunim me IKAP-in, duhet të ndërmarrë vlerësime periodike të nevojave për trajnim për të identifikuar boshllëqet e dijes dhe për të zhvilluar një program vjetor trajnimi për audienca të specializuara në bashkëpunim me agjencitë e tjera të interesuara (trajnim p.sh. për konfliktin e interesave, zbulimin e mashtrimit dhe korrupsionit, trajnime të specializuara mbi prokurimin, etj); (ii) duhet të ngrihet një Komunitet i Praktikës i përbërë nga Zyrtarët e Prokurimit në autoritetet kontraktuese për të mbyllur hendekun mes rregullatorëve të prokurimit dhe ligjvënësve në njërën anë, dhe praktikuesve të prokurimit në anën tjetër. Ky Komunitet mund të mblidhet dy herë në vit dhe të shkëmbeje informacion, të përcaktojë problemet, të propozojë trajnime të mëtejshme, etj. Kjo do të ushqente punën e KRRPP-së dhe do të ndihmonte në avancimin e funksionit të prokurimit; dhe (iii) duhet të krijohet një sistem i vlerësimit të performancës së zyrtarëve të prokurimit, i cili duhet të çojë në njohjen e prokurimit si karrierë në qeveri. C. Funksionimi i prokurimit dhe çmimet e tregut 107. Ekipi shikoi efikasitetin funksional dhe efikasitetin e sistemit të prokurimit publik në nivelin e subjekteve të prokurimit. Në mënyrë që të përdorte reagimin e tregut privat si një mjet për të gjykuar cilësinë dhe efikasitetin e sistemit në zbatimin e procedurave të prokurimit, ekipi zhvilloi takime me disa kontraktues, furnizues dhe përfaqësues të shoqërisë civile, duke përfshirë Odën Ekonomike të Kosovës. Planifikimi i prokurimit 108. Qeveria përgatit kuadrin afat-mesëm të shpenzimeve si bazë për përgatitjen e buxhetit afatmesëm dhe vjetor. Si një kërkesë për përgatitjen e buxhetit, çdo autoritet kontraktues në nivel qendror apo lokal duhet të përgatisë një plan fillestar të prokurimit për nevojat e tij. Këto plane janë të bazuara normalisht në buxhetin e vitit të kaluar dhe vlerësimet e dhëna nga MF. Plani përfundimtar përgatitet pastaj bazuar në alokimin e buxhetit të miratuar nga MF. Çdo autoritet kontraktues i paraqet AQP-së një kopje të planeve fillestare dhe përfundimtare të prokurimit (LPP-Neni 8). AQP-ja mbledh të gjitha planet përfundimtare të prokurimit; megjithatë, nuk ka asnjë kërkesë që planet e mbledhura të prokurimit ose planet individuale të prokurimit duhet të publikohen në ndonjë vend. Banka mësoi se sistemi aktual i botimit të KRRPP-së nuk jep asnjë informacion për mundësitë e ardhshme të biznesit. Ka një mungesë informacioni mbi aktivitetet e përgjithshme të konsoliduara të prokurimit (planet e prokurimit), që kufizon kapacitetin e sektorit privat për të parashikuar mundësitë për të marrë pjesë në tenderët e ardhshëm publik. 109. Disa autoritete kontraktuese kanë tendencë të kryejnë pjesën më të madhe të prokurimit të tyre në gjysmën e dytë të vitit fiskal që i bën ato të rrezikojnë përfundimin e kontratave para mbylljes së vitit fiskal. Në mënyrë që të mos humbasin paratë e caktuara për kontratën që nuk është përfunduar deri në fund të vitit, ekipi i Bankës mësoi ________________________________________________________________________ 23 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ se ekzistonte praktika e pagimit të të gjitha parave që nevojiteshin, kontraktuesit për të mbaruar punën në bazë të një marrëveshjeje xhentëlmenësh që puna të përfundonte pas mbylljes së vitit fiskal. Ka pasur raste të zbuluara nga ZAGJ-i, ku kjo ka ndodhur, por puna nuk është përfunduar edhe pas tre muajsh pas mbylljes së vitit fiskal. 110. Rekomandim: (i) Si një praktikë të mirë dhe një mënyrë për t’i dhënë sektorit privat informacion mbi mundësitë për të marrë pjesë në tenderat e ardhshëm publik, planet individuale të prokurimit duhet të publikohen në faqen e internetit të KRRPP-së. (ii) Autoritetet kontraktuese duhet të përgatisin planin e duhur të prokurimit dhe të sigurojnë që për çdo kontratë që nuk do të përfundojë deri në fund të vitit fiskal, me Ministrinë e Financave do të bëhet një marrëveshje e veçantë, në mënyrë që kontrata të mund të paguhet vetëm kur puna të jetë e përfunduar për të shmangur çdo humbje të parave publike dhe për të reduktuar korrupsionin dhe mashtrimin në zbatimin e kontratës; (iii) duhet të bëhen sondazhet e tregut për të vendosur çmimet bazë për artikujt që prokurohen zakonisht dhe për artikujt me vlerë të lartë dhe me rrezik të lartë, p.sh.,ilaçet. Metodat e prokurimit 111. Kapitulli II i këtij Ligji përcakton metodat e prokurimit që janë në dispozicion të autoriteteve kontraktuese për prokurimin e mallrave, punimeve dhe shërbimeve të cilat janë: (i) Procedurat e Hapura dhe të Kufizuara (Neni 33); (ii) Procedura me Negocim pas Publikimit të Njoftimit të Kontratës (Neni 34); (iii) Procedura me Negocim pa Shpallje të Njoftimit të Kontratës (Neni 35), (iv) Procedurat për Kuotimin e Çmimeve (Neni 36); (v) Procedurat për Kontratë me Vlerë Minimale (Neni 37); (vi) Kontratat Publike Kornizë (Neni 38); dhe (vii) Kontrata e Konkursit të Projektimit (Nenet 73-80 të këtij Ligji). Në përputhje me Direktivat e Prokurimit të BE-së, LPP-ja vendos procedurën e hapur dhe të kufizuar të tenderimit në të njëjtin nivel, pa përcaktuar tenderimin e hapur si metodë e parazgjedhur e prokurimit. Neni 32 është interpretuar me qëllim që procedurat e hapura dhe të kufizuara të mund të zgjidhen lirisht nga autoritetet kontraktuese pa pasur nevojë për justifikim. Përdorimi i procedurave të negociuara dhe metodat e kuotimit të çmimeve është i kushtëzuar nga rrethanat specifike të përcaktuara në LPP. LPP-ja 35 përmend gjithashtu një procedurë tenderi me dy pjesë, e cila nuk është shpjeguar në LPP se në cilat rrethana do të zbatohet. Megjithatë, Rregulloret36 specifikon se ky proces do të përdoret vetëm për prokurimin e shërbimeve të konsulencës. 112. Neni 56 i këtij Ligji përcakton se sipas procedurës së kufizuar, të gjithë kandidatët e kualifikuar do të ftohen të dorëzojnë një tender, përveçse kur numri i kandidatëve të kualifikuar tejkalon shifrën gjashtë. Në rast të kualifikimit të më shumë se 6 operatorëve ekonomikë, autoriteti kontraktues do të zgjedhë gjashtë kandidatët më të kualifikuar, në zbatim të një procedure që do të përcaktohet në aktet nënligjore. Kuptohet, procedura e kufizuar ka për qëllim të kufizojë konkurrencën vetëm për operatorët e kualifikuar ekonomikë bazuar në vlerësimet e efikasitetit. Megjithatë, edhe pse duhet kufizimi i numrit të tenderuesve të kualifikuar në gjashtë, mund të jetë i mjaftueshëm për të siguruar konkurrencë të vërtetë, ky numër bazohet në supozimin se gjashtë operatorët ekonomike                                                              35 LPP, Neni 58 (4). 36 Rregullorja e Prokurimit Publik, Neni 22, Pikat 2-6 ________________________________________________________________________ 24 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ do të dorëzojnë ofertat, por nuk merr parasysh rastin kur nuk arrihet një nivel i tillë konkurrence. Përveç kësaj, duke pasur parasysh fazën embrionale të zhvillimit të tregut në Kosovë dhe madhësinë e vendit, një kufizim i tillë mund të mos sigurojë konkurrencë efikase, dhe kjo në fakt mund të çojë në tregjet oligopolistike. Prandaj, një dispozitë e tillë mund të ketë nevojë të shqyrtohet për të siguruar se ajo është në përputhje me Direktivat e Prokurimit të BE-së që përcaktojnë një minimum prej pesë operatorësh ekonomikë që ftohen për tender në rastin e procedurës së kufizuar, pa vënë një kufi për numrin e operatorëve ekonomikë që do të kualifikohen. 113. Copëzimi dhe fraksionimi i kontratave për të kufizuar konkurrencën ose për të shmangur firma të caktuara për të marrë pjesë është e ndaluar nga LPP-ja 37. 114. Rekomandim: numri i firmave që do të ftohen në bazë të procedurës së kufizuar nuk duhet të kufizohet në gjashtë. Procedura e kufizuar duhet të përdoret si një mënyrë efikasve për të identifikuar të gjitha palët e kualifikuara, të cilat pastaj duhet të ftohen për tender në një fazë të mëvonshme. Njoftimi i kontratës 115. LPP-ja38 specifikon se autoriteti kontraktues në rastin e aktiviteteve të prokurimit që do të prokurohen nëpërmjet (i) procedurës së hapur (ii) procedurës së kufizuar dhe (iii) procedurës me negocim me shpallje të njoftimit të kontratës, do të përgatisë dhe publikojë njoftimin e kontratës. LPP-ja përjashton nga njoftimi procedurat e mëposhtme: (i) Procedura me negocim pa shpallje të njoftimit të kontratës; (ii) procedura për kuotimin e çmimeve; (iii) procedurat për kontrata me vlerë minimale. 116. Publikimi i njoftimeve siguron kohë të mjaftueshme, në përputhje me metodën, natyrën dhe kompleksitetin e prokurimit, për tenderuesit e mundshëm për të marrë dokumentet e tenderit dhe për t'iu përgjigjur njoftimit. LPP-ja39 parashikon publikimin e një Njoftimi Paraprak "për 12 muajt e ardhshëm, kur autoriteti kontraktues pret dhënien e një kontrate të vlerësuar në shumën 500.000 Euro". Njoftimet e prokurimit dhe të dhënies së kontratës publikohen në faqen e internetit të KRRPP-së dhe në Regjistrin elektronik të Prokurimit Publik. Njoftimi i dhënies së kontratës 40 publikohet për kontratat e dhëna përmes procedurës së hapur dhe të kufizuar, procedurave të negociuara dhe procedurave të kuotimit të çmimeve brenda dy ditëve pas dhënies së kontratës së tillë. LPP-ja 41 përcakton afatin e duhur për përgatitjen dhe dorëzimin e tenderëve si dhe parashikon në mënyrë të qartë afate të tilla për çdo metodë të prokurimit. Si një përjashtim nga                                                              37 LPP, Neni 16, Pika 4 shprehet: “Autoriteti kontraktues nuk do të zgjedh ose përdor metodën e vlerësimit me qëllim të zvogëlimit të vlerës së kontratës për furnizim nën kufirin e caktuar në Nenin 19 të këtij ligji; dhe asnjë autoritet kontraktues, nuk do të ndajë kërkesën për prokurim për një sasi të caktuar të produkteve me qëllim të zvogëlimit të vlerës së kontratës për furnizim nën kufirin e caktuar në Nenin 19 të këtij ligji..� 38 LPP. Neni 40 “Njoftimi i Kontratës.� 39 LPP. Neni 39 “Njoftimi Paraprak�. 40 LPP. Neni 41 “Njoftimi mbi Dhënien e Kontratës�. 41 LPP. Neni 44 “Rregullat e Përgjithshme për Caktimin e Afateve Kohore për pranimin e Tenderëve ose Kërkesave për Pjesëmarrje ________________________________________________________________________ 25 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ dispozitat e mësipërme, LPP-ja42 përshkruan rregulla të veçanta për vendosjen e një kufiri kohor për pranimin e tenderëve për një kontratë publike të përfshirë nga një njoftim paraprak që redukton afatet kohore në mënyrë të konsiderueshme, si dhe parashikon rregulla të posaçme që lejojnë shkurtimin e kohës në rastet e urgjencës, pazbatueshmërisë dhe rastet nuk i atribuohen autoritetit kontraktues 117. Neni 13 i LPP-së kërkon që autoritetet kontraktuese të nxjerrin dokumentet e tenderit në gjuhën shqipe dhe serbe si dhe në anglisht, nëse vendoset kështu nga autoriteti kontraktues. Për kontrata me vlerë të madhe, autoritetet kontraktuese mund t’i përgatisin dhe t’i nxjerrin dokumentet e prokurimit në tri gjuhë dhe operatorët ekonomikë mund të dorëzojnë tenderin në këto tri gjuhë. Megjithatë, LPP/ose rregulloret nuk specifikojnë gjuhën e kontratës. Rekomandim: Kuadri ligjor duhet të qartësojë gjuhën në të cilën do të nënshkruhet kontrata. Si një çështje e praktikës së mirë dhe për të shmangur mospërputhjet dhe keqinterpretimin, kontrata të nënshkruhet në gjuhën e tenderuesit. Rregullat e pjesëmarrjes 118. Parimi i mosdiskriminimit në prokurimet publike është përcaktuar në nenin 7 të LPP-së për të garantuar trajtim të barabartë të të gjithë operatorëve ekonomikë. LPP-ja43 më tej përcakton se të gjitha kriteret e kualifikimit dhe vlerësimit si dhe dokumentet/informacioni i kërkuar për pranueshmërinë e kualifikimit të shpallen në njoftimin e kontratës dhe të plota në dosjen e tenderit. Për këtë qëllim, kushtet për pjesëmarrje janë parashikuar në LPP44 dhe këto kërkesa klasifikohen në katër kategori të gjera. Ato janë përkatësisht: (i) kërkesat e pranueshmërisë (Neni 65); ii) përshtatshmëria profesionale (Neni 66); (iii) gjendja ekonomike dhe financiare (Neni 68); dhe (iv) aftësia teknike dhe profesionale (Neni 69), të cilat janë në përputhje me praktikën ndërkombëtare të prokurimit. 119. Për sa i përket kritereve të pranueshmërisë, LPP-ja45 specifikon kushtet e shumta që e bëjnë një operator ekonomik të papërshtatshëm për pjesëmarrje. Neni 64 kërkon që kandidati ose tenderuesi duhet të paraqesë një letër përfaqësimi (Deklaratë nën betim) që konfirmon se ai nuk konsiderohet i papërshtatshëm në bazë të kushteve të renditura në nenin 65. Veçanërisht, në nenin 65 mungon përjashtimi i bërë nga një vendim i OSHP-së në përputhje me nenin 99 të LPP-së që i jep fuqi OSHP-në për të përjashtuar nga prokurimi i ardhshëm një tenderues ose kandidat që ka paraqitur informacione të rreme dhe të falsifikuara në tenderët e mëparshme.                                                              42 LPP. Neni 45, Cl.1 “Rregullat e posaçme për përcaktimin e afatit kohor për pranimin e tenderëve të një kontrate publike të përfshirë nga një njoftim paraprak 43 LPP, Neni 51 “Njoftimi i Kritereve të Përzgjedhjes�, dhe 53 “Sigurimi i informatave shtese për kandidatët dhe tenderuesit�. 44 LPP. Neni 64: “Një kandidat ose tenderues do të dëshmoj me certifikatë, vërtetim apo dëshmi të tjera të mjaftueshme të kërkuara në mënyrë të arsyeshme nga Autoriteti Kontraktues që: (i) arsyet për mos-kualifikim sipas nenit 65 të këtij ligji nuk zbatohen; (ii) të verifikojë përshtatshmërinë e tij profesionale, siç kërkohet nga Autoriteti Kontraktues sipas nenit 66 të këtij ligji; (iii) i plotësojnë kriteret e kërkuara nga Autoriteti Kontraktues sipas nenit 68-71 të këtij ligji.� 45 Po aty. Neni 65 “Pranueshmëria e Kandidatëve ose Tenderuesve.� ________________________________________________________________________ 26 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ 120. LPP-ja nuk përfshin rregulla të veçanta për pjesëmarrjen e subjekteve në pronësi të qeverisë. Kjo pengesë e LPP-së duhet të trajtohet si pjesëmarrje e tyre në një fushë loje në të njëjtin nivel si kompanitë e sektorit privat pa caktuar rregulla të veçanta që mund të shtrembërojë konkurrencën. Është raportuar se në praktikë subjekte në pronësi të qeverisë mund të marrin pjesë si çdo operator tjetër ekonomik në tenderët e organizuar nga autoritetet kontraktuese me përjashtim të tenderëve të organizuar nga autoritetet që zotërojnë këto subjekte, rast i cili mund të konsiderohet si prokurim i brendshëm. LPP-ja, Neni 65 përmend dy situata të konfliktit të interesit përkatësisht: "nëse tenderuesi përfshinë ndonjë pjesëtar të personelit të tij: (i) ka qenë pjesëmarrës në përgatitjen e njoftimit të kontratës ose dosjes së tenderit, ose në përgatitjen e ndonjë pjese të tyre, dhe (ii) ka pranuar ndihmë për përgatitjen e tenderit ose kërkesës për pjesëmarrje nga një person ose ndërmarrje që ka marrë pjesë në përgatitjen e njoftimit të kontratës ose dosjes së tenderit ose të ndonjë pjese të këtyre të fundit", kjo përbën bazën për mos- pranueshmërinë e tenderuesve. Megjithatë, duhet të sqarohet se situata të tjera të përcaktuara në Ligjin për Parandalimin e Konfliktit të Interesit në Ushtrimin e Funksionit Publik mund të shkaktojnë mospranueshmërinë e operatorëve ekonomikë. Për shembull: marrëdhëniet e një operatori ekonomik me një pjesëtar të personelit të qeverisë, etj. 121. Rekomandim: (i) Për qëllime të përputhshmërisë, dispozitat e këtij ligji mund t'i referohen Ligjit për Parandalimin e Konfliktit të Interesit në Ushtrimin e Funksionit Publik; (ii) LPP-ja duhet të përfshijë skualifikim in si një kusht për përjashtimin; (iii) LPP-ja duhet të përcaktojë parimet kryesore për skualifikim in duke përfshirë specifikimin e kërkesave të procesit, duke renditur kushtet për skualifikim, përcaktimin e përshtatshmërisë së procesit të rregullt ligjor, vendosjen e dispozitave imponuese të transparencës së sistemit të skualifikim it, dhe (iv) është e këshillueshme që LPP-ja të parashikojë rregulla të veçanta për pjesëmarrjen e subjekteve në pronësi të qeverisë. Dokumentacioni i tenderit dhe specifikimet teknike 122. LPP-ja46 përcakton se dosja e tenderit duhet të hartohet për të gjitha metodat e prokurimit, përveç kontratave me vlerë minimale. Përveç kësaj, LPP-ja47 detyron që dosja e tenderit duhet të jetë gati për t’u dhënë në kohën e publikimit të njoftimit të kontratës. Për më tepër, dosja e tenderit duhet t’i jepet pa pagesë operatorëve ekonomikë të interesuar. "Një tarifë mund të vendoset kur kostoja e riprodhimit të dokumenteve është e shtrenjtë dhe kjo përfshin një numër të madh printimesh teknike" dhe në asnjë rast pagesa nuk duhet të tejkalojë koston e prodhimit të dokumenteve48. Duke kontrolluar një kampiontë 20 njoftimeve tenderi (botuar së fundmi në faqen e internetit të KRRPP-së), u vërejt se në shumicën e rasteve (d.m.th, për 18 kontrata, ose 90% e tyre) dosja e tenderit ishte dhënë pa ndonjë pagesë, ndërsa në pak kontrata (2 raste, ose 10%) autoriteti kontraktues kishte vënë një tarifë (10 Euro) për marrjen e dosjes së tenderit nga operatorët ekonomikë, që është një shumë e arsyeshme.                                                              46 LPP, Neni 27 “Dosja e Tederit.� 47 LPP, Neni 27(4). 48 LPP, Neni 48 “Dorëzimi i Dosjes së Tenderit.� ________________________________________________________________________ 27 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ 123. Në lidhje me specifikimet teknike, LPP-ja 49 parashikon neutralitetin dhe mungesën e anshmërisë ndaj një ose me shumë operatorësh ekonomikë dhe përmendjen e ndonjë shenje të veçantë përveçse në raste të jashtëzakonshme, kur autoriteti kontraktues mund të vendosë që është e pamundur që të realizohet një përshkrim i lëndës së kontratës në mënyrë mjaftueshmërisht të saktë, me kusht që, çfarëdo referimi i tillë të shoqërohet me fjalët “ose ekuivalent�. 124. Dorëzimi dhe hapja e ofertave. Përveç dorëzimit elektronik të ofertave që është përmendur në rregullore, LPP-ja dhe/ose Rregullorja nuk përcaktojnë shprehimisht metodat për dorëzimin e ofertave të tilla si: personalisht, me postë, korrier, etj. Për më tepër, i LPP-ja50 përcakton se ofertat hapen publikisht dhe hapja bëhet menjëherë pas skadimit të afatit për dorëzimin e ofertave. Ofertat e vonuara nuk hapen dhe kthehen menjëherë të pahapura. Edhe pse Nenet 79 dhe 55 (3) të LPP-së e udhëzojnë autoritetin kontraktues që të sigurojë integritetin dhe konfidencialitetin e ofertave dhe të të gjitha informacioneve të dhëna nga operatorët ekonomikë pas dorëzimit, Ligji nuk shprehet për ruajtjen fizike të ofertave pas dorëzimit. 125. Që një procedurë e hapur ose e kufizuar të jetë e pranueshme, LPP-ja51 specifikon se duhet të jenë së paku 2 oferta përgjegjëse apo, kur është rasti, kërkesa për pjesëmarrje, përndryshe autoriteti kontraktues do të duhet të anulojë procesin e tenderimit. Megjithatë, Neni 32 (5) të LPP-së i jep autoritetit kontraktues kompetencën që ta anulojë këtë kërkesë në kushte të veçanta dhe të njoftojë KRRPP-në brenda dy ditëve nga dita e vendimit për anulimin e kërkesës. 126. LPP-ja specifikon se hapja publike mund të ndiqet nga përfaqësuesit e tenderuesve, të cilët dëshirojnë të marrin pjesë. Në rastin e tenderëve me dy-pjesë (që Rregullorja i referohet si "procesi me dy zarfe" që përdoret për shërbimet e konsulencës), LPP-ja specifikon se propozimi teknik është i pari që hapet publikisht. Në fund të vlerësimit teknik, propozimet financiare hapen në të njëjtën mënyrë në përputhje me kërkesat e përcaktuara nga LPP-ja për hapjen e ofertave. 127. Rekomandim: LPP-ja dhe/ose rregulloret zbatuese duhet të specifikojnë që autoriteti kontraktues ruan në mënyrë të sigurt ofertat pas dorëzimit të tyre. Vlerësimi i ofertave dhe kriteret për dhënien e kontratës 128. LPP përcakton se ofertat duhet të vlerësohen në përputhje me kriteret dhe metodologjinë e publikuar në dosjen e tenderit. LPP-ja52 parashikon më tej kriteret, mbi bazën e të cilave shpallet kontrata fituese e prokurimit. LPP-ja i përcakton dy kriteret e dhënies së kontratës me emër: (i) oferta përgjegjëse me çmimin më të ulët; dhe/ose (ii) oferta ekonomikisht më e favorshme. Në rastin e ofertws ekonomikisht më të favorshëm, autoriteti kontraktues duhet të përcaktojë kriteret që do të përdoren për vlerësimin dhe peshën e caktuar për secilin prej tyre. LPP-ja53 përcakton se, në një masë të realizueshme, autoritetet kontraktuese duhet të specifikojnë çdo kriter në mënyrë objektive dhe të                                                              49 LPP, Neni 28 “Specifikimet Teknike.� 50 LPP, Neni 58 “Hapja e Tenderëve�. 51 LPP, Neni 32 “Rregulla te Përgjithshme� 52 Po aty. Neni 60 “Kriteret për Dhënien e Kontratës.�  53 Po aty. Neni 52 “Njoftimi i Kritereve te Përzgjedhjes.� ________________________________________________________________________ 28 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ llogaritshme. Zgjedhja mes dy kritereve të shpalljes së fituesit i është dhënë autoritetit kontraktues. Ndërkohë, në rastin e dhënies së kontratës në bazë të tenderit të përgjegjshëm me çmim më të ulët, mënyra në të cilën kjo zbatohet është e qartë, pasi çmimi është kriteri i vetëm, në rastin e dhënies bazuar në tenderin ekonomikisht më të favorshëm, zbatimi kombinon kriteret e lidhura çmimin dhe jo-çmim për të arritur në "blerjen më të mirë" 54 (vlera më ekonomike). Sipas reagimeve nga autoritetet kontraktuese, ekziston një mëdyshje e përgjithshme për të përdorur tenderin ekonomikisht më të favorshëm duke pasur frikë se mos akuzohen për ushtrimin e diskrecionit. 129. Në lidhje me aplikimin e zbritjeve, Neni 58 i LPP-së e kufizon leximin e informacionit në hapjen e tenderëve vetëm në (i) emrin dhe vendin e operatorit ekonomik që ka dorëzuar tenderin, dhe (ii) çmimin e tenderit. Mungesa e dispozitës në LPP mund të interpretohet vetëm për të nënkuptuar se zbritjet nuk do të merren parasysh dhe nëse ofrohen nga tenderët, autoritetet kontraktuese nuk janë të detyruar të marrin parasysh zbritjet e ofruara. Në këtë aspekt, Udhëzimi Administrativ Nr. 1 i nxjerrë më 11 Mars 2011 është mjaft instruktues. KRRPP-ja këshillon se "zyrtari i prokurimit nuk është i detyruar dhe nuk i kërkohet të lexojë zbritjet e ofruar nga tenderuesi në ofertën përkatëse". Një praktikë e tillë siç këshillohet në Udhëzim u mohon autoriteteve kontraktuese të drejtën për të përfituar nga ulje që do të ndihmonin në realizimin e kursimeve në prokurimet publike. 130. Përveç kësaj, LPP 55 ndalon komunikimin, diskutimet apo negociatat me operatorët ekonomikë me përjashtim të Neneve 34 dhe 35, që rregullojnë procedurat e negociuara (me ose pa shpallje paraprake). Megjithatë, ekipi i misionit të Bankës mësoi nga tenderuesit e mundshëm që autoritetet kontraktuese mund të sqarojnë ofertën e një tenderuesi në një takim ballë për ballë. 131. Rekomandim: (i) Uljet duhet të lejohen dhe të pranohen nga autoritetet kontraktuese dhe në dokumentet e tenderit duhet të përfshihet një dispozitë për këtë qëllim. Që një zbritje të merret parasysh për vlerësim, ajo duhet të lexohet në hapjen e tenderit. (ii) Takimi ballë për ballë me ofertuesit gjatë vlerësimit të ofertës duhet të ndërpritet, pasi kjo mund të hapë dyert për korrupsion. Çdo sqarim gjatë fazës së vlerësimit të ofertës do të bëhet vetëm me shkrim. Nënshkrimi i kontratës 132. Në bazë të Nenit 26 të LPP-së Zyrtari i Prokurimit është personi i vetëm i autorizuar që të lidhë ose të nënshkruajë një kontratë të prokurimit publik në emër të Autoritetit Kontraktues. Megjithatë, për kontratat me vlerë të madhe, (e cila sipas Nenit 19, është më shumë se ose e barabartë me 125.000 Euro dhe 500.000 Euro për mallrat/shërbimet dhe punët, respektivisht) Zyrtari Kryesor Administrativ (ZKA) dhe ministri nënshkruajnë kontratën përveç zyrtarit të prokurimit për ta bërë atë të zbatueshme . Normalisht, një kontratë nuk mund të nënshkruhet para se të kalojnë 10 ditë pasi të jetë botuar njoftimi i dhënies së kontratës.                                                              54 Udhëzimet e Funksionimit, Neni 25.8. 55 Po aty. Neni 59, Pika 5 “Ekzaminimi, Vlerësimi dhe Krahasimi i Tenderëve.� ________________________________________________________________________ 29 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ Prokurimi elektronik qeveritar (e-GP) 133. LPP-ja i referohet Nenit 129 të përdorimit vullnetar të prokurimit elektronik, por nuk ka progres në këtë drejtim dhe Kosova së shpejti do ta fillojë këtë iniciativë. Nuk është e qartë se cila do të jetë agjencia përgjegjëse në qeveri për të nxjerrë rregullat mbi prokurimin elektronik, megjithëse agjencia do të ketë nevojë që të koordinojë me KRRPP-në. Sipas projektit të financuar Banka "Projekti për Modernizimin e Sektorit Publik" ekziston një komponent për krijimin e prokurimit elektronik. Futja e prokurimit elektronik qeveritar duhet të konsiderohet si një mjet i madh për forcimin e transparencës dhe efikasitetit të sistemit të prokurimit publik të Kosovës. Për këtë qëllim, prokurimi elektronik qeveritar nuk duhet të konsiderohet si një sistem i thjeshtë i IT-së, por si një temë gjithëpërfshirëse e programit në raport me disa faktorë kyç të suksesit, të tillë si: kapacitetet udhëheqëse & menaxhuese të qeverisë, politikat dhe legjislacioni i prokurimit, aktivizimi i blerësve dhe furnizuesve si dhe standardet dhe infrastruktura. Hapat e mëposhtëm sugjerohen për të sjellë zbatimin e prokurimit elektronik në Kosovë në rrugën e duhur: Vlerësimi i gatishmërisë për prokurimin elektronik 134. Grupi Shumëpalësh i Bankës Botërore për Zhvillimin e Prokurimit Elektronik ka zhvilluar një metodologji për vlerësimin e gatishmërisë që merr parasysh faktorët kritikë të zbatimit të suksesshëm të prokurimit elektronik. Bazuar në këtë metodologji duhet kryer një vlerësim për të krijuar një bazë për zbatimin e ardhshëm të prokurimit elektronik (e-GP). Vlerësimi duhet të trajtojë çështje të tilla si ajo se kush e udhëheq agjendën e prokurimit publik në Kosovë, a janë miratuar politikat e nevojshme të prokurimit dhe legjislacionit, cili është niveli përkatës i vetëdijes dhe i kapacitetit ndërmjet agjencive kontraktuese dhe operatorëve ekonomikë, a është e pranueshme lidhja dhe infrastruktura aktuale e Internetit, dhe në çfarë mase përdoren tashmë mjetet elektronike në kontekstin e prokurimit publik. Vlerësimi mund të bëhet nga një konsulent individual me përvojë ndërkombëtare dhe nuk duhet të marrë më shumë se 3 javë kohë, duke përfshirë studimin në zyrë dhe intervistat në terren me aktorët relevantë. Rezultati i vlerësimit është një raport mbi gatishmërinë për prokurimin elektronik që do të sigurojë bazën për veprimet e mëtejshme që kërkohen si pjesë e strategjisë së prokurimit elektronik (e-GP). Hartimi i strategjisë së prokurimit elektronik 135. Bazuar në gjetjet e Vlerësimit të Gatishmërisë për Prokurimin Elektronik duhet të hartohet një strategji e prokurimit publik për pesë vitet e ardhshme duke përfshirë edhe një plan veprimi me role, përgjegjësi, afate dhe vlerësime të kostos të përcaktuara qartë. Kjo detyrë nuk duhet të marrë më shumë kohë se një maksimum prej 4 javësh dhe mund të kombinohet me Vlerësimin e Gatishmërisë për Prokurimin Elektronik. Pjesë e strategjisë mund të jetë një listë e kërkesave funksionale të sistemit të prokurimit elektronik (p.sh. për të filluar me tenderimin elektronik).Strategjia mund të konsiderohet si udhërrëfyese për zbatimin e prokurimit elektronik dhe duhet të miratohet zyrtarisht nga qeveria e Kosovës. Për këtë qëllim, organizimi i një seminari me aktorët e prokurimit publik për të paraqitur dhe diskutuar strategjinë e prokurimit elektronik mund të ________________________________________________________________________ 30 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ ndihmojnë në ngritjen e vetëdijes dhe në arritjen e marrëveshjes kolektive me lidhje me agjendën e prokurimit elektronik në Kosovë. Zbatimi gradual i programit të prokurimit elektronik 136. Pasi strategjia e prokurimit elektronik të miratohet nga qeveria (ndoshta në formatin e një vendimi apo udhëzimi të qeverisë) dhe pasi të jetë identifikuar një agjenci e fortë udhëheqëse (në mënyrë tipike autoriteti i prokurimit) dhe të jenë dhënë burimet e nevojshme, atëherë programi i prokurimit elektronik duhet të zbatohet gradualisht duke ndjekur veprimet e sugjeruara në strategjinë e prokurimit elektronik. Për këtë qëllim mund të punësohet një firmë, e cila, në bazë të kërkesave funksionale të përcaktuara në strategjinë e prokurimit elektronik (ose, ndryshe, sipas një detyre të veçantë), zhvillon versionin e parë të sistemit të prokurimit elektronik. Pas pilotimit dhe përhapjes së këtij versioni të sistemit elektronik për përdorim tek agjencitë kontraktuese dhe furnizuesit privatë, atëherë mund të projektohen dhe të zbatohen gradualisht tipare të reja funksionale në përputhje me strategjinë e sugjeruar të prokurimit elektronik (e-GP). Statistikat e prokurimit të realizuara me anë të metodës së prokurimit 137. Procedurat e hapura: Këto procedura duket se kanë një prirje në rënie në prokurimin publik të Kosovës. Nëse gjatë vitit 2008 këto procedura zunë 77,4% (ose 639.7 milion Euro, nga 823.48 milion Euro të kontraktuara gjithsej gjatë atij viti), kjo u rrit në 84.85 për qind në vitin 2009 (ose 660.3 milion Euro, nga gjithsej 778.15 milionë Euro të kontraktuara në atë vit), në vitin 2010 pesha e kësaj metode u ul në 36.1% (ose 412.03 milionë Euro (duke marrë parasysh kontratën për ndërtimin e autostradës Morinë- Merdare me vlerë 659.8 milionë Euro, e cila është prokuruar me procedura të negociuara), nga 1,141.88 milionë Euro të kontraktuara gjithsej për këtë vit). 138. Procedurat e negociuara pas publikimit të njoftimit të kontratës: Këto procedura janë përdorur në mënyrë të konsiderueshme gjatë vitit 2010, duke rritur peshën e përgjithshme për këto procedura, kryesisht për shkak të kontratës për ndërtimin e autostradës Morinë-Merdare (659.8 milion Euro). Në vitin 2010 u kontraktuan rreth 58,64 për qind (ose 669.6 milionë Euro) të totalit vjetor të kontraktuar duke përdorur këtë metodë. Gjatë vitit 2008 këto procedura zunë 3.79% (31.3 milionë Euro nga totali i kontraktuar për këtë vit), ndërsa gjatë vitit 2009, kjo peshë u ul në 0.39% (3.03 milionë Euro ose totali për këtë vit). 139. Procedurat me negocim pa shpalljen e njoftimit të kontratës: përdorimi i kësaj metode ka pasuar tendenca rënie gjatë tri viteve të fundit, për shembull, në vitin 2008 këto procedura përbënë 16.07% (ose 132.85 milionë Euro të totalit vjetor), krahasuar me vitin 2009, ku pesha u reduktua në 10.8% (ose 84.23 milionë Euro të totalit vjetor të kontraktuar) dhe në vitin 2010 kjo metodë zuri vetëm 2,96% (ose 33.84 milionë Euro të totalit vjetor). 140. Procedura të tjera prokurimi: Gjatë tre viteve të fundit nuk janë përdorur procedura të kufizuara. Përdorimi i konkursit të projektimit u rrit nga 0.1 për qind në 2008 (0.85 milionë Euro) në 0.22% në vitin 2009 (1.69 milionë Euro), ndërsa në vitin 2010 u ul përsëri në 0.09% (1 milionë Euro të totalit vjetor). Metoda e kuotimit të çmimeve shënoi një rritje në vitin 2009 e regjistruar si 3.22% (25.1 milionë Euro) ________________________________________________________________________ 31 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ krahasuar me 2.22% (18.3 milionë Euro) në vitin 2008; mirëpo në vitin 2010 përdorimi i kësaj metode u ul në 1.96% (ose 22.4 milionë Euro nga totali për këtë vit). Përdorimi i procedurave për kontratë me vlerë minimale është regjistruar si 0.43% (3.5 milionë Euro) në vitin 2008, është rritur lehtësisht gjatë vitit 2009 në 0.49% (3.8 milionë Euro), megjithatë u ul në 2010 në 0.26 për qind (2.9 milionë Euro të totalit vjetor të kontraktuar). Statistikat e prokurimit të realizuar sipas llojit të kontratave 141. Punimet civile mbetet kategoria më e rëndësishme në strukturën e prokurimit publik të Kosovës, duke marrë peshën më të madhe në shpenzimet publike. Gjatë vitit 2010 kontratat e punës zunë 75,4% (860.9 milionë Euro nga 1,141.88 milionë Euro të investimeve në total për këtë vit, duke përfshirë edhe kontratën për ndërtimin e autostradës Morinë-Merdare, 659.8 milionë Euro), e cila shënon një rritje krahasuar me 54.6 për qind në vitin 2009 (424.13 milionë Euro të totalit të investimeve vjetore) dhe me 54 për qind në vitin 2008 (446.41 milionë Euro të investimeve vjetore). 142. Mallrat/furnizime janë kategoria e dytë më e madhe e investimeve publike. Për vitin 2010 ato llogariten 19.23 për qind e investimeve të përgjithshme vjetore (220.3 milionë Euro), e cila është një rënie krahasuar me nivelin e 37.2 për qind të vitit 2009 (289.4 milionë Euro) dhe me 40.5 për qind të shënuar në vitin 2008 (334.9 milionë Euro të investimeve vjetore). 