‫افغانستان کې‬ ‫له ودې او‬ ‫ثبات څخه مالتړ‬ ‫د هیواد لپاره د مشارکت چوکاټ له ‪۲۰۱۷‬مه تر ‪۲۰۲۰‬خالصه‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ‬ ‫د نړیول بانک ګروپ‬ ‫د افغانستان دفتر‬ ‫‪ ۱۹‬شمیر کور‪ ۱۵ ،‬واټ‬ ‫وزیر محمد اکبر خان‬ ‫کابل‪ -‬افغانستان‬ ‫تیلیفون‪۹۳+ )۰( ۷۰۱۱۳۳۳۲۸ :‬‬ ‫ویب پاڼه ‪www.worldbank.org.af:‬‬ ‫انځورونه © د رومي مشورتي شرکت‪ /‬نړیوال بانک‬ ‫© نړیوال بانک‪۲۰۱۶ ،‬‬ ‫افغانستان کې‬ ‫له ودې او‬ ‫ثبات څخه مالتړ‬ ‫د هیواد لپاره د مشارکت چوکاټ له ‪۲۰۱۷‬مه تر ‪۲۰۲۰‬خالصه‬ ‫لړلیک‬ ‫‪۱‬‬ ‫پیژندنه‬ ‫‪۴‬‬ ‫ثبات او ودې ته اړ هیواد‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫په افغانستان کې د نړیوال بانک ګروپ‬ ‫‪۱۷‬‬ ‫ستونزمن چاپیلایر‬ ‫‪۲۰‬‬ ‫د پیاوړي مشارکت په لور‬ ‫سریزه‬ ‫کړی‪ .‬دغه وضعیت هیواد ته بیرته راستون شویو کډوالو (‪۵،۸‬‬ ‫د هیواد لپاره د مشارکت چوکاټ د افغانستان او نړیوال بانک‬ ‫میلیون کډوال) او کورني بي ځایه شویو (‪ ۱،۲‬میلیون) په شمیر‬ ‫لپاره له ځانګړي ارزښت څخه برخمن دئ‪ .‬د مشارکت دغه‬ ‫کې د زیاتوالي له امله مخ په خرابیدلو دی‪.‬‬ ‫چوکاټ د دغه بنسټ لومړنئ مینځ مهاله ستراتیژئ وروسته له‬ ‫یو شمیر موقت ستراتیژئ ګانو بلل کیږي‪ ،‬چې د افغانستان‬ ‫د کرهنې‪ ،‬کانونو‪ ،‬استخراجي صنایعو او د بشري ځواک په‬ ‫لپاره د نړیوال بانک اوږد مهاله مالتړ او ژمنتيا باندې ټینګار‬ ‫برخو کې پانګه اچونه‪ ،‬او همدا رنګه د کډوالئ بریالئ مدیریت د‬ ‫کوي‪ .‬همدا راز دغه ستراتیژی د نړیوال بانک ګروپ ګډه‬ ‫ودې د هڅونې او د فقر د لږوالي لپاره له ځانګړي پتانسیل څخه‬ ‫تګالره بلل کیږي چې د یو واحد چوکاټ الندې د نړیوالۍ‬ ‫برخمن دي‪ .‬داسې تمه نشته چې د ادارو کمزورتیا او د جکړه او‬ ‫پرمختیايي ادارې‪ ،‬د نړیوالې مالي ادارې او د څو اړخیزو‬ ‫تاوتریخوالي لړئ په نږدې راتلونکې کې پای ته ورسیږي‪ ،‬په‬ ‫پانګه اچوني د ضمانت ادارې مالتړ په افغانستان کې همغږي‬ ‫‪،‬ورته مهال ستره ستونزه د خصوصي پانګه اچونو انسجام دی‬ ‫کوي‪.‬‬ ‫چې دغو ستونزو ته په پام سره د ودې المل بلل کیږي‪.‬‬ ‫د هیواد لپاره د مشارکت چوکاټ په افغانستان کې د نړیوال‬ ‫د هیواد لپاره د مشارکت چوکاټ د دغې اجندا د تطبیق لپاره د‬ ‫بانک د ‪ ۱۵‬کلونو کړنو د پایلو او ترالسه شویو تجربو په ړنا‬ ‫دولت د وړتیاو‪ ،‬د خصوصي سکتور د پانګه اچونو د انسجام او‬ ‫کې تدوین شوئ‪ .‬د دغه چوکاټ موخه د افغانستان د دولت د‬ ‫د پراخ ګډون لرونکې ټولنې له پیاوړتیا څخه مالتړ کوي‪ .‬نړیوال‬ ‫لومړیتوب له مخې برنامو څخه مالتړ‪ ،‬کومې چې د ملي سولې‬ ‫بانک د نړیوالې مالي ادارې او د څو اړخیزه پانګه اچونو د‬ ‫او پراختیا په چوکاټ کې پري ټینګار شوئ‪ ،‬بلل کیږي‪ .‬دغه‬ ‫ضمانت له ادارې سره په ګډه همغږئ په پام کې لري ترڅو د‬ ‫چوکاټ مونږ سره مرسته کوي ترڅو په لنډ مهالو بیړنیو اړتیاو‬ ‫کورنئ او باندنیو پانګه اچونو د هڅونې لپاره ‪ ،‬د ګواښ او‬ ‫باندې کار وشي‪ ،‬چې کیدلئ شي په هغو کې په کورني بی ځایه‬ ‫ضمانت په برخو کې یو لړ آسانتیاوې رمینځته کړي‪.‬‬ ‫شویو‪ ،‬د اوږد مهاله ودې لپاره په فرصتونو پانګه اچونه لکه د‬ ‫دولت په مالي چارو‪ ،‬د بریښنا د تولید لپاره د اوبو بندونه‪ ،‬او‬ ‫له فرصت څخه په ګټه پورته کونې غواړم چی له خپلو‬ ‫استخراجي صنایع په ډاګه شي‪.‬‬ ‫همکارانو څخه د افغانستان په دولت کې‪ ،‬او همدارنګه د نړیوالې‬ ‫پرمختیايي ادارې‪ ،‬نړیوالې مالي ادارې او د څو اړخیزو پانګه‬ ‫غواړم ټینګار وکړم چې د هیواد لپاره د مشارکت دغه چوکات‬ ‫اچونو د ضمانت اداره کې د هغوی د هراړخیزو هڅو او‬ ‫دا وړتیا لري ترڅو د افغانستان په کړکیچن حالت کې ګواښونه‬ ‫کوښښونو څخه د دغې ستراتیژئ په جوړښت او تدوین کې‪ ،‬د‬ ‫او ستونزې تشخییص کړي او له همدې امله یو رښتینئ‬ ‫زړه له کومې مننه څرګنده کړم‪ .‬مونږ هیله لرو چې له دغه‬ ‫پروګرام وړاندیز کوي چې د هغه پر بنسټ د امنیتی او سیاسي‬ ‫چوکاټ څخه د یو بنسټ په توګه د دغه هیواد لپاره د اوږد مهاله‬ ‫حاالتو د بدلون په صورت د چارو د انسجام او تطبیق وړتیا‬ ‫مالتړ په موخه په رتلونکو کلونو کې ګټه پورته کړو‪.‬‬ ‫ولري‪.‬‬ ‫شوبهم چوهدری‬ ‫د افغانستان پراختیايي اړتیاوې هراړخیزې دي او ټاکل شوې‬ ‫په افغانستان کې د نړیوال بانک رییس‬ ‫چې نړیوال بانک په دغو برخو کې یو شمیر پراخې کړنې‬ ‫ترسره کړي‪ ،‬چې اغیزمنتیا او نسبي غوره والئ ولرو‪ .‬مونږ‬ ‫پوهیږو چې ‪ ۳۹‬سلنه افغانان د فقر او بې وځلئ ژوند لري او د‬ ‫هیواد لپاره مهمه اړتیا دا دی چې هر کال د کار ‪ ۴۰۰۰۰۰‬تنو‬ ‫واجدینو ته د کار په بازار کې د بوختیا آسانتیاوې رامینځته‬ ‫له ‪ ۲۰۰۱‬کال راپدیخوا په پراختیايي برخه کې افغانستان یو لړ پرمختګونه درلودلي دي‪ ،‬چې روښانه بیلګې یې لومړنیو اړینو خدماتو‬ ‫لکه اوبو ‪ ،‬فاضالب‪ ،‬د بریښنا انرژۍ او په روغتیا او ښونې او روزنې برخو کې د بشري ځواک روزنه بلل کیږي‪ .‬په ورته مهال‪ ،‬یو‬ ‫شمیر السته راوړنې د امنیت د نشتون ‪ ،‬د اقتصادي ودې رکود او د فقر او بې وځلۍ د لوړوالي له امله د ذوال په حالت کې دي‪.‬‬ ‫د ‪ ۲۰۰۳‬او ‪ ۲۰۱۲‬کلونو په ترڅ کې افغانستان د یو چټک اقتصادي خوزښت او ودې شاهد وو‪ ،‬خو اوس مهال اقتصادي وده پڅه شوې‬ ‫ده‪ .‬د افغانستان دولت په داسې حال کې د اصالحاتو لپاره ژمن دۍ‪ ،‬چې په ټولیز ډول دغه هیواد له یو نا څرګند سیاسي او اقتصادي‬ ‫برخلیک سره مخامخ دۍ‪.‬‬ ‫د افغانستان سیاسي چاپیلایر اوس هم ترینګلۍ دې او دغه هیواد د جګړه ځپلي هیواد په توګه بلل کیږي‪ .‬د کلونو جکړو د دوام له امله د‬ ‫دغه هیواد اداري بنسټونه وران ‪ ،‬پوهان او متخصصین یې تیښتې ته اړ شول او طالبان بیا ځواکمن شوي دي‪ .‬د کورني جګړو له امله‬ ‫څه باندې ‪ ۱‬میلیون وګړي بې ځایه او کډوالۍ ته اړ شوي‪.‬‬ ‫په ورته مهال‪ ،‬د تګ او راتګ لپاره ستونزمنۍ الرۍ‪ ،‬د اقلیمي بدلونونو له امله زیان او په هر کال کې د نفوس ‪۳‬سلنه وده‪ ،‬د پراختیا په‬ ‫وړاندې سترخنډونه رامینځته کړي دي‪ .