143. Kontratat e shërbimeve, duke përfshirë edhe kontratat e shërbimeve të konsulencës shënuan një nivel prej 5.2 për qind për vitin 2010 (59.6 milionë Euro të totalit vjetor të kontraktuar) krahasuar me 8 për qind gjatë vitit 2009 (62.3 milionë Euro) dhe 5.4% për vitin 2008 (44.24 milionë Euro). 144. Kontratat e konkurseve të projektimit ishin të kategorisë më të ulët në investimet e përgjithshme në sektorin publik. Për vitin 2010 kjo kategori zuri 0.09% (1.1 milion Euro), krahasuar me 0.2 për qind në vitin 2009 (1.67 milion Euro) dhe 0.1% për vitin 2008 (0.85 milion Euro). Statistikat e shqyrtimit të ankesave të prokurimit nga ana e OSHP-së 145. Gjatë vitit 2010, janë paraqitur 585 ankesa pranë OSHP-së nga operatorët ekonomikë (430) dhe Autoriteteve Kontraktuese (155), të cilat kundërshtonin vendimet e Autoritetit Kontraktues për dhënien e kontratës dhe të Agjencisë së Prokurimit Publik (APP). Nga 430 ankesa të paraqitura nga operatorët ekonomikë, (i) OSHP shqyrtoi 331 ankesa të bëra nga operatorët ekonomikë, të cilat plotësonin kërkesat ligjore për shqyrtim, në përputhje me Nenet 105, 106, dhe 113 të LPP-së; (ii) paneli shqyrtues mori në shqyrtim 185 ankesa dhe miratoi vendimin e autoriteteve kontraktuese; (iii) Në 84 raste, paneli shqyrtues mori vendim për rivlerësim të ofertave, për shkak të vlerësimit të pasaktë nga komisionet e vlerësimit, dhe për shkak të shkeljeve të caktuara të LPP-së dhe të rregullave të prokurimit publik gjatë procedurës së vlerësimit të ofertës; (iv) Në 62 raste, paneli shqyrtues ka vendosur për anulimin e aktivitetit të prokurimit (ri-tenderimit), për shkak të shkeljeve të caktuara të dispozitave të këtij ligji, parregullsive në dosjen e tenderit apo realizimit të pasaktë të procedurave të prokurimit; (v) 87 ankesa janë refuzuar për shkak të mosdorëzimit të ankesës brenda afatit ligjor në përputhje me Nenet ________________________________________________________________________ 32 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ 106.4 dhe 113.1 të LPP-së; dhe (vi) 12 ankesa të parashtruara u tërhoqën nga operatorët ekonomikë ankues, para se të merreshin në shqyrtim nga paneli shqyrtues. 146. Sipas të LPP-së së mëparshme (që hyri në fuqi në Dhjetor 2010), autoritetet kontraktuese të kënaqur me vendimet e marra nga APP (paraardhësi i AQP-së), i paraqitën kërkesat edhe pranë OSHP-së për rishikimin e vendimeve të APP-së në lidhje me ndalimin e zbatimit të procedurave të negociuara pa publikimin e njoftimit të kontratës ose revokimin e Nenit 30 A. 4 të LPP-së. Siç u përmend më sipër, OSHP-ja shqyrtoi një total prej 155 kërkesash të autoriteteve kontraktuese: -- (i) 42 kërkesa të dorëzuara nga autoritetet kontraktuese tek OSHP-ja kishin të bënin me kërkesën për revokimin e nenit 30 A. 4 -- nga këto, 33 kërkesa u miratuan ndërsa 9 u refuzuan; (ii) 95 kërkesa kishin të bënin me lejimin e zbatimit të procedurës së negociuar pa publikimin e njoftimit të kontratës -- prej këtyre, 72 kërkesa janë miratuar, dhe 23 janë refuzuar; (iii) nga 155 kërkesa për rishikimin e vendimeve të APP-së, 105 u miratuan nga OSHP-ja dhe 32 u refuzuan nga OSHP-ja. 147. Nga totali prej 430 ankesash, në Gjykatën Supreme të Republikës së Kosovës u ngritën 14 padi nga ana e operatorëve ekonomikë ankues që nuk ishin të kënaqur me vendimet e OSHP-së. Në lidhje me të gjitha vendimet e paneleve shqyrtuese, kundër të cilave ishin ngritur padi në Gjykatën Supreme të Kosovës, OSHP-ja nuk është njoftuar nga ana e Gjykatës Supreme të Kosovës në lidhje me rezultatet e shqyrtimit të vendimeve të kundërshtuara nga operatorët ekonomikë paditës, që do të thotë se vendimi është dhënë në favor të palës paditëse, ose të OSHP-së. Raporti vjetor i përgatitur nga OSHP-ja nuk përfshin analiza mbi subjektin e ankesave. Ky informacion, në qoftë se mblidhet, do të ndihmojë në identifikimin e fushave të prokurimit që janë subjekt i numrit më të madh të ankesave dhe trajtimin e tyre në mënyrë që të modernizohet sistemi i prokurimit publik. 148. Nga statistikat e mësipërme del e qartë se OSHP-ja mund të përballet me shumë më pak ankesa në bazë të ligjit të ri me transformimin e APP-së në një agjenci të prokurimit të centralizuar (AQP). Kjo do t’i sigurojë OSHP-së më shumë kohë për të rritur performancën e saj. Nga ana tjetër, është e qartë që autoritetet kontraktuese duhet të monitorohen në mënyrë që LPP-ja të zbatohet. Zbatimi dhe menaxhimi i kontratës 149. LPP-ja shpreh qartë nevojën e menaxhimit të kontratave nga autoritetet kontraktuese. Neni 81 i LPP-së i kërkon autoriteteve kontraktuese a) të hartojnë një plan të menaxhimit të kontratave, i cili duhet të pranohet nga të dy palët në kontratë dhe b) të krijojnë procedura për inspektimet e mallrave dhe punëve, urdhrave të ndryshimeve/ndryshimet, dorëzimin dhe sigurimin. 150. Kushtet e përgjithshme të kontratës përfshijnë dispozita të detajuara për menaxhimin e kontratës dhe këto dispozita duhet të jenë në përputhje me praktikën ndërkombëtare. Megjithatë, cilësia e punimeve në praktikë është e dobët. Nuk ka asnjë institucion në vend që është përgjegjës për sigurimin e cilësisë dhe standardeve të materialeve të ndërtimit dhe, në këtë mënyrë, mallrat dhe/ose materiale që vijnë në vend nuk mund të testohen për sigurimin e cilësisë. Mungesa e mbikëqyrjes së cilësisë së mallrave që hyjnë në vend, mund të çojë në importimin me lehtësi në vend të mallrave ________________________________________________________________________ 33 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ me cilësi të ulët, gjë e cila mund të rrisë rrezikun e dështimit të ndërtimeve dhe të infrastrukturës. Në vend ka shumë pak laboratorë të aftë për të kryer analizat e materialeve të ndërtimit. Normalisht, autoritetet kontraktuese nga e gjithë Kosova i dërgojnë mostrat për testimin e tyre në Universitetin e Prishtinës. Nuk është e qartë nëse të gjitha autoritetet kontraktuese kërkojnë dhe kryejnë testet e sigurimit të cilësisë apo jo. Gjithashtu, duket se kontraktuesit lokalë nuk kanë laboratorët e tyre të testimit. Sektori privat nuk ka hyrë ende në biznesin e sigurimit të testimit të cilësisë dhe të inspektimit. 151. Kontraktuesit e takuar e informuan ekipin e Bankës se pagesat përfundimtare pas marrjes në dorëzim të projekteve zakonisht vonohen. Në disa raste, në fund të vitit fiskal, pagesat bëhen për projekte që nuk janë përfunduar ende, në mënyrë që të mos humbasin paratë e caktuara për këtë projekt. Qeveria (MF) nuk paguan kompensimin për dëmet ndaj kontraktuesve për shkak të fajit të autoritetit kontraktues siç është vendosur nga Gjykata Supreme. Nëpunësit civilë të cilët kanë bërë mbikëqyrjen e kontratave nuk kanë përvojën e duhur në menaxhimin e kontratave, gjë e cila e rrit rrezikun e pagesave të tepërta dhe të vonesave. 152. Duket se Ministria e Financave nuk lejon lëshimin e letrave të kredisë (L/C) për operatorët ekonomikë, duke rritur riskun e nënshkrimit të kontratave nga ana e furnizuesve. Tenderuesit e huaj normalisht vlerësojnë rreziqet që ka pagesa në kohën e duhur, dhe pagesat nëpërmjet letrave të kredisë (L/C) vlerësohen se kanë rreziqe më të ulëta se pagesat direkte që kryhen kur dorëzohen mallrat. Këto rreziqe reflektohen zakonisht në çmimet e ofertave të ofertuesve. Mungesa e letrave të kreditit (L/C) normalisht çon në mospjesëmarrjen e tenderuesve të huaj apo çmime më të larta. Me siguri asnjë furnizues serioz i huaj nuk ndërmerr rrezikun e transportit të mallrave pa sigurimin e pagesës që ofron një letër krediti (L/C). 153. Rekomandim: (i) Qeveria duhet të hulumtojë nevojën për krijimin e një departamenti të standardizimit për të mbikëqyrur sigurimin e cilësisë së materialeve të ndërtimit që hyjnë në vend; (ii) Qeveria duhet të nxisë sektorin privat për të krijuar laboratorët e testimit për analizimin e materialeve të ndërtimit; (iii) autoritetet kontraktuese duhet të përfshijnë në të gjitha kontratat kërkesën për testimin dhe inspektimin e mallrave dhe punimeve në përputhje me standardet ndërkombëtare; (iv) KRRPP-ja duhet të përgatisë një manual për menaxhimin e kontratave, si dhe të koordinojë me IKAP-in për t’i siguruar trajnim personelit të interesuar të qeverisë si dhe sektorit privat për menaxhimin e kontratave; dhe (v) Ministria e Financave të shqyrtojë lejimin e nxjerrjes së letrave të kreditit ( L/C). Kapacitetet e sektorit privat 154. Mekanizmat e partneritetit mes sektorit publik dhe sektorit privat zhvillohen në mënyrë ad hoc. Sektorët më të përparuar të tillë si kompanitë e IT-së kanë bashkuar forcat me anë të një Shoqate dhe kanë rritur të realizojnë dhe të menaxhojnë një dialog me institucionet relevante qeveritare. Kosova ka Odën Ekonomike me 15,165 anëtarë të regjistruar, gjashtë zyra rajonale, si dhe tridhjetë shoqata profesionale. E themeluar në vitin 1962 nga Kuvendi i Kosovës, ajo është përfaqësuesja ligjore e interesave të komunitetit të biznesit në Kosovë. Oda Ekonomike e Kosovës është një organizatë jo- fitimprurëse, organizatë e pavarur, dhe financohet nga kuotat e anëtarësisë. Ajo kërkon të ________________________________________________________________________ 34 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ mbrojë dhe të përfaqësojë interesat e anëtarëve të saj, të japë këshilla për ngritjen fillestare të bizneseve, dhe të japë asistence profesionale për kompanitë anëtare, dhe në veçanti, të promovojë investimet dhe zhvillimin e ekonomisë së Kosovës. Oda Ekonomike e Kosovës nuk ka qenë në gjendje të ketë një partneritet kuptimplotë me Qeverinë. 155. Nuk ka as statistika të sakta për numrin e kontraktuesve lokalë dhe fushën e tyre dhe as informacione të sakta në lidhje me furnizuesit dhe konsulentët. Kjo e bën të vështirë për të kuptuar kapacitetin e sektorit privat. 156. Kompanitë e Kosovës kanë vështirësi në marrjen e financimeve. Si shembull, marrja e një garancie bankare kërkon të njëjtën shumë sa kolaterali dhe shpesh kërkohet që kompania të ketë një llogari në të njëjtën bankë që lëshon garancinë. Sektori i biznesit ankohet se shumica e tenderëve favorizojnë kompanitë ndërkombëtare, ndërkohë që institucionet qeveritare në përgjithësi vonojnë pagesat, të cilat ndonjëherë zgjasin deri në gjashtë muaj. 157. Rekomandim: Oda Ekonomike duhet të kryejë një analizë të anëtarëve të saj në lidhje me llojin e biznesit dhe specialitetin që ata kanë, në mënyrë që ata të mund të vlerësojnë kapacitetin e sektorit privat në fusha të caktuara, p.sh. në fushën e ndërtimi. KRRPP-ja të angazhohet në diskutime me odën ekonomike, si dhe me kontraktuesit, furnizuesit dhe këshilltarët për t’i dëgjuar ata për problemet që i kufizojnë ata nga konkurrimi në kontratat publike. D. Integriteti dhe transparenca e sistemit të prokurimit publik 158. Korrupsioni është i përhapur gjerësisht. Sipas Agjencisë Kosovare Kundër Korrupsionit "korrupsioni është ende i përhapur dhe përbën një problem serioz, i cili minon mirëfunksionimin e institucioneve si dhe ka një reflektim negativ në imazhin e vendit.� 56 Indeksi i Perceptimit të Korrupsionit i Transparency International (2010) e përcakton Kosovën si një nga vendet më të korruptuara duke e renditur ne vendin e 110- të nga 178 vendeve të vrojtuara (178 është më i korruptuari). Kjo e vë Kosovën në të njëjtin nivel me Beninin, Bolivinë, dhe Indonezinë, dhe më lart se çdo vend tjetër i ish- Jugosllavisë. Këto rezultate janë në përputhje me Treguesit Botërorë të Qeverisjes 57, dhe të Vendeve në Tranzicion58 të Freedom House. Kryeprokurori në detyrë i Misionit të Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë (EULEX) zbuloi në vitin e kaluar se shtatë ministra të qeverisë ishin nën hetim për korrupsion, 59 duke treguar në këtë mënyrë përhapjen e mëtejshme të korrupsionit në Kosovë. 159. Sektori privat e konsideron korrupsionin një pengesë e madhe për të bërë biznes. Sipas Vrojtimeve të IFC-së për Ndërmarrjet (2008), 73.4% e kompanive të vrojtuara të Kosovës e identifikuan korrupsionin si një pengesë të madhe për biznesin. Agjencia Anti-Korrupsion e Kosovës ka identifikuar prokurimin publik si fushën më                                                              56 Strategjia e Anti-Korrupsionit 2009-2011, Agjencia Anti-Korrupsion e Kosovës, fq. 4. 57 Treguesit Botërorë të Qeverisjes (2010) e rendisin Kosovën me një rezultat përqindje prej 31.6% më të ulët se çdo vend tjetër në Evropë dhe Azinë Qendrore, dhe pak më keq se mesatarja e vendeve Sub-Sahariane (32.1%). 58 Vendet në tranzicion, Freedom House, Ilir Deda, f. 286-287. Anketa gjeti ndër të tjera se "Korrupsioni mbeti një problem serioz në vitin 2009, i nxitur pjesërisht nga dominimi në rritje i qeverisë në ekonomi.� 59 Arrestimi për Korrupsion në Ministrinë e Shëndetsisë së Kosovës, Balkan Insights, 13 July 2010. ________________________________________________________________________ 35 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ vulnerabil ndaj korrupsioni në Kosovë, edhe pse "vetëm" dhjetë për qind e të intervistuarve në Vrojtimin e IFC-së për Ndërmarrjet janë regjistruar se kanë deklaruar që firma pritet të japë dhurata për të siguruar një kontratë qeveritare. Oda Ekonomike vëren se është diçka e zakonshme të paguhet rreth dhjetë për qind ryshfete për të siguruar një kontratë qeveritare. Kompanitë e huaja kanë tendencë t’i regjistrojnë ryshfetet si shpenzimet e marketingut, ndërkohë që nuk është gjë e zakonshme që të pajtohen sekserë për pagesën e ryshfetit. Megjithatë, thuhet se zyrtarët e korruptuar kanë përdorur kompanitë guaskë për të devijuar fondet qeveritare . 160. Sektori i energjisë elektrike vuan nga vjedhjet, nën-faturimi, si dhe gjykimi i ngadaltë i rasteve. Vlerësimi i Shpenzimet Publike të Kosovës 60 (PER) konstatoi se “në vitin 2009, 44 përqind e energjisë që hynte në rrjet ishte vjedhur ose ndryshe nuk paguhej për të", duke vënë në dukje se energjia e harxhuar nga 30.000 konsumatorë nuk faturohej ndërkohë që 14.000 të tjerë kanë lidhje të paligjshme. Ndërhyrjet në matësit e energjisë elektrike, norma të ulëta të pagimit te faturave, dhe korrupsioni i punonjësve janë probleme, gjithashtu. "Deri më tani, janë ngritur rreth 200 akuza kundër klientëve dhe mbi 50 kundër punonjësve. Gjithashtu, janë dhënë rreth 200 rekomandime për veprime disiplinore kundër personelit, duke përfshirë edhe shkarkimet.� 61 Korporata Energjetike e Kosovës (KEK) ka "rreth 11.800 raste të pazgjidhura të mospagesës së energjisë elektrike me një vlerë totale prej 38 milion Euro dhe rreth 8500 raste penale për vjedhjen e energjisë elektrike dhe vepra të tjera të lidhura.�62 161. Rekomandim: Kodi Penal duhet të ndryshohet për ta "bërë vjedhjen e energjisë vepër penale, së bashku me lidhjet e paligjshme, ndërhyrjet në matësin e energjisë elektrike, marrëveshjet e fshehta për të mashtruar të tretet nga punonjësit e KEK-ut�63, dhe duhet të merret parasysh krijimi i një gjykate të energjisë elektrike. 162. Prokurimi dhe pagesa për shërbime falas përbëjnë dy prej çështjeve të mëdha të integritetit në sektorin e shëndetësisë. Vlerësimi i Shpenzimeve Publike (PER) identifikon pesë rreziqet e qeverisjes. Së pari, një pjesë e madhe e parave që individët privatë përdorën për kujdesin shëndetësor në vitin 2008 "ka shumë gjasa të jetë shpenzuar për pagesat informale të personelit shëndetësor që punon në sektorin publik�64. Këtij konstatimi i është bërë jehonë në një studim të fundit nga Rrjeti Ballkanik për Gazetari Investigative65. Së dyti, vetëm 42% e tenderëve në vitin 2007 tërhoqi tre ose më shumë oferta. "Meqenëse nuk ka sistem të çmimeve referencë për prodhimet farmaceutike, Kosova mund të paguajë edhe më shumë se sa është e nevojshme për barnat farmaceutike që bazohen në ofertat shumëfishe"66. Së treti, është shpenzuar shumë në teknologjinë mjekësore në kundërshtim me Plani Kryesor, p.sh., me skanerët CT. Së                                                              60 Vlerësimi i Shpenzimeve Publike të Kosovës, Banka Botërore, Raporti Nr. 53709-XK, 3 Qershor 2010, f. 59. 61 Po aty, f. 60. 62 Po aty, f. 62. 63 Po aty. 64 Po aty, f.18. 65 Raport mbi Sistemin Shëndetësor të Kosovës, Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative, Prishtinë, Nëntor 2009, f 14-15 66 Vlerësimi i Sistemit të Prokurimeve Publike dhe i Shanseve të Fitimeve të Shpejta për Kursime në Kosovë, Banka Botërore, Shtator 2009, në Vlerësimin e Shpenzimeve Publike të Kosovës, Banka Botërore, Raport Nr. 53709-XK, 3 Qershor 2010, f. 59 ________________________________________________________________________ 36 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ katërti, trajtimi mjekësor jashtë vendit me një kosto mesatarisht prej 6.300 Euro është "kufizuar kryesisht tek të pasurit." Së pesti, pagesat për frymë në Qendrat e Kujdesit Shëndetësor Parësor të vendosura në zonat që kanë humbur popullsinë duket se janë paguar më shumë se sa duhet67. Përveç kësaj, ish sekretari i përhershëm në Ministrinë e Shëndetësisë u arrestua vitin e kaluar për evazion fiskal, duke kështu ngritur potencialisht shqetësime në lidhje me mjedisin e kontrollit të brendshëm në ministri. 163. Rekomandim: Bazuar në konstatimet e Vlerësimit të Shpenzimeve Publike të Kosovës(PER), Qeveria duhet: (i) të krijojë një proces standard për të përcaktuar çmimet e referencës; (ii) të sigurojë qasje publike në dhënien e kontratave dhe në menaxhimin e kontratave, duke përfshirë informacionin në lidhje me çmimin e çdo ilaçi; (iii) të bazojë sasitë që do të blihen në analizën kompetente të kërkesës; (iv) të publikojë njoftime të thjeshtuara të kontratës në gazetat ndërkombëtare dhe të kontaktojë me organizatat rajonale dhe ndërkombëtare farmaceutike; dhe (v) të përdorë tenderin e përgjegjshëm me çmimin më të ulët të vlerësuar kryesisht si kriterin e duhur për dhënien e kontratës.68 Ministria e Shëndetësisë duhet t’i kërkojnë çdo Qendre të Shërbimit Parësor Shëndetësor që të "krijojë një regjistër të pacientit, në mënyrë që të garantohet se pagesat për frymë reflektojnë vëllimin e shërbimeve që ato ofrojnë në fakt�69 164. Shqetësime serioze janë ngritur në lidhje me cilësinë e punimeve civile. Shpenzimet kapitale pritet të jenë 510 milion Euro ose 40.7 për qind e Buxhetit të Shtetit në vitin 201170, qe e bën cilësinë e zbatimit të tij një element thelbësor. Shqetësimet janë ngritur në lidhje me cilësinë e dobët të punimeve civile. The Economist vëren se "një tërmet [më i keq se ai që goditi Kosovën në muajin Mars] do të kishte rrëzuar shumë prej ndërtesave të reja të ndërtuara në vend me cilësi te dobët.�71 Vëzhgimet e renditura më poshtë të bëra nga përfaqësues të intervistuar të biznesit vendas dhe Oda Ekonomike duken shqetësuese: Disa ndërtesa kanë dështuar në testet e qëndrueshmërisë, ndërsa të tjerat janë shembur. Testet e qëndrueshmërisë së çimentos dhe te qëndrueshmërisë statike konsiderohen fakultative, pra, të ndërmarra në bazë të diskrecionit të kontraktuesit. Inxhinierët mbikëqyrës të qeverisë herëpashere paguhen apo korruptohen për bërë "marrjen teknike në dorëzim" (gjë cila ndodh, të paktën pjesërisht, për shkak të pagave të tyre të ulëta). Disa kompani duket se përdorin materiale nën standard. Dëshmitë e dëmeve të likuiduara në rast të vonesave të punës nën standard janë të pamjaftueshme. Vonimi i pagesave ndodh shpesh, për shkak se subjektet kontraktuese nuk vlerësojnë dhe nuk miratojnë punën dorëzuar. 165. Rrjetit Ballkanik i Gazetarisë Investigative 72 botoi një artikull duke ngritur shqetësime në lidhje me aktivitetet korruptive në Ministrinë e Transportit dhe Postë- Telekomunikacionit, duke përfshirë: (i) kontratat që i jepeshin firmave me pak përvojë në këtë fushë dhe që nuk arrinin të siguronin dokumentacionin e duhur; (ii ) dhënia e                                                              67 Vlerësimi i Shpenzimeve Publike të Kosovës, Banka Botërore, Raporti Nr. 53709-XK, 3 Qershor 2010, f. 23 68 Po aty, f. 22-23. 69 Po aty, f. 23. 70 Buxheti i Shtetit të Kosovës për vitin 2010, Ministria e Ekonomisë dhe Financave, Janar 2010, f. 11. 71 Korrupsioni në Kosovë - Koha për të shkuar drejt – BE-ja dhe Amerika nuk janë më të përgatitura të tolerojnë ryshfetin në Kosovë, The Economist, 18 Mars 2011. 72 Miqtë e ministrit kosovar lulëzojnë nga burimet e fitimeve rrugore, Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative, pa datë. ________________________________________________________________________ 37 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ kontratave në bazë të lidhjeve personale me pronarët e kompanive; (iii) vlerësimi i njëanshëm i tenderëve; dhe (iv) cilësia e dobët e rrugëve. Agjencia Anti-Korrupsion e Kosovës (AAK) ka shprehur në mënyrë të ngjashme shqetësime rreth korrupsionit në ministritë. 166. Kuadri ligjor përcakton praktikat më të mëdha mashtruese dhe korruptive. Këto përfshijnë mitmarrjen, shpërdorimin e detyrës zyrtare, ndikimin e paligjshëm, falsifikimin, dhe një shumëllojshmëri të praktikave anti-konkurruese. Guri i themelit është Kodi i Përkohshëm Penal i Kosovës (UNJMIK/REG/2003/25). Përveç kësaj, Ligji për Konkurrencën (Ligji Nr 2004/36) ndalon në Nenin 3.2 fiksimin e çmimeve të blerjes dhe te shitjes, kontrollet e prodhimit, ndarjen e tregut, dhe praktikat e tjera anti- konkurruese. LPP-ja, Neni 130, ndalon ndikimin e paligjshëm, duke përfshirë korrupsionin, shtrëngimin, dhe marrëveshjet e fshehta. Prokurorët e EULEX-it dhe të Prishtinës kanë raportuar se Kodi Penal ka ndalime të mjaftueshme të praktikave të paligjshme, për të cilat kërkohet ndjekje penale, dhe se elementët e krimit nuk janë as shumë të rënduar dhe as të paqartë. Megjithatë, Kosova nuk është nënshkruese e Konventës së Kombeve të Bashkuara kundër Korrupsionit (UNCAC) ose anëtar i Grupit të Shteteve kundër Korrupsionit (GRECO), kështu që ajo nuk i është nënshtruar një vlerësimi formal të kuadrit kombëtar të anti-korrupsionit. 167. Shkallëzimet e dënimeve jepen për një shumëllojshmëri shkeljesh. Për shembull, Kodi Penal përcakton një dënim maksimal prej pesë vjetësh për mitmarrjen (Neni 343: § 1) dhe tre vjet për dhënien e ryshfetit (Neni 344: § 1). Përveç kësaj, dhuratat apo përfitimet konfiskohen. Shkelja e ligjit të konkurrencës është subjekt i gjobave administrative dhe penale, duke përfshirë gjobat deri në 100.000 Euro, dënimin me burgim gjer në tre vjet burg për moszbatimin e urdhrit të Komisionit Kosovar të Konkurrencës, si dhe dëmet. 168. Dispozitat e konfliktit të interesit ekzistojnë, por janë të pasakta. Ligji për Parandalimin e Konfliktit të Interesit në Ushtrimin e Funksionit Publik (Ligji nr 02/L- 133) përcakton në Nenin 11 njëmbëdhjetë praktikat që konsiderohen si konfliktet e interesit. Ligji nuk përshkruan qartë se cila sjellje të veçanta ndalohen, ndërkohë që mjaft praktika, të cilat në juridiksione të tjera janë konsideruar të ndaluara, janë lënë jashtë. 169. Rekomandim: Literatura për konfliktet e interesit 73 jep disa shembuj praktikë që Qeveria duhet t’i marrë parasysh për t’i përfshirë në ligjin e konfliktit të interesave, d.m.th: (i) Ndalimin e nepotizmit, pra, punësimin e anëtarëve të familjes, të afërmeve të ngushtë, dhe të miqve; (ii) periudha mos-aktivizimi për politikanët, të emëruarit politikë, si dhe zyrtarë të qeverisë që lënë detyrën e tyre për të punuar për subjekte jo-qeveritare (me përjashtim të audituesve, të cilët përmenden në ligj), (Neni 12.1); (iii) ndërveprimi i papërshtatshëm me tenderuesit; (iv) blerjen e aksioneve sipas termave preferenciale në një kompani që ka interes aktual dhe të ardhshëm biznesi me qeverinë; (v) ndërtimi i marrëdhënieve shumë-të ngushta me këshilltarët që janë të ri-punësohen më pas; (vi) bashkë-autorësia e librave me konsulentë të cilët janë ri-punësuar në bazë të burimi të vetëm; dhe (vii) marrja me një kompani qe është në pronësi apo që drejtohet nga një bashkëshort, anëtar i familjes ose i afërm i ngushtë. Për                                                              73 Vlerësime për Hartimin e Legjislacionit mbi Konfliktin e Interesave, Banka Botërore, Dhjetor 2010, Richard Messick, (i ardhshëm) dhe Përmirësimi i Analizës Studimore të Personelit të Brendshëm (i rishikuar), Dokument Informacioni, Banka Botërore, Zëvendës-Presidenca e Integritetit, 19 Korrik 2011, (e ardhshme). ________________________________________________________________________ 38 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ më tepër, ligji do të përfitonte nga dhënie e përkufizimeve koncize të termave "person i lidhur" dhe "personi i ngushtë", si dhe trajtimin e dhuratave. 170. Janë miratuar rregullat për deklarimin e pasurive dhe të ardhurave. Ligji mbi deklarimin, origjinën dhe kontrollin e pasurisë së zyrtarëve të lartë publikë dhe mbi deklarimin, origjinën dhe kontrollin e dhuratave të gjithë zyrtarëve publikë, si dhe ligji për mbrojtjen e informatorëve (denoncuesve) janë miratuar në fund të Gushtit.74 Më herët këtë vit, drejtori i Agjencisë Anti-Korrupsion të Kosovës vuri në dukje se mbi 250 zyrtarë të lartë nuk kanë deklaruar pasuritë dhe të ardhurat e tyre, siç kërkohet nga Ligji kundër korrupsionit 75 . Megjithatë, fushata e çoi në 96% (1830) deklarimin e zyrtarëve, ndërkohe që janë hapur çështjet kundër 84 zyrtarëve që nuk kanë bërë deklarimin76. 171. Rekomandim: Qeveria duhet të ndërmarrë masat e duhura për të zbatuar deklarimin në kohë dhe të plotë të pasurive dhe të ardhurave. Emrat e individëve që nuk kanë deklaruar pasuritë dhe të ardhurat duhet të publikohen në faqen e internetit të Agjencisë Anti- Korrupsion të Kosovës. Strategjia Anti-korrupsion dhe zbatimi 172. Ekziston një linjë telefonike e drejtpërdrejtë për raportimin e mashtrimit dhe të korrupsionit, dhe ajo është në përdorim. Agjencia Anti-Korrupsion e Kosovës ka në funksionim një linjë telefonike për raportimin e mashtrimit dhe te korrupsionit. Linja telefonike e drejtpërdrejtë mund të përdoret nëpërmjet telefonit, e-mail-it dhe internetit. Lejohen raportimet anonime. Në vitin 2010, pranë Agjencisë Anti-Korrupsion të Kosovës është raportuar një total prej 430 rastesh, krahasuar me nga 175 dhe 130 të raportuara në vitin 2009 dhe 2008, përkatësisht 77 . Nuk janë vërejtur pengesa të veçanta për paraqitjen e ankesave. Megjithatë, duket se ka njëfarë hezitimi të përgjithshëm në Kosovë për të diskutuar për mashtrimin dhe korrupsionin, gjë e cila është reflektuar në prirjen për të raportuar dhe gatishmërinë e dëshmitarëve për të bashkëpunuar me autoritete të tilla si Agjencia Anti- Korrupsion e Kosovës. 173. Rekomandim: Të merret parasysh hartimi i një strategjie të komunikimit të mbështetur me burime të mjaftueshme për të dhënë mesazhe të diferencuara për aktorë të ndryshëm të interesit (p.sh. për zyrtarët e prokurimit, audituesit e brendshëm dhe të jashtëm, pacientët, si dhe inxhinierët rrugorë) përmes një shumëllojshmërie më të madhe mjetesh (p.sh., kuti ankesash, veprimtari ndërgjegjësimi, dhe trajnim) në mënyrë që të krijohet besimi në sistemin e trajtimit të ankesave dhe të rritet numri i ankesave për rastet serioze. 174. Agjencia Anti-Korrupsion e Kosovës merr përsipër hetimet paraprake të praktikave korruptive. Rastet që janë arsyetuar nga Agjencia Anti-Korrupsion e Kosovës janë referuar pranë agjencive të përshtatshëm të zbatimit te ligjit, p.sh., pranë policisë, prokurorit publik, apo EULEX-it. Në vitin 2010, hetimet paraprake të Agjencisë Anti- Korrupsion të Kosovës -së konstatuan 29 raste, nga 68 në vitin 2009. Në dy vitet e fundit,                                                              74 Raporti i Progresit i vitit 2012 për Kosovën, Dokumenti Punues i Personelit të Komisionit, Strategjia e Zgjerimit dhe Sfidat Kryesore 2011-2012, SEC (2011) 1207, Bruksel, 12 tetor 2011, f. 13. 75 Ankesat e Agjencisë Anti-Korrupsion te Kosovës për mosdeklarimin e pasurive, Kosovo Online News, 19 Prill 2011. 76 Raporti i Progresit i vitit 2012 për Kosovën, Dokumenti Punues i Personelit të Komisionit, Strategjia e Zgjerimit dhe Sfidat Kryesore 2011-2012, SEC (2011) 1207, Bruksel, 12 tetor 2011, f. 13. 77 Raport vjetor 2010, Agjencia Anti-Korrupsion të Kosovës, Faqe 8, dhe Raporti Vjetor 2009, Agjencisë Anti- Korrupsion të Kosovës, f. 7. ________________________________________________________________________ 39 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ është dërguar për ndjekje penale një numër total prej 28 rastesh. Është e paqartë, nëse rënia në numër përbën një tendencë apo një luhatje të përkohshme. 175. Ekzistojnë disa prova që dëshmojnë se dispozitat kundër korrupsionit janë zbatuar. Që nga maji i vitit 2011, në Kosovë kanë qenë në proces një total prej 171 rastesh të korrupsionit. Një nëngrup i këtyre rasteve është trajtuar nga gjyqtarët e EULEX-it. Këta gjyqtarë kane marrë 15 vendime më shumë në total krahasuar me një vit më parë për rastet e korrupsionit në vitin 201078. Megjithatë, një gamë e gjerë e aktorëve të interesit, edhe brenda komunitetit të zbatimit të ligjit, kanë shprehur shqetësimet e tyre me numrin e vogël të ndjekjeve penale të korrupsionit dhe dënimeve në Kosovë, sidomos në lidhje me rastet e profilit të lartë. "Performanca e përgjithshme e sistemit të drejtësisë në Kosovë mbetet e dobët. Ekziston ende një numër i konsiderueshëm çështjesh gjyqësore të pazgjidhura dhe efikasiteti i përgjithshëm është shumë i ulët. Përveç sfidave të tilla si korrupsioni dhe nepotizmi, ndërhyrjet e vazhdueshme politike në nivele të ndryshme dhe në forma te ndryshme në mjaft raste, duke përfshirë ndërhyrjet edhe në punën e Këshillit Gjyqësor të Kosovës, përbëjnë një shqetësim serioz ".79 Në kushtet e kapaciteteve të kufizuara, është e dukshme se ishte vetëm një prokuror në kryeqytet, në Prishtinë, që nga maji i vitit 2011 për të trajtuar 35 rastet e korrupsionit që ishin gjithsej. 176. Rekomandim: Rritja e kapacitetit të Zyrës së Prokurorit Publik të Qarkut në Prishtinë; publikimi i një raporti të hollësishëm për të gjitha akuzat në lidhje me mashtrimin dhe korrupsionin dhe se si janë trajtuar ato nga qeveria dhe EULEX-i, duke përfshirë të gjitha sanksionet; dhe rritja e afatit të parashkrimit për ndjekjen penale të korrupsionit (aktualisht dy vjet). 177. Strategjia Anti-Korrupsion ofron një vlerësim të drejtë të sfidave, por pak garanci së janë ndërmarrë dhe do të ndërmerren veprime. Strategjia Anti-korrupsion 2009-2011 përfaqëson një kuadër të përgjithshëm për luftën kundër korrupsionit. Ajo është e drejtpërdrejtë në vlerësimin e saj për sfidat në luftën kundër korrupsionit, duke vënë në dukje mungesën e vullnetit politik, mungesën e personelit me përvojë dhe të motivuar, mungesën e kontrolleve të duhura, dhe mungesën e llogaridhënies për zbatimin e masave zbutëse. Strategjia përcakton objektivat e përgjithshme për sektorin politik, administratën publike, gjyqësorin, financat publike, sektorin privat dhe shoqërinë civile. Megjithatë, në dritën e pengesave të identifikuara tashmë në zbatimin e strategjisë paraprake anti-korrupsion, nuk është e paqartë se sa forcë vepruese ka pasur dhe do të ketë kjo strategji. 178. Rekomandim: Planet e veprimit të ministrisë së linjës duhet të përfshijë tregues specifik, të matshëm, të arritshëm, relevantë dhe me afate kohore (SMART,); Agjencia Anti- Korrupsion e Kosovës duhet të ndjekë zbatimin e planeve në bazë tremujore dhe të publikojë përparimin në faqen e saj të internetit kundrejt objektivave; dhe njësisë parandaluese të Agjencisë së Anti-Korrupsionit të Kosovës duhet t’i jepen burimet e mjaftueshme për të ndjekur zbatimin e efektshëm të Strategjisë kundër Korrupsionit në mënyrë më efikase. 179. Qeveria ka ndërmarrë veprime bazuar në rekomandimet kryesore të Vlerësimit Operacional të Prokurimit 2004 (VOP). "Vlerësimi Operacional i Prokurimit ofron një shqyrtim të sistemit të prokurimit të sektorit publik në Kosovë, duke përfshirë kuadrin ligjor,                                                              78 Raporti Vjetor i Aktiviteteve Gjyqësore të Gjyqtarëve të EULEX-it, 2010, f. 23. 79 Raporti i Progresit i Vitit 2010 për Kosovën që shoqëron Komunikimin nga Komisioni për Parlamentin Evropian dhe Këshillin, Dokumenti Punues i Personelit të Komisionit,, SEC (2010) 1329, 9 Nëntor 2010, f. 11. ________________________________________________________________________ 40 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ përgjegjësitë dhe kapacitetin e institucioneve të pajisura me kompetenca rregullatore dhe shqyrtuese, efikasitetin e praktikave aktuale të prokurimit dhe të mjedisit të kontrollit.