‬هغه اقتصادي وده چې د فقر په لږوالي‬ ‫‌ اغیز ولري‪ ،‬اړتیا ده چې اندازه یی لوړه او په ورته مهال‬ ‫هر اړخیزه وي‪ ،‬ترڅو په اغیزناکه توګه د مخ په ودې نفوس او د ځوانانو تورم لپاره اړتیاوې جبرال کړي‪ .‬په افغانستان کې نږدې ‪۵۰‬‬ ‫سلنه ځوانان ‪ ۱۵‬کلن او یا ټیټ سن لري‪ ،‬چې د نړۍ د هیوادونو په کچه د ځوان نسل لوړه شمیره په ډاګه کوي‪ .‬خوارځواکۍ په تیره بیا‬ ‫ماشومانو‪ ،‬سوکالۍ او د ښونې او روزنې السته راوړنو ته یو ستر ګواښ بلل کیږي‪.‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫پیژندنه‬ ‫د ترینګلي حالت ستر الملونه‬ ‫‌ سولې او‬‫د نړیوال بانک ګروپ ستراتیژۍ د افغانستان د ملي‬ ‫پراختیا تګالرې له لیدلوري (‪ )۲۰۱۶ - ۲۰۲۱‬سره په همغږۍ‬ ‫د نړیوال بانګ ګروپ له لوري د افغانستان لپاره د یو‬ ‫جوړه شوې‪ ،‬چې په دغه تګالره کې په پراختیايي چارو کې د‬ ‫سیستماتیک تشخیصیه سند د تحلیل له مخې‪ ،‬په افغانستان کې‬ ‫دولت په زیات مالکیت‪ ،‬د دولت او نړیوالو تمویل کوونکو په‬ ‫درې ستر الملونه د ترینګالتیا اصلي الملیونه بلل کیږي‪:‬‬ ‫مساوي مشارکت او بودیجه کی د غیر اختیاری مرستو په‬ ‫زیاتوالي ټینګار کوي‪.‬‬ ‫هغه کمزوري دولتي او سیاسي ادارې او بنسټونه چې‬ ‫یوه ځانګړې برنامه او لیدلورۍ نلري‪ ،‬او ډیرۍ نفوذ‬ ‫د دغې ستراتیژۍ په جوړښت کې د نړیوال بانک د تیرو کلونو‬ ‫لرونکي چارواکي په دغو ادارو کې تر هغه چې له‬ ‫له تجربو‪ ،‬د پخوانۍ لنډ مهالۍ ستراتیژۍ له یادښټونو او د‬ ‫شته سرچینو څخه اغیزمنه ګټه پورته کړي او خلکو ته‬ ‫بیالبیلو سکتورونو د متخصصینو له سپاریښتنو‬ ‫د خپلو د کړنو ځواب ورکړي‪ ،‬په خپل مینځ کې د‬ ‫او مشورو څخه اغیزمنه ګټه اخستل شوې ‪.‬‬ ‫اقتصادي سرچینو د ویش نانندریو باندې لګیا دي‪.‬‬ ‫اقتصادي سرچینو ته د دغو چارواکو زیات السرسۍ‪،‬‬ ‫د دولت تدارکاتي تړونونه‪ ،‬د عوایدو سرچینې‪ ،‬ځمکو‬ ‫ته السرسۍ‪ ،‬د کانونو قرار دادونه او د نامشروع‬ ‫اقتصادي او غیر قانوني کړنو له امله عوایدو ته‬ ‫السرسۍ د ترینلګي وضعیت په زیاتوالي کې خورا‬ ‫ونده لري ‪.‬‬ ‫د طالب جنګیالیو د قواوو بیا پیاوړي کیدنه‪ ،‬د بهرني‬ ‫هغه اقتصادي وده چې د فقر په‬ ‫ځواکونو د کمزورو کړنو او همدا راز په هیواد کې‬ ‫دننه د کمزورې حکومتولۍ له امله ترسره کیږي‪.‬‬ ‫‌ اغیز ولري‪ ،‬اړتیا ده‬‫لږوالي‬ ‫چې اندازه یی لوړه او په ورته‬ ‫توکمیز‪ /‬قومي اختالفات چې د څو لسیزو جګړو له‬ ‫مهال هر اړخیزه وي‪ ،‬ترڅو په‬ ‫امله رامینځته شوي‪ ،‬خورا بد حالت ځان ته غوره‬ ‫اغیزناکه توګه د مخ په ودې‬ ‫کړی‪ .‬د یو مالتړیز سیستم په اساس د دولتي څوکیو‬ ‫ویش او د قومي شبکو له لیارې سرچینو ته السرسۍ‬ ‫نفوس او د ځوانانو تورم لپاره‬ ‫خورا رواج موندلئ دی ‪.‬‬ ‫اړتیاوې جبرال کړي‪.‬‬ ‫‪۳‬‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ د ستراتیژۍ‬ ‫کلیدي عناصر‬ ‫سره د مقابلې په موخه پالن شوي‪ ،‬چې موخه یی د اوږد مهاله‬ ‫په افغانستان کې د نړیوال بانک ګروپ ستراتیژۍ‪ ،‬د هیواد‬ ‫اقتصادي ودې لپاره د آسانتیاو برابرول بلل کیږي‪ .‬د هرې‬ ‫لپاره د مشارکت چوکات سره په همغږي جوړه شوې‪ ،‬چې په‬ ‫برخې الندې د وړاندیز شویو فعالیتونو لیست د بلې برخې سره‬ ‫ځانګړۍ توګه په دریو سترو برخو تمرکز لري‪ .‬په دغې‬ ‫هم تړاو لري‪ ،‬او له یو بل سره په تعامل د بلې برخې د مالتړ‬ ‫ستراتیژۍ کې د هرې برخې الندې د فعالیتونو ټولګه‪ ،‬د‬ ‫المل ګرځي ‪.‬‬ ‫افغانستان لپاره د سیستماتیک تشخیصیه سند له مخې د ترینګلتیا‬ ‫د فعالیتونو او همکاری دریو سترو برخو تمرکز‬ ‫د پياوړو او ځواب ورکوونکو ادارو جوړونه‬ ‫له هراړخیزې ودې څخه مالتړ‬ ‫د ټولنیز ګډون ټینګښت‬ ‫‪۲‬‬ ‫جګړه او ترینګلۍ‬ ‫سیاسي حالت‬ ‫سیاسي او ټولنیز وضعیت‬ ‫د جګړې دوام په دغه هیواد کې د ټولنیز انسجام لپاره یو خنډ بلل‬ ‫کیږی‪ ،‬او دا حالت قومي اختالفانو ته الر هواره کړې او د دولت ‌‬ ‫ي‬ ‫ادارو د کمزورتیا او د قانون د حاکمیت په وړاندې ستر خنډ بلل‬ ‫کیږی‪.‬‬ ‫مخ په ودې نفوس او‬ ‫جغرافیايي الملونه‬ ‫د ‪ ۲۰۱۴‬کال د ټاکنیزو ناندریو څخه وروسته‪ ،‬د ملي یووالي‬ ‫حکومت د ټاکنو د دوه مطرح نوماندانو د سیاسي تفاهم په ړنا کې‬ ‫وروسته له یو لړ زیاتو بحثونو رامینځته شو‪.‬له دې سربیره‪ ،‬د‬ ‫هیواد راتلونکئ لرلید ناڅرګند دی او د امنیتي تاوتریخوالي‬ ‫زیاتوالۍ د زیات شمیر زیانونو المل ګرځیدلې‪ .‬د امنیت د نشتون‬ ‫له امله‪ ،‬د هیواد یو شمیر زیاتو سیمو ته السرسۍ ناشونۍ دی او‬ ‫د نړیوالو مرستو لږوالۍ‬ ‫په ورته مهال سیاسي وضعیت هم ترینګلۍ بلل کیږی‪.‬‬ ‫فساد په دغه هیواد کې پراخ دې‪ ،‬او ستره برخه یی د مخدره توګو‬ ‫د فقر د لږوالي په وړاندې خنډونه‬ ‫د قاچاق او په تیره لسیزه کې د بودجې څخه بهر د خورا زیاتې‬ ‫په افغانستان کې د فقر په وړاندې‬ ‫اندازې بهرنیو مرستو اختصاص ورکولو پورې تړاو لري‪ ،‬چې په‬ ‫درې ستر خنډونه‬ ‫خپل وار سره دغه الملونه د غیر مسوولو وسلوالو ډلو ټپلو د‬ ‫‍ۍ المل ګرځيدلۍ‪ .‬په افغانستان‬‫رامینځته کیدنې او د خلکو د ناخوښ‬ ‫کې د فساد د لمنې خوریدل په تیرو کلونو کې خورا هراړخیز او‬ ‫زیات بلل کیږي‪.‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫ثبات او ودې ته اړ هیواد‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫د کرهنې سکتور د هیواد ‪ ۵۶‬سلنې نفوس ته د‬ ‫بوختیا زمینه برابره کړې او له همدې امله د‬ ‫دغه سکتور وده د فقر د پراخې لمنې په را‬ ‫ټولولو کې مهمه ونډه لري‪.‬‬ ‫سیاسي او ټولنیز وضعیت‬ ‫‌ توکو پروسس د تولیدي سکتور ‪ ۹۶‬سلنه‬ ‫تیره بیا د خوراکي‬ ‫رانغاړي‪ .‬د کرهنې سکتور د هیواد ‪ ۵۶‬سلنې نفوس ته د بوختیا‬ ‫زمینه برابره کړې او له همدې امله د دغه سکتور وده د فقر د‬ ‫پراخې لمنې په را ټولولو کې مهمه ونډه لري‪.‬‬ ‫د ودې یو شمیر نور محرک سکتورونه کیدلۍ شي چې‬ ‫استخراجي صنایع‪ ،‬د مرکزي‬ ‫‌ او سویلي آسیا هیوادونو په مینځ کې‬ ‫د افغانستان استراتیژیک موقیعت‪ ،‬سیمه ایزوه سوداګرۍ ‪ ،‬د کالیو‬ ‫او انرژی تبادله وبلل شي‪.‬‬ ‫په ورته مهال‪ ،‬اوس دغه هیواد له مخ په ودې مالي محدود والي‬ ‫د فقر او بې وځلي درجې‬ ‫سره مخامخ دی‪ ،‬ځکه چې د مرسته کوونکو مرستې د کمښت په‬ ‫درشل کې دي او د عایداتي سرچینو انسجام له محدود والي سره‬ ‫د یوې لسیزې چټګې ودې باوجود‪ ،‬د هیواد یو پراخ شمیر نفوس‬ ‫مخامخ دی‪ .‬دا په داسې حال دې چې د امنیتي برخې د لګښټونو‬ ‫چې اندازه یی‪۳۶‬سلنه اټکل کیږي‪ ،‬له خورا زیات فقر او بې وځلۍ‬ ‫اندازه په دوام داره بڼه د زیاتوالي په حال کې ده‪ ،‬چې په پایله کې‬ ‫سره الس او ګریوان دي‪ .‬وروسته له دوه پرله پسې کلونو لږې‬ ‫اقتصادي او ټولنیزو برخو ته د مالي سرچینو په اختصاص‬ ‫ودې څخه‪ ،‬په ‪ ۲۰۱۴‬کال کې د فقر درجه د نفوس ‪ ۴۰‬سلنې ته‬ ‫ورکولو کې محدود والۍ رامینځته کوي‪ .‬د کورني عوایدو سقف په‬ ‫لوړوالۍ وموند‪.‬په ‪ ۲۰۱۲‬کال کې په حدود د ‪ ۹‬میلیونو افغانانو‬ ‫‪ ۲۰۱۴‬کال کې د ناخالص کورني تولید ‪ ۸،۴‬سلنې ته لږوالۍ‬ ‫چې ‪ ۶۰۰‬زره یی د ‪ ۲۰۰۸‬کال د ورته شمیر څخه زیاتوالۍ‬ ‫وموند‪ ،‬په داسې حال کې چې دغه شمیر په ‪ ۲۰۱۱‬کال کې‬ ‫درلود‪ ،‬د ژوندانه لپاره د لومړیو اړتیاو د برابرولو توان یی له‬ ‫‪۱۱،۶‬سلنه وو‪ .‬دغه حالت پر اقتصادي رکود او په اجراآتو او‬ ‫السه ورکړۍ وو‪ .‬هغه شمیر میرمنې چې د کورنۍ لپاره د اړتیاو‬ ‫انطباق منلو کې کمزورتیا باندې داللت کوي‪ .‬د دغو لوړو او‬ ‫د برابرولو مسوولیت په غاړه لري‪ ،‬د دغه حالت څخه خورا‬ ‫ژورو باوجود‪ ،‬په ‪ ۲۰۱۵‬کال کې یو مثبت خوڅښت رامینځته شو‪،‬‬ ‫زیانمنې او ټکنۍ دي‪.‬‬ ‫‌عوایدو سقف د ناخالص کورني تولید‪۳،۱۰‬‬ ‫څرنګه چې د کورني‬ ‫سلنې ته لوړ شو‪ .‬دغه هدف ته السرسۍ‪ ،‬د مالیې وزارت د هڅو‬ ‫د ښارونو په پرتله په کلیوالي سیمو کې د فقر درجه لوړه ازول‬ ‫نتیجه وه‪ ،‬چې د عوایدو پياوړي‬ ‫‌ انسجام او را ټولولو‪ ،‬د یو شمیر‬ ‫‌‬ ‫شوې‪ ،‬خو په دې برسیره د فقر تشه په لویو ښارونو او کلیوالي‬ ‫ځانګړو مالي تدبیرونو وضع کول‪ ،‬سیاسي پرمختګ او د فساد په‬ ‫‌ سیمو کې د‬‫سیمو کې ثابته پاتې شوې ده‪ .‬د هیواد په کلیوالي‬ ‫وړاندې د یو شمیر ګامونو اوچتول په بر کی نیسي‪.‬‬ ‫‪۷‬‬ ‫کې ‪ ۰،۸‬سلنه لږوالۍ وموند‪ .‬تمه دا دې چې د ودې کچه په تدریجي‬ ‫وروستي اقتصادي پرمختګونه‬ ‫توګه تر ‪ ۲۰۲۰‬کاله پورې ‪۳،۸‬سلنې ته لوړوالۍ ومومي‪ .‬د نفوس د‬ ‫‪ ۳‬سلنې ودې او وروستې اقتصادي ودې ته په پام سره ‪ ،‬دا ناشونې‬ ‫د ‪ ۲۰۰۳‬او ‪ ۲۰۱۲‬کلونو په اوږدو کې د افغانستان اقتصادي وده په‬ ‫ده چې په پراخه توګه د کاري ځواک لپاره د کارموندنې آسانتیاوې‬ ‫په منځنئ توګه هر کال کې ‪ ۹.۴‬سلنه وو‪ ،‬په داسې حال کې چې دا‬ ‫رامینځته شي‬ ‫‌‪ ،‬ترڅو په دې توګه د فقر په لږوالي اغیز ولری‪.‬‬ ‫وده د ‪ ۲۰۱۳‬څخه تر ‪ ۲۰۱۵‬کلونو په ترڅ کې په چټکۍ سره‬ ‫ي ودې د الملونو له جملې‬‫لږوالۍ وموند‪ .‬په دغو کلونو کې د اقتصاد ‌‬ ‫په افغانستان کې د خصوصي سکتور رسمي فعالیتونه پڅ دي‪ .‬په‬ ‫څخه په ساختماني برخه کې د پانګونې د کچې زیاتوالۍ‪ ،‬د نړیوالو‬ ‫ي ځواک ونډه له ‪ ۵۰‬سلنې څخه لږه ده‪ ،‬او‬ ‫بازار کې د کار ‌‬ ‫مرستو د زیاتوالي له امله د خدماتو په سکتور کې د فعالیتونو‬ ‫خصوصي متشبثینو ته د پورونو اندازه د ناخالص کورني تولید له‬ ‫پراختیا او په پړاویزه توګه د کرهنیزو محصوالتو زیاتوالي بلل‬ ‫مخې د ‪ ۳،۹‬سلنې ځخه هم لږ بلل کیږی‪ ،‬او دا شمیره شاته پاتې‬ ‫کیږي‪ .‬د ناخالص کورني تولید له مخې د هر سړي سر عاید په‬ ‫هیوادونو لپاره د ناخالص کورني تولید ‪ ۲۸‬سلنه بلل کیږي‪ .‬د جګړو‬ ‫‪ ۲۰۱۴‬کال کې ‪ ۶۸۰‬امریکايي ډالره تخمین شو‪ ،‬چې په دې توګه د‬ ‫دوام د خصوصي سکتور د مشبثینو السرسۍ پورونو ته لنډ کړۍ‪،‬‬ ‫‪ ۲۰۰۳‬کال په پرتله درې ځله لوړوالۍ په ډاګه کوي ‪.‬‬ ‫او همدا رنګه د کمپنیو د ثبت کموالۍ او قرار دادونو ته نه السرسي‪،‬‬ ‫د خصوصي سکتور د فعالیتونو د لږوالی المل ګرځیدلۍ ‪.‬‬ ‫د ودې دغه شمیرې په ټولیزه توګه له ثبات څخه برخمنې نوې‪ .‬له‬ ‫امنیتي او پراختیايي سکتورونو سره مرستې په ‪ ۲۰۱۳‬کال کې د‬ ‫د ‪ ۲۰۰۳‬څخه تر ‪ ۲۰۱۲‬کاله پورې د کرهنې سکتور د اقتصادي‬ ‫‌‬ ‫ناخالص کورني تولید ‪ ۵۹‬سلنې ته لږوالۍ وموند‪ ،‬په همدغه بڼه ټاکل‬ ‫ودې لپاره یو اغیزمن سکتور وو‪ ،‬خو نوموړۍ سکتور په هیواد‬ ‫شوې چې دغه مرستې تر ‪ ۲۰۲۰‬کاله پورې ‪ ۳۹‬سلنې ته لږوالۍ‬ ‫کې د اقلیمي بدلونونو تر سخت اغیز الندې دی‪ ،‬او له همدې امله د‬ ‫ومومي‪ .‬د ناخالص کورني تولید وده په وار سره د ‪ ۲۰۱۳‬کال په‬ ‫ودې په پروسه کې ثابته ونډه نشي اخیستلۍ‪ .‬د اقتصاد نورې‬ ‫ترڅ کې ‪ ۳،۷‬سلنه‪ ،‬په ‪ ۲۰۱۴‬کال کې ‪ ۱،۳‬سلنه او په ‪ ۲۰۱۵‬کال‬ ‫برخې هم په یوه توګه له کرهنې سره غیر مستقیمه اړیکه لري‪ ،‬په‬ ‫‪ ۱‬شکل‪ :‬وده او د سکتورونو ونډه په وده کې ‪۲۰۱۵ - ۲۰۰۶ ،‬‬ ‫د ودې پڅ ښه والئ‬ ‫‪45‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪14.4‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪3.7‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫‪1.5‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪2006/07‬‬ ‫‪2007/08‬‬ ‫‪2008/09‬‬ ‫‪2009/10‬‬ ‫‪2010/11‬‬ ‫‪2011/12‬‬ ‫‪2012/13‬‬ ‫‪2013‬‬ ‫‪2014‬‬ ‫‪2015p‬‬ ‫‪-15‬‬ ‫د کرهنې وده‬ ‫د خدماتو وده‬ ‫د صنایعو وده‬ ‫د کورني ناخالص تولید حقیقي وده‬ ‫سرچینه‪ :‬د مرکزي احصایي اداره او د نړیوال بانک کارکوونکو تخمینونه‬ ‫‪۶‬‬ ‫که چیرې ټاکل شوي وي چې دغه ټولنیز نابرابر‬ ‫په ماشومانو کې خوارځواکئ‬ ‫والئ لږوالئ ومومي‪ ،‬نو اړینه دی چې په بې وځلو‬ ‫سیمو کې یو شمیر برنامې پلي سي چې تر ډیره‬ ‫په افغانستان کې ‪ ۴۱‬سلنه ماشومان تر پینځو کلونو‬ ‫کچه د فقر په کموالي او د زیانمن کیدنې په‬ ‫لږ عمر لري‪ .‬هغه ماشومان چې د ناسم خوراک له‬ ‫امله په خوارځواکئ اخته دي‪ ،‬تر ډیره بریده په‬ ‫مخنیوي متمرکزې وي ‪.‬‬ ‫ناروغیو اخته کیږي‪ ،‬په ښونې او روزنې کط‬ ‫کمزورتیاوې لري او په دې توګه د هغو ماشومانو په‬ ‫پرتله چې ښه خوراک ته السرسئ لري‪ ،‬دغه شمیر‬ ‫ماشومان ډير فقیر پاتې کیږي‪.