�80 Vlerësimi Operacional i Prokurimit 2004 vuri në dukje disa çështje të integritetit. Në planin pozitiv, qeveria ka ndërmarrë veprime bazuar në pjesën më të madhe të rekomandimeve të VOP-së, d.m.th: (i) përfundoi e kornizës legjislative për prokurimin publik, (ii) filloi një faqe interneti që mbante të dhënat e plota të operacioneve të prokurimit publik; (iii) ka filluar një trajnimi prokurimit program, dhe (iv) të ndryshuar me Ligjin për Prokurim Publik për të hequr nga APP-ja rolin e saj rregullator, të krijojë një të ri Organi Shqyrtues i Prokurimit Komisionin, dhe shfuqizimin e prokurimit Publik Rregullat Komitetin. 180. LPP aktual parashikon një sërë shkeljesh. Siç vërehet më sipër, Neni 130 i LPP-së ndalon korrupsionin, detyrimit me forcë, dhe marrëveshjen e fshehtë. Megjithatë, LPP-ja nuk parashikon mashtrimin dhe falsifikimin. Kjo është e rëndësishme, sepse ato kanë gjasa të ndodhin shumë më shpesh se korrupsioni dhe marrëveshjet e fshehta, prandaj parashikimi i tyre në Ligjin e Prokurimit siguron që ato trajtohen në aktet nënligjore zbatuese. Ligji i mëparshëm i prokurimit (Aneksi 1) përfshinte një numër përkufizimesh të dobishme të praktikave të ndaluara, të cilat nuk janë përfshirë LPP-në aktuale. 181. Rekomandim: Përfshirja e mashtrimit dhe falsifikimit si një shkelje e dënueshme në Ligjin e Prokurimit /aktet nënligjore zbatuese. Gjithashtu, të garantohet që vlerësimi i falsifikuar i kostos/i fuqisë punëtore, falsifikimi i çmimit, falsifikimi i tenderit, kufizimi i pjesëmarrjes në tender, ndërrimi i ofertës, dhe ofertat shtese të parashikuara në Ligjin e mëparshëm të Prokurimit të përfshihen në përpjekjet e trajnimit të IKAP-së. 182. Ekziston Kod i Etikës për personelin e prokurimit, i cili mund të përmirësohet më tej. Kodi i Mirësjelljes për Nëpunësit Civil është miratuar më 17 Maj 2006, i ndjekur nga Kod i përditësuar i Etikës së Prokurimit në Shkurt 2012.81 Kodi i fundit zbatohet për çdo person "të përfshirë në procesin e zgjedhjes së furnizuesit/furnizuesve, direkt ose indirekt" (Neni 2.2); dhe kërkon që çdo sjellje , “e cila duket e papërshtatshme apo ngre ndonjë shqetësim etik" të "raportohet menjëherë tek një koleg apo titullar i lartë"(Neni 3.1). Për më tepër, Kodi i jep udhëzime për deklarimin e konfliktit të interesit, trajtimin e informacionit konfidencial, si dhe se çfarë përbën dhuratat e pranueshme dhe mikpritjen (Pjesa 4). Kodi do të përfitojnë nga një shkallë më e madhe e specifikimit në drejtim të asaj se cilat janë rastet e konfliktit të interesit për personelin e prokurimit dhe sjellja e nëpunësve civilë në përputhshme me kodin e mirësjelljes. 183. Rekomandim: Kod i Etikës së Prokurimit duhet të ndryshohet për të garantuar që: (i) përkufizimi i mitmarrjes në nenin 4.2 të jetë në përputhje me Kodin Penal; (ii) rregullat mbi pranimin e dhuratave të jenë në përputhje me kufizimet e Ligjit kundër Korrupsionit për sa i përket vlerës maksimale të lejueshme (Neni 33.3), dhe numri i dhuratave (neni 33.4) për personat zyrtar, si dhe "personat që jetojnë në marrëdhënie të afërta me personin zyrtar" (Neni 33.5); (iii) situatat tipike të konfliktit të interesit për zyrtarët e prokurimit të jenë shkruar qartë, dhe të mund të përfshijnë kontakte të papërshtatshme me kompani, para, gjatë dhe pas dhënies së kontratës; pranimin e vizitave dhe të trajnimit të paguar nga kompanitë; dhe kërkimi i lejes për të munguar në punë me qëllim për të punuar për një ofertues ose                                                              80 Vlerësimi Operacional i Prokurimeve të Kosovës, Qershor 2004, Raporti Nr. 30848-YU, p. i. 81 Kodi i Etikës së Prokurimit, Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik, Dhjetor 2007 ________________________________________________________________________ 41 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ kontraktues (Seksioni 5); dhe (iv) pasojat administrative apo penale për moszbatimin e Kodit të përshkruhen në përputhje me Metodologjinë e OECD-së për Vlerësimin e Sistemeve Kombëtare të Prokurimit (fq. 45). 184. Mjaft faktorë kufizojnë tenderimin konkurrues në prokurimin publik. Së pari, industria vendase dhe tregu i konsultimit janë në fazat e tyre embrionale. Së dyti, ekzistojnë pengesa kryesore për krijimin e kompanive të reja të tilla si qasja e kufizuar në kredi dhe mbrojtja e dobët e investitorëve. Së treti, pjesëmarrja e tenderuesve ndërkombëtarë pengohet nga fakti qe Kosova është e mbyllur dhe zbatimi i kontratave është i dobët. (Kosova renditet e 157 nga 183 vende për sa i përket zbatimit, në bazë të Raportit të Bësh Biznes 2010). Së katërti, ka pasur raste, ku mos pagimi nga ana e qeverisë i ka çuar kompanitë në falimentim. Së pesti, perceptimi se shumë tenderë janë manipuluar në favor të kompanive të caktuara ka krijuar pengesa shtesë. 185. Rekomandim: KRRPP-ja duhet të identifikojë pikat ku konkurrenca e kufizuar dhe marrëveshjet e fshehta të mundshme paraqesin rrezikun më të madh, p.sh., në tenderë të caktuar me procedura të negociuara pa publikimin paraprak, tenderët e lënë shumë më lart se sa vlerësimet e kostos, dhe tenderët pa asnjë ose me një/dy oferta të pranuara. Bazat e të dhënave duhet të azhurnohen rregullisht. IKAP duhet të trajnojë: (i) Zyrtarët e Prokurimit në kryerjen e sondazheve të tregut dhe për përgatitjen e paketës dhe programimin e kontratave për të maksimizuar konkurrencën; dhe (ii) Operatorët ekonomikë për përgatitjen e ofertave, si dhe përgatitjen e trajnuesve në Odën Ekonomike dhe në kompanitë private në mënyrë që ata mund të mund të sigurojnë një trajnim të tillë, gjithashtu. 186. KRRPP-ja ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm për të monitoruar zbatimin e LPP-së. KRRPP-së i kërkohet sipas Nenit 87, Paragrafi 2.11 të LPP, që të "krijojë sisteme manuale dhe elektronike për monitorimin e zbatueshmërisë së këtij ligji nga ana e autoriteteve kontraktuese, duke përfshirë përgatitjen e formularëve të raportimit që do të plotësohen nga të gjitha autoritetet kontraktuese që i nënshtrohen ligjit ekzistues". Në vitin 2010, Departamenti për Mbikëqyrje dhe Monitorim pranë KRRPP-së ndërmori 35 kontrolle nga 56 të planifikuara për zbatueshmërinë e ligjit, duke shqyrtuar një total prej 186 kontratash. Raporti Vjetor i KRRPP-së rendit rezultatet e kontrolleve. 187. Niveli i ulët i zbatueshmërisë së LPP-së lidhet me çështjen e integritetit. Kontrollet tregojnë nivele të ulëta të zbatueshmërisë, duke filluar nga 18.3 për qind në 47.9 për qind të kontratave e krahasuar me numrin e transaksioneve që kanë të paktën një çështje zbatueshmërie duke qenë ndoshta dukshëm më e lartë se 47.9 për qind. Zbatueshmëria efikase ka gjasa të mbetet problem për shkak të modelit të decentralizuar prokurimit me një numër të madh autoritetesh kontraktuese, për shkak të kapaciteteve të dobëta të nevojshme për shumë prej autoriteteve kontraktuese prokurimit, për shkak të mungesës së zbatimit të rregullave në zbatimin të Ligjit të Prokurimit të vitit 2010, si dhe të ligjit të rishikuar vitin e kaluar. Gjithashtu, niveli shumë i lartë i moszbatueshmërisë ngre shqetësime serioze për integritetin e procesit kombëtar të prokurimit. Vlerësimi Operacional i Prokurimit i Bankës Botërore 82 i kryer në vitin 2004 gjeti se "zbatimi i rregullave të prokurimit është i paefektshëm" dhe vlerësuar rreziqet e prokurimit si "të lartë"                                                              82 Vlerësimi Operacional i Prokurimeve të Kosovës, Qershor 2004, Raporti Nr. 30848-YU, f. Vi dhe vii. ________________________________________________________________________ 42 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Prokurimit Publik ________________________________________________________________________ 188. Rekomandim: (a) KRRPP-ja duhet të mendojë që t’i kushtojë më shumë burime kontrolleve të zbatueshmërisë në mënyrë që të hartojë një hartë të rrezikut të vulnaribiliteve kryesore në procesin e prokurimit publik dhe ndërmjet subjekteve kontraktuese dhe llojeve të prokurimit. (b) KRRPP-ja duhet të mendojë për krijimin e një mekanizmi për ndjekjen e kontrolleve të zbatueshmërisë, duke përfshirë ndër të tjera: (i) dhënin e rekomandimeve për autoritetet kontraktuese, të cilat mund të përfshijnë forcimin e mbikëqyrjes menaxheriale brenda agjencisë, përcaktimin e qartë të llogaridhënies, trajnimin e personelit , ushtrimin i mjeteve kontraktuale, veprimin e personelit dhe referimin e rasteve tek Agjencia Anti- Korrupsion e Kosovës; dhe (ii) krijimin e një mekanizmi për të monitoruar veprimet e ndërmarra si përgjigje ndaj rekomandimeve. (c) KRRPP-ja duhet të mendojë ndryshimin e raportit të tij vjetor: (i) për të bërë dallimin në format tabele dhe përshkrim ndërmjet problemeve serioze të zbatueshmërisë dhe atyre më pak serioze; (ii) për të shprehur numrin e transaksioneve të prokurimit që kanë pasur të paktën një problem serioz të zbatueshmërisë; (iii) për të përshkruar më qartë llojin e moszbatueshmërisë së konstatuar; dhe (iv) për të renditur në format tabele rekomandimet e bëra. Mbështetja e aktorëve të interesit 189. Është duke u zhvilluar një farë dialogu me aktorët e interesit për të nxitur integritetin. Kosova ka një shoqëri të gjallë civile dhe media të sinqertë, të cilat, mes të tjerash, përfshijnë Institutin Demokratik të Kosovës (partneri kombëtar i Transparency International), Lëvizjen FOL, si dhe median e shkruar dhe në internet. Grupet e shoqërisë civile duket se raportojnë shpesh në lidhje me financat publike në media, kur ka raste të dyshuara të mashtrimit dhe të korrupsionit. Donatorët shumëpalësh dhe dypalësh, si dhe OJQ-të organizojnë seminare për të diskutuar mbi mashtrimin dhe korrupsionin, duke përfshirë prokurimin publik; ndërkohë shoqëria civile, duke përfshirë Odën Ekonomike japin mbështetjen e tyre për integritetin e tregut. Megjithatë, ndikimet e këtyre angazhimeve janë të paqarta. Ekziston mosbesimi ndërmjet operatorëve ekonomikë dhe shoqërisë civilë ndaj institucioneve publike, gjë që e bën të vështirë dialogun e sinqertë. Gjithashtu, kapaciteti i shoqërisë civile për të analizuar informacionin e prokurimit publik duket i kufizuar. 190. Rekomandim: (a) Agjencia Anti-Korrupsion e Kosovës duhet të përgatisë dhe të organizojë një seminar praktik për organizatat e shoqërisë civile lidhem me sa më poshtë vijon: (i) si të përfitohet qasja në informacionin përkatës të prokurimit, (ii) identifikimin e flamujve të kuq në prokurimin publik; dhe (iii) angazhimin e partnerëve të mundshëm për mbështetje teknike dhe financiare të tillë si KRRPP-ja, IKAP-i, BE-ja, Banka Botërore, si dhe Zyrën e Kosovës të Asistencës Teknike për Organizatat e Shoqërisë Civile. (b) Banka Botërore dhe donatorët e tjerë kryesorë në Kosovë duhet të marrin parasysh organizimin e një seminari me Agjencinë Anti-Korrupsion të Kosovës, me prokurorët që punojnë në çështjet e korrupsionit, me policinë, EULEX-in, OJQ-të dhe median: (i) për të shpjeguar krimet ekonomike dhe përkufizimet e tyre ligjore; (ii) si raportohen ankesat dhe flamujt e kuq/paralajmërimet; (iii) praktikalitetet dhe sfidat e kryerjes së hetimeve dhe të marrjes e të analizimit të provave; dhe (iv) standardet e provave në gjykatat vendore, afatin e parashkrimit, etj. Objektivi është për të krijuar një bazë të përbashkët në aspektin se si funksionon sistemi i drejtësisë. Të merret parasysh botimi i të gjithë qasjes ndaj kërkesave për informacion nga ana e shoqërisë civile dhe aktorëve të tjerë në faqen e internetit të KRRPP-së.   ________________________________________________________________________ 43 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit Financiar Publik ________________________________________________________________________ KAPITULLI III. VLERËSIMI I SISTEMIT TË MENAXHIMIT FINANCIAR PUBLIK   191. Ky kapitull jep një vlerësim të kuadrit publik të menaxhimit financiar në Kosovë, duke u përqendruar veçanërisht në zhvillimet që nga raporti i SHPPF të vitit 2009. Në përgjithësi, sistemi publik i menaxhimit financiar në Kosovë ka shfaqur zhvillime të qëndrueshme që nga deklarimi i pavarësisë. Pikat kryesore të sistemit janë kuadri i fortë ligjor, sistemi i integruar qendror i thesarit si dhe një zyrë audituese e jashtme që sa vjen e bëhet më efikase. Pikat e forta dobësohen nga kapacitete të kufizuara profesionale dhe teknike si dhe mangësi në implementim. Ka hapësirë të konsiderueshme për të përmirësuar cilësinë e planifikimit dhe përgatitjes së buxhetit, kontrollin dhe auditimin e brendshëm financiar, prokurimin, menaxhimin e borxhit dhe menaxhimin e investimit të kapitalit. Autoritetet e Kosovës janë të ndërgjegjshme për kufizimet e tyre dhe po përparojnë me ndihmën e organizmave të huaja. A. Përparimi në reformën e MFP-së përpara vitit 2010 192. Banka ndërmori një studim të përgjegjshmërisë financiare operacionale (SPFO) në vitin 2005 dhe një vlerësim SHPPF, të publikuar në prill 2007, i cili identifikoi dobësi të mëdha në të gjithë spektrin e menaxhimit të financave publike. Këto vlerësime u ndoqën nga një vlerësim SHPPF i iniciuar nga qeveria e Kosovës dhe i publikuar në maj 2009. SHPPF e vitit 2009 zbuloi se kishte pasur zhvillimi të dukshme në disa tregues që nga vlerësimet e kaluara, sidomos në lidhje me sistemet financiare të Thesarit. SHPPF 2009 zbuloi gjithashtu se kishte pasur përkeqësime në disa tregues, kryesisht në fushën e administrimit të taksave. Ndër rezultatet e SHPPF 2009, 9 nga 28 treguesit e menaxhimit financiar u vlerësuan me C apo më poshtë, që tregon se ka shumë për tu përmirësuar. Të gjithë treguesit për praktikat e donatorëve u vlerësuan me D, që është rezultati më i ulët në shkallën SHPPF. Për më tepër, vend për përmirësim ka edhe pothuajse në të gjithë treguesit, siç përmendet në Planin e Veprimit të qeverisë për Reformën në Menaxhimin Financiar Publik (PVRMFP) në nëntor 200983. 193. Nevoja për reformë të mëtejshme të PFM është theksuar nga shumë organizata të tjera, përveç vetë qeverisë. Studimet e BE, OECD/SIGMA dhe FMN kanë identifikuar fusha për reformë, në përputhje me rezultatet e vlerësimit të SHPPF 2009. Raport- progresi i BE i vitit 2010 për Kosovën bën një përmbledhje të fushave që kanë nevojë për përmirësim në kontrollin financiar në lidhje me acquis communautaire, konkretisht kontrolli i brendshëm financiar, auditimi i brendshëm dhe auditimi i jashtëm. 194. Qeveria ka përgatitur një program të ngjeshur për reformë për vitet e ardhshme në PVRMPF, duke përdorur një qasje në formë platforme. Ky plan ka 11 tema të ndërlidhura me njëra-tjetrën, të lidhura me treguesit SHPPF, si dhe implikime me politika më të gjera, psh në fushat e administrimit të taksave, decentralizimit dhe rreziqeve fiskale.                                                              83 Republika e Kosovës, Plani i Veprimit për Reformën në Menaxhimin Financiar Publik (PVRMFP), nëntor 2009, fq. 5. ________________________________________________________________________ 44 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit Financiar Publik ________________________________________________________________________ 195. Qeveria po përparon me reformën, gjë që provohet nga arritjet e identifikuara në progres-raportet periodike të PVRMFP. Ky përparim po mbështetet nga organizatat ndërkombëtare, por është diçka inkurajuese të shohësh udhëheqësinë e fortë që siguron Ministri i Financave dhe ministria e tij, duke u përpjekur të ruajnë ecurinë e reformës dhe të vazhdojnë të përqafojnë ndryshime të vlefshme. B. Kuadri institucional dhe ligjor për MFP në Kosovë 196. Kuadri ligjor dhe institucional ka për qëllim garantimin e mbulimit dhe kapacitetit për përmbushjen me efikasitet të detyrimeve për menaxhim të kujdesshëm të financave publike, si dhe burimet për implementimin e detyrimeve. 197. Mekanizmi ligjor parësor për menaxhimin financiar në Kosovë është Ligji për Menaxhimin Publik Financiar dhe Përgjegjshmërinë (LMPFP) i vitit 2008, i cili është ndryshuar disa herë që kur ka hyrë në fuqi, dhe hera e fundit ka qenë në vitin 2010. Rishikimi i LMPFP ka fuqizuar dispozitat për hartimin dhe ekzekutimin e buxhetit afatmesëm. LMPFP bazohet në Kushtetutë dhe mbështetet nga disa dokumente të tjera legjislative kyçe, si psh Ligji për Audituesin e Gjeneral (2008), Ligji për Financat e Qeverisë Vendore (2008), Ligji për Auditimin e Brendshëm (2009), Ligji për Borxhin Publik (2010) si dhe ligje vjetore për buxhetin. 198. Menaxhimi publik i financave në Kosovë është shumë i centralizuar përsa i përket politikave të buxhetit dhe kontrollit institucional. Buxheti vjetor mbulon 16 ministri, 8 agjenci, rreth 30 institucione të pavarura, pushtete të rezervuara, si dhe 33 bashki (megjithëse 4 bashki marrin pjesë vetëm pjesërisht – me përjashtim të burimeve dhe veprimtarive të financuara nga Serbia). Buxheti nuk përfshin buxhet për ndërmarrje publike (NP) apo fonde trust (depozitat e të burgosurve, depozitat e Agjencisë së Pronave të Kosovës, etj). C. Planifikimi dhe hartimi i buxhetit 199. Është e rëndësishme që masat për planifikim dhe buxhetin të krijojnë një bazë efikase për financimin e përparësive në politika dhe financave publike të qëndrueshme. 200. Buxheti i Kosovës mbulon të gjitha të ardhurat, përfshirë ato që rrjedhin nga vetë qeveria qendrore dhe vendore. Grantet e donatorëve nuk përfshihen në buxhet, megjithatë fatura të këtyre granteve regjistrohen në sistemin dhe raportet financiare të Thesarit. Buxheti administrohet nga Departamenti i Buxhetit në Ministrinë e Financave (MF), e cila ka përgjegjësinë edhe të përgatitjes së raportit të Kuadrit për Shpenzimet Afatmesme (KSHAM), ku përfshihen parashikimet makroekonomike dhe fiskale, tavanet për shpenzimet si dhe çështje të tjera të specifikuara në LMPFP. Ndryshimet e LMPFP të vitit 2010 përfshinin një listë të qartë çështjesh që duhet të përfshihen në KSHAM. 201. Organizatat në varësi të buxhetit nuk i hartojnë sistematikisht buxhetet e tyre në kontekst të planeve sektoriale, planeve kombëtare, përparësive të KSHAM dhe politikave qeveritare brenda tavaneve të përcaktuara në udhëzimet e buxhetit. Disa organizata kanë ________________________________________________________________________ 45 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit Financiar Publik ________________________________________________________________________ plane sektoriale por nuk i përdorin ato gjatë hartimit të projekt-buxheteve, psh si bazë për prioritizim dhe buxhetim afatmesëm. KSHAM përgatitet përpara hartimit të buxhetit dhe duhet të krijojë një themel për propozimet e ministrisë së linjës për buxhetin. Në praktikë, propozimet e ministrive të linjës kanë prirje të hartohen në bazë të propozimeve të viteve të mëparshme dhe shpesh nuk janë në përputhje me përparësitë dhe planet e përfshira në KSHAM. 202. Tani po i kushtohet më shumë rëndësi përdorimit të sistemit të Planifikimit të Investimit Publik (PIP) për dorëzimin e projekteve për investime kapitali parësore. Në projekt-buxhetin e qarkulluar janë përfshirë detyrime të reja që kërkojnë ndërmarrjen e masave për performancën e programit. Masat për marrjen e financimeve nga donatorët ende menaxhohen kryesisht në mënyrë të veçantë nga zërat e buxhetit. 203. Në vitin 2010 Asambleja Kombëtare miratoi një projekt të Bankës Botërore për të ndihmuar një grup prej pesë institucionesh buxhetore të përmirësonin masat e tyre për planifikimin, hartimin dhe zbatimin e buxhetit gjatë tre viteve të ardhshme. Përvojat e tyre do të shërbejnë si udhëzues dhe drejtues për organizatat e tjera buxhetore, si një bazë për përmirësimin e standardit të përgjithshëm për hartimin e buxhetit. Gjithashtu MF po propozon hartimin e një programi trajnimi e çertifikimi për punonjësit përgjegjës për hartimin dhe analizimin e buxhetit, për të përmirësuar njohuritë dhe aftësitë e personelit kyç në të gjithë sektorin publik qendror. 204. Rekomandim: Bashkërendimi për buxhetet, KSHAM, planet sektorialë dhe tavanet buxhetore është i kufizuar. Duhet të ketë një përqendrim më të madh mbi hartimin dhe përdorimin e planeve brenda sektorëve dhe organizatave buxhetore, në përputhje me përparësitë kombëtare. Këto plane dhe përparësi duhet të përkthehen në mënyrë më efikase në projekt-buxhete vjetore dhe afatmesme. Rezultatet e projektit të ri të mbështetur nga BB mund të jenë instrument për një planifikim dhe hartim më të mirë të buxhetit së pari në ministritë pilot dhe më vonë në të gjithë Kosovën. 205. Ndryshimet e vitit 2010 në LMPFP përmbanin një dispozitë të re që kërkon që çdo rritje e propozuar në buxhet duhet të paktën të kompensohet me ulje në shpenzime të tjera apo rritje të të ardhurave. Propozimet për ligje të reja apo ndryshime të ligjeve ekzistuese duhet t’i kalohen Ministrisë së Financave paraprakisht, për të verifikuar ndikimin buxhetor dhe ekonomik. Kjo ka për qëllim kufizimin e ndryshimeve të buxhetit neto në mes të vitit për aq sa janë miratuar në buxhet në fillim të vitit. Këto dispozita nuk kanë qenë të efektshme në matjen apo kompensimin e rritjes së konsiderueshme të pagave të njoftuara nga Kryeministri gjatë fushatës zgjedhore të vitit 2011, dhe mbetet për tu parë nëse do të jenë të efektshme në menaxhimin e ndryshimeve të tjera të mëdha gjatë viteve të buxhetit. 206. Megjithëse LMPFP siguron një bazë të shëndoshë për hartimin e buxhetit në Kosovë, zgjedhjet në fund të vitit 2010 krijuan vështirësi në miratimin dhe implementimin e buxhetit të vitit 2011. Kjo ishte kryesisht rrjedhojë e mungesës së në Asambleje Kombëtare efikase që nga tetori 2010 deri në mars 2011, që kërkonte ________________________________________________________________________ 46 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit Financiar Publik ________________________________________________________________________ përdorimin e procedurave të përkohshme për alokimin e fondeve proporcionale me buxhetin 2010, përpara se të miratohej përfundimisht buxheti 2011. Vonesat në krijimin e qeverisë dhe emërimin e ministrave të rinj krijuan vështirësi edhe në arritjen e afateve kohore të caktuara në LMPFP për përgatitjen e buxhetit 2012. Pavarësisht këtyre sfidave, Ministria e Financave (MF) pati mundësi të hartonte një dokument Kuadër për Shpenzimet Afatmesme dhe nxori Qarkoren e parë të Buxhetit, brenda afatit të përcaktuar në ligj. Procesi i buxhetit të 2012 vazhdoi kryesisht në përputhje me afatin kohor të kërkuar, duke marrë parasysh nevojën që Qeveria të diskutonte elementet kyçe të buxhetit dhe strategjisë fiskale me FMN përpara finalizimit. 207. Rekomandim: Vonesa në implementimin e buxhetit 2011 e shkaktuar nga formimi i parlamentit të ri ishte shumë dëmtuese. Ka mundësi që ky të jetë problem i veçuar. Është e rëndësishme që Kosova të mësojë nga kjo përvojë për tu siguruar që vonesat e ardhshme në kalendarin e rregullt të buxhetit të trajtohen sa më me efikasitet të jetë e mundur. 208. Buxheti 2012 përfshin përmirësime të procedurave për buxhetin e kapitalit, që kërkon përfshirjen e hershme të zyrtarëve politikë dhe të niveleve të larta administrative, si dhe përdorimin gjithëpërfshirës të sistemit PIP. Propozimet e ministrive të linjës për buxhetin 2012 për herë të parë u kërkua të përfshijnë informacion shtesë në lidhje me treguesit e performancës për shpenzimet. D. Zbatimi i buxhetit 209. Buxheti ekzekutohet nëpërmjet një sistemi qendror Thesari (Bilanc i Lirë) sipas një strukture kontabiliteti të vetme thesari, që aplikon Standardet e Llogarisë së Sektorit Publik Ndërkombëtar. Sistemi i Thesarit përdoret nga të gjitha organizatat që financohen nga buxheti, përfshirë në nivel pushteti vendor, dhe përmban të gjitha të ardhurat dhe shpenzimet për Sektorin e Qeverisë së Përgjithshme. Shumë prej funksioneve të ekzekutimit të buxhetit i janë deleguar përdoruesve të buxhetit në ministritë e linjës dhe pushtetit vendor (me përjashtim të gjashtë bashkive të cilat nuk janë trajnuar plotësisht dhe nuk kanë kaluar testet e nevojshme për funksione kontrolli). Funksionet e deleguara përfshijnë llogarinë, përpunimin e pagesave dhe raportimin brenda kufijve të specifikuar. MF po përpiqet t’i harmonizojë buxhetin dhe sistemet e thesarit; megjithatë, kjo nuk është automatizuar ende. KE po ndihmon MF të përmirësojë integrimin e sistemeve dhe ka arritur të integrojë më shumë sistemet e PIP dhe të Thesarit, megjithatë duhet më shumë punë për të integruar apo zëvendësuar sistemin e menaxhimit të buxhetit. 210. Rekomandim: Hartimi i buxhetit nuk është lidhur ende plotësisht me sistemet e thesarit. Kjo e kufizon aftësinë për tu siguruar se vendimet për buxhetin pasqyrohen tërësisht në ekzekutimin e tij, dhe mund të ulin vlerën e monitorimit dhe raportimit. Përmirësime të dukshme janë bërë në integrimin e planifikimit të investimit të kapitalit, ekzekutimin e buxhetit, kontabilitet dhe raportim. Hallkë e dobët mbetet sistemi i menaxhimit të buxhetit. Do të ishte me dobi të kryhej një vlerësim i kujdesshëm i sistemit të buxhetit për të parë nëse duhet të integrohet me sisteme të tjera menaxhimi financiar ________________________________________________________________________ 47 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit Financiar Publik ________________________________________________________________________ apo nëse duhet të zëvendësohet me diçka më të përshtatshme për Kosovën, që mund të integrohet me Bilancin e Lirë. 211. Të gjitha llogaritë bankare të bashkive janë centralizuar në Bankën Qendrore të Kosovës (BQK), me përjashtim të llogarive tregtare, për të lehtësuar mbledhjen e të ardhurave të përftuara nga vetë ato. Këto të ardhura duhet të regjistrohen në llogarinë e vetme të thesarit. Thesari përgatit mandat pagesat përfundimtare për BQK për të gjitha transaksionet e ministrive të linjës dhe bashkive, si dhe përgatit raporte dhe deklarata financiare periodike. Kohët e fundit Thesari ka marrë përsipër përgjegjësinë për menaxhimin e borxhit dhe bashkërendimin qendror të kontrollit të menaxhimit financiar. Audituesi i brendshëm i MF i raporton Drejtorit të Thesarit. 212. Thesari përpunon rrogat bazuar në informacionin e borderosë të dhënë nga Ministria e Administrimit Publik (MAP). Çdo organizatë buxhetore është përgjegjëse për menaxhimin e listave të personelit të saj dhe dhënien e informacionit të përditësuar MAP- së çdo muaj. 213. Ndryshimet e vitit 2010 në LMPFP kërkojnë që asnjë organizatë të mos ndërmarrë angazhime që tejkalojnë buxhetin në dispozicion. Ajo e vendos përgjegjësinë mbi Krye-financierin e çdo organizate për tu siguruar që të gjitha angazhimet regjistrohen në Sistemin e Informacionit të Menaxhimit Financiar Kosovar (SIMFK) brenda tre ditësh nga data e marrjes. Në praktikë, ky element i ligjit nuk është zbatuar ende plotësisht ende sot e kësaj dite. Disa ministri dhe bashki kanë krijuar angazhime të cilat nuk janë integruar plotësisht në sistem dhe kanë tejkaluar buxhetin në dispozicion për këto zëra. Thesari vendos se ky do të jetë një problem afatshkurtër, pasi organizatat buxhetore i përshtatin përgjegjësitë e tyre të deleguara për të menaxhuar buxhetet e tyre. Thesari ka kompetencë për të kërkuar, por jo drejtuar, një auditim të posaçëm nga Zyra e Audituesit të Përgjithshëm, nëse gjenden parregullsi në zbatimin e akteve ligjore apo nënligjore. 214. Rekomandim: Detyrimet e papaguara ndodhin për shkak të mbi-ngarkimit të buxhetit. Pavarësisht përmirësimeve në legjislacion, sisteme dhe procedura, ende është e mundur që përdoruesit e buxhetit të mbi-kalojnë sistemin dhe grumbullimin e detyrimeve të papaguara. Thesari është i ndërgjegjshëm për këto probleme dhe po i trajton ato nëpërmjet veprimeve të drejtpërdrejta dhe duke nxitur kontrolle të brendshme më efikase. Dobësitë në sistemin e ekzekutimit të buxhetit do të duhet të monitorohen me kujdes për tu siguruar se do të trajtohen në mënyrë të plotë sa më shpejt të jetë e mundur. 215. Vonesat në miratimin e buxheteve vjetore e bëjnë të vështirë për disa organizata të programojnë projekte investimesh kapitale dhe prokurime të mëdha që në fillim të vitit. Ky ka qenë problem edhe në vitet e kaluar, por vonesa në miratimin e buxhetit 2011 ka mundësi ta ketë përkeqësuar këtë problem. Kjo ka mundësi të sjellë si pasojë shpenzime më të ulta të buxheteve kapitale, në një nivel dukshëm më të madh sesa në vitet e kaluara. 216. Theksi më i madh që i është vënë kohët e fundit kontrollit të brendshëm menaxhues nëpërmjet nismave për kontroll financiar të brendshëm publik (KFBP) duhet të ndihmojnë në trajtimin e këtij problemi. Thesari përmban njësinë qendrore ________________________________________________________________________ 48 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit Financiar Publik ________________________________________________________________________ harmonizuese (NjQH) për kontroll financiar të brendshëm dhe në maj 2011 nxori materiale të reja udhëzuese për t’i ndihmuar organizatat t’i kuptojnë më mirë detyrimet e tyre për kontroll financiar. Thesari ka nxjerrë edhe një pyetësor vetë-vlerësues, për të matur gatishmërinë dhe kapacitetet e organizatave për kontroll të brendshëm si pjesë e rolit të tyre NjQH. Rezultatet e pyetësorit do ta ndihmojnë Thesarin në përpjekjet për të përmirësuar ekzekutimin e buxhetit dhe për kontroll financiar në të ardhmen. 217. Thesari ka krijuar një njësi të re për menaxhimin e borxhit. Kjo njësi do të jetë përgjegjëse edhe për monitorimin e kredive dhe donacioneve nga organizma ndërkombëtare. Po krijohet një zyrë shtetërore për letrat me vlerë, për të menaxhuar shitjen dhe tregtimin e letrave me vlerë. Kjo do të kërkojë mbështetje të madhe, por deri më tani asnjë organizatë ndërkombëtare nuk po jep mbështetje specifike për funksionin e menaxhimit të borxhit në Kosovë. E. Kontabiliteti, regjistrimi, dhe raportimi 218. Kosova përdor standardet IPSAS të kontabilitetit të parasë, por po planifikon të shkojë drejt një qasjeje grumbullimi të modifikuar. Do të ketë shumë vështirësi në marrjen e informacionit mbi asetet dhe transaksionet e evenimentet pa kesh. I gjithë kontabiliteti dhe raportimi kryhet në SIMF qendrore. Sistemi ka aftësinë të raportojë në shumë mënyra dhe pa vonesë. Raportet mund të prodhohen mbi të gjithë qeverinë nga SIMFK, pasi në sistem përfshihen të gjitha burimet në nivelet qendrore dhe vendore të qeverisë. Zyra e Audituesit të Përgjithshëm ka dhënë një mendim të pakualifikuar mbi deklaratat vjetore financiare për Fondin e Konsoliduar të Kosovës për vitin 2010. 219. ZAGJ nuk pati mundësi të formulonte një mendim mbi deklaratat financiare të 2010 për 9 bashki, kurse 16 bashki patën mendime të kualifikuara. Ekipi mendon se rezultatet për sezonin e auditimit të vitit 2011 do të jenë më të mira; megjithatë ka ende dobësi në menaxhimin financiar publik në bashki. USAID ka nisur një projekt për të ndihmuar bashkitë të përmirësojnë kontabilitetin dhe raportimin, duke arritur sukses të konsiderueshëm në përmirësimin e cilësisë së deklaratave vjetore financiare. USAID ka filluar gjithashtu edhe një program të rishikimit të SHPPF bashkiake, për të ndihmuar duke identifikuar fushat për tu përmirësuar si dhe mundësitë për mbështetje në nivel bashkiak. 220. Rekomandim: Raportimi financiar është i dobët në disa bashki. Mendimet e dobëta të auditimit në vitin 2009 dhe raportet e auditimit të vitit 2010 për bashkitë tregojnë se nevojitet shumë përmirësim. Këtu duhet të përfshihen përmirësime në menaxhimin financiar në përgjithësi, jo thjesht t’i kushtohet rëndësi deklaratave të pastra financiare. Mbështetja e dhënë nga USAID për bashkitë dhe rezultatet e SHPPF duhet të ndihmojnë në arritjen e progresit në këtë fushë. F. Kontrolli i brendshëm financiar dhe auditimi i brendshëm 221. Ligji nr. 209 Auditimin e Brendshëm konfirmoi krijimin e Njësisë Harmonizuese Qendrore për Auditimin e Brendshëm (NjHQ/AB) si një njësi speciale e MF, që i ________________________________________________________________________ 49 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit Financiar Publik ________________________________________________________________________ raporton Drejtorit të Thesarit. NjHQ/AB është përgjegjëse për zbatimin e strategjisë për miratimin e masave harmonizuese të BE-së për auditimin e brendshëm në përputhje me acquis communautaire. Këtu përfshihet bashkërendimi qendror, hartimi i parimeve dhe udhëzimeve dhe raportimin mbi progresin e arritur në hartimin e praktikave të pranueshme të auditimit të brendshëm në organizatat buxhetore. 