‬‬ ‫نړیوالې مرستې‬ ‫د افغانستان دولت د نړیوالو مرستو د کمښت له ګواښ او د پوځی‬ ‫‌‬ ‫لګښټونو له له زیاتوالي سره مخامخ دی‪ ،‬چې دا لړۍ پر ملکي‬ ‫مانا دې‪ ،‬چې جګړه کله ناکله په یو شمیر جنګ ځپلو سیمو کې د‬ ‫لګښټونو اغیز لرلۍ شي‪ ،‬او هغه هم سم دالسه هغه مهال چې دغه‬ ‫اقتصادي ادغام او کارموندنې المل ګرځي‪ .‬د افغانستان په شمال‬ ‫هیواد یوه پراخه اندازه اغیزمنو پراختیايي مرستو ته اړتیا لري‪.‬‬ ‫ختیځ کې لیرې کلیوالي سیمې چې تر ډیره بریده په کرهنې سکتور‬ ‫تمه کیږي چې په مینځ مهال کې د پوځي او پراختیايي مرستو‬ ‫کې بوختیا لري‪ ،‬په هماغه اندازه له طبیعي پیښو څخه ټکني دي او‬ ‫‌ تولید له مخې په تدریجي توګه لږوالي‬‫سقف د ناخالص کورني‬ ‫په ورته وخت کې له نړیوالې ټولنې او دولت څخه یی د پام وړ‬ ‫ومومي‪ .‬په دې توګه ټاکل شوې چې په ‪ ۲۰۱۳‬کال کې ناخالص‬ ‫مرستې‪ ،‬ندي ترالسه کړی‪.‬‬ ‫کورني تولید له ‪ ۵۹‬سلنې څخه په ‪ ۲۰۱۸‬کال کې ‪ ۴۴‬سلنې ته‬ ‫راکښته شي‪ .‬د دغو مرستو دوام له جدي ګواښ سره مخامخ دی‪.‬‬ ‫د ټکانونو له امله زیانمن کیدنه‪ ،‬په تیره بیا طبیعی آفتونه او پیښې په‬ ‫افغانستان کې خورا جدي دی‪ .‬دغه حالت په تیره بیا بې وځلو کورنیو‬ ‫د کورني عوایدو د انسجام بهیر کمزورۍ دی‪ ،‬خو په ورته مهال په‬ ‫ته په زیاته کچه رامینځته کیږي‪ ،‬او د اقلیم بدلون دغه شان زیانونونو‬ ‫‪ ۲۰۱۵‬کال کې په دې برخه کې د پاملرنې وړ پرمختګ ترالسه‬ ‫ته په راتلونکې کې لمن وهي‪ .‬نیمايي کورنۍ له دغو ټکانونو سره د‬ ‫شوی‪ .‬دا خورا مهمه ده چې د مرستو ډیره اندازه د دولت د بودیجې له‬ ‫مخامخ کیدلو په مهال په نسبي توګه ورسره د مقابلې توان لري‪ ،‬چې‬ ‫لیارې ولږول شي‪ ،‬ترڅو په دې توګه له یوې خوا په همغږي بڼه او د‬ ‫هغه هم د خپلو جایدادونو او شتمنیو او ان دا چې دې ته اړ کیږي‬ ‫لومړیتوب له مخې ولږول شي او له بلې خوا د اړتیا وړ خدماتو او‬ ‫ترڅو خپل ماشومان له ښونځیو څخه باندې کړي‪ ،‬چې په دې توګه له‬ ‫توکو د تدارکاتو بهیر د افغانستان په بازارونو کې ترسره شي‪ ،‬او په‬ ‫دغو کورنیو څخه د فقر کړۍ نوره هم را چارپیریږي‪ .‬په دې ترڅ کې‬ ‫دې توګه د اقتصادي ودې لپاره آسانتیا رامینځته شي‪ .‬د نړیوالو مرستو‬ ‫په فقر میشتو سیمو کې یوه ځانګړې برنامه پام کی نیول شوې چې‬ ‫له کمښت سره جوخت‪ ،‬د دغو مرستو د تطبیق په برخه کې اغیزمنتیا‬ ‫محور یی د بې وځلو سیمو په لږوالي او د طبیع ‌‬ ‫ي پیښو او اقلیمي‬ ‫له خورا ارزښت څخه برخمن دی‪.‬‬ ‫بدلونونو له امله د زیانونو په کمښت باندې تمرکز لري‪.‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫او چې ډیرۍ یي بې وځلي او فقیر هم دي‪ .‬د کورني بې ځایه‬ ‫استوګن نفوس شمیره ‪ ۷۶‬سلنه بلل کیږي ‪ ،‬چې په دې توګه د‬ ‫شويو شمیر شاوخوا ‪ ۱‬میلیون تنه تخمین شوي دي‪ .‬دې ته په پام‬ ‫‪ ۲۰۱۱‬او ‪ ۲۰۱۲‬کلونو په ترڅ کې د هیواد په کچه په کیلیوالي‬ ‫سره چې یو زیات شمیر افغان کډوال له ګاونډیو هیوادونو څخه‬ ‫سیمو کې د فقیر نفوس کچه ‪ ۸۱‬سلنه رانغاړي‪ .‬د دی برسیره‪ ،‬له‬ ‫بیرته هیواد ته ستانه کیږي او له بلې خوا‪ ،‬هغه شمیر بې ځایه‬ ‫کلیوالي سیمو څخه لویو ښارونو ته د خلکو کډوالي د دې المل‬ ‫شوي وګړي چې معیشتي سرچینې یی له السه ورکړي او په‬ ‫شو‪ ،‬چې په کلیوالي سیمو کې د میشت نفوس لپاره د فقر کچه لوړه‬ ‫ښارونو کې استوګن کیږي‪ ،‬په پراخه اندازه دا احتمال شته چې په‬ ‫پاتې شي‪ .‬په دې توګه ویلۍ شو چې په افغانستان کې د خلکو د‬ ‫دغه شان حالت کې دولت او کوربه ټولنې دغه نفوس ته د اړتیا‬ ‫ژوند د کچې ترمینځ واټن زیات شوی دی‪.‬‬ ‫وړ سرچینو له کمښت سره مخامخ شي‪.‬‬ ‫د جکړې او فقر له امله د نفوس بی ځایه کیدنه د یوې مخ په ودې‬ ‫د فقر تر ټولو ستر فکتور هماغه سیمه ایزه نابرابري‪ /‬نا انډول‬ ‫ستونزې په توګه بلل کیږي‪ .‬اوس مهال په پاکستان او ایران کې په‬ ‫والئ ده‪ ،‬څرنګه چې په وار سره تر ټولو زیات فقر په شمال ختیځ‬ ‫تخمیني توګه شاوخوا ‪ ۳،۵‬میلیون افغان کډوال ژوند کوی‪ .‬همدا‬ ‫‪ ،‬مرکزي ختیځ او د هیواد په ختیځو سیمو کې موجود دی ( دویم‬ ‫رنګه‪ ،‬په دې وروستیو کې د افغان کډوالو تګ اروپایي هیوادونو‬ ‫جدول ته مراجعه)‪ .‬د فقر درجه په سویل ختیځ کې ‪ ۲۷،۷‬سلنه او‬ ‫ته زیاتوالئ موندلئ‪.‬‬ ‫په شمال ختیځ کې ‪ ۴۹،۷‬سلنه دی‪ .‬د فقر د څه رنګوالي بهیر تر‬ ‫ډیره بریده پرته له کوم بدلون او په ځینو برخو کې لږوالۍ موندلۍ‬ ‫د هیواد دننه هم یو شمیر وګړي د جګړو له امله اړ کیږي چې له‬ ‫دی‪ .‬له بلې خوا‪ ،‬هغه شمیر سیمې چې په هغو کې د جګړې لمن‬ ‫یو شمیر لیرې پرتو سیمو څخه لویو ښارونو ته کډوال شي‪ ،‬چې‬ ‫او تاوتریخوالۍپراخ دی‪ ،‬شاته پاتې سیمې نه بلل کیږي‪ .‬دا په دې‬ ‫په دې توګه په لویو ښارونو کې د نفوس د زیاتوالي المل ګرځي‬ ‫‪ ۲‬شکل‪ :‬سیمه ایز نا برابروالئ‪ ،‬د فقر د کچې د ټاکونکي په توګه‬ ‫د فقر او بې وځلي کچه )‪(%‬‬ ‫‪27.7‬‬ ‫‪29.7‬‬ ‫سویل لودیز‬ ‫‪Northeast‬‬ ‫‪North‬‬ ‫‪28.0‬‬ ‫‪29.0‬‬ ‫مرکز‬ ‫‪East‬‬ ‫‪30.1‬‬ ‫‪34.4‬‬ ‫لودیز‬ ‫‪Central‬‬ ‫‪West‬‬ ‫‪West Central‬‬ ‫‪32.7‬‬ ‫شمال‬ ‫‪39.3‬‬ ‫‪38.4‬‬ ‫‪South‬‬ ‫‪41.4‬‬ ‫جنوب‬ ‫‪43.1‬‬ ‫ختیخ‬ ‫‪45.4‬‬ ‫‪Southwest‬‬ ‫‪46.1‬‬ ‫مرکزي لودیز‬ ‫د فقر او بې وځلي کچه )‪(%‬‬ ‫‪46.3‬‬ ‫‪0,30‬‬ ‫‪30,40‬‬ ‫‪49.7‬‬ ‫شمال ختیځ‬ ‫‪40,50‬‬ ‫‪36.3‬‬ ‫‪2011-2012‬‬ ‫‪2007-2008‬‬ ‫سرچینه‪ :‬د نړیوال بانک کارکونکو تخمین د ‪ ۲۰۰۸ - ۲۰۰۷‬او ‪ ۲۰۱۲ - ۲۰۱۱‬میالدی کلونو د سیمو د‬ ‫‪.‬ستونزمنتوب د ارزوني د ملی راپور پربنست‬ ‫‪۸‬‬ ‫‪ ۳‬شکل‪ :‬د دولت له لومړیتوبو څخه د نړیوال بانک مالتړ‬ ‫په افغانستان کې د نړیوال بانک ګروپ مهمه ونډه په غاړه لري‪،‬‬ ‫څرنګه چې نوموړې بانک د افغانستان د بیا رغونې صندوق مدیریت‬ ‫هم په غاړه لري‪ .‬دغه صندوق د هیواد په کچه د پراختیايي او‬ ‫د دولت لومړیتوبونه‬ ‫عملیاتي چارو لپاره د بودیجې یو ستر تمویل کوونکي بنسټ بلل‬ ‫• د حکومتولئ ښه والئ او د دولت اغیزمنتیا‬ ‫کیږي‪ ،‬چې د څو تمویل کوونکو لخوا مالتړ کیږي‪ .‬په ورته مهال د‬ ‫• د ټولنیزه پانګې جوړښت او ملت جوړونه‬ ‫نړیوال بانک نورې پروژې او برنامې په افغانستان کې د نړیوالې‬ ‫• اقتصادي وده او کارموندنه‬ ‫پراختیايي ادارې لخوا تمویل کیږي‪ .