222. Janë krijuar Njësitë Harmonizuese Qendrore për auditim të brendshëm dhe kontroll financiar të brendshëm, të cilat zbatojnë strategjinë Kontrolli Financiar Publik i Brendshëm (KFPB) siç është rënë dakord me KE. Njësitë e brendshme të auditimit në organet e financuara nga buxheti, me një total prej 111 audituesish në vitin 2010, mbulojnë rreth 98% të të gjitha shpenzimeve të buxhetit, me përjashtim të veprimtarive në disa pjesë të Kosovës veriore. Në maj 2011 u mbajtën takime me krerë të organizatave buxhetore dhe pushtetit vendor për të paraqitur procedurat, udhëzimet dhe dokumentet vetë-vlerësuese të përgatitura nga NjHQ mbi kontrollin e brendshëm financiar, në konsultim me aktorë kryesorë dhe me mbështetjen e BE. Kosova po has vështirësi në përshtatjen me atributet e KFPB dhe pritshmëritë e përgjegjësisë menaxhuese dhe përgjegjshmërisë për efikasitet dhe efektshmëri, në krahasim me vende të tjera të cilat kanë një përvojë në kontrollet parashikuese të shpenzimeve dhe inspektimet pas tyre. KE vazhdon të ofrojë mbështetje për strategjinë e KFPB dhe NjHQ-të po risin ndërgjegjësimin dhe kapacitetet në mënyrë aktive. 223. Ka nisur një program trajnimi profesional për audituesit e brendshëm, me synim krijimin e një rrjedhe të vazhdueshme audituesish profesionistë e të certifikuar, për të ndihmuar me menaxhimin në Kosovë. Ka filluar një program certifikimi duke u përdorur një program i ndërtuar nga CIPFA (Instituti Profesional i Financave Publike dhe Kontabiliteti), me synim krijimin e një baze profesionale për auditimin e brendshëm. Në programin e parë u regjistruan 54 auditues të brendshëm, dhe ky program mbaron brenda vitit tjetër. 57 auditues të tjerë të brendshëm janë përfshirë në një program trajnimi praktik për ekipet, me mbështetjen e një eksperti ndërkombëtar. Ligji dhe procedurat për auditimin e brendshëm kërkon që njësitë e brendshme audituese të përgatisin raporte tremujore dhe vjetore për menaxherët. Raportet i dorëzohen edhe NjHQ, e cila përgatit një raport vjetor për Qeverinë. Qeveria i dorëzon një raport Asamblesë, pasi shqyrton raportin e NjHQ-së. Kjo e fundit monitoron gjithashtu edhe implementimin e rekomandimeve për auditimin e brendshëm. 224. Rekomandim: Kontrolli i menaxhimit financiar dhe auditimi i brendshëm nuk janë krejtësisht efikasë. Qeveria po zbaton strategjinë e saj për KFPB, por ka mangësi të mëdha mes praktikave aktuale dhe praktikave më të mira. Kanë filluar trajnime dhe veprimtari për ndërtimin e kapaciteteve, me mbështetjen e BE-së, të cilat duhet t’i korrigjojnë këto mangësi, por kjo mund të kërkojë disa vite. Duhen bërë ndryshime në qëndrime dhe qasje, si dhe duhen përdorur aftësi më të mira teknike dhe personeli. Aftësitë e personelit ka mundësi të jenë më të vështira për tu arritur sesa ato teknike. 225. Thesari vazhdon të zgjerojë delegimin e kontrolleve të sistemit tek përdoruesit e buxhetit. Të gjitha bashkitë dhe ministritë e linjës tashmë kanë përgjegjësi të deleguara ________________________________________________________________________ 50 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit Financiar Publik ________________________________________________________________________ për të përpunuar transaksione në SIMF qendrore, dhe Thesari po i shtyn përgjegjësitë tek njësitë shpenzuese, si shkollat dhe qendrat shëndetësore, duke u kujdesur për trajnimin dhe monitorimin e përdorimit të ambienteve. Thesari ka kompetenca për të anuluar, bllokuar dhe kthyer mbrapsht transaksionet nëse vëren që ka shkelje. Kjo ka ndodhur të paktën një herë në rastin e transaksioneve jo të miratuara. G. Auditimi i jashtëm dhe mbikëqyrja parlamentare 226. Auditimi i jashtëm sigurohet nga Zyra e Audituesit të Përgjithshëm (ZAGJ). Audituesi Gjeneral merr mandatin nga Kushtetuta e Kosovës dhe ligji për ZAGJ. AGJ është i emëruar deri në fund të mbikëqyrjes ndërkombëtare nga Përfaqësuesi Civil Ndërkombëtar dhe jo nga Asambleja. Në fund të mbikëqyrjes ndërkombëtare do të bëhet mendimi i Kushtetutës, duke u futur një nen i cili do të përcaktojë se AP aktual do të qëndrojë në atë detyrë deri në fund të kontratës së tij/saj. Pritet që të ketë një tranzicioni gradual tek një AP i cili do të jetë një shtetas kosovar me atribute të përcaktuara në ligj, dhe i emëruar nga Asambleja. Kushtetuta parashikon emërimin e një AGJ nga Asambleja Kombëtare për një term 5-vjeçar dhe që mund të ri-emërohet vetëm një herë tjetër, pra gjithsej dy terma në detyrë. Buxheti për ZAGJ vendoset nga Asambleja Kombëtare, në të cilën shumicën e ka koalicioni qeveritar. Ka mundësi për rritje të pavarësisë së ZAGJ, gjë që duhet bërë përpara se të përfundojë periudha e mbikëqyrjes ndërkombëtare. 227. ZAGJ ka përgjegjësi për auditimin e organeve të pushtetit qendror dhe vendor, Asamblesë së Kosovës dhe enteve të tjera që ose janë pronë shtetërore në më shumë se 50% të tyre ose marrin fonde apo i japin disidentë apo të ardhura të tjera të pa tatueshme Fondit të Konsoliduar të Kosovës. 228. ZAGJ është zgjeruar që nga krijimi i saj dhe auditimet e saj (përfshirë auditimet e nënkontraktuara) tani mbulojnë më shumë se 99% të të ardhurave dhe 87% të shpenzimeve nga Buxheti Qendror i Kosovës. Në periudhën 2011-2012 u kryen 105 auditime, 16 më shumë sesa në vitin e mëparshëm. ZAGJ përdor si bazë të mendimeve të saj standardet ISSAI. Ajo po zgjeron veprimtaritë e saj për të përfshirë projekte të financuara nga donatorët si dhe veprimtari shtetërore jashtë Kosovës. Në vitin 2011 u krye auditimi i një projekti ndërkombëtar (Danida) dhe ZAGJ po kërkon mundësi për të kryer më shumë auditime të projekteve ndërkombëtare përkundrejt pagesës për shërbimin. ZAGJ po krijon kapacitete për auditimin e performancës dhe ka krijuar një divizion të ri për auditimin e sistemit të prokurimit. 229. Pavarësisht rritjes së vazhdueshme të kapacitetit dhe mbulimit që ofron ZAGJ, ajo ende varet në ndihmën e nën-kontraktuesve për të kryer auditime në disa bashki dhe auditimet e rregullsisë (përputhshmërisë). AGJ po ndërmerr hapa për të fuqizuar aftësitë e kësaj zyre dhe për të përmirësuar cilësinë e auditimeve nëpërmjet trajnimit, mbështetjes dhe bashkëpunimit ndërkombëtar, si dhe ristrukturimit të organizatës. Entet e audituara Periudha Periudha Periudha Periudha 2011/2012 2010/2011 2009/2010 2008/2009 Audit rregullsie 87 77 64 56 ________________________________________________________________________ 51 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit Financiar Publik ________________________________________________________________________ KB 1 1 1 1 Autoritetet shtetërore 25 24 23 17 Bashkitë 37 37 33 33 (nga kontraktues) (18) (23) (29) (31) Institucione të pavarura 24 15 7 5 Jashtë KB 0 4 2 1 Auditimi i fondeve të 4 1 1 donatorëve Auditime menaxhimi 8 4 2 Auditime Performance 4 3 1 Auditime sistemesh 2 Total 105 89 70 57 Kontrolle shëndetësore 18 34 Burimi: Audituesi Gjeneral i Kosovës 230. Rreth dy të tretat e opinioneve audituese të ZAGJ në vitin 2011 kanë qenë të pakufizuara, përfshirë ato për buxhetin qendror të Kosovës. Megjithatë ka pasur shumë mangësi në praktikat e menaxhimit financiar, sidomos në bashki, sepse ZAGJ nuk ka pasur mundësi të japë një opinion mbi deklaratat financiare të 9 nga 33 bashkive të audituara. Pas përpjekjeve të bashkive, të mbështetura nga ZAGJ, BE, USAID dhe DFID, ka pasur përmirësime të dukshme të cilësisë së deklaratave financiare në vitin 2011. ZAGJ ka përfituar nga një program binjakëzimi i financuar nga BE me zyra auditimi në Slloveni, Mbretërinë e Bashkuar dhe Holandë. Kjo zyrë merr mbështetje edhe nga Zyra Kombëtare e Auditimit në Suedi. Në gjysmën e dytë të vitit 2012 do të fillojë një marrëveshje e re binjakëzimi. 231. Të gjitha raportet e ZAGJ publikohen në faqen e saj të internetit, përfshirë Raportin Vjetor të Auditimit çdo muaj gusht, si dhe Raportin Vjetor të Performancës, çdo muaj prill. Ky i fundit përfshin deklaratat financiare të audituara dhe shërben si bazë për përgjegjshmërinë e Audituesit të Përgjithshëm. Komisioni i Asamblesë së Kosovës për Mbikëqyrjen e Financave Publike shqyrtoi të gjitha raportet e publikuara nga ZAGJ në 2010. Audituesit e jashtëm duhet të çertifikohen nëpërmjet një programi 3-vjeçar, i cili është i përputhshëm me ISA-t dhe i mbikëqyrur nga IFAC i financuar nga buxheti i ZAGJ. 232. Ndryshimet në vitin 2010 në LMPFP u zbatuan për të forcuar aksesin e ZAGJ në informacionin e nevojshëm për auditimet, për të përmirësuar monitorimin e zbatimit të rekomandimeve të ZAGJ dhe për të rritur kontrollin parlamentar të raporteve të auditimit të ZAGJ. 233. Kosova nuk ka mundësi të jetë anëtare e organizatave ndërkombëtare SAI për shkak të kufizimeve të vendosura nga statusi i saj kombëtar i kundërshtuar. Kjo e pengon pjesëmarrjen e plotë të ZAGJ në rrjete ndërkombëtare, trajnime dhe mundësi zhvillimi. ZAGJ kohët e fundit ka pasur mundësi për herë të parë të marrë pjesë në nivel pune në bashkëpunimin mes vendit kandidat dhe SAI-ve të vendeve kandidate të mundshme si dhe Gjykatës Evropiane të Audituesve. ________________________________________________________________________ 52 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Vlerësimi i Sistemit të Menaxhimit Financiar Publik ________________________________________________________________________ 234. Rekomandim: Dobësia në mbrojtjen ligjore të pavarësisë së Audituesit të Përgjithshëm dhe nxitja e një pavarësie të plotë financiare dhe organizative të ZAGJ do të trajtohen përpara përfundimit të mbikëqyrjes së Kosovës. Pjesë integrale e këtij procesi do të jetë sqarimi i mandatit. Gjatë përparimit të Kosovës në rrugën e saj drejt anëtarësimit në BE do të jetë i rëndësishëm zbatimi i ligjit të ri dhe vazhdimi i mbështetjes për përmirësimin e cilësisë dhe qëndrueshmërisë së këtij institucioni. H. Sistemet e vendit dhe risku fiduciar në Menaxhimin Financiar Publik 235. Ka potencial për rritjen e përdorimit të sistemeve të menaxhimit financiar për veprimtari të financuara nga Banka. Të gjitha projektet në Kosovë menaxhohen nga njësi shërbimesh financiare të cilat janë të pavarura nga njësitë administrative kryesore të organizatave pritëse. Plotësimi me personel, buxhetimi, kontabiliteti, raportimi, kontrolli i brendshëm dhe auditimi kryhen veçmas nga veprimtaritë kryesore të marrësve. E vetmja fushë ku përdoren sistemet e vendit është në lidhje me rrjedhën e fondeve. Fondet e Bankës Botërore depozitohen në Bankën Qendrore të Kosovës dhe regjistrohen pas marrjes në llogarinë e vetme të Thesarit. Fondet e projektit jepen në formë rimbursimi, pas marrjes së provës se Kosova bën pagesat. Ka potencial për të rritur besimin në sistemet e vendit në fushën e rrjedhës së fondeve nëse kryhen kontrolle pas faktit dhe jo kontrolle parashikuese, përpara faktit, siç ndodh aktualisht; megjithatë, qasja aktuale është e pranueshme për qeverinë, kështu që tani për tani nuk propozohet ndryshim. 236. ZAGJ ka sugjeruar se do të ishte e interesuar të fillonte auditimin e projekteve të BB nëse ka kapacitete. Kjo do të ofronte një mënyrë për të rritur aftësitë dhe përvojën e ZAGJ në kryerjen e auditimeve mbi projekte dhe për të kuptuar kërkesat e Bankës. Nëse do të krijohej një projekt pilot për të lejuar ZAGJ të auditonte të paktën një projekt të Bankës Botërore në bazë rimbursimi të kostove të plota, impakti mbi kapacitetin e saj për të përmbushur përgjegjësitë që i janë caktuar do të ishte i kufizuar. Duhet marrë në konsideratë përdorimi i ZAGJ si veprimtari pilot, me rimbursim të plotë të kostove – në varësi të ndonjë kufizimi të vendosur nga kontrata aktuale për një ofrues të vetëm shërbimi, e cila është në fuqi për auditimin e projekteve të Bankës Botërore në Kosovë. 237. Kufizimet mbi kapacitetin dhe përvojën në lidhje me projektet e Bankës Botërore dhe rreziku i lartë i mashtrimit dhe korrupsionit në Kosovë zvogëlojnë dukshëm mundësitë për rritjen e përdorimit të sistemeve të vendit në fusha të tjera. Ka mundësi që përmirësimet që po shihen si rezultat i projekteve të tjera ndërkombëtare dhe veprimeve të MF e të tjerëve për të korrigjuar mangësitë të tregojnë se në të ardhmen mund të përdoren më shumë sistemet e vendit. Situata do të mbahen nën monitorim dhe, aty ku të jetë e mundur dhe ku niveli i rrezikut është i pranueshëm, projektet e reja do të përdorin sistemet e menaxhimit financiar të Kosovës. ________________________________________________________________________ 53 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Rekomandime dhe Plan Veprimi i Sugjeruar ________________________________________________________________________ KAPITULLI IV. REKOMANDIME DHE PLAN VEPRIMI I SUGJERUAR 238. Bazuar në vlerësimin e sistemit publik të prokurimit, jepen rekomandimet kryesore dhe plani i veprimit i mëposhtëm për tu marrë në konsideratë nga qeveria. Brenda raportit gjenden rekomandime specifike më të hollësishme që trajtojnë mangësitë në fusha të caktuara të sistemit publik të prokurimit, kryesisht në Kapitujt II dhe III të raportit, si dhe në fund të çdo treguesi standard në Shtojcën D. Plani i veprimit i propozuar është i ndarë sipas përparësive në veprime afat-shkurtra, afat-mesme dhe afat- gjata84. 239. Në mënyrë që të nxitet ndërgjegjësimi dhe njohuria si dhe mbështetja për procesin e reformës në prokurimin publik, mund të merret në konsideratë mbajtja e një seminari një ditor për t’ia shpërndarë këtë raport sektorëve publikë dhe privatë si dhe shoqërisë civile. Një seminar i tillë mund të ndihmojë në kuptimin dhe mbështetjen për procesin e reformës së prokurimit publik. Rekomandimet kryesore dhe Plani i Veprimit Rekomandim Afati kohor Enti Përgjegjës Prokurimi Agjencia Qendrore e Prokurimit (AQP) duhet të ketë personel të Afat i MF, AQP mjaftueshëm për të kryer si duhet detyrat e caktuara me ligj. shkurtër – afat i mesëm Identifikoni mallrat e përshtatshme për blerje qendrore si “mallra Afat i AQP të përdorura gjerësisht� dhe përgatituni e kryeni blerjen e parë shkurtër – qendrore. afat i mesëm Me qëllim lehtësimin e aksesit dhe përdorimin nga publiku dhe Afat i KRRPP palët e interesuara, rekomandohet shumë që të centralizohet shkurtër – informacioni i prokurimit në një faqe interneti kuadër, të afat i mesëm menaxhuar nga KRRPP, me lidhje individuale referimi drejt institucioneve kryesore të prokurimit si OSHP dhe/ose AQP. Bëjeni publike faqen e internetit të KRRPP. Fuqizoni sistemin e-publikim të KRRPP për të dhënë informacion Afat i KRRPP mbi mundësitë e ardhshme për biznes nëpërmjet publikimit të shkurtër – planeve për prokurim të të gjitha autoriteteve kontraktuese. afat i gjatë Fuqizoni raportimin mbi prokurimin (analizë çmimesh për njësi; nivelin e konkurrimit, etj.)                                                              84 Afati i shkurtër, i mesëm dhe i gjatë do të thotë përkatësisht 6 muaj, një vit dhe 2-3 vjet. ________________________________________________________________________ 54 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Rekomandime dhe Plan Veprimi i Sugjeruar ________________________________________________________________________ Rekomandim Afati kohor Enti Përgjegjës Organizoni trajnim për të gjitha autoritetet kontraktuese mbi aktet Afat i IKAP e reja ligjore e nënligjore si dhe dokumentet e tenderimit. shkurtër – afat i mesëm Organizoni fushatë ndërgjegjësimi për stafin e nivelit të lartë të të Afat i KRRPP gjitha autoriteteve kontraktuese, në lidhje me LPP-në e re. shkurtër Hartoni një strategji dhe plan veprimi për përmirësimin e Afat i KRRPP performancës së sistemit të prokurimit publik. mesëm Hartoni dhe dorëzojini autoriteteve kontraktuese udhëzuesin e Afat i KRRPP përdorimit për monitorimin dhe mbikëqyrjen e kontratës. mesëm Pasi të jetë implementuar LPP-ja për një periudhë psh 2-3 vjeçare, Afat i gjatë KRRPP duhet të shqyrtohet legjislacioni aktual për prokurimin, në kuadër të çështjeve të ngritura në këtë raport të Vlerësimit Fiduciar të Vendit dhe të ndiqen sa të jetë e mundur rekomandimet duke ndryshuar në të ardhmen LPP dhe/ose miratuar legjislacion dytësor përkatës. Kjo duhet të bëhet pasi të implementohet LPP-ja aktuale për një periudhë të mjaftueshme kohe dhe të jetë vlerësuar performancë e saj. Megjithëse entet e përfshira në prokurim publik (OSHP dhe AQP) Në KRRPP, mund të konsultohen gjatë hartimit të akteve ligjore, funksioni vazhdimësi OSHP, legjislativ dhe rregullator duhet të jetë vetëm i një organi, që AQP aktualisht është KRRPP. Nga ana tjetër, KRRPP nuk duhet të ngarkohet me detyra që mund ta vënë në konflikt interesi me funksionin e tij aktual legjislativ dhe rregullator. Kryeni vlerësim të nevojave për trajnim dhe pastaj hartoni module Afat i KRRPP të ndryshme trajnimi për lloje të ndryshme prokurimesh dhe mesëm – dhe IKAP nevojash. Kjo do të vlejë për sektorët si publikë ashtu edhe afat i gjatë privatë. Forconi kapacitetet e bashkësisë së biznesit duke ofruar trajnim Afat i KRRPP për hartimin e ofertave për tender dhe duke nxitur pjesëmarrjen në mesëm – dhe IKAP tender. afat i gjatë ________________________________________________________________________ 55 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Rekomandime dhe Plan Veprimi i Sugjeruar ________________________________________________________________________ Rekomandim Afati kohor Enti Përgjegjës Krijoni një sistem për vlerësimin e performancës së punonjësve të Afat i KRRPP, prokurimit, duke përfshirë tregues performance dhe mjete për të mesëm – MAP monitoruar performancën. KRRPP dhe Ministria e Administratës afat i gjatë Publike (MAP) duhet të mendojnë për krijimin e një linje të veçantë karriere për punonjësit e prokurimit në shërbimin civil, si në nivelin qendror ashtu dhe në atë të pushtetit vendor. Në lidhje me këtë duhet të hartohen përshkrime pune të veçanta, kërkesa për kualifikim, struktura karriere dhe shkallë page për punonjësit e prokurimit. Gjithashtu duhet të punoni për krijimin e një sistemi brenda Qeverisë për të përcaktuar një linjë të qartë të karrierës së prokurimit, në të cilën mund të ngjitet një punonjës prokurimi. Identifikoni kufizimet ndaj konkurrimit në tender (p.sh., kosto të Afat i KRRPP lidhura me konkurrimin, hapja e letrave të kreditit, kërkesat për mesëm – licenca, etj) dhe bashkëpunoni me bashkësinë e biznesit dhe entet afat i gjatë përkatëse shtetërore për t’i zgjidhur ato. Zbatoni klauzolën e pagesës së interesit mbi pagesa të autoriteteve Afat i MF- kontraktuese. Gjithashtu ekzekutoni vendimet gjyqësore për shkurtër – Thesari kompensimin e ofruesve të shërbimeve/tenderuesve në rastet kur afat i mesëm Qeveria nuk respekton detyrimet, në përputhje me ligjet në fuqi. Integriteti dhe transparenca në prokurimin publik Publikoni planet anti-korrupsion të autoriteteve kontraktuese si Afat i AAK dhe nivelin e tyre të implementimit (në bazë tremujore). shkurtër Propozoni masa të përshtatshme për të detyruar deklarimin në Afat i AAK kohë dhe të plotë të aseteve dhe të të ardhurave të zyrtarëve, shkurtër publikoni emrat e personave që nuk i kanë deklaruar ato si dhe ndërmerrni veprime të tjera të përshtatshme për ata që nuk respektojnë detyrimet. Rrisni afatin e parashkrimit për ndjekjen penale të veprave të Afat i Prokuror i korrupsionit (aktualisht 2 vjet); rrisni kapacitetin e Prokurorisë së shkurtër krimeve Rrethit në Prishtinë si dhe rrethe të tjera sipas nevojave; publikoni financiare një raport përmbledhës statistikor sipas llojit të veprave, sektorit, sistemit të prokurimit/taksave/etj të ndikuar, për të gjitha akuzat në lidhje me mashtrime dhe korrupsion, pavarësisht autoritetit hetues e të ndjekjes penale, dhe mënyrës si janë trajtuar nga qeveria dhe EULEX, duke përfshirë çdo sanksion. Ndiqni hartimin e parimeve kyçe të një regjimi administrativ për Afat i AAK ndalimin ligjor. mesëm – afat i gjatë ________________________________________________________________________ 56 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Rekomandime dhe Plan Veprimi i Sugjeruar ________________________________________________________________________ Rekomandim Afati kohor Enti Përgjegjës Prezantoni procedura për të kërkuar përzgjedhjen konkurruese të Afat i Asambleja anëtarëve të OSHP nga një grup kandidatësh të kualifikuar, mesëm – e mundësisht nëpërmjet një publikimi të hapur. afat i gjatë Përgjithsh me Shqyrtoni përdorimin aktual të garancive dhe përfaqësimeve, si Në ZAGJ dhe nëse përdoren si dhe kur duhet zgjidhjet kontraktuale. vazhdimësi Menaxhimi financiar Rrisni përqendrimin tek hartimi dhe përdorimi i planeve brenda Afat i MF, të sektorëve dhe organizatave buxhetore, në përputhje me përparësitë shkurtër - gjitha kombëtare. afat i mesëm organizatat buxhetore Vlerësoni mundësitë për integrimin e sistemeve ekzistuese të Afat i MF buxhetit dhe thesarit, ose për prezantimin e sistemeve të reja, sipas shkurtër - nevojës. afat i mesëm Sigurohuni që në LMPFP të jenë krijuar mekanizma të Afat i Asambleja përshtatshëm për të minimizuar pengimin e planifikimit dhe shkurtër - Kombëtare ekzekutimit të buxhetit nga vonesat në implementimin e tij. afat i mesëm dhe qeveria Rrisni theksin në zbatimin e dispozitave të LMPFP dhe Afat i MF rregulloreve të brendshme të kontrollit për tu siguruar se detyrimet shkurtër - hidhen në sistemin e thesarit brenda kohës së specifikuar në ligj. afat i mesëm Vazhdoni, dhe nëse është e mundur përshpejtoni zgjerimin e Afat i MF, të shkurtër - gjitha Përdorimin e kontrollit të brendshëm financiar publik dhe afat i mesëm organizatat auditimin e brendshëm në organizatat buxhetore, përfshirë buxhetore bashkitë, nëpërmjet trainimit dhe mbështetjes. Vazhdoni vlerësimet diagnostikuese SHPPF në bashki dhe hartoni Afat i MF, plane veprimi të përshtatshme për të implementuar përmirësime shkurtër - Bashkitë me qëllim korrigjimin e mangësive të identifikuara nga Audituesi afat i mesëm Gjeneral dhe vlerësimet SHPPF. Zhvilloni më tej Auditimin e Jashtëm publik duke trajtuar Afat i ZAGJ efikasitetin dhe efektshmërinë e sistemeve të prokurimit dhe shkurtër - zbatimin e tyre. afat i mesëm Forconi pavarësinë e ZAGJ dhe aftësitë e kapacitetin e saj për Afat i ZAGJ, auditim të jashtëm, sidomos në fusha përtej auditimeve standarde mesëm- Asambleja të rregullsisë. Afat i gjatë Kombëtare ________________________________________________________________________ 57 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi A ________________________________________________________________________ ANEKSI A: PERSONAT E TAKUAR Z. Bedri Hamza Ministër i Financave Znj Safete Hadergjonaj Kryetare, Komisioni Parlamentar për Buxhetin dhe Financën Z. Ramadan Avdiu Zv. Ministër i Brendshëm, Ministria e Financave Z. Lulzim Aliu Zyra Ligjore, Kryeministria Z. Safet Hoxha Drejtor, Komisioni Rregullativ për Prokurimin Publik Z. Hysni Hoxha President i Organit për Shqyrtimin e Prokurimeve Z. Hasan Preteni Drejtor, Agjencia kundër Korrupsionit Z. Mursel Rracaj Drejtor, Agjencia Qendrore e Prokurimeve Z. Lulzim Ismajli Drejtor, Departamenti i Thesarit Z Zilif Lufi Drejtor i Komanduar, Departamenti i Thesarit Z. Ilaz Duli Anëtar Bordi, Komisioni Rregullativ për Prokurimin Publik Z. Safet Gerxhalliu President, Oda Ekonomike e Kosovës Znj. Sophie Beaumont ECLO (Zyra Ndërlidhëse e Komisionit Evropian në Kosovë) Z. Freek Janmaat Këshilltar për Politikat Ekonomike, Komisioni Evropian Z. Lorik Fejzullahu Departamenti i Partneritetit Privat-Publik Z. Kosum Aliu Drejtor, Auditues i Brendshëm – Ministria e Ekonomisë dhe Financave Znj. Donika Palokaj Këshilltare Ligjor, Ministria e Drejtësisë Z. Arton Berisha Punonjës Prokurimi, Ministria e Administratës Publike Znj. Merita Mustafa KDI Transparency International Znj. Linda Heagon Prokurore, EULEX Znj. Drita Hajdari Prokurore e Kosovës Z. Fitim Sadiku Sekretar i Përhershëm, Ministria e Administratës Publike Z. Sabedin Meha Kompani private: DATAPROGNET Z. Florim Muhaxheri Kompani private: DATAPROGNET Z. Riza Deshishku Kompani private: EXPIK Z. Shefki Asllani Kompani private: BOTEK _______________________________________________________________________ 58 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi A ________________________________________________________________________ Z. Gani Maloku Kompani private: LONI Z. Lulzim Aliu Punonjës ligjor, Kryeministria Z.Krunislav Zdravkovic Shef i Prokurimit, Bashkia Strpce Z. Shaban Tafa Punonjës Ligjor, Bashkia Strpce Z. Agim Rexhepi Punonjës Prokurimi, Bashkia Strpce Z. Sinan Ymeri Shef i Financës, Bashkia Strpce Z. Xhevat Filnica Shef i Prokurimeve, Bashkia e Prishtinë s Z. Njazif Thaqi Shef i Zyrës së Prokurimeve, KEK Z. Haki Sfishta Shef i Departamentit për Buxhetin dhe Financën, Ministria e Arsimit Z. Eroll Raskova Bashkia e Prishtinës Kërkime për Implementimin & Menaxhimin e Politikave Ekonomike, Z. John Short Mbretëria e Bashkuar Z. Ramadan Sejdiu Drejtor, Departamenti për Menaxhimin e Ndërmarrjeve Publike, Ministria e Ekonomisë Z. Ëilliam Laërence Këshilltar i Lartë për Politikat, Zyra për Rritjen Ekonomike, USAID Z. Kris Kauffmann Këshilltar i USAD (Deloitte Consulting LLP) Znj. Dardane Peja Specialiste për Programe Zhvillimi, USAID Z. Lars Lage Olofsson Auditues i Përgjithshëm Z. Agim Krasniqi Shef i Departamentit të Buxhetit, Ministria e Financave Z. Petrit Popova Shef i Departamentit të Buxhetit Bashkiak, Ministria e Financave Z. Azem Reqica Drejtues Projekti, Banka Botërore PSMP Z. Kushtrim Mehmetaj Punonjës Projekti Kombëtar, Zyra e Bashkëpunimit Zviceran _______________________________________________________________________ 59 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ ANEKSI B: MATERIALET KRYESORE TË SHQYRTUARA Komisioni Evropian, Raport Progresi mbi Kosovën* 2010, Bruksel, 9 nëntor 2010; OECD SIGMA, Vlerësim: Kosova85 – Menaxhimi dhe Kontrolli i Shpenzimeve Publike; Republika e Kosovës, Shpenzimi Publik dhe Përgjegjshmëria Financiare (SHPPF) Vlerësimi i Menaxhimit të Financave Publike, Maj 2009; Republika e Kosovës, Plani i Veprimit për Reformën në Menaxhimin Financiar Publik (PVRMFP), nëntor 2009; Banka Botërore, Kosovë: Shqyrtim i Përgjegjshmërisë Financiare Operacionale, Maj 2005; Banka Botërore, Kosovë: Vlerësim i Shpenzimit Publik dhe Përgjegjshmërisë Financiare, prill 2007; KRRPP – Raport mbi Veprimtaritë e Prokurimit Publik në Kosovë për vitin 2010 (Shkurt 2011); OSHP – Raport Vjetor i Punës 2010 (Shkurt 2011); Audituesi Gjeneral, Raport Vjetor i Auditimit për vitin financiar 2010. Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë – Raport vjetor mbi kontratat e firmosura publike për vitin 2010; Schooner “Desiderata: Objektivat për një sistem të ligjit për kontratat shtetërore�, (2002) 11 P.P.L.R. fq. 103-110; Kushtetuta e Republikës së Kosovës; Sigma, Vlerësim Ligjor Administrativ, maj 2009; Http://siteresources.ëorldbank.org/KOSOVOEXTN/Resources/297769- 1266424306995/Kosovo_full_report.pdf; Kombet e Bashkuara, Ligji për Tregtinë Ndërkombëtare, Model Ligji për Prokurimet (1994) (http://ëëë.uncitral.org/pdf/english/texts/procurem/ml-procurement/ml- procure.pdf);                                                              85 Sipas Rezolutës së KS të OKB 1244/1999.   _______________________________________________________________________ 60 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Kosovë, Raport Progresi i 2011, Komisioni i BE SEC (2011) 1207, (12 tetor 2011); Ligji për Prokurimin Publik (Nr. 04/L-042), Arrowsmith, “Reforma e Model Ligjit për Prokurimet UNCITRAL: Normimi i Prokurimeve për shek. 21�, (botimi i 2009), Rregullat e Prokurimit, 1 janar 2008 Udhëzimet Administrative të KRRPP, Nr 01-06, 2011. Rregulloret për Prokurimet Publike, shkurt 2012. Udhëzime Operacionale për Prokurimet Publike, shkurt 2012, Plan Veprimi 2011 për Implementimin e Partneritetit Evropian për Kosovën, mars 2011. Direktiva 2004/18/EC e Parlamentit të KE e 31 marsit 2004 mbi bashkërendimin e procedurave për dhënien e kontratave të punëve publike, kontratave të furnizimit publik dhe kontratave për shërbime publike, 2004 O.J (L 134/114); UNCITRAL “Udhëzim për hyrjen në fuqi të Model Ligjit për Prokurimet Publike të UNCITRAL� 21 janar 2011, A/CN.9/ËG.I/ËP.77/Add.3; Direktiva 2004/18/EC e Parlamentit të KE e 31 marsit 2004 mbi bashkërendimin e procedurave për dhënien e kontratave të punëve publike, kontratave të furnizimit publik dhe kontratave për shërbime publike, 2004 O.J (L 134/114); Treguesit e Qeverisjes Mbarëbotërore (2010); Lajmet online për Kosovën, 19 prill 2011; Arrestime për Korrupsion në Ministrinë e Shëndetësisë, Kosovë, Balkan Insights, 13 korrik 2010; Shqyrtim i Shpenzimeve Publike në Kosovë, Banka Botërore, Raporti nr. 53709-XK, 3 qershor 2010; Ibid.; Raport mbi Sistemin e Shëndetësisë në Kosovë, Rrjeti i Raportimit Hetimor në Ballkan, Prishtinë, nëntor 2009; Sistemi i Blerjeve Publike dhe Mundësitë për Kursime me Fitime të Shpejta në Kosovë, Banka Botërore, shtator 2009; _______________________________________________________________________ 61 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Shqyrtim i Shpenzimeve Publike në Kosovë, Banka Botërore, Raporti nr. 53709-XK, 3 qershor 2010; Buxheti i Shtetit të Kosovës për vitin 2010, Ministria e Ekonomisë dhe Financave, janar 2010; The Economist, 18 mars 2011; Rrjeti i Raportimit Hetimor në Ballkan, pa datë; Faktorë për tu pasur parasysh gjatë hartimit të legjislacionit për konfliktet e interesit, Banka Botërore, dhjetor 2010, Richard Messick, (në pritje); dhe përmirësimi i Kontrollit të brendshëm të personelit (rishikuar), Studim Informues, Banka Botërore, Zv. Presidenca për Integritetin, 19 korrik 2011, (në pritje); Raport vjetor 2010, Agjencia kundër Korrupsionit; Raport vjetor i veprimtarive gjyqësore të gjykatësve të EULEX, 2010; Shqyrtim i Sistemit të Blerjeve Publike dhe Mundësitë për Kursime me Fitime të Shpejta në Kosovë, Banka Botërore, shtator 2008 Shqyrtim i Prokurimit Operacional në Kosovë, qershor 2004, raporti nr. 30848-YU; Kodi i Etikës i Prokurimit, Komisioni Rregullativ për Prokurimet Publike, dhjetor 2007; Republika e Kosovës, Plani i Veprimit për Reformën në Menaxhimin Financiar Publik (PVRMFP), nëntor 2009; Kushtetuta e Republikës së Kosovës; Faqja e internetit e UNCITRAL; Direktiva 2004/18/EC e Parlamentit të KE e 31 marsit 2004; Peter Trepte, Prokurimi Publik në BE: Udhëzues i praktikuesit; Organi për Shqyrtimin e Prokurimeve, Raport Vjetor për Asamblenë (2008); Ligji 02/L-28 Kodi Administrativ i Procedurave (2005/02-L28); Ligji Nr. 03/L-215 për Aksesin në Dokumentet Publike. Ligji Nr. 04/L-045 për Partneritetin Publik-Privat. Ligji Nr. 03/L-241 për Prokurimet Publike (i anuluar). _______________________________________________________________________ 62 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Rregullat OSHP; Strategjia kundër korrupsionit 2009-2011, Agjencia kundër Korrupsionit, Kosovë; Kombet në transit, Shtëpia e Lirisë, Ilir Deda. Arrestime për Korrupsion në Ministrinë e Shëndetësisë, Kosovë, Balkan Insights, 13 korrik 2010; Progres raporti për Kosovën, 2011, Studim i personelit të Komisionit, Strategjia e Zgjerimit dhe Sfidat Kryesore 2011-2012, SEC(2011) 1207, Bruksel, 12 tetor 2011. Operationaliserung von Security Sector Reform (SSR) aud dem Ëestlichen Balkan – intelligente/creative Ansätze für eine langfristig positive Gestaltung dieser Region, 9 janar 2007, SP 20 S 6 035. Trajtimi çnjerëzor i njerëzve dhe trafikimi i paligjshëm i organeve njerëzore në Kosovë, Komisioni për Çështjet Ligjore dhe të Drejtat e Njeriut, AS/Jur (2010) 46, Raportues: Z. Dick Marty, Zvicër, Aleanca e Liberalëve dhe Demokratëve për Evropën, 12 dhjetor 2010. Mafia e drogës në Kosovë furnizon Evropën me heroinë, 13 mars 2000, The Guardian. Raporti Ndërkombëtar për Strategjinë për Kontrollin e Narkotikëve, 2011. 3 mars 2011, Departamenti i Shtetit, SHBA. Shqyrtim i Shpenzimeve Publike në Kosovë, Banka Botërore, Raporti nr. 53709-XK, 3 qershor 2010. Raport mbi Sistemin e Shëndetësisë në Kosovë, Rrjeti i Raportimit Hetimor në Ballkan, Prishtinë, nëntor 2009; Korrupsioni në Administrimin e Tokave dhe Menaxhimin e Tokave në Kosovë, Përgjigja e Ekspertit U4, 20 gusht 2008. Buxheti i Shtetit të Kosovës për vitin 2010, Ministria e Ekonomisë dhe Financave, janar 2010; Korrupsioni në Kosovë – koha për të ecur drejt – BE dhe Amerika nuk janë më të gatshme të tolerojnë ryshfetin në Kosovë, The Economist, 18 mars 2011. Miqtë e Ministrit në Kosovë lulëzojnë nga fati i rrugës, Rrjeti i Raportimit Hetimor në Ballkan, pa datë. Dëshmitar kyç nën mbrojtje në gjyqin e krimeve të luftës së Kosovës gjendet i vdekur në Gjermani, Washington Post, nga Associated Press, 28 shtator 2011. Faktorë për tu pasur parasysh gjatë hartimit të legjislacionit për konfliktet e interesit, Banka Botërore, dhjetor 2010, Richard Messick, (në pritje); Përmirësimi i Kontrollit të brendshëm të personelit (rishikuar), Studim Informues, Banka Botërore, Zv. Presidenca për Integritetin, 19 korrik 2011, (në pritje); Agjencia kundër Korrupsionit e Kosovës ankohet për mosdeklarimin e pasurive, Kosovë Online News, 19 prill 2011. Raport vjetor 2010, Agjencia kundër Korrupsionit, faqja 8, dhe raporti vjetor 2009, Agjencia kundër Korrupsionit. Raport vjetor i veprimtarive gjyqësore të gjykatësve të EULEX, 2010; _______________________________________________________________________ 63 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Raporti Progresi i Kosovës për vitin 2010 që shoqëroi Komunikimin nga Komisioni për PE dhe KE, dokument pune i Personelit të KE, SEC(2010)1329, 9 nëntor 2010. Shqyrtim i Prokurimit Operacional në Kosovë, qershor 2004, raporti nr. 30848-YU; Kodi i Etikës i Prokurimit, Komisioni Rregullativ për Prokurimet Publike, dhjetor 2007; Raport mbi Veprimtaritë e Prokurimit Publik në Kosovë për vitin 2010, shkurt 2011. _______________________________________________________________________ 64 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ ANEKSI C: INDIKATORËT BAZË TË KOSOVËS (IB-TË) Shtylla I: Kuadri ligjor dhe rregullator Ky vlerësim u krye në mes të reformës legjislative në Kosovë. Në kohën kur Banka përfundoi vlerësimin e saj dhe finalizoi raportin e saj në shkurt të vitit 2012, ligji i prokurimit kishte pësuar ndryshimet e mëdha (së pari në dhjetor të vitit 2010 dhe pastaj në tetor të vitit 2011), por legjislacioni dytësor nuk ishte përditësuar ende për të pasqyruar këto ndryshime. Nxjerrja e akteve nënligjore të përditësuara në shkurt të vitit 2012 paraqet një zhvillim të rëndësishëm, dhe Banka ka rishikuar vlerësimin e saj fillestar sa i përket atyre fushave dhe çështjeve të cilat më parë u identifikuan se kishin nevojë për një vlerësim të mëtejshëm, të cilat tashmë janë duke u adresuar më anë të këtyre akteve nën-ligjore. Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se pjesa legjislative e raportit nuk paraqet një rishikim të plotë të legjislacionit dytësor, dhe Banka rezervon të drejtën për të komentuar plotësisht lidhur me këtë legjislacionin në një kohë të mëvonshme. Një sistem qeverisje i mirë për prokurimin publik fillon me një kuadër të plotë ligjor dhe rregullator. Për të matur këtë, Shtylla I e vlerësimit të OECD-DAC/ Banka Botërore përdor dy indikatorë të performancës - një kuadër ligjor dhe rregullator për prokurimin publik që i plotëson të standardet e rëna dakord dhe është në përputhje me detyrimet e zbatueshme, si dhe ekzistenca e rregullave dhe dokumentacionit zbatues. Indikatori 1: Kuadri ligjor dhe rregullator i prokurimit publik arrin standardin e rënë dakord dhe është në përputhje me detyrimet e zbatueshme. 2.1. Për këtë indikator, ekipi shqyrtoi instrumentet ligjore dhe rregullatore në dispozicion, përfshirë Ligjin e ndryshuar për Prokurimin Publik (LPP). Qëllimi i këtij treguesi është të përcaktojë strukturën e kuadrit rregullator që rregullon prokurimin publik, shkallën e mbulimit të tij, dhe aksesin e publikut tek ligjet dhe rregullat; përshtatshmërinë e metodave të prokurimit; rregullat mbi shpalljet dhe afatet kohore, rregullat për pjesëmarrjen; dokumentacionin e tenderit dhe specifikimet teknike; vlerësimin e tenderit dhe kriteret për përcaktimin e fituesit, paraqitjen, pranimin, dhe hapja e ofertave; dhe mekanizmat e zgjidhjes së ankesave. Ky indikator ka tetë nën-indikatorë të cilët shtjellohen më poshtë: Nën –indikatori Shpjegim i shkurtër 1(a)—Fusha e Kuadri aktual ligjor i prokurimit publik në Kosovë përbëhet nga LPP- zbatimit dhe ja, Nr. 04/L-042 i shpallur me anë të dekretit presidencial nr. DL-032- mbulimi i kuadrit 2011, datë 29 gusht, 2011. Ligji i ri u botua në Gazetën Zyrtare më 19 ligjor dhe shtator, 2011 dhe hyri në fuqi 15 ditë pas botimit në Gazetën Zyrtare. rregullator. Për zbatimin e LPP-së ekzistojnë edhe akte nën-ligjore që përfshijnë Rregullorja e Prokurimit Publik (më tej referuar si "Rregullorja") dhe Udhëzimet e Funksionimit për Prokurimin Publik (të quajtura më tej "Udhëzimet"). Që nga hartimi i një ligji të ri për prokurimin (në fuqi) në dhjetor të vitit 2010, rregullorja zbatuese nuk u përditësua, duke krijuar kështu një vakum ligjor për autoritetet kontraktuese . Në gusht të vitit 2011 LPP-ja u rishikua, dhe Rregullorja u përgatit vetëm në _______________________________________________________________________ 65 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ fund të Shkurtit 2012. LPP-ja është një ligj parësor që rregullon prokurimin publik dhe çdo akt nën-ligjor është në përputhje me të. Të gjitha ligjet dhe rregulloret janë të publikuara dhe lehtësisht të aksesueshme për publikun pa kosto. Kushtetuta86 sanksionon të drejtën për çdo person për të pasur akses mbi dokumentet publike. Çdo ligj botohet në Gazetën Zyrtare87 dhe hyn në fuqi 15 (pesëmbëdhjetë) ditë pas publikimit në Gazetë, përveç rasteve kur është përcaktuar ndryshe nga vetë ligji. Mbi këtë bazë, legjislacioni i prokurimit publik në tërësinë e tij, përfshirë legjislacionin parësor dhe dytësor është i publikuar në faqen e internetit të KRRPP-së (Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik) http://KRRPP.rks- gov.net// dhe është i disponueshëm për publikun pa kosto. Më tej, klauzolat (6) dhe (7) të nenit 10 të këtij ligji përcaktojnë se KRRPP -ja publikon në mënyrë elektronike LPP-në aktuale dhe rregullat e legjislacionit dytësor në faqen e tij të internetit dhe siguron akses për çdo person që e kërkon. Gama e autoriteteve kontraktuese : Tërësia e normave ligjore dhe rregullatore mbulon mallrat, punët dhe shërbimet për të gjithë prokurimet që përdorin fondet buxhetore. Neni 2 i LPP-së thotë se ai zbatohet për veprimtaritë prokuruese të organeve të mëposhtme siç përcaktohet në LPP: - Autoritetet publike88; - Ndërmarrjet publike P89; - Operatorët e Shërbimeve publike;90 - Dhe çdo person, ndërmarrje tjetër që zhvillon veprimtari prokuruese për llogari të apo në favor të një autoriteti publik, operatori të shërbimit publik apo ndërmarrje publike. Objekti i LPP-së: Objekti i këtij ligji është shumë i gjerë dhe përfshin prokurimin e mallrave, punëve dhe shërbimeve për të gjitha prokurimet e financuara nga fondet e qeverisë. LPP-ja vlen për të gjitha prokurimet e vlerësuara me vlerë më të lartë se 1000 Euro. Kontratat poshtë kësaj                                                              86 Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 41 “E drejta për akses në dokumentet publike�. 87 LPP, Neni 80 “Miratimi i ligjeve.� 88 Autoriteti Publik është çdonjëri prej të më poshtëmve: (i) një autoritet qendror, rajonal, bashkiak, apo lokal, organ publik, ministri, drejtori, agjenci, apo autoritet tjetër që ushtron, bazuar në një akt ligjor apo nën-ligjor, kompetenca legjislative, rregullatore, publiko-administrative apo gjyqësore; (ii) një organ që rregullohet nga e drejta publike; dhe (iii) një shoqatë prej një apo më shumë autoritetesh apo autoritetesh dhe/ose organesh të tilla. 89 Ndërmarrje publike është çdo ndërmarrje mbi të cilën një apo më tepër autoritete publike mund të ushtrojnë, direkt apo indirekt, një influencë dominuese për shkak të pronësisë së kësaj ndërmarrje, pjesëmarrjes financiare në këtë ndërmarrje dhe /ose rregullave që rregullojnë këtë ndërmarrje. 90 Operator i Shërbimeve Publike është: (i) një autoritet publik apo një ndërmarrje publike e angazhuar në veprimtari të shërbimit publik, dhe (ii) një person, ndërmarrje organ apo organizatë që nuk është as autoritet publik dhe as ndërmarrje publike dhe që është i përfshirë, mbi bazën e një të drejte speciale apo ekskluzive të dhëna nga autoriteti publik kompetent, në një veprimtari të shërbimit publik. _______________________________________________________________________ 66 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ vlere njihen si kontratat me vlerë të ulët dhe rregullohen me rregullore të veçantë. Për më tepër, LPP-ja 91 përfshin brenda objektit të saj shërbimet publike (apo prokurimet që ushtrohet nga Operatorët e Shërbimeve Publike). Procedurat e prokurimit që zbatohen për operatorët e shërbimeve publike mund të gjendet në një kapitull të veçantë të LPP-së 92 i cili duket se lejon për shërbimet publike përdorimin e procedurave më fleksibile të përshtatura për ndërmarrjet tregtare. Përjashtime: Sipas nenit 3 të LPP-së, autoritetet kontraktuese mund të mos respektojnë kërkesat e LPP-së93 nën rrethanat e mëposhtme: (i) kontratat për mbrojtjen dhe sigurinë kombëtare, (ii) kontratat e punësimit dhe trajnimit profesional, (iii) kontratat që janë brenda objektit të një marrëveshje me një institucion ndërkombëtar, i cili ka rregullat e veta të prokurimit, dhe (iv) procedurat për prokurimin e një shërbimi ose pune, ose vepre konçesioni të cilat rregullohen nga ligji i partneritetit publik-privat, (v) kontratat e lidhura nga Ndërmarrje në Pronësi Sociale që janë nën administrimin e Agjencisë Kosovare të Privatizimit, me përjashtim të rasteve kur këto lloj entitetesh angazhohen në bazë të të drejtave të veçanta apo ekskluzive të dhëna nga autoriteti kompetent për një veprimtari të shërbimit publike, dhe (vi) kontratat e qirasë apo blerjen e pronave të paluajtshme. Partneriteti Publik Privat dhe Kontratat e Koncesionit: Në Kosovë prokurimi publik dhe koncesionet rregullohen me ligje të veçanta, përkatësisht LPP-ja dhe ligji për koncesionet / partneritetin publik- privat (këtu e poshtë referuar si “Ligji PPP94�. Për një periudhë të gjatë kohore, këto dy ligje të rëndësishme kishin dallime thelbësore me njëri tjetrin në terminologji dhe procedura, kryesisht që i atribuoheshin modeleve të ndryshme të adoptuara nga secili ligj. Në mënyrë të veçantë LPP-ja ka ndjekur modelin e Direktivave të BE-së për prokurimin, ndërsa ligji PPP u zhvillua në bazë të modelit të Ligjit Model të UNCITRAL-it për projektet e infrastrukturës të financuar privatisht me ndryshimet e nevojshme. Më 15 nëntor, 2011 u miratua një Ligj i ri për PPP-të i cili parashikon parime kryesore të njëjta me                                                              91 LPP-ja, neni 14 “Garancitë e të Drejtave të Veçanta apo Ekskluzive për të Përfshirët në një Veprimtari të Shërbimit Publik.� 92 LPP, neni 14 “Garancitë e të Drejtave të Veçanta apo Ekskluzive për të Përfshirët në një Veprimtari të Shërbimit Publik� 93 LPP neni 3 shprehet se “Pavarësisht çdo dispozite tjetër të këtij ligji, autoritetit kontraktues nuk i kërkohet që të zbatojë ndonjë procedurë specifike të prokurimit apo të respektojë dispozitat e këtij ligji në shkallën e transparencës kur respektimi dhe zbatimi i ligjit komprometon fshehtësinë e legjitimuar apo interesat e sigurisë kur zhvillojnë aktivitete të prokurimit të rëndësishme për prokurimin e kontratave publike për të cilat qeveria ka rënë dakord për të përjashtuar atë nga objekti i këtij ligji për shkak se, (i) realizimi i kontratës sipas ligjit të zbatueshëm në Kosovë, kërkon përdorimin e masave speciale të sigurisë, apo (ii) qeveria ka rënë dakord që të klasifikojë objektin e kontratës si sekret. Përjashtimi në bazë këtij neni sa i përket sa i përket çështjeve të rezervuara duhet të lejohen në përputhje me Ligjin për Aksesin mbi Dokumentet Zyrtare. 94 Ligji Nr. 04/L-045 i datës 21 Tetor, 2011 për Partneritetit Publik Privat dhe Koncesionet në Infrastrukturë dhe Procedurat për Prokurimin e Tyre. _______________________________________________________________________ 67 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ ato të ligjit për prokurimin publik. Megjithatë, ka ende nevojë për harmonizim të mëtejshëm ndërmjet të dy ligjeve, duke pasur parasysh se ato kanë të përbashkët dy aspekte të rëndësishme të cilat janë: (i) të dyja ligjet kërkojnë që kontrata të nënshkruhet nga zyrtarët e prokurimit, dhe (ii) ankesat lidhur me të dy ligjet trajtohen nga OSHP- ja. 1(b)—Metodat e Kapitulli II i LPP-së përcakton metodat e prokurimit që janë në prokurimit. dispozicion të autoriteteve kontraktuese për prokurimin e mallrave, punëve dhe shërbimeve të cilat janë: (i) procedura e hapur dhe e kufizuar (neni 33); (ii) procedura me negocim pas publikimit të njoftimit të kontratës (neni 34); (iii) procedura me negocim pa shpallje të njoftimit të kontratës (neni 35), (iv) procedurat e kuotimit të çmimeve (neni 36), (v) procedurat për vlerën minimale (neni 37), (vi) kontratat publike kuadër (neni 38) dhe (vii) kontratat e konkursit të projektimit (nenet 73-80). LPP-ja vendos si procedurën e hapur dhe të kufizuar të tenderit në të njëjtin nivel, pa përcaktuar që procedura e hapur e tenderit është metoda e përgjithshme si rregull e prokurimit. Neni 32 i jep të drejtë autoriteteve kontraktuese që të zgjedhin lirisht ndërmjet procedurave të hapura dhe të kufizuara pa pasur nevojë për të justifikuar vendimin. Përdorimi i procedurës me negocim dhe metoda e kuotimit të çmimeve është e kushtëzuar nga rrethanat specifike të përcaktuara në LPP. Neni 56 i këtij ligji përcakton se sipas procedurës së kufizuar, numri i kandidatëve të ftuar për të paraqitur tender nuk duhet të jetë me shumë se gjashtë. Në rast se ka më shumë se 6 operatorë ekonomikë të kualifikuar, autoriteti kontraktues duhet të përzgjedhë gjashtë kandidatët më të kualifikuar, pas një procedure që do të përcaktohet nga aktet nën-ligjore. Kuptohet, se qëllimi i procedurës së kufizuar është efikasiteti. Kufizimi i numrit të atyre që ftohen në gjashtë, mund të jetë i mjaftueshëm për të siguruar konkurrencë të mirëfilltë, por ky numër bazohet në supozimin se do të ketë gjashtë operatorët ekonomikë do të paraqesin oferta dhe nuk merret parasysh rasti kur ky nivel konkurrence nuk arrihet. Përveç kësaj, duke marrë parasysh zhvillimin embrional të tregut në Kosovë dhe madhësinë e vendit, kufizimi i numrit të firmave nuk mund të sigurojë konkurrencë të efektshme, dhe mundet në fakt të çojë në krijimin e tregjeve oligopolistike. Së fundi, meqenëse LPP-ja e Kosovës ndjek Direktivat e BE-së, dispozita të tilla duhet të merren parasysh nga ky këndvështrim dhe të shohim nëse ky ligj është në përputhje me Direktivat e Prokurimit të BE-së që përcaktojnë një minimum prej pesë operatorësh ekonomikë për t’u ftuar për të paraqitur oferta në rast të procedurës së kufizuar: pa vënë një cilësim mbi numrin e atyre që do të kualifikohen. Ndarja dhe copëzimi i kontratave për të kufizuar konkurrencën ose për të shmangur firma të caktuara që të marrin pjesë është e ndaluar nga LPP-ja95. Përveç kësaj, LPP-ja96 parasheh një proces me dy zarfe i cili përdoret për përzgjedhjen e shërbimeve të konsulencës.                                                              95 LPP-ja, neni 16 klauzola 4 parashikon se “Një autoritet kontraktues nuk duhet të përzgjedhë apo të përdorë një _______________________________________________________________________ 68 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ 1(c)—Rregullat e LPP-ja 97 specifikon se për veprimtaritë e prokurimit që do të publikimit dhe prokurohen nëpërmjet (i) procedurës së hapur të tenderit (ii) procedurës afatet. së kufizuar të tenderit dhe (iii) procedurës me negocim me shpallje paraprake, autoriteti kontraktues përgatit dhe publikon njoftimin e kontratës. LPP-ja përjashton nga publikimi procedurat e mëposhtme: (i) procedura me negocim pa shpallje paraprake, (ii) kërkesat për kuotim të çmimeve dhe (iii) kontratat me vlerë minimale. Publikimi i njoftimeve u jep kohë të mjaftueshme, në përputhje me natyrën, metodën dhe kompleksitetin e prokurimit, ofertuesve potencialë për të marrë dokumentet e tenderit dhe për t'iu përgjigjur shpalljes. LPP-ja 98 parashikon publikimin e njoftimit tregues "kur autoriteti kontraktues ka për qëllim prokurimin, gjatë periudhës së ardhshme 12 mujore, të një ose më shumë kontratave për furnizime, shërbime, apo punë që kanë një vlerë të parashikuar, të vetme apo së bashku, prej pesë njëqind mijë (500,000 Euro)". Ekziston konsensusi se kjo kërkon që autoritetet kontraktuese të bëjnë publike prokurimet me çfarëdo lloj vlere. Njoftimet për prokurimet dhe shpalljen e fituesit të kontratës duhet të publikohen në faqen e internet të KRRPP–së dhe Regjistrin e Prokurimeve Publike që është në formë elektronike dhe mirëmbahet nga KRRPP-ja. Njoftimi për shpalljen e fituesit të kontratës99 publikohet për kontratat e prokuruara nëpërmjet procedurës së kufizuar të tenderit dhe procedurave me kuotim brenda 2 (dy) ditëve pas shpalljes së fituesit të këtyre kontratave. Neni 13 i LPP-së parashikon se të gjitha dokumentet që lidhen me kontratat me vlerë minimale 100 , të ulët 101 , të mesme 102 përgatiten në gjuhën shqipe dhe serbe, si dhe angleze nëse vendoset kështu nga autoriteti kontraktues. Megjithatë, për kontratat me vlerë të madhe103, autoritetet kontraktuese duhet të përgatisin dokumentet e tenderit në gjuhën shqipe, serbe dhe angleze. Për të shmangur konfuzionin do të ishte e dobishme që të specifikohej se kontrata duhet të nënshkruhet në gjuhën e tenderit. LPP-ja 104 shprehet se përmbajtja minimale në një njoftim dhe formë standarde do të parashtrohet në format e përgatitura nga PPRC- ja. Si një çështje e praktikës së mirë ndërkombëtare, për të siguruar qëndrueshmëri dhe transparencë, përmbajtja minimale e njoftimeve të kontratës duhet specifikuar në LPP. Megjithatë, forma e njoftimit e përfshirë në Rregulloren e prokurimit është mjaft e plotë dhe përfshin të dhëna të mjaftueshme për operatorët ekonomikë të                                                                                                                                                                                   metodë vlerësimi me qëllim uljen e vlerës së kontratave të furnizimit poshtë një kufiri të përcaktuar në nenin 19 të këtij ligji; gjithashtu autoriteti kontraktues nuk duhet të ndajë një kërkesë prokurimi për një sasi të caktuar produktesh me qëllim uljen e vlerës së kontratave të furnizimit poshtë kufirit të përcaktuar në nenin 19 të këtij ligji.�ligji 96  LPP neni 58.4  97 LPP Neni 40 “Njoftimi i kontratës.� 98 LPP Neni 39 “Njoftimi tregues.� 99 LPP Neni 41 “Njoftimi i shpalljes së fituesit të kontratës.� 100 Vlera minimale është poshtë 1,000 Euro. 101 Vlera e ulët është më e madhe se 1000 Euro dhe më vogël se 10,000 Euro. 102 Vlera mesatare është më e madhe se 10,000 Euro dhe më e vogël se 500,000 Euro për punët dhe më e vogël se 125,000 Euro për furnizimet /shërbimet. 103 Vlera e madhe është më e madhe se 500,000 Euro për punët dhe 125,000 Euro për furnizimet /shërbimet. 104 LPP-ja, neni 43 “Forma dhe përmbajtja e njoftimeve.� _______________________________________________________________________ 69 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ interesuar. Në lidhje me pjesëmarrjen e ofertuesve të huaj, faqja e internetit të PPRC- së është pika e vetme e aksesit për publikimin e njoftimeve të kontratës dhe është lehtësisht e aksesueshme. Megjithatë, një operator i interesuar mund të shohë njoftimet nëse ai fut kodet e sakta të fjalorit të prokurimit në fushat përkatëse. LPP-ja105 përcakton afate të përshtatshme për përgatitjen dhe paraqitjen e ofertave dhe në mënyrë të qartë parashikon afate për çdo metodë prokurimi. Si një përjashtim i dispozitës së mësipërme, LPP-ja 106 përshkruan rregulla të veçanta për kontratat publike të përfshira në një njoftim indikativ që redukton afatet kohore në mënyrë të konsiderueshme si edhe rregulla të veçanta në rast të urgjencave apo mungesës së prakticitetit dhe arsye të tjera të përcaktuara në LPP. 1(d)—Rregulla mbi Parimi i mosdiskriminimit në prokurimet publike është përcaktuar në pjesëmarrjen. nenin 7 të LPP-së për të siguruar trajtimin e barabartë të të gjithë operatorëve ekonomik. LPP-ja107 më tej sanksion se të gjitha kriteret për kualifikim dhe vlerësim si dhe dokumentet/ informacionet e kërkuara që përcaktojnë kualifikimin duhen bërë të ditura në njoftimin e kontratës dhe në tërësi në dosjen e tenderit. Për këtë qëllim, në LPP108 janë paraqitur kushtet për pjesëmarrje dhe këto kërkesa klasifikohen në katër kategori të gjëra. Ato janë përkatësisht: (i) kërkesat e kualifikimit (neni 65) (ii) përshtatshmëria profesionale (neni 66); (iii) gjendja ekonomike dhe financiare (neni 68) dhe (iii) kapaciteti teknik dhe profesional (neni 69) të cilat janë në përputhje me praktikën ndërkombëtare të prokurimit. Në lidhje me kriteret e kualifikimit, LPP-ja109 ka specifikuar kushte të shumta që do t’a bënin një operator ekonomik të pakualifikueshëm për pjesëmarrje. Siç kërkohet nga neni 64 kandidati ose ofertuesi duhet të paraqesë një letër të përfaqësimit (ose deklaratë nën betim) që konfirmon se ai nuk është i pakualifikueshëm sipas ndonjërit prej kushteve të renditura në nenin 65. Veçanërisht, në nenin 65 nuk parashikohet përjashtimi në përputhje me nenin 99 të LPP-së i cili i jep kompetenca OSHP–së për të përjashtuar nga prokurimet e ardhshme ofertuesit apo kandidatët që paraqesin informacione të rreme dhe të falsifikuara. Meqenëse kjo ka lidhje me kualifikueshmërinë e kandidatëve për të marrë pjesë, ky kusht duhet të paraqitet së bashku me kushtet e tjera në nenin 65.                                                              105 LPP neni 44 “Rregulla të përgjithshme për caktimin e një afati për pranimin e ofertave apo kërkesave për pjesëmarrje.� 106 Ibid. Neni 45, Klauzola Cl.1 “Rregulla të veçanta për përcaktimin e një afati kohor për pranimin e ofertave për kontratat publike të mbuluara nga një njoftim tregues. 107 LPP, neni51 “Njoftimi i kritereve të përzgjedhjes� dhe neni 53 “Dhënia e informacioneve shtesë për kandidatët dhe ofertuesit.� 108 Ibid. Neni 64: “Një kandidat apo ofertues duhet të provojë me anë të një certifikate, vërtetimi apo prova të tjera të mjaftueshme të kërkuara në mënyrë të arsyeshme nga Autoriteti Kontraktor që: (i) nuk është ndonjëri prej rasteve të pakualifikueshmërinë sipas nenit 65 të këtij ligji; (ii) të verifikoj përshtatshmërinë e tij profesionale siç e kërkon autoriteti kontraktues sipas nenit 66 të këtij ligi; (iii) plotëson kriteret e kërkuara nga autoriteti kontraktues sipas nenit 68 deri më 71 të këtij ligji.� 109 Ibid. Neni 65 “Kualifikimi i kandidatit apo ofertuesit.� _______________________________________________________________________ 70 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Në përgjithësi, LPP-ja nuk specifikon ndonjë lloj preference që i duhet bërë ndonjë operatori ekonomik në bazë të kombësisë, politikës sociale dhe / ose origjinës së mallrave. Megjithatë, vihet re se LPP-ja nuk përmban rregulla të veçanta për pjesëmarrjen e subjekteve në pronësi të qeverisë. Kjo mangësi e LPP-së duhet të adresohet pasi pjesëmarrja e subjekteve të tilla në të njëjtin nivel dhe fushë loje me kompanitë e sektorit privat, pa përcaktuar rregullave të veçanta, mund të çrregullojë konkurrencën. Është raportuar se në praktikë subjektet në pronësi publike mund të marrin pjesë si çdo operator tjetër ekonomik në tenderët e organizuar nga autoritetet kontraktuese me përjashtim të ofertave të organizuara nga vetë autoritetet që zotërojnë këto subjekte. Megjithatë, kjo deklaratë nuk mbështetet nga ekzistenca e ndonjë akti ligjor. LPP-ja, neni 65 përmend konfliktin e interesit, si një bazë për pakualifikueshmërinë e ofertuesve. LPP-ja rendit dy raste të konfliktit të interesit si më poshtë: "në qoftë se ofertuesi duke përfshirë çdo anëtar të stafit të tij: (i) ka qenë i angazhuar në përgatitjen e dosjes së tenderit ose të ndonjë pjese të saj për objektin e prokurimit, dhe (ii) ka marrë ndihmë në përgatitjen ofertës së tij, nga një person i cili ishte i përfshirë në përgatitjen e dosjes së tenderit ose të njoftimit ose të ndonjë pjese të tij". Megjithatë, duhet të sqarohet se këto nuk janë rastet e vetme që mund të krijojnë një konflikt interesi, pasi ato nuk mund të mbulojnë të gjitha situatat e mundshme që në mënyrë të ngjashme mund të ndikojnë mbi paanshmërinë dhe objektivitetin e palëve të përfshira në procesin e prokurimit. Për shembull: lidhjet e operatorit ekonomik me një anëtar të stafit të qeverisë të përfshirë në prokurim. 1(e)—Dokumentet LPP-ja110 përcakton se dosja e tenderit duhet të hartohet për të gjitha e tenderit dhe metodat e prokurimit, përveç kontratave me vlerë minimale. Do të ishte specifikimet e dëshirueshme që të kishte një përmbajtje minimale të dosjes së teknike. tenderit e cila të ishte parashikuar në LPP. Megjithatë, forma e njoftimit të kontratës e parashikuar në Rregulloret e prokurimit është mjaftueshëm e plotë për të informuar operatorët ekonomikë për objektin e prokurimit. Neni 27 i LPP-së kërkon që dosja e tenderit duhet të jetë gati për t’u nxjerrë në kohën e publikimit të njoftimit të kontratës. Për më tepër, dosja e tenderit duhet t’u jepet pa pagesë operatorëve ekonomikë të interesuar. "Mund të vendosen tarifa kur kostoja e riprodhimit të dokumenteve është e lartë dhe kjo përfshin një numër të madh printimesh" dhe në asnjë rast pagesa nuk duhet të tejkalojë koston e prodhimit të dokumenteve111. Nga kontrolli i kryer mbi kampionët prej 20 njoftimesh për tender (botuar së fundmi në faqen e internetit të KRPO-së), u gjet se në shumicën e rasteve (d.m.th. 18 kontrata, ose 90% e tyre) dosja e tenderit ishe lëshuar pa pagesë, ndërsa në disa kontrata (2 raste, ose 10%) autoriteti kontraktues kishte vendosur tarifa (prej 10 Eurosh) për marrjen e dosjes së tenderit nga                                                              110 LPP, Neni 27 “Dosja e tenderit.� 111 Po aty, Neni 48 “Dorëzimi i dosjes së tenderit.�    _______________________________________________________________________ 71 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ operatorët ekonomikë, e cila duket e arsyeshme si tarifë. Në lidhje me specifikimet teknike, LPP-ja 112 parashikon parimin e neutralitetit dhe mungesës së anshmërisë ndaj çdo operatori ose grupi operatorësh ekonomikë apo ndalon referimin tek ndonjë markë e veçantë përveç rasteve kur përjashtimisht autoriteti kontraktues përcakton se nuk është e mundur që të krijohet një mënyrë mjaftueshëm e saktë për përshkrimin e objektit të kontratës, me kusht që ky referim të shoqërohet me fjalën "ose ekuivalent". 1(f)—Vlerësimi i LPP-ja specifikon se ofertat duhet të vlerësohen në përputhje me ofertave dhe kriteret dhe metodologjinë e publikuar në dosjen e tenderit. Më tej kriteret për LPP-ja 113 parashikon kriteret mbi bazën e të cilave do të shpallet fituesi përcaktimin e i kontratës publike. LPP-ja përcakton se kriteret për përcaktimin e fituesit. fituesit të kontratës përfshijnë: (i) oferta e përgjegjshme me çmimin më të ulët; dhe/ose (ii) oferta ekonomikisht më e favorshme (këtu e më tej referuar si “OEF"). Në rastin e OEF, autoriteti kontraktues duhet të përcaktojë kriteret që do të përdoren për vlerësimin dhe të caktojë koeficientin për secilin prej tyre. Përveç kësaj, LPP-ja114 specifikon se për aq sa është e mundur, autoritetet kontraktuese duhet të specifikojnë çdo kriter në terma objektivë dhe të matshëm. Përzgjedhja ndërmjet dy kritereve i është lënë në dorë autoritetit kontraktues. Në thelb, ne rastin e kriterit të ofertës përgjegjëse me çmimin më të ulët, vlerësimi do të bazohet vetëm në çmimin e ofertës, ndërsa kur zbatohet kriteri i OEF- së kombinohet çmimi me kritere të tjera jo të lidhura me çmimin. Në përgjithësi, kriteret e përzgjedhura duhet të jenë të lidhura drejtpërdrejt dhe në mënyrë proporcionale me objektin e kontratës publike ne fjalë. Përveç kësaj, LPP-ja 115 ndalon komunikimin, diskutimet, apo negociatat me operatorët ekonomikë me përjashtim të rasteve të parashikuar nga nenet 34 dhe 35 që kanë të bëjnë me procedurat me negocim (me apo pa shpallje paraprake të kontratës). 1(g)—Paraqitja, Qartësia e kërkesave ligjore lidhur me paraqitjen, pranimin dhe hapje e pranimi dhe hapja e ofertave është vendimtare për nxitjen e konkurrencës së hapur dhe të ofertave. ndershme, krijon parashikueshmëri të procedurave, dhe mbron integritetin e procesit të prokurimit në tërësi. LPP-ja përgjithësisht mbulon shumicën e këtyre aspekteve, por në të njëjtën kohë nuk shprehet lidhur me modalitetet e paraqitjes së ofertave, e sidomos nëse ato mund të dërgohen me korrier, postë apo personalisht, etj. Rregullat116 lejojnë paraqitjen elektronike të ofertave, megjithatë ato nuk shprehen lidhur me format e tjera të paraqitjes. LPP-ja 117 specifikon se ofertat hapen publikisht dhe hapja bëhet menjëherë pas skadimit të afatit për dorëzimin e ofertave. Ofertat e vonuara nuk hapen dhe duhet të kthehen menjëherë të pahapura. LPP-ja nuk shprehet                                                              112 Ibid. Neni 28 “Specifikimet teknike.� 113 Ibid. Neni 60 “Kriteret për shpalljen e fituesit të kontratës.� 114 LPP Neni 52 “Njoftimi i kritereve të përzgjedhjes.� 115 LPP neni 59, klauzola 4 “Shqyrtimi, vlerësimi dhe krahasimi i ofertave.� 116 Seksioni 32. 117 LPP, Neni 58 “Hapja e ofertave.� _______________________________________________________________________ 72 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ lidhur me ruajtjen e ofertave pas dorëzimit të tyre. Që një procedurë e hapur apo e kufizuar të jetë e pranueshme, LPP-ja 118 specifikon se duhet të ketë së paku 2 oferta, apo kur është rasti dy kërkesa për pjesëmarrje, që i përgjigjen kërkesave të tenderit, përndryshe autoriteti kontraktues do të duhet të anulojë procesin e tenderimit. Megjithatë, LPP-ja i jep gjithashtu të drejtën autoritetit kontraktues që të heqë dorë nga kjo kërkesë në raste të veçanta dhe të njoftojë PPRC –në në lidhje me këtë brenda dy ditëve nga marrja e një vendimi të tillë. LPP-ja specifikon se gjatë hapjes publike mund të marrin pjesë përfaqësuesit e ofertuesve të interesuar. Në rastin e një tenderi me dy pjesë (i përkufizuar në Rregulloren e prokurimit si një proces me dy zarfe), LPP-ja specifikon se propozimi teknik do të hapet i pari publikisht. Në fund të vlerësimit teknik, do të hapen propozimet financiare në të njëjtën mënyrë në përputhje me kërkesat e parashikuara në LPP për hapjen e ofertave. Për një aspekt tjetër të procesit të prokurimit, LPP-ja nuk shprehet që ka të bëjë me trajtimin e zbritjeve. Neni 58 i LPP-së kufizon informacionin e lexuar gjatë hapjes së ofertave vetëm në (i) emrin dhe vendin e operatorit ekonomik që ka dorëzuar ofertën dhe (ii) çmimin e ofertës. Kjo mungesë e rregullimit në LPP mund të interpretohet vetëm në një mënyrë që zbritjet nuk merren parasysh dhe se autoritetet kontraktuese nuk janë të detyruara të marrin në konsideratë zbritjet e ofruara. Në këtë aspekt, Udhëzimi Administrativ Nr. 1 i nxjerrë më 11 mars, 2011 është shumë orientues. KRRPP-ja këshillon se "zyrtarët prokurimit nuk janë të detyruar që të lexojnë zbritjet e ofruara nga ofertuesit në ofertat e tyre përkatëse". Një praktikë e tillë siç këshillohet në Udhëzimin Administrativ duket se i mohon autoriteteve kontraktuese të drejtën për të përfituar nga uljet të cilat përbëjnë një mënyrë për të realizuar kursime në prokurimin publik. Në të kaluarën praktika që Udhëzimet Administrative kanë përdorur për të modifikuar LPP-në ka ngritur disa shqetësime. Për shembull: ligji i mëparshëm i prokurimit specifikonte se kontratat me çdo vlerë qofshin duhet të nënshkruheshin nga Zyrtari i Prokurimit. Qeveria nxori një Udhëzim Administrativ duke specifikuar se kontrata me vlerë të mesme dhe të madhe duhet të nënshkruhen nga Ministri dhe Zyrtarit i të Prokurimit. 1(h) - Ankesat. LPP-ja dhe Rregullorja e Punës së Bordit Rishikues të Prokurimit (OSHP) (këtu e më tej referuar si "Rregullorja e punës") diskutojnë procedurën për shqyrtimin e ankesave lidhur me prokurimin. Kështu, organi përgjegjës për administrimin dhe trajtimin e ankesave të prokurimit publik është OSHP i cili vepron në përputhje me nenet 98- 102 të LPP-së dhe Rregullores së Punës të përgatitur gjithashtu në përputhje me dispozitat e këtij ligji. Rregullorja e Punës u përgatit dhe u postua në faqen e internetit të OSHP-së në shkurt të vitit 2012, por nuk është miratuar ende. Bordi Rishikues i Prokurimit (OSHP) u krijua119 bazuar në Ligjin mbi Prokurimin Publik të Kosovës, nr. 02/L-99 dhe Rregullores së                                                              118 LPP, neni 32 “Rregulla të përgjithshme.