‬په همدې توګه نړیوال بانک له‬ ‫• د فقر لږوالي او ټولنیزه پیاوړتیا‬ ‫خپل یو شمیر نورو غړو لکه نړیواله مالي اداره او د څو اړخیزو‬ ‫پانګه اچونو د تضمین ادارې سره په ګډه‪ ،‬یو شمیر مالتړیزه چارې په‬ ‫افغانستان کې په غاړه لري‪.‬‬ ‫د افغانستان لپاره د تشخیصیه سیستم لومړیتونه‬ ‫نړیواله پراختیايي ادارې له ‪ ۲۰۰۲‬کال راپدیخوا د ‪۳،۳۴‬میلیارد‬ ‫• هر اړخیزه وده او د کارموندنې د آسانتیاو برابرول‬ ‫امریکايي ډالرو په ارزشت یو لړ پراختیايي او بیړنۍ پروژې او د‬ ‫• د لومړیتوب له مخې د خدماتو د وړاندې کولو پراختیا‬ ‫بودیجې پینځه مالتړیزه عملیاتي برنامې په افغانستان کې تمویل کړي‬ ‫• ِ‬ ‫مال ثبات‬ ‫دي‪ .‬د دغه مالي مالتړ ‪۲،۹‬میلیارد امریکايي ډالره یی بالعوض‬ ‫مرسته او ‪ ۴۳۶،۴‬میلیون امریکايي ډالره یی پرته له سود څخه بسپنه‬ ‫مرسته بلل کیږي‪ .‬اوس مهال نړیوال بانک په افغانستان کې ‪ ۱۶‬فعاله‬ ‫هراړخیزه او‬ ‫‪.3‬‬ ‫‪ .2‬هر اړخیزه وده‬ ‫پياوړې او ځواب‬ ‫‪.1‬‬ ‫پروژې د ‪ ۱،۳‬میلیارد امریکايي ډالرو په ارزښت اداره کوي‪.‬‬ ‫پیاوړې ټولنه‬ ‫ورکوونو بنسټونه‬ ‫د ‪ ۲۰۱۷‬څخه تر ‪ ۲۰۲۰‬کاله پورې د افغانستان لپاره د نړیوال بانک‬ ‫ګروپ ستراتیژۍ د هیواد لپاره د مشارکت چوکاټ سره په همغږئ‬ ‫کې طرحه شوې ده‪ ،‬چې دغه ستراتیژۍ په هراړخیزه توګه د دولت‬ ‫د بنسټونو پراختیا‬ ‫د چاپیلایر بدلون‬ ‫حکومتولئ‬ ‫جنسیت‬ ‫له هغو موخو څخه چې تمرکز د فقر په لږوالي دی‪ ،‬مالتړ کوي او‬ ‫مینځ پانګه یی د افغانستان د ملي سولې او پراختیا له چوکاټ سره‬ ‫سمون لري (‪ ۳‬شکل ته مراجعه(‪.‬‬ ‫‪۱۱‬‬ ‫نړیوال بانک ګروپ‬ ‫په افغانستان کې‬ ‫‪۳‬‬ ‫‪۱۰‬‬ ‫د هیواد لپاره د مشارکت د چوکاټ الندې د پروګرام فعالیتونه‬ ‫د پروګرام فعالیتونه داسې پالن شوي چې په افغانستان کې د ترینګلي‬ ‫حالت د هڅوونکو الملونو لپاره ځواب ورکوونکي واوسي‪ ،‬او د‬ ‫هغوی عملي کیدنه په بنسټیزه توګه د اوږدمهالې ودې المل وګرځي‪.‬‬ ‫د پیاوړو او ځواب ورکوونکو بنسټونو رامینځته کول‬ ‫د پروګرام فعالیتونه داسې پالن شوي چې په مستقیمه بڼه د افغانستان‬ ‫د دولت لپاره‪ ،‬د دولت جوړونې هدف او مرام ته ځواب ووایي‪ .‬دولت‬ ‫جوړونه او اعتماد جوړونه د دولت په اوږد مهاله اجندا کې ځای‬ ‫لري‪ ،‬چې د دغې موخې په ړنا کې د ترینګلتیا او جکړې د سرچینو‬ ‫او هڅوونکو عواملو لپاره مهار کوونکې کړنې په پام کې دې ترڅو‬ ‫مخه یی ونیول سي‪.‬‬ ‫دغه پروګرام د دولتي ادارو او د لګښتونو د مدیریت د ښوالي او د‬ ‫مالي ثبات په موخه د یو شمیر کړنالرو په عملي کولو ټینګار کوی‪،‬‬ ‫ترڅو د عادي بودیجې د مالتړ لپاره آسانتیاوې رامینځته شي‪ .‬ټاکل‬ ‫د هر اړخیزه ودې څخه مالتړ‬ ‫شوې چې دغه پروګرام د یو مسلکي ملکي خدمتونو سکتور‪،‬‬ ‫ځواکمنیو ښاروالی ګانو او د خلکو تر مشرې الندې د یو شمیر‬ ‫هراړخیزه وده چې ښځې‪ ،‬ځوانان‪ ،‬بې وځله وګړي‪ ،‬له شاته پآتې‬ ‫ټولنیزو جوړښتونو په رامینځته کولو کې خورا مهمه ونډه په غاړه‬ ‫‌ سیمو کې استوګن وګړي په‬ ‫سیمو څخه بیځایه شوي او په غیر رسمي‬ ‫واخلي‪ ،‬چې دولت ځواب ورکولو او مسوولیت منلو ته اړ کړي‪ .‬په‬ ‫بر کې نیسي‪ ،‬هر یو د فقر په دوام داره لږوالي کې مهمه ونډه په‬ ‫دغه پروګرام کې د وړاندیز شویو فعالیتونو لپاره ټولګه د دولت په‬ ‫غاړه لري‪ .‬په لنډ مهال کې اړتیا لیدل کیږي چې دولت په هغو‬ ‫ځواب ورکولو‪ ،‬کمزورې حکومتولۍ‪ ،‬پراخ فساد ‪ ،‬د خدماتو د‬ ‫زیربناو کې پانګه اچونه وکړي چې په هغو کې کاري ځواک ته‬ ‫وړاندې کولو لپاره د یو هړاړخیز چوکاټ او د خصوصي سکتور په‬ ‫بوختیا رامینځته کیږي او په دې توګه د خلکو لپاره د کار زمینه‬ ‫پياوړو اجراآتو تمرکز لري‪.‬‬ ‫برابریږي‪.‬‬ ‫د پروګرام فعالیتونه په مینځ مهال او اوږد مهال کې د خصوصي‬ ‫سکتور د پراختیا لپآره بنستيزه زمینه چمتو کوي‪ ،‬چې د مالي سکتور‬ ‫پياوړي کونه‪ ،‬په پراخه اندازه قرضو ته د کوچنیو او منځنیو تشبثاتو د‬ ‫دولت جوړونه او اعتماد جوړونه د دولت په اوږد‬ ‫متشبثینو لخوا السرسۍ‪ ،‬د کسب او کار په چاپیلایر کې اصالحات‪،‬‬ ‫ځمکې ته السرسۍ او د نویو مارکیټونو پراختیا بلل کیږی‪ .‬همدا راز‬ ‫مهاله اجندا کې ځای لري‪ ،‬چې د دغې موخې په ړنا‬ ‫دغه پروګرام په هیواد کې دننه او بهر د سیمه ایزه ادغام او تړاو د‬ ‫کې د ترینګلتیا او جکړې د سرچینو او هڅوونکو‬ ‫پروسې په پياوړتیا ‪ ،‬په تیره بیا د لویو الرو د پراختیا‪ ،‬د اړیکو او‬ ‫عواملو لپاره مهار کوونکې کړنې په پام کې دې‬ ‫تکنالوژۍ د پراختیا‪ ،‬د انرژی مارکیټونه او سوداګرۍ په برخو کې‬ ‫مهمه ونډه په غاړه اخلي‪.‬‬ ‫ترڅو مخه یی ونیول سي‪.‬‬ ‫‪۱۳‬‬ ‫له افغانستان څخه مالتړ په راتلونکو څلورو کلونو کې د همدغه‬ ‫ستراتیژیک چوکاټ په ړنا کې ترسره کیږي‪ ،‬چې په افغانستان کې له‬ ‫د یو لړ پیاوړو او ځواب ورکوونکو بنسټونو رامینځته کونه‪،‬‬ ‫بدلیدونکو شرایطو سره به انعطاف او همغږي لري او اړتیاو ته به‬ ‫ترڅو وتوانیږي د ښې حکومتولۍ له موخو او د دولت له ځواکمتیا‬ ‫ځواب ورکوونکې وي‪.‬‬ ‫څخه مالتړ وکړی‪ .‬په دې توګه تمه دا دې چې دولت وتوانیږي‬ ‫خلکو ته د لومړنیو خدماتو وړاندې کولو کې پیاوړتیا پیدا کړي او د‬ ‫د هیواد لپاره د مشارکت چوکاټ له یو بحراني حالت سره مخامخ دی‪،‬‬ ‫خصوص ‌‬ ‫ي سکتور لپاره یو سم چاپیلایر رامینځته شي‪.‬‬ ‫څرنګه چې اوسني دولت دا هوډ درلود چې خپل د واکمنۍ په لومړیو‬ ‫دوه کلونو کې یو شمیر مهمو السته راوړنو ته السرسۍ پیدا کړی‪،‬‬ ‫خو له بده مرغه د نا امنۍ‪ ،‬اقتصادي رکود او د مخ په ودې فقر له‬ ‫له هراړخیزه ودې څخه مالتړ‪ ،‬چې محور یی په شاته پاتې سیمو‬ ‫امله‪ ،‬یو زیات شمیر خنډونه او ستونزې په مخ ډپ دي‪.‬راتلونکې به د‬ ‫او په غیر پالن شویو سیمو کې د کلیوالي کډوالو استوګنو باندې‬ ‫همدغه څلور کلن استراتیژیک چوکاټ پر بنسټ مشخصه کیږي‪ ،‬چې‬ ‫وي‪ ،‬او‪.‬‬ ‫تر ډیره بریده به په افغانستان کې د بدلون وړ شرایطو لپاره انعطاف‬ ‫لرونکۍ او ځواب ورکوونکۍ وي‪.