�  119 Organi i Shqyrtimit të Prokurimit, Raporti Vjetor për ne Kuvend (2008). _______________________________________________________________________ 73 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ UNMIK-ut nr 2007/20 të datës 6 qershor 2007. Anëtarët e Bordit u propozuan me Rezolutën e Kuvendit të Kosovës nr 03-0739/130, datë 30 korrik 2008. LPP-ja120 përshkruan në detaje procesin e emërimit të anëtarëve të OSHP-së e cila në thelb i jep Qeverisë të drejtën për të propozuar anëtarët dhe Kuvendit të drejtën për t’i miratuar ata në bazë të rekomandimit të një organi përzgjedhës të kriuar nga Kuvendi. Ky organ i pavarur përzgjedhjes përbëhet nga gjyqtarë të emëruar rregullisht nga Këshilli Gjyqësor i Kosovës. OSHP-ja përbëhet nga 5 anëtarë, prej të cilëve të gjithë avokatë që plotësojnë kërkesat për t’u emëruar si gjyqtarë. Ai asistohet nga Sekretariati i cili përfshin një personel me 13 anëtarë, si të nivelit profesional ashtu edhe administrativ. Largimi dhe pezullimi i anëtarëve të OSHP-së i nënshtrohet të njëjtave rregulla që vlejnë për gjyqtarët. OSHP-ja i raporton drejtpërdrejt Kuvendit të Kosovës. Bazuar në strukturën aktuale dhe financimin e saj, duket se OSHP-ja gëzon pavarësi nga Qeveria si një e tërë ashtu edhe nga autoritetet kontraktuese . LPP-ja, megjithatë, nuk parashikon se anëtarët e OSHP- së zgjidhen në mënyrë konkurruese ndërmjet një grupi kandidatësh të kualifikuar të identifikuar mundësisht përmes një publikimi të hapur. LPP-ja ka parashikuar procedura themelore dhe afatet kohore për dorëzimin dhe administrimin e ankesave. Neni 109 i LPP-së shprehet se një ankesë mund të iniciohet nga një palë e interesuar në çdo fazë të aktivitetit të prokurimit dhe në lidhje me çfarëdo veprim apo mosveprim të autoritetit kontraktues në fjalë i cili akuzohet të ketë shkelur LPP-në. Kuptimi i “palës së interesuar" është përcaktuar në LPP 121 dhe në kohën e paraqitjes së një ankese, OSHP-ja përcakton nëse pala plotëson kushtet për të qenë një "palë e interesuar" ose jo. Neni 111 i LPP-së parashikon përmbajtjen minimale të një ankese në mënyrë që të pranohet për shqyrtim nga OSHP-ja. Aktualisht, sistemi i rishikimit në Kosovë nuk ofron një rishikim të shkallës së parë nga ana e autoritetit kontraktues. LPP-ja122 lejon nënshkrimin e një kontrate, nëse plotësohen disa kushte. Këto kushte përfshijnë mes të tjerash se kanë kaluar të paktën 10 ditë nga data e publikimit të njoftimit për dhënien e kontratës, që në terminologjinë e BE-së njihet si "Periudha e pritjes". Bazuar në nenin 109 të LPP-së, një palë e dëmtuar mund të paraqesë ankesë tek OSHP- ja brenda afatit 10 ditor të mësipërm. Sa i përket përcaktimit të afateve në LPP123, afati "ditë" përfaqëson një "ditë pune". Megjithatë, rregullat e punës së OSHP-së duket se përziejnë ditët kalendarike me ditët e punës për të shprehur afate të ndryshme (për shembull: shih nenin 27                                                              120 LPP, Neni 100 “Emërimi i Anëtarëve te OSHP-së.� 121 LPP neni 4, Paragrafi 1.26 “Pala e interesuar – një person i cili mund të demonstrojnë një interes material specifik në rezultatin e një procedure prokurimi të zhvilluar nga autoriteti kontraktues dhe që ka lidhje me një kontratë publike të veçantë apo një konkurs projektimi përfshirë çdo person që ka qenë apo rrezikon të dëmtohet nga një shkelje e pretenduar.� 122 LPP, neni 26. 123 PPL neni 5. _______________________________________________________________________ 74 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ dhe nenin 18). Pala ankuese duhet në të njëjtën kohë të dorëzojë një kopje të ankesës tek autoriteti kontraktues. Së bashku me ankesën, pala e dëmtuar është e detyruar që të paguajnë 500 Euro në të holla apo ekuivalent të të hollave, në llogarinë e hapur nga OSHP-ja. Mos pagesa e kësaj tarife përbën shkak për rrëzimin e ankesës. Parashtrimi i ankesës sjell pezullimin automatik të procedurës së prokurimit, përveç rasteve kur Kryetari i OSHP-së vendos se pezullimi i procedurës së prokurimit do të dëmtonte interesin publik dhe kështu me kërkesë të autoritetit kontraktues urdhëron heqjen e pezullimit. Në lidhje me këtë çështje, Rregullat e Punës dhe LPP-ja duket se nuk janë plotësisht konsistentë me njëri-tjetrin. LPP-ja 124 përcakton se është në kompetencën e Kryetarit të OSHP-së që të vendosë të heqë pezullimin e procedurës së prokurimit, përveç rasteve kur ka arsye të forta për të mos e bërë këtë, të tilla si: interesi publik. Ndërsa, Rregullorja e Punës125 parashikon se "paraqitja e një ankese brenda afatit kohor dhe brenda juridiksionit të OSHP-së, sjell pezullimin e procedurës së prokurimit, përveç rasteve kur Bordi i OSHP-së vendos ndryshe". Pas paraqitjes së ankesës, Kryetari i OSHP-së ia cakton çështjen (i) një eksperti shqyrtues dhe (ii) krijon një panel shqyrtues. Si LPP-së dhe Rregullores së Punës i mungesa qartësia në përcaktimin e bazës për caktimin e rasteve tek ekspertët shqyrtues dhe krijimit të paneleve shqyrtuese. Përveç kësaj, me përjashtim të rasteve kur duhet që Bordi OSHP-së kolektivisht të shqyrtojë dhe të vendosë mbi çështjen, nuk është e qartë kur Kryetari i tij merr pjesë si "anëtar i emëruar i OSHP- së". Autoritetet kontraktuese gjithashtu marrin një rol në procesin e shqyrtimit të ankesave si pjesë e rishikimit nga OSHP-ja. Autoriteti kontraktues ka katër ditë afat nga marrja e vlerësimit të ekspertit shqyrtues për të bërë shqyrtimin e tij dhe për të dhënë një "vendim" në lidhje me ankesën. Në rast se autoriteti kontraktues konstaton se ankesa është e drejtë, ai informon ekspertin shqyrtues, i cili nga ana tjetër i jep autoritetit kontraktues pesë apo më shumë ditë kohë për të marrë masa korrigjuese. Kjo është një mënyrë për të lejuar që autoriteti kontraktues të korrigjojë gabimet para se ankesa të shkojë për shqyrtim nga një panel shqyrtues. Megjithatë, përveç kësaj, asnjë ankesë nuk rishikohet dhe / apo paraqitet tek autoriteti kontraktues. Në përputhje me Kodin e Procedurave Administrative 126 , ankesat paraqiten në gjykatë vetëm nëse janë shteruar mjetet e rishikimit administrativ dhe kjo është pasi OSHP-ja, si organi administrativ më i lartë, nxjerr një vendim. Neni 119 përshkruan rolin e gjykatave në shqyrtimin e ankesave lidhur me prokurimin.                                                              124 PPL, neni 112(2). 125 Neni 19(1). 126 Ligji 02/L-28 Kodi i Procedurave Administrative (2005/02-L28), Neni 127, klauzola 4.   _______________________________________________________________________ 75 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Rekomandime: (i) Mangësitë në LPP-në aktual (p.sh., LPP-së i mungojnë disa aspekte thelbësore të procesit të prokurimit), dhe fushat ku mungon qartësia, duhet të adresohen në çdo rishikim të ardhshëm të kuadrit ligjor. (ii) Procedurat e kufizuara në LPP duhet të rishikohen për të lejuar që të gjithë operatorët ekonomikë të kualifikuar të paraqesin tender. (iii) LPP-ja dhe / ose rregulloret duhet të specifikojë që kontrata duhet të nënshkruhet në gjuhën në të cilën është bërë oferta. (iv) Është e dëshirueshme që LPP-ja të përcaktojë detajet e njoftimeve të kontratave; (v) LPP-ja duhet të përmbajë rregulla të veçanta lidhur me pjesëmarrjen e subjekteve në pronësi të qeverisë. (vi) LPP-ja duhet të ndryshohet për të shpjeguar në mënyrë të qartë regjimin e skualifikimit duke përcakton karakteristikat kryesore të procesit, përfshirë ndër të tjera: (i) kushtet për skualifikim, (ii) agjencinë përgjegjëse për nxjerrjen e rregulloreve për skualifikimin, (iii) kërkesat për një proces të rregullt për palët e prekura, (iv) të lejojë shprehimisht të drejtën e ankimit të palëve, (v) procedurat për shqyrtimin e ankesave kundër vendimeve për skualifikim, (vi) ndryshimin e nenit 65 të LPP-së që të përfshijë skualifikimin si kusht për përjashtimin. Më shumë detaje mund të përpunohen në legjislacionin dytësor, i cili do të duhet të përgatitet për këtë qëllim. (vii) LPP-ja dhe dosja e tenderit duhet të lejojnë për pranimin e uljeve nga ana e autoritetet kontraktuese dhe në këtë rast ato duhet të lexohen gjatë hapjes së ofertave. (viii) LPP-ja duhet të përfshijë një dispozitë që deklaron se anëtarët e OSHP-së duhet të zgjidhen në mënyrë konkurruese nga një grup kandidatësh të kualifikuar mundësisht nëpërmjet shpalljes së hapur. (ix) Rrethanat për pjesëmarrjen e Kryetarit të OSHP-së si "anëtar i caktuar i OSHP-së" duhet të përcaktohen qartë në Rregulloren e Punës. (x) Duke marrë parasysh përvojën e 3-vjeçare të fituar nga OSHP-ja në trajtimin e ankesave, Qeveria dhe/ose Kuvendi mund të zhvillojnë konsultime me aktorët e interesuar për të kuptuar nëse mekanizmi aktual i rishikimit është efikas dhe nuk bie ndesh me vlerat për të cilat ai u krijua, që janë pavarësia e tij si dhe zgjidhja e ankesave në kohë dhe me efikasitet. (xi) Në këtë kontekst, opsioni i shtimit të mundësisë së rishikimit si shkallë e parë administrative nga autoriteti kontraktues mund të merret në konsiderate   Indikatori 2: Ekzistojnë rregulla dhe dokumente zbatuese. 2.2. Ky indikator verifikon ekzistencën, disponueshmërinë, dhe cilësinë e rregullave _______________________________________________________________________ 76 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ zbatuese, procedurave operative, manualeve, dokumenteve standarde të tenderit të plotësuara me kushtet e kontratave. Legjislacioni i nivelit të lartë, p.sh., LPP-ja, ofron kuadrin e parimeve dhe politikave që rregullojnë prokurimin publik, ndërsa rregulloret, rezolutat, urdhrat, udhëzimet përmbajnë shpjegime më të detajuara të LPP-së, e bëjnë atë funksional dhe shpjegojnë se si t’a zbatojmë atë në rrethana të veçanta. Ky indikator ka gjashtë nën - indikatorë të cilët shtjellohen në tabelën e mëposhtme:   Nën-indikatori Shpjegim i shkurtër 2(a)—Rregullat Rregulloren e prokurimit Publik përfshijnë aktet ligjore dhe dokumentet zbatuese për të kryesore të mëposhtme: përcaktuar ™ Pjesa A Rregulloren e prokurimit Publik procese dhe ™ Pjesa B Rregullat e Procedurave të Prokurimit procedura të pa ™ Pjesa C Menaxhimi i Kontratave përfshira në ™ Pjesa D Kodi i Etikës së Prokurimeve legjislacionin e ™ Pjesa F Rregullat e Procedurave të Rishikimit nivelit më të ™ Pjesa G Dokumentet për Misionet Diplomatike dhe Konsullore lartë. Secila nga pjesët e mësipërme përfshin nën-pjesë të tjera. Rregulloren e prokurimit dhe dokumentet e tjera që formojnë rregullat u përditësuan dhe u miratuan vetëm në fund të Shkurtit 2012. Në përgjithësi Rregullat janë një përsëritje e LPP-së (legjislacionit të nivelit të lartë), që mund të mos i shërbejë shumë mirë qëllimit të rregullave si legjislacioni dytësor. Kjo mund të jetë rezultat i një ligji shumë të detajuar që përfshin detaje të panevojshme të cilat mund t’i ishin deleguar legjislacionit dytësor. Legjislacioni dytësor hartohet dhe publikohet nga KRRPP-ja127 në faqen e tij në internet dhe mund të aksesohet lehtësisht dhe pa kosto. 2(b)—Model i Ekzistojnë disa modele të dokumenteve të tenderit të përgatitura nga dokumenteve të KRRPP-ja. Në shkurt 2012, ka disa dosje standarde të tenderit, që tenderit për përfshijnë por nuk kufizohen në sa më poshtë: mallra, punë dhe DT për tenderët e hapur – punë / shërbime / furnizime / shërbime. DT për tenderët e kufizuar punë / shërbime / furnizime DT për kuotimin e çmimeve DT për shërbimet e konsulencës Kontrata kuadër për punë / shërbime / furnizime Konkurset e projektimit – tenderi i hapur / tenderi i kufizuar Rregullat 128 specifikojnë se dosja e tenderit për secilin aktivitet të prokurimit do të përgatiten duke përdorur format standarde të aprovuara nga KRRPP-ja. 2(c)—Procedurat LPP-ja nuk e njeh procesin e kualifikimit paraprak, si një fazë të veçantë për kualifikimin që paraprin fazën e tenderit. Megjithatë, faza e parë e procedurës së paraprak. kufizuar është shumë e ngjashëm me kualifikimin paraprak pasi ajo fillimisht fton operatorët ekonomikë për të shprehur interesin për të marrë pjesë. KRRPP-ja ka përgatitur Dosjen e Tenderit për kualifikimin paraprak që i referohet fazës së parë të tenderit të kufizuar. Afati për paraqitjen e shprehjeve të interesit për të marrë pjesë duhet të shprehet në njoftimin e kontratës. Komisioni i tenderit vlerëson të gjitha kërkesat për                                                              127 LPP, neni 87 “Funksionet kryesore të KRRPP-së.� 128 Neni 17.2 i Udhëzimeve operacionale. _______________________________________________________________________ 77 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ të marrë pjesë të paraqitura brenda afatit për paraqitjen e kërkesave të tilla. Kandidatët vlerësohen në bazë të kritereve të përcaktuara në dosjen e tenderit. Vetëm ata gjashtë kandidatë më të kualifikuar të cilët plotësojnë kriteret e kualifikimit do të ftohen për të paraqitur ofertë në tender. Me sa duket ky kufizim është vendosur për qëllime të efikasitetit, por duke pasur parasysh tregun e brendshëm dhe industrinë në Kosovë që janë në një fazën embrionale, kjo kërkesë mund të krijojë tregje oligopolistike. 2(d)—Procedura të përshtatshme LPP-ja i referohet shërbimeve në përgjithësi pa bërë një dallim të qartë për kontraktimin ndërmjet shërbimeve dhe shërbimeve intelektuale apo të konsulencës. e shërbimeve, Megjithatë, Udhëzimet 129 dallojnë “shërbimet jo-të konsulencës" nga apo kërkesa të "shërbimet e konsulencës" dhe i përkufizojnë ato si kategori të ndara, tjera në të cilat duke u caktuar atyre një kod specifik (Nr. 3). KRPP-ja ka nxjerrë edhe kapaciteti teknik dokumente specifike të tenderit për shërbimet e konsulencës. Shërbimet e është një kriter konsulencës do të prokurohen nga një sistem me dy-zarfe. Në fazën e kyç. parë hapet dhe vlerësohen vetëm zarfi me propozimin teknik. Në fazën e dytë, do të hapen vetëm ato zarfe me propozimin financiar të atyre ofertave që janë vlerësuar me një sasi pikësh mbi minimumin teknik. Kontrata do t'i jepet ofertës më të mirë e cila kombinon pikët që rezultojnë nga vlerësimi teknik dhe financiar. 2(e)—Udhëzuesi Duke filluar nga dhjetori 2010, kur u miratua një ligj i ri për prokurimin apo manuali i publik, legjislacioni përkatës dytësor nuk u përditësua duke krijuar një përdoruesit për vakum për autoritetet kontraktuese . Megjithatë, në fund të shkurtit 2012 entet legjislacioni dytësor u përditësua plotësisht. Udhëzime të hollësishme kontraktuese . Operacionale u përgatitën gjithashtu në shkurt të 2012-ës të cilat ofronin udhëzime të detajuara dhe të dobishme për autoritetet kontraktuese . 2(f)—Kushtet e Dosja e tenderit përfshin kushtet e përgjithshme të kontratave për punë, përgjithshme të furnizime dhe shërbimeve. Siç u përmned më lart, Udhëzimet e bëjnë të kontratës (KPK) detyrueshëm përdorimin e dosjeve të tenderit, që përfshijnë kushtet e për kontratat e përgjithshme të kontratës. KRPP-ja 130 është përgjegjës për hartimin e sektorit publik që kushtet e përgjithshme të kontratës dhe postimin e tyre në faqen e mbulojnë mallra, internetit të KRPP-së për t’u përdorur nga autoritetet kontraktuese . dhe shërbime në Megjithatë, dosja e tenderit përcakton listën e dokumenteve që përbëjnë përputhje me një kontratë dhe përcaktojnë në mënyrë të qartë një rend përparësisë. Më kërkesat poshtë është dhënë shembulli i një kontrate për punë që përmban kombëtare dhe seksionet e mëposhtme: kur është rasti (a) Kontrata; ndërkombëtare. (b) Kushtet e veçanta të kontratës; (c) Kushtet e përgjithshme të kontratës; (d) Oferta e kontraktuesit përfshirë specifikimet teknike; (e) Oferta financiare (llogaritja e sasive); procesverbale të takimit informativ / vizita në terren. Vini re se lista e përkufizime të kushteve të kontratës nuk është e plotë dhe duhet të zgjerohet për të përfshirë të gjitha kushtet në një kontratë për të siguruar uniformitet në interpretim nga ana e autoriteteve kontraktuese .                                                              129 Neni 53.1 i Udhëzimeve operacionale. 130 LPP-ja, neni 87(2.2) “Funksionet themelore të KRRPP-së.� _______________________________________________________________________ 78 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Rekomandim: i. Për të qenë në përputhje me LPP-në, dosja e tenderit mund të ketë nevojë për ndryshim në mënyrë që të përfshijë dispozita për mashtrimet dhe korrupsionin siç përcaktohet në LPP. Shtylla II. Kuadri institucional dhe kapaciteti menaxhues 2.3. Shtylla e II shqyrton se si sistemi i prokurimeve i përcaktuar nga kuadri ligjor dhe rregullator i vendit operon në praktikë kur filtrohet nëpër institucione dhe sisteme të menaxhimit të qeverisjes së sektorit publik. Indikatori 3: Sistemi i prokurimit publik është në rrjedhën dhe i mirë- integruar në sistemin e qeverisjes së sektorit publik. 2.4. Ky indikator ekzaminon sistemin e prokurimit për të: (i) përcaktuar përshtatshmërinë e tij për të kryer detyrimet e parashikuara në ligj pa boshllëqe apo mbivendosje; b) nëse ekzistojnë lidhjet e nevojshme me sektorë të tjerë të qeverisë që ndikojnë në çështjet e prokurimit; (c) nëse procedurat e prokurimit kufizohen nga faktorë të tjerë të jashtëm institucionale dhe (d) nëse kapacitetet menaxheriale dhe teknike të sistemit janë të mjaftueshme për realizmin e prokurimeve pa kosto apo vonesa të panevojshme. Ky indikator merret me shkallën e integrimit të sistemit të prokurimit me pjesët e tjera të qeverisjes dhe në veçanti me sistemin e menaxhimit financiar, duke pasur parasysh ndërveprimin e drejtpërdrejtë ndërmjet tyre, që nga përgatitja dhe planifikimi i buxhetit tek operacionet e thesarit për pagesat. Ky indikator ka katër nën-indikatorë që shtjellohen në tabelën e mëposhtme: Nën – indikatori Shpjegim i shkurtër 3(a)— Planifikimi i Në pajtim me LMFPP-në, qeveria përgatit një kuadër afat-mesëm prokurimit dhe shpenzimesh si bazë për përgatitjen e buxhetit afat-mesëm dhe shpenzimet e lidhura të vjetor. Qarkullueset vjetore të buxhetit ofrojnë udhëzime për përfshira në procesin e organizatat buxhetore për të marrë parasysh politikat dhe formulimit të buxhetit vlerësimet e përcaktuara në MTEF si bazë për planet e tyre në dhe të kontribuojë në program, nën-program dhe në nivel të projektit të kapitalit planifikimin shumë – individual. Prioritet i jepet projekteve kapitale të paraqitura vjeçar nëpërmjet sistemeve të PIP-it, duke përfshirë koston e plotë dhe arsyetimin. 3(b)—Ligji i buxhetit Neni 37 i LPFMA (i ndryshuar në 2010) kërkon që faturat ose dhe procedurat detyrimet (detyrimet financiare) duhet të regjistrohen në K financiare mbështesin SIMF(sistemi i informacionit të menaxhimit financiar) brenda një prokurim në kohë tri ditëve nga pranimi apo kryerja e tyre. Neni 39 i LPFMA-së apo, zbatim të kërkon që faturat të paguhen brenda 30 ditëve nga pranimi. kontratës, dhe pagesës. 3(c)—Mos fillim i Neni 37 i LPFMA-së (i ndryshuar në 2010) kërkon që, "një veprimeve të prokurimit organizatë buxhetore nuk duhet të hyjë në një angazhim vitin në pa një alokim egzistues vazhdim i cili kërkon shpenzime më të madha se sa fondet e _______________________________________________________________________ 79 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ të buxhetit alokuara". SIMFK-i përmban kontrolle të brendshme që ndalojnë shpenzimin e fondeve më të mëdha se sa alokimet e autorizuara. 3(d)—Raporte Të gjitha detyrimet dhe shpenzimet regjistrohen në SIMFK sistematike të kundrejt klasifikimeve të ankesave COFOG, të vendosura një përfundimit të linjë me ndarjet buxhetore. Shpenzimet regjistrohen edhe përgatitura për të kundrejt projekteve individuale dhe kontratave të mëdha çertifikuar zbatimin e buxhetit dhe për të pajtuar atë çka është realizuar me programimin e buxhetit Rekomandim: i. Forcimi i vazhdueshëm i buxhetimit strategjik, të bazuar në politika, veçanërisht në ministritë e linjës dhe komunat; ii. Forcimi i aftësive të menaxhimit financiar dhe praktikat në komunat për të lejuar një delegim të kujdesshëm të kompetencave financiare dhe kontabilitet dhe raportim më të efektshëm; iii. Rritja e mbulimit të fondeve të donatorëve brenda SIMFK -së dhe përmirësimi i integrimit të planifikimit dhe menaxhimit të financimeve të donatorëve dhe të buxhetit. Indikatori 4: Vendi ka një organ normativ/rregullator funksional 2.5. Ky indikator, i cili ka katër nën-indikatorë, që shtjellohen më poshtë, ka të bëjë me ekzistencën e funksioneve brenda sektorit publik, pavarësinë e funksionit rregullator, efektshmërinë e performancës dhe shkallën e koordinimit mes organizatave përgjegjëse. Nën – indikatori Shpjegim i shkurtër 4(a)—Statusi dhe baza LPP-ja131 parashikon krijimin e Komisionin Rregullator të Prokurimit e organit Publik, si organi rregullator dhe normativ për prokurimin publik në normativ/rregullator Kosovë. Ai ka qenë i krijuar sipas legjislacionit të mëparshëm të mbulohet në kuadrin prokurimit dhe vazhdon ekzistencën e tij në bazë të LPP-së aktual. legjislativ dhe rregullator. 4(b)—Organi ka një Ky organ është i veshur me funksionet e një organi rregullator dhe sërë përgjegjësish të për këtë ai është institucioni kryesor për: (i) nxitjen e zhvillimit të përcaktuara që përgjithshëm dhe funksionimin e sistemit të prokurimit në Kosovë, përfshijnë por nuk janë (ii) përgatitjen dhe marrjen e masave shtrënguese për zbatimin e të kufizuara në një Rregulave zbatuese, dokumenteve standarde të tenderit, format listë prej 8 funksionesh standarde, udhëzimet, (iii) dhënien e mendimeve interpretuese                                                              131 LPP, titulli VI nenet 86-93. _______________________________________________________________________ 80 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ të identifikuara. administrative si autoriteteve kontraktuese ashtu edhe operatorëve ekonomikë, (iv) monitorimin e menaxhimit të kontratës 132 , (v) dhënien e asistencës teknike si për autoritetet kontraktuese dhe operatorët ekonomikë lidhur me interpretimin e dispozitave të këtij ligji 133 , (vi) krijimin dhe mbajtjen e një Regjistri Elektronik të Prokurimit Publik që shërben për ruajtjen e kopjeve elektronike të të gjitha njoftimeve (vii) krijimin dhe mirëmbajtjen e faqes informative në internet që i ofron publikut akses të pakufizuar mbi ligjin, aktet nën-ligjore, vendimet interpretuese, dhe të gjitha informacionet e tjera që ndodhen në regjistrin e prokurimit publik (ky i fundit nuk mund të gjendet në faqen e internetit të KRRPP-së), (viii) mbështetjen e IKAP si dhe autoriteteve të tjera publike të trajnimit dhe edukimit, për të siguruar arritjen dhe mirëmbajtjen e një standardi nga zyrtarët e prokurimit, sa i përket zbatimit të praktikave cilësore të prokurimit. Gjithashtu, në lidhje me pikën (viii) duke pasur parasysh përgjegjësinë e përgjithshme të ngarkuar atij për zhvillimin e profesionit të prokurimit në Kosovë, KRRPP-ja duhet të marrë një rol udhëheqës në hartimin dhe ofrimin e trajnimit (vetë ose nëpërmjet agjencive të tjera të tilla si KIPA), dhënien dhe revokimin e certifikimit të prokurimit etj. Duke pasur KIPA-n apo autoritete të tjera drejtuese të procesit të trajnimit dhe certifikimit mund të jetë e pamjaftueshme për KRRPP-në të arrijë objektivat e saj. 4(c)—Organizimi, KRRPP-ja përbëhet nga 3 anëtarë, njëri prej të cilëve është kryetari, i financimi, personeli, cili emërohet nga qeveria dhe miratohen nga Kuvendi. KRRPP-ja dhe niveli i është institucion buxhetor dhe autoritet publik. Ai është plotësisht i pavarësisë dhe i pavarur nga qeveria dhe raporton drejtpërdrejt tek Kuvendit i autoritetit (pushteti Kosovës. Mandati i anëtarëve të KRRPP-se është 4 vjeçar, me të formal) për të drejtë ri-emërimi vetëm një herë. ushtruar detyrat e tij duhet të jetë i mjaftueshëm dhe të jetë konsistent me përgjegjësitë e tij. 4(d)—Përgjegjësitë Satusi aktual i KRRPP-së nuk e përfshin atë në kryerjen e e organit duhet të transaksioneve të prokurimit. Çdo funksion që do t'i jepte ekspozim përcaktohen qartë KRRPP-së në një procedurë të veçantë aktuale prokurimi, në mënyrë dhe të jenë të ndara të tillë që vendimet apo interpretimet e tij të ndikojnë në një farë për të shmangur mënyre tek vendimin e autoritetit kontraktues, duhet të shmanget. konfliktin e interesit dhe përfshirjen e dretpërdrejtë në zbatimin e transaksioneve të prokurimit.                                                              132 Neni 87 (2.7). 133 Neni 87(2.4). _______________________________________________________________________ 81 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Rekomandim i. Me skadimin e kontratës së konsulencës në fillim të 2012, KRPP-ja mund të kenë nevojë për burime për të kryer disa nga detyra e saj. ii. KRPP-ja duhet të përgatisë një strategji për tri deri në pesë vitet e ardhshme për mënyrën se si të forcojë performancën e sistemit të prokurimit publik. iii. KRPP-ja të përcaktojë indekse të performancës së prokurimit në mënyrë që të masë progresin në të ardhmen. iv. KRPP-ja të mbledhë informacion në lidhje me përcaktimin e çmimit të materialeve, punëve dhe shërbimeve për të lehtësuar vlerësimin e kostos së kontratës dhe për të ndihmuar në planifikimin e buxhetit. v. KRPP-ja të forcojë monitorimin e respektimit të LPP-së _______________________________________________________________________ 82 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Indikatori 5: Ekzistenca e kapacitetit të zhvillimit institucional 2.6. Qëllimi i këtij indikatori është të vlerësojë shkallën në të cilën vendi apo institucioni ka sisteme për të mbështetur dhe monitoruar punën e të gjithë sistemit, dhe për të formuluar dhe zbatuar planet e përmirësimit. Kjo kërkon ndër të tjera disponueshmërinë e sistemeve të informacionit, kapaciteteve për analiza, mekanizma reagimesh dhe kapacitete planifikuese për zbatimin e përmirësimeve. Është shumë e rëndësishme që përgjegjësitë janë përcaktuar qartë dhe janë duke u realizuar. Nën – indikator Shpjegim i shkurtër 5(a)—Vendi ka Vendi ka një sistem për mbledhjen dhe shpërndarjen e informacionit të një sistem për prokurimit, duke përfshirë ftesat për oferta, kërkesat për propozime, mbledhjen dhe informacion për prokurimin e kontratave, informacion për monitorimin e shpërndarjen e statistikave kombëtare të prokurimit. KRRPP-ja nxjerr rregulla për informacionit të publikimin e njoftimeve. Neni 42 i LPP-së rregullon publikimin e prokurimit njoftimeve për kontratat me vlerë të madhe, dhe të gjitha subjektet përfshirë ftesat prokuruese duhet të publikojë njoftimet e prokurimeve dhe njoftimet për për ofertë, shpalljen e fituesit në gjuhën shqipe dhe serbe (versionet në gjuhën kërkesat për angleze janë fakultative), nëpërmjet faqes së internetit të KRRPP-së si propozime dhe dhe Regjistrit të Prokurimeve Publike. KRRPP-ja publikon raportin e saj informacion për vjetor dhe të gjithë informacionin mbi prokurimin publik në Kosovë në shpalljen e faqen e tij zyrtare të internetit: ëëë//KRRPP.rks-gov.net. Të gjithë fituesit të autoritetet kontraktuese dërgojnë planet e tyre vjetore të prokurimit në kontratës. AQP, por këto plane nuk botohen pasi kjo gjë nuk kërkohet nga LPP-ja. Sektori privat është shumë i aftë në përdorimin faqes së KRRPP-së si një burim informacioni për mundësi të reja për biznes. 5(b)—Vendi ka Nuk ka një sistem i cili të përmbushë ndonjërin nga kushtet e paraqitura një strategji të për një sistem të tillë të informacionit në këtë indikator. Megjithatë, neni qëndrueshme 87 i LPP-së parashikon se KRRPP-ja në bashkëpunim me APP-në dhe procedura përgatit dhe i dorëzon Kuvendit një raport vjetor ku analizohen për mbledhjen veprimtaritë e prokurimit publik në Kosovë për atë vit kalendarik dhe bën dhe monitorimin rekomandime për përmirësimin e sistemit të prokurimit publik. e statistikave kombëtare të prokurimit. 5(c)—Ekziston Brenda qeverisë ka një mungesë të aftësive në fushën e prokurimit dhe një strategji e menaxhimit të kontratës që nga zhvillimi i politikave tek menaxhimi i përshtatshme funksioneve. Kjo është kryesisht për shkak të mungesës së një kuadri të dhe kapacitete përkushtuar për zyrtarët profesionistë të prokurimit, dhe mungesës së një trajnuese për të perspektive të karrierës. Mbi të gjitha kapacitet e zymta në autoritetet ofruar kontraktuese si dhe tre institucionet qendrore të prokurimit (KRRPP, përmirësim të AQP dhe OSHP), pengojnë edhe më shumë efikasitetin, ekonominë dhe aftësive, transparencën e sistemit të prokurimit. Neni 25 i LPP-së parashikon këshillim dhe trajnimin e detyrueshëm për përfaqësuesit e autoriteteve kontraktuese , të asistencë për të kryer nga Instituti i Kosovës për Administratë Publike. Nuk ka asnjë aftësuar vlerësim të ndikimit të trajnimeve të ofruara nga IKAP. Programi i trajnimit përbëhet nga dhjetë module të fokusuara në planifikimin e _______________________________________________________________________ 83 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ qeverinë dhe prokurimit dhe dokumentimin, vlerësimin, procedurat e ndryshme të pjesëmarrësit prokurimit, rolet dhe përgjegjësitë e KRRPP-së, AQP, dhe OSHP-së, nga sektori rregullimin ligjor në lidhje me prokurimin publik, duke përfshirë privat për të legjislacionin dytësor, si dhe Kodin e Etikës. Programi përfshin edhe një kuptuar kurs bazë dhe një kurs të avancuar, me grupe të përshtatshme çertifikatash Rregulloren e bazë dhe të avancuara profesionale të prokurimit publik. Çertifikatat e prokurimit dhe trajnimit u jepen pjesëmarrësve me rekomandim të trajnuesit. Pasja e mënyrën se si çertifikatës së trajnimit është parakusht për caktimin e një nëpunësi civil duhen zbatuar si Zyrtari Prokurimi. Çertifikatat janë të vlefshme për tre vjet dhe duhet të ato. rinovohen rregullisht. LPP-ja dallon certifikatat bazë (për nëpunësit civilë të cilët janë të rinj në prokurim) dhe çertifikatat e avancuar (për zyrtarë me përvojë të prokurimit që synojnë t’i rinovojnë çertifikatat e tyre). Shoqëritë private trajnohen në lidhje me sistemin e prokurimit publik nga kompani të ndryshme konsulence, por ata ankohen se trajnimi është shumë i përgjithshme dhe çdo herë ofrohet i njëjti trajnim bazë. 5(d)— Duke qenë se prokurimi nuk konsiderohet të jetë një kuadër specialist, Standardet e nuk ka standarde për sigurimin e cilësisë dhe për këtë arsye nuk adreson kontrollit të çështje te zhvillimit të aftësive. Nuk ka asnjë informacion mbi punën e cilësisë janë stafit të prokurimit, dhe nuk janë përcaktuar indikatorë për të matur shpërndarë dhe performancën e stafit të prokurimit. përdoren për të vlerësuar performancën e stafit të dhe për të promovuar zhvillimin e kapaciteteve. Rekomandim: i. KRRPP-ja, në bashkëpunim me IKAP-it, duhet të kryejë një vlerësim të nevojave për trajnim për të identifikuar boshllëqet e njohurive, dhe të zhvillojë një program vjetor trajnimi për audienca të specializuara në bashkëpunim me agjencitë e tjera të interesuara të tilla si Komisioni i Anti-Korrupsionit (si p.sh., trajnim për konfliktin e interesave, zbulimi i mashtrimit dhe korrupsionit, etj); IKAP-i duhet të zgjerohet dhe të përfshijë edhe ofrimin e trajnimeve për zhvillimin e kapaciteteve të sektorit privat në prokurim. ii. KRRPP-ja duhet të marrë rolin e monitoruesit dhe zhvillimit të profesionit të prokurimit në vend dhe të lëshojë certifikata, pasi ai ka përgjegjësinë e përgjithshme për zhvillimin e sistemit të prokurimit në vend dhe ka njohuritë mbi legjislacionin e prokurimit si dhe aftësitë për të hartuar programe trajnimi. iii. Standardet e kontrollit të cilësisë duhet të zhvillohen për të siguruar matjen e performancës në fushën e prokurimit. Prokurimit duhet të njihet si një karrierë në qeveri. iv. Planet indikativë vjetore të prokurimit duhet të zhvillohen dhe të publikohen në _______________________________________________________________________ 84 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ faqen e internetit të KRRPP-së. v. KRRPP-ja duhet të zhvillojë strategjinë e sistemit të prokurimit elektronik (eGP) Shtylla III. Procedurat e prokurimit dhe praktikat e tregut 2.7. Ekipi vëzhgoi efektshmërinë dhe efikasitetin operacional të sistemit të prokurimit publik në nivelin e entiteteve të prokurimeve. Për të përdorur tregun si një mjet për të gjykuar cilësinë dhe efektshmërinë e sistemit në zbatimin e procedurave të prokurimit, ekipi zhvilloi takime me përfaqësues të kontraktuesve, furnizuesve, dhe shoqërisë civile, duke përfshirë edhe Odën Ekonomike të Kosovës. Informacioni i ndodhur në indikatorët e mëposhtëm është i bazuar në të dhënat e mbledhura nëpërmjet këtyre intervistave. Indikatori 6: Procedurat dhe praktikat e prokurimit në vend janë të efektshme. 