‬‬ ‫د یوې هړ اړخیزې ټولنې پياوړتیا‪ ،‬چې موخه یی انساني پراختیا او‬ ‫ستراتیژیکې موخې‬ ‫په بې وځلو سیمو کې د زیان موندنې پیښو د ګراف ټیټول بلل‬ ‫ي توګه کورني بې ځایه شوي خلک او بیرته‬ ‫کیږي‪ ،‬چې په عموم ‌‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ تګالره د مالي مرستو څخه متعادله ګټه پورته‬ ‫راستون شوي‬ ‫‌ کډوال په بر کې نیسي‪.‬‬ ‫کونه‪ ،‬د پوهاوي لپاره مشورتي خدمات‪ ،‬په بیړنیو شرایطو کې د‬ ‫اړتیاو وړ تخنیکي مرستو برابرول او په هغو بنسټیزو برخو کې‬ ‫د هیواد لپاره د مشارکت چوکاټ هڅه کوي ترڅو د یو داسې‬ ‫پانګه اچونه چې په اوږد مهال کې د اقتصادي ودې المل وګرځی‪،‬‬ ‫دولت جوړونې لپاره زمینه برابره شي چې ځواکمن‪ ،‬ځواب‬ ‫باندې تمرکز لري‪ .‬دغه ستراتیژی یا تګالره به له افغانستان سره په‬ ‫ورکوونکۍ او مسوولیت منونکې وي او فساد سره مبارزه یی د‬ ‫‪:‬الندې برخو کې مرسته وکړي‬ ‫کړنو په سرلیک کې ځای ولري‪ .‬د اقلیمي ټکانونو د پیژندنې او د‬ ‫ي وګړي ترې زیانمن‬ ‫طبعي پیښو د تشخیص لپاره چې بې وځل ‌‬ ‫کیږي‪ ،‬د نړیوال بانک ستراتیژئ د لومړ ‌‬ ‫ي ځل لپاره یو لړ‬ ‫مشخصې کړنې په پام کې نیولي چې له مخې به یی د چاپیلایر د‬ ‫بدلون په ترڅ کې د انرژۍ په سکتور د تمرکز له امله به د انرژی‬ ‫د تجدید کولو داسې سرچینې رامینځته شي چې له اقلیمي بدلونونو‬ ‫سره د مقابلې ځواک ولري‪ .‬همدا راز په پام کې ده چې د بیړني‬ ‫حاالتو د خبرتیا یو شمیر سیستمونه نصب شي چې د طبعي پیښو‬ ‫لپاره ځواب ووایي‪.‬‬ ‫د مشارکت دغه چوکاټ همدا راز د هغو ستونزو لپاره چې د ټولنیز‬ ‫او اقتصادي پیاوړتیا خنډ ګرځي‪ ،‬یو شمیر د حل الرې چارې وړاندیز‬ ‫کوی‪ ،‬ترڅو په دې توګه د یوې متعادله ټولنې په رامینځته کولو کې‬ ‫مهمه ونډه په غاړه واخلي‪ .‬په ورته مهال‪ ،‬ټاکل شوې چې د مشارکت‬ ‫دغه چوکات د جنسیتي او ټولنیزې پیاوړتیا د پراختیا لپاره یوه داسې‬ ‫تګالره له دولت سره د مرستې په موخه جوړه کړي‪ ،‬چه په ترڅ کې‬ ‫یی د جنسیتي برابروالي ارزښتونه په ټولنه کې پراختیا ومومي‪.‬‬ ‫‪۱۲‬‬ ‫پر جنسیت باندې د نړیوال بانک‬ ‫ګروپ د برنامو تمرکز‬ ‫کړې ده‪ .‬ټاکل شوې چې د هیواد نورو سیمو‬ ‫د پياوړو او ځواب ورکوونکو بنسټونو‬ ‫د پراخ ګډون لرونکې ټولنې پياوړتیا‬ ‫ته د دغه پروګرام د پراختیا لپاره مالي‬ ‫رامینځته کول‬ ‫مرستې زیاتې شي‪ .‬همدا راز ټاکل شوې چې‬ ‫د روغتیا او معارف په برخو کې د ښځو د‬ ‫د نویو مارکیټونو پروژې په چوکاټ کې د‬ ‫د ظرفیت د لوړوالي پروژې له لوري ‪۳۰‬‬ ‫السرسي پراختیا او د هغوی لپاره د اړتیاو په‬ ‫ظرفیت لوړولو او د متشبثو میرمنو لپاره د‬ ‫سلنه ونډه د ملکي خدمتونو په دندو کې د‬ ‫ړنا کې د دغو برخو د اړوند خدماتو همغږي‬ ‫روزنیزو پروګرامونو لپاره د مرستو لړۍ‬ ‫ښځو د استخدام لپاره ځانګړي کړی‪ .‬دا په‬ ‫او دوام لومړیتوب لري‪ .‬په ورته مهال‪ ،‬هغه‬ ‫‌ وساتل شي‪ .‬د اوبو لګونې پروژه‬ ‫جاري‬ ‫داسې حال کې ده چې د ملي پیوستون پروژه‬ ‫شمیر برنامې چې په پایله کی یی ښځو ته په‬ ‫ښځو ته د ټولنیزو اړیکو د پیاوړتیا په موخه‬ ‫د ټولنیزو شورا ګانو د پراختیا په ترکیب کې‬ ‫معارف او روغتیا برخو کې آسانتیاوې‬ ‫یوه مرستندویه ونډه منلې ده‪ ،‬ترڅو هغوی‬ ‫د ښځو په استازیتوب ټینګار کوی‪.‬‬ ‫برابریږي‪ ،‬زیاته پاملرنه کیږي‪ .‬د تغذي یا‬ ‫وتوانیږي نورو کروندګرو میرمنو ته د اړتیا‬ ‫خوراک په څرنګوالي ډير تمرکزپه حقیقت‬ ‫وړ خدماتو په وړاندې کولو کې په اغیزمنه‬ ‫کې ښځې او ماشومان تر مثبت اغیز الندې‬ ‫بڼه‪ ،‬برخه واخلي‪ ،‬او د پروژې فرعي‬ ‫له هراړخیزې وده څخه مالتړ‬ ‫راولي‪.‬‬ ‫فعالیتونو کې خپله هڅونکې ونډه ترسره‬ ‫کړي‪.‬‬ ‫د افغانسان د کلیوالي صنایعو د پراختیا‬ ‫د ټولنیز خوندیتوب شبکې هم ښځو ته‬ ‫برنامې د ‪ ۶۷۰۰۰‬ګډون والو له نیمایي څخه‬ ‫ځانګړې پاملرنه کوی‪ .‬د بیړنیو پیښو څخه د‬ ‫همدا راز د نړیوالي مالي دارې د مالتړ له‬ ‫زیات شمیر یی ښځې دي‪ .‬په کلیوالي سیمو‬ ‫خبرتیا د سیستمونو ځای په ځای کول او له‬ ‫امله د لومړي ځل لپاره په افغانستان کې د‬ ‫کې د ښځو په هکله د یوې ارزونې په پایله‬ ‫طبعي پيښو او آفتونو څخه د مخنیوي لپاره د‬ ‫کوچنیو قرضو بانک لخوا شاوخوا ‪۶۰۰۰۰‬‬ ‫کې ترالسه شوي معلومات دا څرګندوي چې‪،‬‬ ‫تدابیرو نیول هم ښځینه او نارینه جنسیتونه د‬ ‫وام اخیستونکو ته په بریالي توګه خدمات‬ ‫دغه پروژه د ښځو په ژوندانه باندې اغیز‬ ‫خدماتو تر پوښښ الندې راولي‪ .‬د نړیوال‬ ‫وړاندې شوي‪ ،‬چې دغه شمیر څخه ‪ ۱۶‬سلنه‬ ‫کړې او اړتیا لیدل کیږي چې یوه تعقیبي‬ ‫بانک ګروپ تقریبا َ درې په څلورمه برخه‬ ‫یی متشبثه میرمنې دي‪ .‬له بلې خوا د نړیوالي‬ ‫پروژه دیزاین او د ښځو د اقتصادي‬ ‫‪ ۷۰‬سلنه) پروژې په وزارتونو کې داسې‬ ‫)‬ ‫مالي ادارې د کاروبار پروګرام په ترڅ کې‬ ‫ځواکمنتیا لپاره د یوې آزمایښټي پروژې په‬ ‫مسوولین ګمارل شوي چې د هغوی تمرکز‬ ‫‪ ۱۰۰۰۰‬کسانو ته د زده کړې زمینه برابره‬ ‫اړه د میرمنو د هڅونې او د ګډو هلو ځلو د‬ ‫په جنسیتي انډول او په دغه برخه کې د‬ ‫شوه‪ ،‬چې له دغه شمیر څخه ‪ ۴۳‬سلنه یی‬ ‫پراختیا لپاره کار پیل شي‪.‬‬ ‫انډولیزه استخدام په هڅونې او تفکیک باندې‬ ‫میرمنې دي‪ ،‬چې د تعقیبي پړاو د مالتړ‬ ‫دی‪.‬‬ ‫ترالسه کولو په ترڅ کې د دغې پروژې د‬ ‫د بڼوالۍ او مالدارۍ ملي پروژه څه باندې‬ ‫خدماتو لمن نوره هم پراخیدلۍ شي‪.‬‬ ‫‪ ۳۴۰۰۰‬ښځو سره د شین خونو او د‬ ‫پروسس د مرکزونو په جوړښت کې مرسته‬ ‫‪۱۵‬‬ ‫د پراخ ګډون لرونکې ټولنې پیاوړتیا‬ ‫دغه پروګرام په تیره بیا د ودې له دوه هڅوونکو سکتورونو څخه‬ ‫مالتړ کوي‪ ،‬چې لومړۍ یی د کرهنې سکتور ( چې د هیواد د نفوس‬ ‫د پروګرام فعالیتونه د دولت هغو موخو ته په تفصیلي بڼه ځواب‬ ‫‌ صنایعو‬ ‫نیمايي برخې ته معیشت برابروي) او دویم یی د استخراجي‬ ‫وايي‪ ،‬چې محور یی په ټولنه کې پر پیاوړې ګډون تمرکز ولري‪.‬‬ ‫‌ صنایع د کارموندنې د‬ ‫سکتور بلل کیږی‪ .‬په ورته مهال‪ ،‬استخراجي‬ ‫روغتیا او معیاري ښونې او روزنې ته السرسۍ په هر اړخیزه توګه‬ ‫کچې په زیاتوالي لږ اغیز لري او انډولیزه پراختیا یی بشپړ وخت ته‬ ‫جغرافيايي حاالتو‪ ،‬د خلکو استوګنځایونو او د کورنیو عوایدو پورې‬ ‫اړتیا لري‪ .‬د کرهنې پروګرامونه د ځمکو او اوبو د مدیریت په ښه‬ ‫تړاو لري‪ .‬پخواني السته راوړنې په دغه برخه کې ټکني دي او له‬ ‫والي‪ ،‬اغیزمنې ګټه پورته کونې‪ ،‬د محصوالت په ځنځیریزه ارزښت‬ ‫همدې امله دا خورا مهمه ده چې کیفیت لرونکو خدماتو ته د متوازنه‬ ‫او په بې وخلو او کلیوالي سیمو کې د کوچنیو تشبثاتو په پراختیا‬ ‫السرسې په هکله اطمینان ترالسه شي‪.‬‬ ‫باندې اغیز لري‪.‬‬ ‫په لیرې پرتو او بې وځلو سیمو کې له خوارځواکۍ او خرابې تغذي‬ ‫د استخراجي صنایعو لپآره د مالتړ څخه موخه او مرام دا دې ترڅو د‬ ‫سره د مقابلې په هدف پراخ شمیر هلو ځلو او فعالیتونو ته اړتیا لیدل‬ ‫حکومتولۍ بهیر ښه والۍ ترالسه کړي او د یوې څو اړخیزه او اوږد‬ ‫کیږی‪ .‬له بلې خوا اړینه دې چی د طبعی ټکانونو څخه د مخنیوي او د‬ ‫مهاله ودې لپاره په یو شمیر مهمو سکتورونو او عوایدو کې زیاتوالۍ‬ ‫ناوړه پیښو لپاره د چارو د غوره مدیریت او د اړوند ادارو د ځواب‬ ‫رامینځته شي‪.‬‬ ‫ورکولو په موخه یو شمیر تدابیر په پام کې ونیول سي‪ .‬په ورته‬ ‫وخت‪ ،‬بې وځله وګړو ته د ټولنیز امنیت د شبکو په رامینځته کولو‬ ‫سره په حقیقت کې په ټولنه کې له تر ټولو کمزورو او بی وځلو وګړو‬ ‫څخه مالتړ ترسره کیږي ‪ ،‬په دې توګه د حکومت او خلکو ترمینځ د‬ ‫اعتماد جوړونې فضا‪ ،‬تقویه کیږي او وروستي پړاو کې دا احتمال‬ ‫شته چې جګړو او ناخوښیو لپاره د حل بنیادي الره ترالسه شي‪.‬‬ ‫‌هراړخیزه وده ‪ -‬چې ښځې‪ ،‬ځوانان‪ ،‬بې وځله وګړي‪ ،‬له شاته پآتې سیمو څخه بیځایه شوي او په غیر رسمي‬ ‫سیمو کې استوګن وګړي په بر کې نیسي‪ ،‬هر یو د فقر په دوام داره لږوالي کې مهمه ونډه په غاړه لري‪.‬‬ ‫‪۱۴‬‬ ‫‪۱۷‬‬ ‫ستوزنمن چاپیلایر‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫مالي ژمنې‬ ‫د هراړخیزه ودې هڅونه‬ ‫نړیواله پراختیايي اداره او د افغانستان د بیا رغونې صندوق لخوا‬ ‫اوږد مهاله مالي مالتړ د نړیوال بانک ګروپ له لیارې د افغانستان‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ اوسنۍ ستراتیژۍ دا تشخیص په‬ ‫لپاره چمتو کیږي‪ .‬نړیواله پراختیايي اداره او د افغانستان د بیا‬ ‫ځای پریښۍ چې د امنیتي ګواښونو د زیاتوالي او په‬ ‫رغونې صندوق هر یو په وار سره په کال کې ‪ ۲۰۰‬میلیون امریکایي‬ ‫ټولنه کې د فقر او طبقاتي نابرابروالي سره جوخت‪،‬‬ ‫ډالره او ‪ ۹۰۰‬میلیون امریکايی ډالره مالي ژمنتیا د افغانستان لپاره‬ ‫باید د هر اړخیزه ودې د هڅونې په موخه د هر وخت‬ ‫لري‪ .‬داسې تمه کیږي چې افغانستان او یو شمیر نورو جګړه ځپلو او‬ ‫ترینګلو هیوادونو لپاره د نړیوالې پراختیايي ادارې مرستې زیاتې‬ ‫په پرتله ‪ ،‬اوس خورا اړینه ده چې د ښځو ‪ ،‬ځوانانو‪،‬‬ ‫شي‪.‬‬ ‫د جګړه ځپلو سیمو څخه بې ځایه شویو او د ټولنې ‪۴۰‬‬ ‫سلنه هغو وګړو ته چې بې وځله ژوند لري‪ ،‬د یوې‬ ‫د نړیوال بانک لپاره د اوسنیو مالي سرچینو شتون دا زمینه برابروي‬ ‫بیړنئ اجندا په سترګه وکتل سي‪ .‬نور هغه پخوانی‬ ‫چې ټولو هغو پراګرومونو ته چې د دغه بانک په ستراتیژۍ کې ځای‬ ‫تګالره “ سوداګرې د معمول په څیر” د خدماتو د‬ ‫لري‪ ،‬په تیره بیا معارف ‪ ،‬روغتیايي خدماتو‪ ،‬د ټولنیز خوندیتوب د‬ ‫عرضه کولو لپاره بسنه نکوي‪.‬‬ ‫شبکو د پراختیا او ښاري پراختیا په برخو کې کړنو ته خورا زیاته‬ ‫پاملرنه وشي‪.‬‬ ‫د څو اړخیزو پانګه اچونو د ضمانت اداره د نړیوال بانک د سیائي‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ د خصوصي سکتور د پرمختیا مټ په توګه د‬ ‫ګواښونو د بیمه کوونکې بنسټ په توګه‪ ،‬دا چمتو والۍ لري ترڅو‬ ‫نړیوالې مالي ادارې موخه دا ده ترڅو د ‪ ۲۰۱۷‬څخه تر ‪ ۲۰۲۰‬کلونو‬ ‫خپل مالتړ په مالي‪ ،‬کرهنیزه سوداګرۍ‪ ،‬خدماتو او زیربناو‬ ‫په مهال په افغانستان کې خپلو د ژمنو سقف له ‪ ۵۴‬میلیون امریکايي‬ ‫سکتورونو کې زیات کړي‪.‬‬ ‫ډالرو څخه ‪ ۸۰‬میلیون امریکايي ډالرو ته اوچت کړي‪ .‬په همدې توګه‬ ‫‪۱۶‬‬ ‫لوی اقتصاد او مالي ثبات‬ ‫که څه هم دولت هوډمن دې چې اصالحات رامینځته شي‪ ،‬اما برسیره‬ ‫په دې د راتلونکو څلورو کلونو په ترڅ کې د یو چټک اقتصادي‬ ‫ودې او د عوایدو د لوړې کچې ترالسه کولو لپاره‪ ،‬لرلید ښه نه‬ ‫بریښي‪ .‬په امنیتي لګښټونو کې زیاتوالۍ او په ورته مهال په نړیوالو‬ ‫مرستو کې لږوالۍ‪ ،‬د دولت په بودیجې باندې د فشار د زیاتوالۍ المل‬ ‫ګرځیدلۍ‪.‬‬ ‫د تطبیق او ثبات لپاره د د ادارو ظرفیتونه‬ ‫‌ او دولت د استعدادونو د تیښټې څخه‬ ‫بشري وړتیاوې کمزورې دي‬ ‫اندیښمن دی‪ .‬په ملکي خدمتونو کې لږوالۍ او په دولتي ادارو کې د‬ ‫واحد مدیریت له مخې ادغام‪ ،‬یوه اوږد مهاله ستراتیژۍ کیدلۍ شي‬ ‫وبلل سي‪ ،‬خو کولۍ شي‬ ‫‌ چې د لیږد یا انتقال لګښتونه په غاړه واخلي‪،‬‬ ‫ځکه چې د دولت کارکوونکي د چټکو تصمیم نیولو په چارو کې د‬ ‫اړوند تجربو څخه برخمن ندي‪.‬‬ ‫ټولنیز او محیطی ګواښونه‬ ‫‌ برنامه داسې طرحه شوې چې د هیواد د‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ‬ ‫پراختیا په موخه د ګواښونو د مهار لپاره‪ ،‬د پيښو د بحران مدیریت او‬ ‫په افغانستان کې حاکم سیاسي حالت له سترو ګواښونو‬ ‫اقلیمي ټکانونو لپاره د یو سیستم له جوړښت څخه مالتړ ترسره شي‪.‬‬ ‫سره مخامخ ده او په دغه څیر چاپيلایر کې ستونزمنه‬ ‫خو په ورته مهال‪ ،‬اقلیمي بدلونونه په یو شمیر سکتورونو کیدلۍ شي‬ ‫اغیز ولري‪ .‬دغه ګواښ د چټک ځواب ورکوونکي سیستم او د پیښو د‬ ‫ده چې د لوړې کچې امنیتي ستونزو او ګواښونو‬ ‫جبران په موخه د سرچینو د بیا اختصاص ورکولو د آسانتیاو په‬ ‫باوجود‪ ،‬اړونده بنسټونه ژمن او فعال پاتې سي‪.‬‬ ‫برابرولو سره‪ ،‬ورڅخه مخنیوی کیدای سي‪.‬‬ ‫‪۱۹‬‬ ‫چې دغه ستراتیژۍ او برنامه د یاد شویو ګواښونو د ناوړه اغیزو د‬ ‫په افغانستان کې حاکم سیاسي حالت له سترو ګواښونو سره مخامخ ده‬ ‫مهار په موخه تطبیق سي‪.‬‬ ‫او په دغه څیر چاپيلایر کې ستونزمنه ده چې د لوړې کچې امنیتي‬ ‫‪.‬ستونزو او ګواښونو باوجود‪ ،‬اړونده بنسټونه ژمن او فعال پاتې سي‬ ‫د ‪ ۲۰۱۴‬کال راپدیخوا‪ ،‬الندې ‪ ۳‬فکتورونو ته باید ځانګړې پاملرنه‬ ‫په افغانستان کې د لیږد بړاو ستونزمن او د بې ثباتۍ ښکارندوی وو‪.