2.8. Ky indikator shikon efikasitetin e veprimeve dhe praktikave operative te enteve prokuruese. Në përmbledhje, kjo do të thotë se praktikat operative rezulton në prokurimin në kohë të kontratave me çmime të një tregu konkurrues siç përcaktohet nga zbatimin i efektshëm dhe i drejtë i procedurave të prokurimit. Nën-indikator Shpjegim i shkurtër 6(a)—Niveli i Ka një sasi të caktuar aftësish prokurimi në entitetet e mëdha aftësive mbi prokuruese. prokurimin në LPP-ja (neni 23) në mënyrë të qartë i referohet krijimit të Departamentit radhët e zyrtarëve të Prokurimit, të kryesuar nga një Zyrtar Prokurimi të caktuar, në çdo të qeverisë në një autoriteti kontraktues. Personeli i prokurimit caktohet në çdo subjekti institucion është në dhe kanë përgjegjësi të përcaktuara qartë. LPP-ja përcakton edhe nivelin përputhje me e aftësive mbi prokurimin dhe çertifikimin e duhur të Zyrtarëve të përgjegjësitë e tyre Prokurimit. të prokurimit. Personeli i prokurimit zgjidhet nga radhët e nëpunësve civilë të punësuar tashmë në ministri dhe nuk ka rrugë të qarta të zhvillimit profesional. Grada më e lartë që mund të arrihet është pozicioni i Drejtorit të Departamentit të Prokurimit. Ky pozicion është niveli i tretë, pas ministrit / zëvendës ministri dhe sekretarit të përhershëm. Nuk ka ndonjë parashikim të qartë se kush i zgjedh dhe cakton anëtarët e komisioneve vlerësuese brenda entiteteve prokuruese. 6(b)—Trajnimet KRRPP-ja është pika qëndrore për kurrikulat e trajnimit dhe ruajtjen e dhe programet e të dhënave mbi trajnimet e zhvilluara. Në maj 2011, 521 zyrtarë të informacionit të prokurimit kanë ndjekur trajnimet, prej të cilëve 430 kanë kaluar prokurimit për provimet përfundimtare. Duke pasur parasysh se Kosova ka 161 zyrtarët e qeverisë autoritete kontraktuese , prania mesatare e zyrtarëve të prokurimit është dhe për 3 për autoritetit kontraktues. pjesëmarrësit e Reagimet nga Zyrtarët e Prokurimit në ministri të ndryshme janë që sektorit publik janë trajnimet e ofruara nga IKAP-i deri tani kanë qenë shumë të në përputhje me përgjithshme dhe kanë arritur thjesht të familjarizojnë pjesëmarrësit me nevojat që LPP-në. Trajnimit i kanë munguar shembuj dhe raste studimore. Trajnuesit nuk kanë qënë në gjendje që t'i përgjigjeshin të gjitha _______________________________________________________________________ 85 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ egzistojnë. pyetjeve të praktikuesve. Komisioni Evropian ka nisur një program për trajnimin e trajnuesve për vendet e Ballkanit, të zhvilluar në Torino, Itali, ku nga Kosova janë diplomuar 5 trajnerë, dhe pritet të ketë edhe 15 të tjerë deri në fund të vitit 2011. Nuk ka ndonjë vlerësim lidhur me kohën e pritjes së nevojshme për të marrë pjesë në një kurs trajnimi. Gjithashtu, një prezantim në LPP është pjesë e trajnimit për të gjithë nëpunësit civilë. Trajnimi për sektorin privat ofrohet nga disa shoqëri konsulence, por mendimi i sektorit privat mbi këto trajnime është se ato janë shumë të përgjithshme. 6(c)—Ekzistojnë Ekzistojnë norma të përcaktuara lidhur me ruajtjen e të dhënave dhe norma të protokolle sigurie të vendosura. Për secilin aktivitet të prokurimit, vendosura për departamenti i prokurimit (njësia e prokurimit) e autoritetit kontraktues mbrojtjen e është e obliguar të mbajë një procesverbal të veçantë që përmban të rekordeve dhe gjithë informacionin lidhur me procedurën përkatës të prokurimit. Ky dokumenteve të procesverbal përfshin të gjitha të dhënat e procesit të prokurimit, nga lidhura me planifikimi i prokurimit deri tek nënshkrimi i kontratës. Ligji mbi menaxhimin e prokurimin publik në Kosovë nuk mbulon menaxhimin e kontratës. transaksioneve dhe kontratave. 6(d)—Ekzistojnë LPP-ja dhe rregullore të ndryshme ministrore përshkruajnë përbërjen e dispozita për komisionit të vlerësimit, të përbërë nga të paktën dy persona nga delegimin e departamenti që kërkon mallrat, punët apo shërbimet, dhe një anëtar i autoritetit tek të Departamentit të Prokurimit. tjerët për të pasur Në rast të mungesës së Zyrtarit të Prokurimit, detyra e nënshkrimit të kapacitetin për të kontratës i delegohet një personi tjetër pjesë e Departamentit të ushtruar Prokurimit, i cili posedon një çertifikatë të prokurimit. përgjegjësitë. Rekomandim: i. Duket të ketë një hendek midis rregullave të prokurimit dhe ligjvënësve nga njëra anë, dhe praktikuesit të prokurimit nga ana tjetër. Është rekomanduar që të formohet një Komunitetit e Praktikës, i cili të përbëhet nga Zyrtarë të Prokurimit nga autoritetet kontraktuese , të cilët mund të takohen dy herë në vit dhe të shkëmbejnë informacion, të përcaktojnë çështje, propozojnë trajnime të mëtejshme, etj. Kjo do të jepte kontribut në punën e KRRPP-së dhe do të ndihmonte avancimin e funksionit të prokurimit. ii. KRRPP-ja dhe IKAP duhet të zhvillojnë module të ndryshme trajnimi për lloje të ndryshme të prokurimit (IT, ndërtimit) bazuar në vlerësimin e nevojave për trajnim dhe t'i ofrojnë ato në mënyrë periodike. Indikatori 7: Funksionaliteti i tregut të prokurimeve publike 2.9. Ky indikator vlerëson reagimin e tregut ndaj nevojave të prokurimit publik sa i përket mallrave, punëve dhe shërbimeve, dhe merr parasysh klimën e përgjithshme ekonomike, zhvillimin e sektorit privat dhe politikat e mjedisit, ekzistencën e institucioneve financiare, atraktivitetin e qeverisë si një e partnere e mirë biznesi, dhe _______________________________________________________________________ 86 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ llojin e mallrave ose shërbimeve të kërkuara për projektet publike. Nën -indikatori Shpjegim i shkurtër 7(a) — Mekanizmat e partneritetit mes sektorit publik dhe sektorit privat Egzistojnë zhvillohen në një mënyrë ad hoc, dhe të paorganizuar. Sektorët më të mekanizma të përparuar teknologjikisht (shoqëri të Teknologjisë së Informacionit -IT) efektshëm për kanë bashkuar forcat në një Shoqatë dhe kanë qenë në gjendje të kuptojnë partneritet dhe të menaxhojnë një dialog me institucionet përkatëse qeveritare. Oda ndërmjet sektorit Ekonomike e Kosovës, një organizatë shumë më e madhe me publik dhe privat. sipërmarrësit privatë nuk ka qenë në gjendje të ketë një partneritet të plotë Qeverinë. Oda nuk është pjesë e Grupit Punues që po punon aktualisht me LPP-në. 7(b) - Kosova ka një Odë Ekonomike, me 15,165 anëtarë të regjistruar, gjashtë Institucionet e zyra rajonale, si dhe tridhjetë shoqata profesionale. E themeluar në vitin sektorit privat 1962 nga Kuvendi i Kosovës, ajo është përfaqësuese ligjore e interesave janë të të komunitetit të biznesit në Kosovë. Oda Ekonomike e Kosovës është një organizuara mirë organizatë jo-fitimprurëse, e pavarur, që financohet nga kuotat e dhe të afta për të anëtarësisë. Ajo kërkon të mbrojë dhe të përfaqësojë interesat e anëtarëve lehtësuar aksesin të saj, të këshillojë mbi çështjet e biznesit bizneset e reja dhe të japë në treg. ndihmë profesionale për kompanitë anëtare, dhe në veçanti të promovojë investimet dhe zhvillimin e ekonomisë së Kosovës. Kosova nuk është pjesë e ndonjë marrëveshje të tregtisë së lirë, gjë që komplikon aksesin në tregje. 7(c)— Nuk Shoqëritë në Kosovës kanë vështirësi për të fituar akses në financim. ekzistojnë Mangësi në rregullat e përgjithshme ligjore, një sistem kadastre kufizime të praktikisht jo-ekzistent dhe çështje të ndryshme të pronësisë, si dhe mëdha kërkesa të larta të shoqërive si rezultat i normave të larta të interesit të sistematike bankave. (p.sh., aksesi i Sektori i biznesit ankohet se shumica i tenderëve favorizojnë kompanitë pamjaftueshëm ndërkombëtare. për kredi, praktika Institucionet qeveritare përgjithësisht janë të vonuara me pagesat, të cilat kontraktuese, etj) nganjëherë zgjasin gjashtë muaj. që të pengojnë Sigurimi i ofertës kërkon të njëjtën sasi si kolateral dhe shpesh kërkohet sektorin privat që shoqëria të ketë një llogari në të njëjtën bankë. për të hyrë në tregun e Në disa sektorë (të tilla si ndërtimi), qeveria kërkon që shoqëritë e prokurimit. regjistruara të aplikojnë për liçenca të cilat jepen vetëm në bazë të diskrecionit të ministrit dhe mund përbëjnë një mjet për kapjen e shtetit. Raporti u vitit 2011 Të Bësh Biznes në Kosovë e rendit atë në vendin e 119 (nga 183 vende në total). Kategoritë që janë vlerësuar veçanërisht negativisht kanë të bëjnë me lejet e ndërtimit (vendi 173), mbrojtja e investitorëve (vendi 173) dhe zbatimi i kontratave (vendi 155). Rekomandim: i. Rritja e konkurrencës duke kërkuar qasje të reja për të ulur koston e financimit të ofertuesit dhe për të përmirësuar aksesin në financimet e mundshme. _______________________________________________________________________ 87 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ ii. KRRPP-ja të forcojë marrëdhëniet me komunitetin e biznesit, duke siguruar trajnimin e tyre dhe inkurajimin e tyre për pjesëmarrje në tenderë. Indikatori 8: Ekzistenca e dispozitave për menaxhimin e kontratës dhe zgjidhjen e mosmarrëveshjeve Për këtë indikator, ekipi shqyrtoi procedurat aktuale të menaxhimit të kontratës dhe zhvilloi diskutime me disa entitete prokuruese me qëllim vlerësimin e cilësisë së praktikave të menaxhimit të kontratës. Nën – indikator Shpjegim i shkurtër 8(a)— Procedurat LPP-ja përcakton qartë nevojën për menaxhimin e kontratave nga janë të përcaktuara autoritetet kontraktuese . Neni 81 i LPP-së kërkon që autoritetet qartë për kontraktuese : (a) të prodhojnë një plan të menaxhimit të kontratave mbi ndërmarrjen e të cilin duhet të bihet dakord nga të dy palët në kontratë dhe (b) të përgjegjësive të përcaktojnë procedura për inspektimin e mallra dhe punëve, urdhrat për menaxhimit të ndryshime / ndryshimet, dorëzimin, sigurimin. kontratës, duke Kushtet e përgjithshme të kontratës përfshijnë klauzola për menaxhimin e përfshirë edhe kontratave të tilla si "programe, mbikëqyrje dhe testime për sigurimin e inspektimin dhe cilësisë, korrigjimin e defekteve, ngjarjet që kompensohen, përfundimin, procedurat e dhe marrjen në dorëzim. Në përgjithësi, këto klauzola janë të pranimit, pranueshme. procedurat e kontrollit të Kushtet e përgjithshme të kontratave të furnizimit dhe procedurat e cilësisë, dhe përcaktuara të sigurimit të cilësisë të cilat janë në përputhje me praktikat metodat për të ndërkombëtarisht të pranueshme. shqyrtuar dhe bërë ndryshime në Mbikëqyrja e punimeve civile është përcaktuar në kontratën e punëve. kontratë në kohë. Autoriteti kontraktues emëron një menaxher të projektit për mbikëqyrjen e kontratës. Megjithatë, duket se cilësia e punimeve është e dobët. Ka vend për përmirësim në inspektimin dhe testimin e punëve dhe mallrave. Nuk ka asnjë institucion përgjegjës për sigurimin e cilësisë dhe standardeve dhe në këtë mënyrë të mallrat që hyjnë në vend nuk mund të testohen për sigurimin e cilësisë. Ekzistojnë shumë pak laboratorë të sigurimit të cilësisë. Normalisht Universiteti i Prishtinës i ka këto laboratorë. Qytetet e tjera do të duhet t’i çojnë mostrat në Prishtinë. Sektori privat nuk është ende i përfshirë në këtë biznes. Letrat e kreditit (L/C) duket se nuk lejohet të përdoret si një mënyrë për kryerjen e pagesave. Nga fundi i vitit, disa subjekte që kryen disa blerje bënë pagesën përfundimtare për kontraktuesit edhe pse ky i fundit nuk e kishte përfunduar punën. Kjo gjë bëhet zakonisht për të shmangur humbjen e parave të caktuara për këtë kontratë për vitin fiskal. Kjo në disa raste ka _______________________________________________________________________ 88 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ rezultuar që kontraktuesi ka marrë paratë dhe nuk e ka bërë punën. Pagesat përfundimtare pas pranimit, normalisht kryhen me vonesë. 8(b)— Kontratat Ka një ligj për arbitrazhin që prej vitit 2007. përfshijnë Kushtet standarde të kontratave përfshijnë një dispozitë për arbitrazhin në procedurat e qoftë se mosmarrëveshjet nuk zgjidhen miqësisht. Së pari, zgjidhjes së mosmarrëveshja duhet të zgjidhet në mënyrë miqësore mes dy palëve në konflikteve që kontratë. Nëse ata nuk mund t’a zgjidhin mosmarrëveshjen ata do të parashikojnë një përdorin pajtimin nëpërmjet një institucioni të identifikuar në kontratë. proces efikas dhe Nëse pajtimi nuk e zgjidh mosmarrëveshjen ata mund të shkojnë në të drejtë për të gjykatë siç është specifikuar në ligj ose ata mund të përdorin arbitrazhin. zgjidhur Kushtet specifike të kontratës ofrojnë një mundësi për përdorimin e mosmarrëveshjet procedurave ndërkombëtare të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve, në qoftë se që lindin gjatë kemi pasur një tender ndërkombëtar dhe fituesi është një entitet i huaj. zbatimit të kontratës. 8(c)— Ekzistojnë Kosova nuk është anëtare e Konventës së Nju Jorkut pasi ajo ende nuk procedura për të është njohur nga OKB-ja. Megjithatë, qeveria thotë se arbitrazhet e ekzekutuar Konventës së Nju Jorkut janë pranuar dhe njohur nga qeveria. rezultatin e procesit të Ligji për arbitrazhin, neni 38 thekson se çdo vendim i arbitrazhit i një zgjidhjes së tribunali të arbitrazhit bëhet i ekzekutueshëm kur deklarohet i tillë nga mosmarrëveshjes. gjykata. Neni 39 i të njëjtit ligj përmend procedurat për zbatimin e një vendimi të arbitrazhit të lëshuar jashtë Kosovës. LPP-ja në Nenin 81 thotë se KRRPP-ja monitoron menaxhimin e kontratës. Megjithatë, KRRPP-ja nuk po kryen monitorime të kontratës dhe objekti i monitorimit të kontratës nga KRRPP-ja nuk është i qartë. Rekomandim: i. Përmirësimi i cilësisë së kontrollit të mallrave, punimeve dhe shërbimeve nëpërmjet kryerjes së analizave të nevojshme laboratorike. ii. Nxitja e sektorit privat për të krijuar laboratorë për testimin e materialeve për sigurimin e cilësisë. iii. Qeveria të krijojë laboratorë për testimin inxhinierik të materialeve të ndërtimit dhe standardizimin. iv. KRRPP-ja të përcaktojë qartë objektin e saj të monitorimit të kontratave në strategjinë e saj apo në rregullat. v. Duhet të ekzistojnë udhëzime të qarta nga MF-ja që autoritetet kontraktuese nuk duhet të lëshojnë dokumente të cilat nuk pasqyrojnë gjendjen reale të kontratave të tilla si mbi përfundimin e kontratës, ndërsa kontrata nuk është përfunduar në fakt. Gjithashtu, autoritetet kontraktuese duhet të hetojnë çështje të tilla të mashtrimit dhe të ndërmarrin veprime kundrejt personelit të përfshirë në to. Shtylla IV. Integriteti dhe transparenca e sistemit të prokurimeve publike _______________________________________________________________________ 89 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ 2.10. Shtylla IV mbulon pesë indikatorë që konsiderohen të nevojshëm për një sistem që vepron me integritet, ka kontrolle të përshtatshme për të mbështetur zbatimin në përputhje me kuadrin ligjor dhe rregullator, dhe ka masat e duhura për të adresuar korrupsionin e mundshëm. Ajo gjithashtu mbulon aspekte të rëndësishme të sistemit të prokurimit që përfshijnë palët e interesuara si pjesë e procesit të kontrollit. Aspekte të sistemit të prokurimit dhe të qeverisjes së mjedisit përcaktuar dhe strukturuar për të kontribuar në integritetin e përgjithshëm dhe transparencën e procedurave. Indikatori 9: Vendi ka një sistem të efektshëm të kontrollit dhe auditimit 2.11. Qëllimi i këtij indikatori është të përcaktojë cilësinë, besueshmërinë dhe afatet kohore të kontrolleve të brendshme dhe të jashtme. Ky indikator ka pesë nën-indikatorë që shtjellohen dhe vlerësohen në tabelën e mëposhtme Nën- indikator Shpjegim i shkurtër 9(a)— Ekziston një Ka mekanizma për kontrollin dhe auditimit për të mbikëqyrur kuadër ligjor dhe funksionin e prokurimit, edhe pse ekziston nevoja për përmirësimin organizimi, politikat e pavarësisë së funksionit të auditimit të jashtëm. Ka mekanizma të dhe procedurat për kontrollit të brendshëm në organizatat qendrore dhe komunale që kontrollin dhe mbulojnë 98 për qind të fondeve buxhetore me procedura të auditimin e brendshëm përcaktuara qartë. Njësitë e auditimit të brendshëm krijohen për më dhe të jashtëm të pak se dy vjet në shumë raste, dhe kapaciteti i personelit të procedurave të çertifikuar ka nevojë të forcohet. Ka një mbulim të paplotë të prokurimit. publik dhe procedurave komunale, veçanërisht në zonat veriore. Raportet e parashikon një mbulim auditimit të brendshëm i vihen në dispozicion menaxhimit një herë të plotë. në tre muaj dhe një herë në vit. 9(b)— Zbatimi dhe Njësia Qendrore e Harmonizimit ndjek vazhdimësinë për zbatimin e ndjekja e gjetjeve rekomandimeve dhe vlerëson se ato po zbatohen. Zbatimi i kuadër të kontrollit dhe rekomandimeve të auditimit të jashtëm është duke u përmirësuar, rekomandimet por mbetet një sfidë e madhe. Zyra e Auditimit të Përgjithshëm sigurojnë një mjedis që (ZAGJ) ka prezantuar një proces të auditimit të përkohshëm dhe nxit respektimin e financiaro - shëndetësor për të nxjerrë në pah fushat që kanë nevojë ligjit. për përmirësim përpara menaxhimit në një përpjekje për të rritur ndërgjegjësimin për shqetësimet dhe veprimet e nevojshme të kërkuara nga menaxhimi. Raporti i PEFA-s i 2009 tregoi se zbatimi i rekomandimeve të ZAGJ-it ka qenë i dobët, edhe pse ZAGJ vlerëson se situata është përmirësuar që atëherë. 9(c)— Sistemet e Ekzistojnë procedura të dokumentuara për raportimin e gjetjeve dhe kontrollit të brendshëm rekomandimeve nga njësitë e auditimit të brendshëm. Raportet i japin informacion në jepen menaxhimit nga ana e auditimit të brendshëm çdo tre muaj kohë mbi respektimin dhe çdo vit. NjQH-ja vlerëson se procedurat për raportim e ligjit për të respektohen kur ekzistojnë njësitë e auditimit të brendshëm. mundësuar veprim nga Raportet i dërgohen edhe NjQH e cila përgatit një raport vjetor për e menaxhimit. Qeverinë. Pas shqyrtimit të raportit, qeveria ia paraqet raportin Parlamentit. _______________________________________________________________________ 90 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ 9(d)— Sistemet e Një numër i vogël i kontrolleve të performancës (më pak se 5 për kontrollit të brendshëm qind e kontrolleve të përgjithshme) janë kryer nga njësitë e auditimit janë përcaktuar në të brendshëm gjatë vitit të kaluar. Pritet që ky aktivitet të rritet me mënyrë të mjaftueshme përmirësimin e përvojës dhe kapaciteteve. për zhvillimin e kontrolleve të performancës. 9(e)— Auditorët janë Të gjithë audituesit trajnohen në fushën e prokurimit, si pjesë e mjaft të informuar në trajnimit të tyre bazë. Kjo plotësohet me trajnimin NJQH mbi lidhje me kërkesat e legjislacionin specifik dhe ndryshimet. ZAGJ ka në plan të krijojë prokurimit dhe një departament të ri të përqendruar në prokurim në shtator të vitit sistemet e kontrollit 2011. për të kryer auditime të cilësisë që nxisin pajtueshmërinë. Rekomandim i. Rritja e theksit të rekomandimet e auditimit të brendshëm nga ana e menaxhimit për të siguruar vlerësimin dhe zbatimin e tyre në mënyrë të përshtatshme; ii. Forcimi i vazhdueshëm i trajnimit dhe çertifikimit profesional nëpërmjet programeve të institucionalizuar profesionale të krahasueshme me praktikat e mira ndërkombëtare si për audituesit e brendshëm dhe të jashtëm; iii. Forcimi i menaxhimit financiar nëpër komuna për të mundësuar përgatitjen e pasqyrave financiare cilësore; iv. Përcaktimi i rregullimeve plotësisht të pavarura për ZAGJ-in; v. Të vazhdohet me implementimin e strategjisë së PIFC për të rritur mbulimin, kapacitetet, dhe cilësinë e auditimit të brendshëm. Indikatori 10: Efikasiteti i mekanizmave të ankimit 2.12. Mekanizmat e ankimit u trajtuan nga Shtylla I sa i përket krijimit të tyre dhe mbulimit nga ana e kuadrit ligjor rregullator. Ato vlerësohen më tej në bazë të këtij indikatori për një sërë çështjesh specifike në lidhje me efikasitetin në kontributin për një mjedis ku zbatohet ligji dhe për integritetin e sistemit të prokurimit publik. Nën- indikatori Shpjegim i shkurtër 10(a)— Vendimet Siç shpjegohet tek nën-indikatori 1(h), ankesat trajtohen nga OSHP-ja. bazohen në Para marrjes së një vendimi përfundimtar mbi një çështje, OSHP-ja mund informacione të t’u kërkojë autoriteteve kontraktuese dhe palëve të dëmtuara që të japin disponueshme, dhe informacione dhe / ose shpjegime. Për qëllimet e rishikimit, ajo mund të vendimi kërkojë nga çdo person, ndërmarrje ose autoritet publik që të japin përfundimtar mund materiale ose dëshmi që me arsye mendon se kanë të bëjnë me çështjen _______________________________________________________________________ 91 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ të rishikohet dhe përkatëse. Me kërkesë të cilësdo palë në ankesë, ai mund të lejojë mbi të mund të paraqitjen e informacioneve dhe / ose shpjegimeve shtesë. Nëse cilado merret vendim nga palë në procedurë dështon ose refuzon të marrë pjesë plotësisht në këto një organ (apo procedurat ose të repsektojë kërkesat e LPP-së, OSHP-ja arrin në autoritetit) me vendimin e saj mbi bazën e informacionit, fakteve dhe argumenteve të kompetenca sjella nga palët pjesëmarrëse në procedurë. zbatuese sipas LPP-ja 134 dhe Rregullorja e punës së OSHP-së parashikojnë një afat ligjit. kohor brenda të cilit OSHP-ja duhet të marrë vendimet e tij. OSHP-ja nxjerr vendimin e tij përfundimtar, së bashku me një deklaratë me shkrim në bazë faktike dhe juridike justifikuese të vendimit të tij, si dhe mjetet ligjore të kërkuara për ti dhënë fuqi këtij vendimi, brenda 15 ditëve pas skadimit të afateve për dhënien e çdo informacioni shtesë ose dëgjimin e pretendimeve siç përcaktohet në LPP. Kur OSHP-ja e përcakton çështjen si komplekse, afati zgjatet në 20 ditë. Autoritetet kontraktuese mund të shqyrtojnë një ankesë vetëm brenda kontekstit të ankesës drejtuar OSHP. Mungesa e një rishikimi të tillë në shkallës të parë nuk mund të ulë interesin që duhet të ketë një sistem rishikimi për respektimin të ligjit për të shqyrtuar ankesat, që duhet t’i lejojë autoritetit kontraktues që të vetë-korrigjojë gabimet e tij në një fazë të hershme të procesit të prokurimit për të shmangur vonesat e gjata. Vendimet e OSHP-së janë përfundimtare administrativisht dhe ato mund të apelohet vetëm në Gjykatën Supreme të Kosovës. 10(b)—Sistemi i Që një ankesë të pranohet, ajo duhet të paraqitet në formën e përcaktuar rishikimit të nga KRRPP-ja dhe të botohet në faqen e internetit të KRRPP-së dhe ankesave ka OSHP-së. Paraqitja e një ankese të rregullt (siç përcaktohet në LPP-së) kapacitete për të sjell pezullimin automatik të procedurës së prokurimit, përveç rasteve kur trajtuar ankesat në Kryetari i OSHP -së vendos të kundërtën në përputhje me dispozitat e mënyrë efikase LPP-së135 dhe procedurat e hollësishme të parashikuara në Rregulloren e dhe mjetet për të Punës. Së bashku me ankesën (siç prashikohet në LPP136) ose brenda 3 zbatuar zgjidhjen e ditëve nga paraqitja e ankesës137, pala ankimuese duhet të depozitojë në imponuar. OSHP një garanci prej 500 Euro, në mënyrë që ankesa të merret në shqyrtim. Ankesa shqyrtohet fillimisht nga një eksperti shqyrtues, i cili emërohet nga Presidenti i Bordit. Eksperti fillon rishikimin dhe duhet të bëjë vlerësimin brenda 10 ditëve nga caktimi i tij/saj (që kryhet nga OSHP -ja menjëherë138 pas pranimit të ankesës). Katër ditë nga marrja e vlerësimit të ekspertit, autoriteti kontraktues duhet të vendosë nëse do t’a pranojë vlerësimin ose mohojë / kundërshtojë atë. Në rast të pranimit të ankesës, autoriteti kontraktues merr masa korrigjuese për t’a rregulluar procedurën e prokurimit në përputhje me ligjin. Nëse autoriteti kontraktues nuk është dakord me vlerësimin nga ana e                                                              134 LPP-ja, neni 117 “Afati për marrjen e vendimit.� 135 LPP, neni 112 “Pezullimi automatik i procedurës së prokurimit.� 136 Po aty, Neni118 “Sigrurimi, penaliteti, shpërblimi i dëmit.� 137 Rregullat e OSHP-së, neni 22 “Pagesat e sigurimit.� 138 LPP, neni 111(5) “Paraqitja dhe përmbajtja bazë e një ankese.� _______________________________________________________________________ 92 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ ekspertit, çështja çohet përpara një Paneli Shqyrtues i cili përbëhet nga 1 deri në 5 anëtarë të Bordit në varësi të madhësisë dhe natyrës së kontratës në fjalë. Rregullorja e Punës139 përcakton numrin e anëtarëve të Panelit në varësi të madhësisë dhe natyrës së procedurës së prokurimit që kontestohet. Zgjidhet ligjore Neni 105 i LPP-së përcakton kompetencat e OSHP- së për dhënien e zgjidhjeve ligjore duke përfshirë ndër të tjera: (i) të nxjerrë një urdhër për pezullimin e procedurës së prokurimit, (ii) të nxjerrë një urdhër për autoritetin kontraktues që të anulojë apo revokojë vendime të marra lidhur me apo gjatë një procedure prokurimi, përfshirë specifikime teknike të paligjshme apo kualifikime në dosjen e tenderit, (iii) që autoritetet kontraktuese të paguajnë dëmet palës së dëmtuar; (iv) që një autoritet kontraktuor të mënjanojë specifikimet teknike, ekonomike, kriteret financiare diskriminuese në njoftimin e kontratës ose dosjen e tenderit, (v) nëse kontrata është nënshkruar, të deklarojë një kontratë të pavlefshme pasi është lidhur në shkelje të nenit 26 i cili kërkon nënshkrimin nga zyrtari i prokurimit. Siç është përcaktuar më tej në nenin 118, pika 8 të LPP-së, Paneli Shqyrtues mund të vendosë detyrimin për shpërblim dëmi të palës partisë që ka pësuar humbje nga vendimet e autoritetit kontraktues dhe të urdhërojë autoritetit kontraktues që t’i paguajë këto dëme. Në kohën e misionit të vlerësimit (qershor 2011), u gjet se vendime të tilla për shpërblim dëmi mund të mos jenë të zbatueshëm sepse Rregullat Financiare për Përdorimin e Financave Publike nuk i mbështesin dispozitat e LPP-së që autorizojnë OSHP të marrë vendim për dëmshpërblim. Departamenti i Thesarit në Ministrinë e Financave pohon se Ligji për Financat Publike njeh si të ekzekutueshme vetëm vendimet përfundimtare / të ndërmjetme të lëshuara nga organet gjyqësore dhe jo organet administrative të tilla si OSHP-ja. Nëse situata vazhdon të jetë e njëjtë, kjo praktikisht do të thotë se vendimet e OSHP së nuk janë të zbatueshme. Përveç shpërblimit të dëmeve, OSHP -ja mund të shpallë pavlefshmërinë140 e kontratës pjesërisht apo tërësisht, përveç kur OSHP-ja vendos ndryshe për shkaqe të interesit të përgjithshëm që diktojnë nevojën e vlefshmërisë së kontratës. LPP-ja141 përcakton rrethanat kur një kontratë nuk do të deklarohet e pavlefshme. 10(c)— Sistemi Vendimet janë të justifikuara, duke paraqitur një bazë ligjore. Për shkak të funksionon në ndryshimeve të LPP-së gjatë viteve të fundit, ky vlerësim konstatoi se ka mënyrë të drejtë, raste kur paraqiten ankesa për procedurat e rregulluara nga një version i me vendime të mëparshëm i LPP-së, ndërsa vendimet e OSHP-së bazohen në LPP-në e balancuara, të re. Ky konfuzion mund të jetë shkaktuar për shkak të mungesës së jusitifkuara me Rregullave të përditësuara të Punës dhe mungesës së dispozitave informacion të kalimtare për rregullimin e ankesave të paraqitura ndërmjet dy ligjeve.                                                              139 Rregullat e punës së OSHP-së, neni 3(4). 140 LPP, neni 131“Prokurimet e kryera në shkelje të këtij ligji.� 141 LPP, neni 132 “Deklarata e pavlefshëmrisë.� _______________________________________________________________________ 93 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ disponueshëm. 10(d)— Vendimet Neni 117 (2), i LPP-së parashikon publikimin e vendimeve të marra nga publikohen dhe OSHP-ja në faqen e internetit të OSHP brenda 5 ditëve në gjuhën vihen në origjinale të vendimit dhe brenda 15 ditëve në lidhje me gjuhë të tjera, si dispozicion të të dhe në gjuhën angleze për kontratat me vlerë të madhe. Vendimet gjitha palëve të publikohen menjëherë dhe janë të arritshme nga publiku. interesuara dhe publikut. 10(e)— Sistemi Siç u shpjegua më parë në raport, anëtarët e OSHP -së janë emëruar me siguron që organi i Rezolutë të Kuvendit të Kosovës nr. 03-0739/130 datë 30 korrik 2008. shqyrtimit të LPP-ja142 përshkruan në detaje procesin e emërimit të anëtarëve të OSHP- ankesave të ketë së e cila në thelb i jep qeverisë të drejtën për të propozuar dhe Kuvendit të autoritet dhe drejtën për të miratuar në bazë të rekomandimit të një organi përzgjedhës pavarësi të plotë të krijuar nga Kuvendi. Organi i pavarur përzgjedhjes përbëhet nga për zgjidhjen e gjyqtarë të emëruar rregullisht të caktuar nga Këshillit Gjyqësor i mosmarrëveshjeve. Kosovës. Pavarësisht egzistencës së Këshillit, procedurat për zgjedhjen dhe emërimin e anëtarëve të mund të rishikohen që të përfishjnë zgjedhjen e anëtarëve nga një grup kandidatësh të kualifikuar mundësisht nëpërmjet publikimit të hapur ose procesit të intervistimit për të përcaktuar kandidatët më të mirë të kualifikuar. OSHP- ja përbëhet nga 5 anëtarë të cilët janë të njohur kolektivisht si "Bordi OSHP" dhe Sekretariati i udhëhequr nga Drejtuesi i Sekretariatit. Struktura dhe buxheti i tij miratohet nga Komisioni për Buxhetin dhe Financat në Kuvend. Anëtarët janë të gjithë avokatë, duke përmbushur kërkesat për emërim si gjyqtar dhe Sekretariati përfshin 13 anëtarë të stafit ku përfshihet ai profesional dhe administrativ. Heqja dhe pezullimi i anëtarëve i nënshtrohet të njëjtave rregulla si ato të gjyqtarëve. OSHP-ja i raporton vetëm Kuvendit të Kosovës. Bazuar në treguesit e mësipërm, duket se OSHP-ja është e pavarur nga qeveria si një e tërë dhe nga autoriteteve kontraktuese . Rekomandim: i. Anëtarët dhe kryetari të zgjidhen nga një grup kandidatësh të kualifikuar mundësisht nëpërmjet konkurrimit të hapur bazuar në kriteret e kualifikimit të përcaktuara në LPP; ii. Duhet miratuar rregullorja e ndryshuar e Punës për funksionimin e OSHP-së; iii. Gjithashtu, duhen sqaruar kushtet për pjesëmarrjen e Kryetarit të OSHP-së si "anëtar i caktuar i OSHP-së", me përjashtim të rasteve kur Bordi i OSHP-së duhet të vendosë kolektivisht;                                                              142 LPP, neni 100 “Ëmërimi i anëtarëve të OSHP.� _______________________________________________________________________ 94 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ iv. Për më tepër, mospërputhja ndërmjet LPP-së dhe Rregullores së punës për kompetencat brenda OSHP-së për të marrë vendim për heqjen e pezullimit automatik duhet të trajtohet dhe si një çështje e praktikës së mirë, është e dëshirueshme që një vendim i tillë të merret kolegjialisht. v. Duke marrë parasysh përvojën e 3-vjeçare fituar nga OSHP-ja në trajtimin e ankesave, Qeveria dhe / ose Kuvendi mund të zhvillojnë konsultime palët e interesuara për të kuptuar nëse mekanizmi aktual i rishikimit është efikas dhe nuk bie ndesh me vlerat mbi të cilat është krijuar që janë pavarësia si dhe që vepron në kohë dhe në mënyrë efikase për zgjidhjen e ankesave. Paralelisht me këtë, duhet marrë në konsideratë edhe varianti i shtimit të një shkalle rishikuese në shkallë të parë nga autoriteti kontraktues. vi. Harmonizimi i procedurave të LPP-së me Ligjin për Financat Publike, për të siguruar zbatimin e vendimeve të OSHP sa i përket penaliteteve financiare. Indikatori 11: Shkalla e aksesit në informacion 2.13. Ky indikator merret me rëndësinë e cilësisë, lehtësinë e aksesit, si dhe plotësinë e informacionit mbi sistemin e prokurimit publik. Nën-indikatori Shpjegim i shkurtër 11(a)— Kuadri ligjor, duke përfshirë aktet nën-ligjore, është në dispozicion Informacioni në faqen e internetit të KRRPP-së. Për më tepër, informacione mbi është i publikuar procedurat e prokurimit mund të aksesohen lehtësisht. dhe shpërndahet. Informacioni mbi tenderët botohet rregullisht në media dhe në faqen përmes mjeteve e internetit të KRRPP-së, e cila vepron si një sistem i centralizuar i të informacionit publikimit elektronik duke i ofruar shërbime të gjitha autoriteteve me ndihmën e kontraktuese . teknologjisë së LPP-ja (neni 42) dhe Udhëzimi Administrativ Nr. 05/2011/KRRPP informacionit, -së kërkon që njoftimi i kontratës për procedurën e hapur, kur është e procedurën e kufizuar, procedurën me negocim me shpallje realizueshme. paraprake të njoftimit të kontratës, dhe konkursin e projektimit të dërgohen në të njëjtën kohë për publikim në faqen e internetit të KRRPP-së dhe në Regjistrin e Prokurimit Publik të administruar nga KRRPP-ja në të dy gjuhët zyrtare. LPP-ja kërkon gjithashtu publikimin e një sërë hapash të prokurimit, duke përfshirë dhe njoftimin për shpalljen e fituesit të kontratës, numrin e ofertuesve, etj Banka mësoi se sistemi aktual i botimit nuk jep asnjë informacion për mundësitë e ardhshme për biznes. Ka një mungesë informacioni mbi aktivitetet e përgjithshme të konsoliduara të prokurimit (planet e prokurimit), që kufizon kapacitetin e sektorit privat për të parashikuar mundësitë për të marrë pjesë në tenderë publikë të ardhshëm. _______________________________________________________________________ 95 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Rekomandime: i. Përmirësimi i sistemit elektronik të publikimit për dhënien e informacionit, ndër të tjera, mbi mundësitë e ardhshme të biznesit. ii. Përditësimi i sistemit të informimit duke shtuar dokumentet e prokurimit, dhe për sa të jetë e mundur, përkthimi i tyre në gjuhë tregtare për të inkurajuar pjesëmarrjen ndërkombëtare. iii. Raporti mund të përmirësohet duke shtuar më shumë informacion në njoftimet për shpalljen e fituesit si çmimet dhe emrat e ofertuesve humbës. Indikatori 12: Vendi ka të parashikuara masa etike dhe anti-korrupsion 2.14. Ky indikator vlerëson natyrën dhe shtrirjen e dispozitave anti-korrupsion në sistemin e prokurimit. Ky indikator ka shtatë nën-indikatorë të cilët shtjellohen dhe vlerësohen më poshtë. Nën-indikator Shpjegim i shkurtër 12(a)— Kuadri ligjor Ligji i prokurimit përcakton mashtrimin dhe korrupsionin, dhe dhe rregullator për përjashton çdo entitet nga pjesëmarrja në tendera publike, nëse ai prokurimin, përfshirë ka qenë i dënuar për mashtrim, rryshfet, pastrimi parash, etj. brenda dokumentet e tenderit dhjetë viteve të fundit. dhe të kontratës, Zyrtarëve të qeverisë u kërkohet që të raportojnë menjëherë në përmbajnë dispozita Ministrinë e Punëve të Brendshme për çdo vepër penale të dyshuar. kundër korrupsionit, OSHP-ja dhe Gjykatat mund të shpallin të pavlefshme çdo kontratë mashtrimit, konfliktit të të njollosur. Megjithatë, ligji nuk sanskionin se si këto vepra duhet interesave, si dhe sjellje të përmenden në dokumentet e tenderit dhe dokumentet e kontratës. joetike; ai përcakton (ose direkt ose duke iu Kushtet e kontratës nuk përfshijnë mashtrimin dhe korrupsionin. referuar ligjeve të tjera) Modeli i Dosies së Tenderit i referohet mashtrimit dhe praktikave se mund të ndërmerren korruptive si bazë për përjashtimin, por nuk përmbajnë përkufizime masa në lidhje me një reale të këtyre dy veprimeve të sanksionueshme. sjellje të tillë. Qeveria ka një program për anti-korrupsionin që e ka shrirjen kohore deri në fund të këtij viti. Vlerësimi i sfidave është i drejtë. Megjithatë, ka vetëm pak për të mos thënë aspak angazhime të prekshme nga ana e subjekteve të ndryshme në kuadër të strategjisë. 