‬‬ ‫وسي‪:‬‬ ‫د نړیوال بانک ګروپ د پروګرامونو په وړاندې تر ټولو ستر‬ ‫• له افغانستان څخه د ‪ ۲۰۱۴‬کال په وروستیو کې د زیات شمیر‬ ‫ګواښونه او ستونزې د ملي یووالي حکومت د واکمنۍ په مهال د‬ ‫نړیوالو ځواکونو وتنه‪ ،‬د امنیتي حالت د کړکیچ المل شو‪.‬‬ ‫امنیتی حالت خرابوالۍ او سیاسي بی ثباتي بلل کیږي‪ .‬د دغو ګواښونو‬ ‫• د نړیوالو مرستو د کچې لږوالئ‪ ،‬له یوې خوا په اقتصادي پراختیا‬ ‫مدیریت چې دواړه یو بل سره نږدې تړاو هم لري‪ ،‬یوه آسانه پروسه‬ ‫اغیز کړئ او له بلې خوا یی د بیالبیلو ډلو ترمینځ د تاوتریخوالي‬ ‫نده‪ ،‬دا ځکه چې دواړه ګواښونه د نړیوال بانک ګروپ د صالحیتونو‬ ‫او واټن المل ګرځیدلئ دی‪.‬‬ ‫له محور څخه باندې دي‪ .‬په دغه شان حاالتو کې پکار دې چې د دغه‬ ‫• د ‪ ۲۰۱۴‬کال د بې پایله ټاکنو او له دې امله ځنډ د دې المل شو‬ ‫حالت د ناوړه اغیزو د مهار لپآره‪ ،‬په پراختیايي برنامو کې پر‬ ‫چې یو کمزوری مرکزي حکومت د ټاکنو د دوه مطرح نوماندانو د‬ ‫استراتیژیکو برخو باندې ډير تمرکز وسي‪ ،‬ترڅو په دې توګه د‬ ‫سیاسي تفاهم په ړنا کې رامینځته شي‪ ،‬چې دا حالت خپله د کورني‬ ‫امنیتي ناخوالو او ناڅرګند سیاسي حالت له امله د شته ستونزو لپاره ‪،‬‬ ‫اختالفونو د زیاتوالي ښکارندويي کوي‪.‬‬ ‫خلکو ته یوه معقوله ځواب ورکونه وړاندې شوې وي‪ .‬دا تمه کیږي‬ ‫په دغه شان یو چاپیلایر کې داسې انګیرل کیږی چې په راتلونکو‬ ‫څلورو کلونو کې هم د نړیوال بانک ګروپ د برنامو موخې له ستر‬ ‫ګواښ سره مخامخ کیدلۍ سي‪.‬‬ ‫سیاست او حکومتولئ‬ ‫د سیاسي ثبات نشتون او کمزوری حکومتولۍ یو له هغو مهمو‬ ‫فکتورنو څخه بلل کیږي چې د ترینګلي حالت المل ګرځي‪ .‬د سیاسي‬ ‫‌ حکومت په اړخ کې او هم‬ ‫بې ثباتۍ له امله ګواښونه هم د ملي یووالي‬ ‫په باندني اړخ کې په لوړه کچه موجود دي‪ .‬که څه هم چې دولت د‬ ‫‪،‬اصالحاتو‪ ،‬د ښې حکومتولۍ او فساد سره د مقابلې لپاره ژمن دی‬ ‫خو په ورته مهال سیاسي وضعیت ناڅرګند دی‪.‬‬ ‫جګړه او تاوتریخوالئ‬ ‫د جکړې لمن د هیواد په ډیرو سیمو کې خوره ده ‪ ،‬چې دغه حالت د‬ ‫پروژو تطبیق او د څارنې بهیر له خنډ او بیالبیل شمیر ستونزو سره‬ ‫مخامخ کړی دی‪ .‬د یو پروګرام په کچه یوه پروژه داسې پالن سي‬ ‫چې د حاالتو د چټک بدلون په صورت کې یو انعطاف منونکې شونتیا‬ ‫ولري‪ .‬په همدې لړ کې د پروژو څخه د څارنې په موخه د درېم‬ ‫لوري لخوا د چارو د سرپرستي او ټولنې د وګړو لخوا د نظر ورکولو‬ ‫لپاره اړینې وړاندوینې ترسره سي‪ ،‬څرنګه چې وروستۍ موخه دا وي‬ ‫ترڅو د پروژې له خدماتو څخه ګټه پورته کوونکي خلکو ته چې د‬ ‫دولت کارکوونکي هلته په تللو ناتوان وي‪ ،‬آسانه السرسۍ پيدا سي‪.‬‬ ‫‪۱۸‬‬ ‫قوي مشارکت په لوري‬ ‫د ِ‬ ‫له بلې خوا‪ ،‬په هیواد کې د ناڅرګند سیاسي حالت او جګړې‬ ‫په لږوالي‪ ،‬کیدلۍ سي چې د روان وضعیت سناریو بلکل‬ ‫‌ او لرلید ښه شي‪ .‬د ثبات په دغه څیر سناریو‬ ‫بدلون ومومي‬ ‫کې که چیرې د اعتماد جوړونې په پروسه کې ښه والۍ‬ ‫رامینځته سي او د زیربناو او ټولنیزو خدماتو د پراختیا په‬ ‫موخه مالی سرچینې زیاتې شي‪ ،‬کیدلۍ سي چې د کارموندنې‬ ‫ګراف اوچت سي او د فقر لمن را ټوله سي‪ .‬په دې توګه د‬ ‫دولت د بنسټونو د پراختیا او د هراړخیزه ودې لپاره فرصتونه‬ ‫زیاتیدلۍ شي‪.‬‬ ‫د اوږد مهاله ثبات او بدلون په لوري الره به د بې ثباتۍ له یو‬ ‫اوږد پړاو سره ملګرې وي‪ ،‬دې په پام سره دا مهم دی چې په‬ ‫دغه وخت کې د نړیوال بانک ګروپ د اوږد مهاله مالتړ‬ ‫لپاره ژمن پاتې سي‪ .‬په کورني اړخ کې دا یوه یوه اړتیا بلل‬ ‫کیږی چې له ګواښونو سره په هر اړخیزه او اغیزمنه توګه‬ ‫مقابله ترسره شي‪ ،‬ځکه چې د پروژو د تطبیق او بشري‬ ‫ځواک له اړوند پروسیجرونو څخه د ډاډ ترالسه کول او د‬ ‫ستونزو ژورتیا ته په کتلو هغو ته د سرچینو او امکاناتو‬ ‫برابرول‪ ،‬د موخو لپاره د غوره پایلو په ترالسه کولو کې‬ ‫ستره ونډه لري‪.‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫د افغانستان دولت د اصالحاتو او پراختیا لپاره یوه هر اړخیزه‬ ‫اجندا په واک کې لري‪ ،‬خو په ورته مهال د ستونزمن چاپيلایر‬ ‫له امله سترې ننګونې د دغې اجندا د تطبیق په وړاندې شتون‬ ‫لري‪ .‬د نړیوال بانک ګروپ لخوا د هیواد لپآره د مشارکت‬ ‫چوکاټ د همدغو ننګونو په وړاندې جوړ شوی‪ ،‬ترڅو د ممکنه‬ ‫فشارونو او هغو فرصتونو لپاره چې شونې ده رامینځته شي‪ ،‬په‬ ‫اړین وخت کې ځواب ورکول سي‪.‬‬ ‫د راتلونکو څلور کلونو په ترڅ کې د ناڅرګند حالت له کبله‪،‬‬ ‫د نړیوال بانک په وړاندې تر ټولو ستره ننګونه د په لنډ او‬ ‫اوږد مهال کې د اقتصادي ودې د مالتړ لپاره د انډول‬ ‫رامینځته کول بلل کیږي‪ .‬د امنیتي تاوتریخوالي له زیاتوالي‬ ‫سره ‪ ،‬یوازنۍ الره چې کیدلي سي حصول کونه یی یی‬ ‫منطقي وي ‪ ،‬هغه د شته السته راوړنو ساتنه او د مخ په ودې‬ ‫فقر او بې وځلی په وړاندې مقابله وی‪.‬‬ ‫‪۲۰‬‬ ‫دغه ټولګه د نړیوال بانک ګروپ ستراتیژۍ پورې اړوند‪ ،‬د هیواد لپاره د مشارکت‬ ‫چوکاټ د مندرجاتو لنډیز دی‪ ،‬چې له ‪ ۲۰۱۷‬څخه تر ‪ ۲۰۲۰‬کلونو لپاره جوړه شوې‪.‬‬ ‫دغه ستراتیژۍ په ځانګړې توګه په درې سترو برخو متمرکزه ده‪ ،‬چې په هغه کې د‬ ‫پياوړي او ځواب ورکوونکو بنسټونو په برخه کې د هڅو همغږي‪ ،‬له هراړخیزه ودې‬ ‫څخه مالتړ او د پراخ ګډون لرونکې ټولنې پياوړتیا‪ ،‬شاملې دي‪ .‬د نړیوال بانک ګروپ‬ ‫ستراتیژۍ د افغانستان د ملي سولې او پراختیا ستراتیژۍ ( ‪ )۲۰۲۱ - ۲۰۱۶‬له چوکاټ‬ ‫سره په نږدې اړیکه کې طرحه شوې‪ ،‬چې په هغه کې په پراختیايي چارو کې د دولت‬ ‫په پياوړې مالکیت ‪ ،‬د دولت او تمویل کوونکو په انډولیزه مشارکت او په اختیاري‬ ‫بودجه کې د ډیرو مرستو په ځانګړي کولو ټینګار شوئ دی‪.‬‬ ‫گروپ بانک جهانی‬ ‫د نړیول بانک ګروپ‬ ‫د افغانستان دفتر‬ ‫‪ ۱۹‬شمیر کور‪ ۱۵ ،‬واټ‬ ‫وزیر محمد اکبر خان‬ ‫کابل‪ -‬افغانستان‬ ‫تیلیفون‪۹۳+ )۰( ۷۰۱۱۳۳۳۲۸ :‬‬ ‫بریښنالیک ‪infoafghanistan@worldbank.org:‬‬ ‫ویب پاڼه ‪www.worldbank.org.af:‬‬ ‫© نړیوال بانک‪۲۰۱۶ ،‬‬