12(b)— Sistemi ligjor Dispozitat ligjore mbulojnë një gamë të praktikave mashtruese dhe përcakton përgjegjësitë, korruptive. Megjithatë, LPP-ja nuk është tërësisht konsistente në llogaridhënien dhe përcaktimet e praktikave të tilla. Konflikti i interesit nuk është i sanksionet për individët përkufizuar mjaftueshëm sa i përket asaj se çfarë është sjellje e dhe firmat që gjenden lejueshme. Nuk ka asnjë klauzolë për skualifikimin e LPP-së. fajtor për praktika mashtruese apo Ka hapësirë për përmirësime në kuadrin ligjor në Kosovë që korruptive. rregullon mashtrimin dhe korrupsionin. Megjithatë, sistemi juridik nuk përcakton përgjegjësitë, llogaridhënien dhe dënimet për individët dhe firmat që zbulohet se janë angazhuar në praktika _______________________________________________________________________ 96 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ mashtruese ose korruptive. 12(c)— Ekzistojnë Komisionit Anti-Korrupsion ka prodhuar raste për ndjekje penale. dëshmi të zbatimit të Megjithatë, numri i dënimeve - sidomos i rasteve të profilit të lartë vendimeve dhe - është relativisht i ulët për shkak të kapaciteteve të kufizuara të sanksioneve. prokurorisë. 12(d)—Ekzistojnë masa Qeveria ka miratuar Strategjinë Anti-Korrupsion 2009-2011. të veçanta për Megjithatë, është e nevojshme që rolet dhe veprimet e lidhura me parandalimin dhe afatet të jenë të përcaktuara më qartë. Nuk ka masa të veçanta të zbulimin e mashtrimit përcaktuara për prokurimin publik. dhe korrupsionit në prokurimet publike. 12(e)—Aktorët e Grupet e shoqërisë civile shfaqen shpesh për të raportuar në media interesit (sektori privat, rastet e mundshme të mashtrimit dhe korrupsionit që përfshijnë shoqëria civile, dhe financat publike. Ndikimet e këtyre lloj praktivave janë të paqarta, përfituesit e fundit të dhe nuk ka pasur ndonjë dëshmi për një përpjekje sistematike për të prokurimit /përdoruesit përfshirë aktorët e interesuara në promovimin e integritetit në e fundit) mbështesin prokurimin publik. Duket të ketë një mosbesim të madh në radhët e krijimin e një tregu operatorëve ekonomikë dhe të shoqërisë civile lidhur me prokurimi të njohur për institucionet publike. integritetin dhe sjelljen etike të tij. 12(f)—Palët e Ka një linjë telefonike të dedikuar në dispozicion për raportimin e interesuara (sektori praktikave të paligjshme, dhe raportimet anonime janë të lejuara. privat, shoqëria civile, Nuk janë vënë re pengesa të veçanta për paraqitjen e ankesave dhe përfituesit përveç nga frika nga ndonjë hakmarrje e mundshme nga e cila përfundimtare të organet hetimore do ta kenë të vështirë që të realizojnë mbrojtje. prokurimit / përdoruesit Kosova ka një mekanizëm të sigurtë për raportimin e sjelljeve e fundit) mbështesin mashtruese, të korruptuara, ose joetike. Megjithatë, një sistem krijimin e një tregu të raportimi varet edhe nga vullneti i qytetarëve për të shprehur prokurimit të njohur për shqetësimet e tyre. integritetin e tij dhe sjelljen etike. 12 (f)- në vend duhet të ketë një mekanizëm të sigurtë për raportimin sjelljeve mashtruese, të korruptuara, ose joetike. 12(g)— Kodet e sjelljes KRRPP-ja është e ngarkuar për përgatitjen e një Kodi Etike të / etikës mbulojnë prokurimit i cili duhet të respektohet nga zyrtarët publikë, pjesëmarrësit në nëpunësit civilë dhe personat e tjerë të punësuar nga autoritetet sistemet e menaxhimit kontraktuese . të financave publike dhe gjithashtu edhe Ekziston një Kod i Etikës së Prokurimit Publik. Kodi përcakton një informimin e tyre tek varg veprimesh të kërkuara dhe të ndaluara por përmban edhe disa postet vendim-marrëse. boshllëqe dhe mospërputhje. Më e rëndësishme është se nuk ka pasoja administrative apo penale të lidhura me mos-respektimin e këtij kodi. _______________________________________________________________________ 97 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ Rekomandime: i) Literatura mbi konfliktin e interesave 143 jep disa shembuj praktikë që Qeveria duhet të marrë parasysh për t’i bashkangjitur në ligj, që janë: (i) ndalimi i nepotizmit, d.m.th, punësimit të anëtarëve të familjes, të afërmve të ngushtë dhe miqve; (ii) periudha qetësie për politikanët, të emëruarit politikisht, dhe zyrtarët e qeverisë që lënë pozicionet e tyre për të marrë detyra për subjekte jo-qeveritare (me përjashtim të audituesve, të cilët përmenden në ligj), (neni 12.1), (iii) ndërveprime të papërshtatshme me ofertuesit, (iv) blerja e aksioneve sipas termave preferenciale në një kompani që ka interesa aktuale dhe të ardhshme biznesi me qeverinë; (v) zhvillimin e marrëdhënieve shumë të ngushta me konsulentët të cilët më pas ri-punësohen, (vi) bashkë-autorësia e librave me konsulentë të cilët ri-punësohen në një bazë të vetme burimi dhe (vii) që kanë të bëjnë me një kompani në pronësi apo të drejtuar nga një bashkëshort, anëtar të familjes ose të afërm të ngushtë. Për më tepër, ligji do të përmirësohej po të ofronte përkufizime koncize të "personit të lidhur" dhe "personit të ngushtë", si dhe të trajtonte dhuratat. ii) Qeveria duhet të zbatojë masat e duhura për të zbatuar deklarimin në kohë dhe të plotë të pasurisë dhe të ardhurave. Emrat e individëve që nuk kanë deklaruar pasurinë dhe të ardhurat duhet të bëhen publik në faqen e internetit të AAK-së. iii) Merrni në konsideratë zhvillimin e një strategjie të përshtatshme të komunikimit me burime që ofrojnë mesazhe të diferencuara palëve të ndryshme të interesuara (p.sh. zyrtarëve të prokurimit, audituesve të brendshëm dhe të jashtëm, pacientëve, si dhe inxhinierëve rrugorë) përmes një shumëllojshmërie më të madhe të mjeteve të komunikimit (p.sh., kutitë e ankesave, aktivitetet në terren dhe trajnimet) në mënyrë që të krijohet besim në sistemin e trajtimit të ankesave dhe për të rritur numrin e ankesave serioze. iv) Rritja e kapacitetit të Zyrës së Prokurorit Publik të Qarkut të Prishtinës; publikimi i një raporti të hollësishëm për të gjitha akuzat në lidhje me mashtrimet dhe korrupsionin dhe si ato janë adresuar nga qeveria dhe EULEX-i, duke përfshirë çdo sanksion; dhe rritja e afateve të parashkrimit për ndjekjen penale të korrupsionit (aktualisht dy vjet). v) Planet e veprimit të minsitrisë përkatëse të linjës duhet të përfshijnë indikatorë specifikë, të matshëm, të arritshëm, të përshtatshëm, dhe të lidhur me afate kohore (SMART); vi) AAK-ja duhet të ndjekë zbatimin e planeve në bazë tremujore dhe të publikojë progresin në faqen e saj të internetit në krahasim me objektiva të vendosura;                                                              143 Vlerësime në Hartimin e Legjislacionit për Konfliktin e Interesit, Banka Botërore, Dhjetor 2010, Richard Messick, (i disponueshëm) dhe Përmirësimi i kujdesit të duhur të stafit të brendshëm (i rishikuar), Dokumenti i Informacionit, Banka Botërore, Integriteti Nënpresidencës, 19 Korrik 2011, (i disponueshëm). _______________________________________________________________________ 98 Kosova –Vlerësimi Fiduciar Aneksi C ________________________________________________________________________ vii) dhe AAK-së duhet t’i jepen burimet në njësitë e saj parandaluese për të ndjekur në mënyrë më efikase zbatimin aktiv të Strategjisë Anti-Korrupsion. viii) Ndryshimi i Ligjit për Prokurimin për të përfshirë mashtrimin dhe falsifikimin. Gjithashtu, siguroni që përcaktimet e gabuara në kosto / krahun e punës, përcaktime të pasakta të çmimeve, koordinimi i ofertave, frenimi i ofertave, tenderimi me rotacion, dhe tenderimi komplementar të përmendura në Ligjin e mëparshëm të prokurimit të përfshihen në trajnimet e organizuara nga IKAP. ix) Kodi i Etikës së Prokurimit të ndryshohet për të siguruar që: (i) përkufizimi i mitmarrjes në nenin 4.2 të jetë në përputhje me Kodin Penal; (ii) keqpërdorimi i informacioneve konfidenciale të zgjerohet për të përfshirë dhënien e informacioneve shpjeguese të papërshtatshme ndaj palëve të treta (neni 4.3); (iii) rregullat për pranimin e dhuratave të jenë në përputhje me ligjin kundër korrupsionit në aspektin e vlerës maksimale të lejueshme (Neni 33.3) dhe numrin e dhuratave (neni 33.4) për personat zyrtarë, si dhe "personat që jetojnë në marrëdhënie familjare me personin zyrtar" (Neni 33.5); (iv) rastet tipike të konfliktit të interesit për zyrtarët e prokurimit të jenë shkruar qartë, që mund të përfshijnë edhe kontaktet e papërshtatshme me shoqëritë, para, gjatë dhe pas dhënies së kontratës; pranimi i vizitave dhe trajnimeve të shoqërisë, dhe marrja e lejes nga puna për të bërë punë për një ofertues ose kontraktues; (v) "zyrtari i lartë" për të cilin mund të bëhet publik konflikti të jetë përcaktuar; (vi) ndalimi për të bërë biznes me njësitë ekonomike që "nuk paguajnë taksa në Kosovës" të jetë në përputhje me Ligjin e Prokurimit (neni 65: § 4.8) sa i përket veprave penale në fushën e taksave, dhe (v) pasojat administrative apo penale për mosrespektimin e Kodit të parashikohen në përputhje me Metodologjinë e OECD- së për Vlerësimin e Sistemeve Kombëtare të Prokurimit. Ndryshoni Ligjin për Prokurimin për të përcaktuar tiparet thelbësore të regjimit të skualifikimit. _______________________________________________________________________ 99 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Aneksi D ________________________________________________________________________ ANEKSI D: INDIKATORËT E PERFORMANCËS Vlerësimi i procedurave dhe praktikave duke përdorur Indikatorët e Performancës (IP-të) Për të kryer një vlerësim të procedurave dhe praktikave, 15 indikatorë të performancës, siç parashikohen në Shtojcën 3, u vlerësuan si të përshtatshëm për të qenë subjekt i një shqyrtimi të ngushtë nga ana e misionit. Marrja e kampioneve për vlerësimin e performancës dhe mbledhjen e të dhënave u ra dakord me homologun. Takimi u mbajt me Ministrinë e Arsimit (MA) Departamenti i Prokurimit. Numri dhe vlerat e kontratave të prokuruara nga Ministria e Mjedisit gjatë vitit 2010 ishin 149: (i) TH = 2.800.000, (ii) NEG2 = 9.800.000, dhe (iii) RFQ = 0,370 milionë. Të gjitha kontratat e prokuruara gjatë vitit 2010 u bazuan në LPP-në e vjetër. Kampioni i miratuar: Misioni vendosi që të ketë një kampion të kontratave të tenderuara gjatë vitit 2010 në mënyrë që të jetë në gjendje të vlerësojë kontraktimin dhe fazat e dorëzimit. Kampioni u përzgjodh vetëm nga kontratat e prokuruara nga MA-ja. Tërësia e kontratave të tenderuara nga Ministria e Arsimit në vitin 2010 ishte 149 kontrata të prokuruara duke përdorur metodat e Tenderit të Hapur (TH), NEG2 dhe RFQ . Rishikimi i kampionit tregohet në tabelën e mëposhtme: Entiteti prokurues Numri i paketave Kampioni MA 149 32 që përfaqësojnë 21.5% Prandaj, studimi i proceseve reale të prokurimit është realizuar nga dy prej specialistëve të Prokurimit të Bankës të cilët kishin akses tek të dhënat dhe dokumentet dhe zhvilluan intervista me stafin e Prokurimit të MA-së që ishin bashkëpunues për të dhënë detaje dhe lehtësuar aksesin tek baza e të dhënave. Konkluzionet që rezultuan nga vlerësimi i indikatorëve të performancës do të pasqyrohen në raportin përfundimtar të Kosovës të VF të vendit në formën e një shtojce. Analizë: Numri i kontratave të shqyrtuara = 32 kontrata TH = 5 (vlera 1,736,773) NEG2 = 8 (vlera 8,108,444) RFQ = 19 (vlera 180,230) _______________________________________________________________________ 100 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Aneksi D ________________________________________________________________________ DETAJE TË INDIKATORËVE TË PERFORMANCËS Indikatori 1: Sistemi i transparencës dhe hapjes Emri: Njoftimi i tenderëve dhe publikimi i shpalljes së fituesit Ndër 5 TH-ve të zhvilluar 100% u shpallen dhe rezultatet u botuan. (Kënaqshëm 95% ose më shumë) Përfundim: kënaqshëm për ftesën dhe përcaktimin e fituesit Indikatori 2: Mundësi reale për ofertuesit për të paraqitur oferta Emri: Koha për përgatitjen e ofertave Ndërmjet 3 TH-ve koha e vënë në dispozicion për përgatitjen e ofertave ishte mesatarisht 20.6 ditë. (Kënaqshëm: 21 ditë). Për 2 kontratat urgjente TH (vazhdimi i punimeve civile) koha mesatare ishte 16 ditë (kënaqshëm: 15 ditë apo më shumë me njoftim indikativ). Për 19 tenderët RFQ koha në dispozicion për përgatitjen e kuotimeve ishte mesatarisht 10.8 ditë. (Kënaqshëm: 10 ditë apo më shumë) Përfundim: kënaqshëm Indikatori 3: Efikasiteti i procesit të prokurimit Emri: Koha për vlerësim të ofertave Ndër 5 tenderë TH: Koha për vlerësimin e ofertave ishte mesatarisht 77.4 ditë. (Numri i ditëve ndërmjet hapjes së ofertave dhe publikimin të shpalljes së fituesit të kontratës: 90 ditë ose më pak) Përfundimi: kënaqshëm Indikatori 4: Niveli i besimit nga ana e sektorit privat në proces Emri: Pjesëmarrja e ofertuesit Ndërmjet 5 TH: numri mesatar i pjesëmarrësve ishte 7. (Kënaqshëm: 5 oferta ose më shumë) Ndërmjet 19 RFQ: numri mesatar i kuotave të marra është 3.2. (Kënaqshëm: 3 kuota ose më shumë) _______________________________________________________________________ 101 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Aneksi D ________________________________________________________________________ Përfundimi: kënaqshëm Indikatori 5: Niveli i konkurrencës Emri: Metoda e përdorur e prokurimit Ndërmjet 13 kontratave me vlerë të madhe të shqyrtuara: Numri i procedurave të tenderit që kanë përdorur një metodë më pak konkurruese se procesi i rekomanduar për shumën e përllogaritur të kontratës: 8 kontrata me vlerë të lartë ishin prokuruar me kontrata të drejtpërdrejta (NEG2) = 62% (kënaqshëm 1% ose më pak) Përfundimi: jokënaqshëm Indikatori 6: Transparenca dhe niveli i konkurrencës Emri: Kontraktimi i drejtpërdrejtë (NEG2) Ndërmjet 13 kontratave të shqyrtuara: Numri i proceseve të tenderit që kanë përdorur një metodë më pak konkurruese se procesi i rekomanduar për shumën e përllogaritur të kontratës: 8 me vlerë të lartë të prokuruar me kontrata të drejtpërdrejta = 62% (jokënaqshëm: 10% apo më pak e numrit të kontratave dhe 5% ose më pak të vlerës së përgjithshme të kontratave) Përfundimi: jokënaqshëm Indikatori 7: Cilësia e procesit të tenderimit Emri: Procesi i anuluar Ndër 32 kontrata të shqyrtuara: Numri (%) i proceseve të tenderit që u shpallen të pavlefshme para nënshkrimit të kontratës është 0 nga 32 = % 0 (Kënaqshëm: 5% ose më pak) Përfundimi: kënaqshëm Indikatori 8: Cilësia dhe ndershmëria e procesit Emri: Numri i ankesave Ndërmjet 32 kontratave të shqyrtuara: Numri i protestave është 0 = 0% (Kënaqshëm: jo më pak se 10% dhe jo më shumë se 50%) Përfundimi: jokënaqshëm Indikatori 9: Efikasiteti dhe drejtësia e sistemit të ankesave Emri: koha për t'iu përgjigjur ankesave _______________________________________________________________________ 102 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Aneksi D ________________________________________________________________________ Ndërmjet 32 kontratave të shqyrtuara: Numri i ditëve midis paraqitjes dhe përgjigjes përfundimtare ndaj ankesave ishte shumë më shumë se 21 ditë (kënaqshëm: 21 ditë ose më pak). Përfundimi: Nuk ka pasur ankesa për t’iu dhënë përgjigje gjatë vitit 2010 nga MM Klasifikimi: Nuk ka klasifikim për këtë indikator të veçantë. Indikatori 10: Efektshmëria e sistemit të ankesave Emri: rezultati i ankimit Ndërmjet 32 kontratave të shqyrtuara: Numri (%) i kontratave të prokurimit me rekomandim për t’u modifikuar për shkak të një ankimi është 0% (Kënaqshëm: 5% ose më pak) Përfundimi: Nuk ka kontrata të modifikuara për shkak të një ankimi të prokuruar gjatë 2010 nga MA. Klasifikimi: Nuk ka klasifikim për këtë indikator të veçantë Indikatori 11: Cilësia dhe konsistenca e procesit të pagesës Emri: pagesat e vonuara Ndër 32 kontrata të shqyrtuara: Numri (0 = 0%) i pagesave të kryera ishin më shumë se 45 ditë me vonesë (kënaqshëm: 10% ose më pak) Përfundim: Kënaqshëm Indikator 12: Cilësia e tenderëve dhe menaxhimi i kontratës Emri: Rritja e çmimeve Ndër 32 kontrata të shqyrtuara: Përqindja e rritjes së shumës përfundimtare të kontratës për shkak të ndryshimeve 0 = 0% (Kënaqshëm: 15% ose më pak) Përfundim: kënaqshëm Indikatori 13: Cilësia e këshillimit Emri: Konkurrenca e kufizuar për konsulentët Numri (%) i proceseve për përzgjedhjen e konsulentëve që kanë përdorur konkurrencën e hapur në vend të një metode me listë të shkurtër (kënaqshëm: 5% ose më pak) Përfundim: Asnjë shërbime konsulence i prokuruar gjatë vitit 2010 nga MM-ja _______________________________________________________________________ 103 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Aneksi D ________________________________________________________________________ Klasifikimi: Nuk ka klasifikim për këtë indikator Indikatori 14: Raporti ndërmjet koeficientit të cilësisë dhe çmimit të përdorur në përzgjedhje Emri: metoda e përzgjedhjes së konsulentit Numri (%) i proceseve për përzgjedhjen e konsulentëve që kanë një koeficient më të lartë se 20% e pikave totale të vlerësimit (i kënaqshëm: 5% ose më pak) Përfundim: Nuk u prokurua asnjë shërbim konsulence gjatë vitit 2010 nga MM-ja Klasifikimi: Nuk ka klasifikim për këtë tregues të veçantë _______________________________________________________________________ 104 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Aneksi D ________________________________________________________________________ Indikatorët e performancës Nr. Emri i Indikatori I matur me Realisht indikatorit 1 Njoftimi i Sistemi i Ndër 5 TH të zhvilluar, 100% u Rreth 100% e tenderëve dhe transparencës shpallen dhe rezultatet u botuan. tenderave të realizuar publikimi i dhe hapjes (Kënaqshëm 95% ose më shumë) nga MA. shpalljes së Përfundimi: fituesit kënaqshëm për ftesën dhe përcaktimin e fituesit 2 Koha për Mundësi Numri i ditëve ndërmjet ftesës për Mesatarisht: për TH përgatitjen e reale për ofertë dhe hapjes së ofertave 20.6 ditë dhe për TH ofertave ofertuesit për (Kënaqshëm: 21 ditë apo më urgjentë 16 ditë. të paraqitur shumë, për TH urgjentë 15 ditë RFQ mesatarisht oferta apo më shumë nëse ka një njoftim 10.8 ditë. tregues të shpallur. Për RFQ 10 Përfundimi: ditë apo më shumë) kënaqshëm 3 Koha për vlerësim Efikasiteti i Numri i ditëve ndërmjet hapjes së Ligji nuk përcakton të ofertave procesit të ofertave dhe publikimit të shpalljes një periudhë kohore prokurimit së fituesit të kontratës (kënaqshëm: gjatë së cilës duhet 90 ditë ose më pak) përfunduar vlerësimi i tenderit por zakonisht BDs tregojnë 90 ditë vlefshmëri të ofertave. Koha mesatare është 77.4 ditë Përfundimi: Kënaqshëm 4 Pjesëmarrja e Niveli i Numri i ofertuesve që paraqisin Mesatarja e ofertuesve besimit nga oferta në çdo proces tenderimi ofertuesve 7 ofertues sektori privat (Kënaqshëm: 5 oferta apo më për TH dhe 3.2 në proces shumë për TH dhe 3 kuota apo më kuotime për RFQ. shumë për RFQ) Përfundimi: Kënaqshëm 5 Metoda e përdorur Niveli i Numri i proceseve të prokurimit që Kontrata direkte = e prokurimit konkurrencës përdorin metoda më pak 62%. konkurruese se sa procesi i Përfundim: rekomanduar për vlerën e Jokënaqshëm përllogaritur të kontratës (Kënaqshëm 1% apo më pak) 6 Kontraktimi i Niveli i Përqindja e kontratave (me numër Kontrata direkte = drejtpërdrejtë transparencës dhe vlerë) të prokuruara në një 62% dhe bazë të vetme burimi Përfundimi: konkurrencës (Kënaqshëm: 10% apo më pak se Jokënaqshëm numri i kontratave dhe 5% apo më pak se vlera totale e kontratave) 7 Procesi i anulluar Cilësia e Numri (%) i proceseve të Procesi i deklaruar i procesit të tenderimit të deklaruara nul pavlefshëm përpara _______________________________________________________________________ 105 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Aneksi D ________________________________________________________________________ prokurimit përpara firmosjes së kontratës firmosjes është 0 nga (Kënaqshëm: 5% apo më pak) 32 = 0% Përfundimi: Kënaqshëm 8 Numri i protestave Cilësia dhe Numri i ankesave të postuara dhe Numri i ankesave ndershmëria e numri i ofertave të paraqitura është 0 = 0% procesit (Kënaqshëm: jo më pak se 10% Përfundim: dhe jo më shumë se 50%) Jokënaqshëm 9 Koha për t'iu Efikasiteti Numri i ditëve midis paraqitjes dhe Nuk ka pasur ankesa përgjigjur dhe drejtësia përgjigje përfundimtare ndaj Përfundimi: Nuk ka ankesave e sistemit të ankesave klasifikim ankesave (kënaqshëm: 21 ditë ose më pak) 10 rezultati i ankimit Efektshmëria Numri (%) i kontratave të Numri (%) i e sistemit të prokurimit me rekomandim për t’u kontratave të ankesave modifikuar për shkak të një ankimi prokurimit me (Kënaqshëm: 5% ose më pak) rekomandim për t’u modifikuar për shkak të një ankimi është 0% Përfundimi: Nuk ka klasifikim 11 Pagesat e vonuara Cilësia dhe Numri (0 = 0%) i pagesave të Asnjë konsistenca e kryera ishin më shumë se 45 ditë Përfundimi: procesit të me vonesë (kënaqshëm: 10% ose Kënaqshëm pagesës më pak) 12 Rritja e çmimeve Cilësia e Përqindja e rritjes së shumës tenderëve dhe përfundimtare të kontratës për Nuk ka pasur rritje menaxhimi i shkak të ndryshimeve çmimi kontratës (Kënaqshëm: 15% ose më pak) Përfundimi: Kënaqshëm 13 Konkurrenca e Cilësia e Numri (%) e proceseve për kufizuar për këshillimit përzgjedhjen e konsulentëve që Përfundimi: Jo konsulentët kanë përdorur konkurrencën e klasifikim hapur në vend të një metode me listë të shkurtër (kënaqshëm: 5% ose më pak) 14 Metoda e Raporti Numri (%) i proceseve për përzgjedhjes së ndërmjet përzgjedhjen e konsulentëve që Përfundimi:Jo konsulentit koeficientit të kanë një koeficient më të lartë se klasifikim cilësisë dhe 20% e pikave totale të vlerësimit çmimit të përdorur në përzgjedhje Legjenda: TH: Tenderim i hapur NEG2: Procedura me negocim pa shpallje paraprake. RFQ: Kërkesë për kuotim. _______________________________________________________________________ 106 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Aneksi E ______________________________________________________________________________ Aneksi E: Kushtet Shtesë të Kosovës për përdorimin e Procedurave Kombëtare Konkurruese të Tenderit (Bazuar në udhëzimet e Janarit 2011) Procedura e prokurimit që duhet ndjekur për Tenderë Kombëtarë Konkurrues, është Procedura e Tenderit të Hapur e përcaktuar në Ligjin kosovar për Prokurimin Publik Nr. 04/L-042, të datës 29 gusht 2011 ("LPP"), me kusht, gjithsesi që këto procedura të jenë ne përputhje me dispozitat e Seksionit I dhe paragrafët 3.3 dhe 3.4 të "Udhëzimeve për Prokurimin e Mallrave, Punëve dhe Shërbimeve jo të Konsulencës sipas Huave të BNRZH-së dhe Kreditë e Grantet e IDA nga Huamarrës të Bankës Botërore" (Janar 2011), ("Udhëzimet e Prokurimit ") dhe dispozitat e mëposhtme shtesë: Pranueshmëria Pranueshmëria për të marrë pjesë në një proces prokurimi për një kontratë të financuar nga Shoqata do të jetë siç përcaktohet në Seksionin I të Udhëzimeve të Prokurimit; kështu në asnjë rrethanë një ofertues apo ofertues potencial nuk mund të deklarohet i pakualifikueshëm për kontratat e financuara nga Shoqata për arsye të tjera nga ato të parashikuara në Seksionin I të Udhëzimeve të Prokurimeve. Regjistrimi i kontraktuesve dhe furnizuesve Regjistrimi nuk përdoret për të vlerësuar kualifikimet e ofertuesve. Një operatori ekonomik të huaj nuk do t’i kërkohet që të regjistrohet si një kusht për paraqitjen e ofertës së tij, dhe ofertuesi i huaj i rekomanduar për t’a fituar kontratën i jepet një mundësi e arsyeshme për regjistrim, me një bashkëpunim të arsyeshme nga ana e Huamarrësit, para nënshkrimit të kontratës. Dokumentet e tenderit Dokumentet e tenderit të pranueshme për Shoqatën do të përdoren, dhe do të përdoren në mënyrë që të sigurojnë ekonomi, efikasitet, transparencë dhe qëndrueshmëri të gjerë me dispozitat e Seksionit I të Udhëzimeve të Prokurimit. Kualifikimi Kriteret e kualifikimit do të specifikohen qartë në dokumentet e tenderit. Të gjitha kriteret e specifikuara kështu, dhe vetëm ato të përcaktuara, do të përdoren për të përcaktuar nëse një ofertues është i kualifikuar. Kualifikimi do të kryhet në “një bazë kalon/ngel�, dhe nuk do të përdoren për këtë pikët e meritës. Ky vlerësim do të bazohet tërësisht mbi ofertuesin ose aftësinë e ofertuesit të ardhshëm dhe burimeve që ai ka për të realizuar kontratën në mënyrë të efektshme, duke marrë parasysh faktorë objektivë dhe të matshëm, duke përfshirë: (i) përvojën e lidhur të përgjithshme dhe specifike, si dhe performanca e kënaqshme e kaluara dhe përfundim i suksesshëm i kontratave të ngjashme për një periudhë të dhënë, (ii) gjendja financiare dhe ku _______________________________________________________________________ 107 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Aneksi E ______________________________________________________________________________ është e rëndësishme (iii) aftësia e ndërtimit dhe / pajisjet prodhuese. Procedurat e kualifikimit paraprak dhe dokumentet e pranueshme nga Shoqata do të përdoren për punë të mëdha, komplekse, dhe / ose të specializuara. Verifikimi i informacionit mbi të cilin një ofertues është kualifikuar paraprakisht, duke përfshirë angazhimet aktuale, do të kryhet në kohën e shpalljes së fituesit të kontratës, së bashku me aftësitë e ofertuesit në lidhje me personelin dhe pajisjet. Në prokurimin e mallrave dhe punimeve ku nuk përdoret kualifikimi paraprak, kualifikimi i ofertuesit i cili është i rekomanduar për dhënien e kontratës do të vlerësohet me paskualifikim, duke zbatuar kriteret e kualifikimit të përcaktuara në dokumentet e tenderit. Vlerësimi i kostos Vlerësimet e hollësishme të kostos do të jenë konfidenciale dhe nuk do t’u bëhen të ditura ofertuesve të ardhshëm. Asnjë ofertë nuk do të refuzohet në bazë të krahasimit me vlerësimet e kostos, pa pëlqimin paraprak me shkrim të Shoqatës. Paraqitja e ofertave dhe hapja e ofertave Ofertuesve potencialë duhet së paku t’u jepet tridhjetë (30) ditë kohë nga data e publikimit të ftesës për ofertë ose nga data e disponueshmërisë së dokumenteve të tenderit, cilado është më e vonë, për të përgatitur dhe të paraqitur ofertat e tyre. Ofertat do të hapen publikisht, menjëherë pas afatit për dorëzimin e ofertave. Ofertat e marra pas këtij afati për dorëzimin e ofertave do të refuzohen dhe kthehen ofertuesit të pahapura. Një kopje e procesverbalit të hapjes së ofertave do t'i jepet menjëherë të gjithë ofertuesve që kanë paraqitur oferta, si dhe të Shoqatës në lidhje me kontratat që i nënshtrohen rishikimit paraprak të Shoqatës. Vlerësimi i ofertave Vlerësimi i ofertave do të bëhet në përputhje të plotë me kriteret e vlerësimit të përcaktuara në dokumentet e tenderit. Kriteret e vlerësimit përveç çmimit do të përcaktohet në terma monetare. Pikat e meritës nuk do të përdoren, dhe asnjë pikë minimale ose vlerë në përqindje nuk do të caktohet për rëndësinë e çmimit, në vlerësimin e ofertës. Asnjë preferencë kombëtare nuk do të bëhet gjatë vlerësimit të ofertës mbi bazën e kombësisë së ofertuesit, origjinës së mallrave apo shërbimeve, dhe / ose programeve preferenciale. Kontratat duhet t’i jepet ofertuesit të kualifikuar oferta e të cilit është përcaktuar si: (i) thelbësisht në përputhje dhe që i përgjigjet kërkesave në dokumentet e tenderit, dhe (ii) ofron koston më të ulët të vlerësuar. Nuk lejohen negociatat. Një ofertuesi nuk mund t’i kërkohet si një kusht për fitimin e kontratës, që të ndërmarrë detyrime që nuk janë të specifikuara në dokumentet e tenderit ose të modifikojë ofertën e paraqitur fillimisht. Një ofertues nuk duhet të eliminohet nga vlerësimi i hollësishëm mbi bazën e devijimeve të vogla, jo-thelbësore. Refuzimi i të gjitha ofertave dhe ri-tenderimi Në asnjë rast nuk do të refuzohen të gjitha ofertat (ose oferta e vetme, nëse ka pasur vetëm një ofertë të paraqitur), apo procesi i prokurimit nuk të anulohet, e të kërkohen oferta të reja, pa pëlqimin paraprak me shkrim të Shoqatës. _______________________________________________________________________ 108 Kosova – Vlerësimi Fiduciar Aneksi E ______________________________________________________________________________ Vlefshmëria e tenderit Periudha e vlefshmërisë së tenderit që kërkohet nga dokumentet e tenderit duhet të jetë e mjaftueshme për të mbuluar çdo kohë që mund të nevojitet për miratimin dhe regjistrimin e kontratës siç parashikon LPP-ja. Nëse justifikohet nga rrethana të jashtëzakonshme, një zgjatje e vlefshmërisë së tenderit mund të kërkohet me shkrim nga të gjithë ofertuesit para datës së skadimit të tenderit fillestar, me kusht që kjo zgjatje të mbulojë vetëm periudhën minimale të kërkuar për të përfunduar, vlerësuar dhe përcaktuar fituesin e kontratës, dhe / ose përfunduar procesin e regjistrimit; një zgjatje respektive e garancisë së ofertës duhet të kërkohet gjithashtu në këto raste. Një ofertues mund të refuzojë kërkesën për të zgjatur vlefshmërinë e tenderit pa konfiskuar garancinë e ofertës. Asnjë zgjatje e mëtejshme nuk do të kërkohet pa pëlqimin paraprak me shkrim të Shoqatës. Garancitë Garancitë do të jenë në formatin e përshkruar në dokumentet e tenderit. Sigurimi i ofertës do të jetë i vlefshëm për njëzet e tetë ditëve (28) pas periudhës fillestare të vlefshmërisë së ofertës, apo pas çdo periudhe të zgjatjes nëse kërkohet. Nuk duhen kryer pagesat paradhënie pa një garanci pagese të përshtatshme përpara. Mashtrimi dhe korrupsioni Dokumenti i tenderit dhe kontratës siç konsiderohen të pranueshme nga Shoqata do të përfshijnë dispozita që deklarojnë politikën e Bankës për sanksionimin e firmave ose individët, që zbulohen të kenë qenë të angazhuar në mashtrim dhe korrupsion të përcaktuara në Udhëzimet e Prokurimit. Inspektimit dhe të drejtat e auditimit Në përputhje me Udhëzimet e Prokurimit, çdo dokument i tenderit dhe kontratat e financuara jashtë procesit të financimit duhet të parashikojnë se ofruesit, furnizuesit dhe kontraktuesit dhe nënkontraktuesit e tyre, agjentët, personeli, konsulentët, ofruesit e shërbimeve, ose furnizuesit, do të lejojnë që Shoqata të inspektojë të gjitha llogaritë, regjistrat dhe dokumentet e tjera që kanë të bëjnë dorëzimin e ofertave dhe zbatimin e kontratës, dhe që ato të auditohen nga auditues të emëruar nga Shoqata. Veprimet që kanë për qëllim të pengojnë materialisht ushtrimin e inspektimit nga ana e Shoqatës dhe të drejtave të auditimit të përcaktuara në Udhëzimet e Prokurimit përbëjnë një praktikë penguese siç përcaktojnë Udhëzimet Modifikimet e kontratës Në lidhje me kontratat që i nënshtrohen rishikimit paraprak të Shoqatës, Huamarrësi duhet të marrë aprovimin e Shoqatës para se të bihet dakord për: (a) një zgjatje thelbësore të kohës së përcaktuar për realizimin e kontratës; (b) çdo modifikim thelbësor të fushës së shërbimeve apo ndryshime të tjera të rëndësishme në termat dhe kushtet e kontratës; (c) çdo urdhër për ndryshim (përveç rasteve të urgjencës ekstreme), të cilat, veçmas apo të kombinuara me të gjitha urdhrat e ndryshimit apo ndryshimet e kryera më parë, rrisin shumën e kontratës origjinale me më shumë se 15 për qind; ose (d) ndërprerja e propozuar e kontratës. Një kopje e të gjitha ndryshimeve të kontratës i jepet Shoqatës. _______________________________________________________________________ 109