38339 ViuviNgikhngl TRUNG QUC, N , VÀ NN KINH T TOÀN CU C H B I Ê N L. Alan Winters và Shahid Yusuf (sách tham kho) V iu vi Ngi khng l Trung Quc, n , và Nn Kinh T Toàn Cu Ch biên L. Alan Winters và Shahid Yusuf n phm chung ca Ngân hàng Th gii và Vin Nghiên cu chính sách (Singapore) ©2007 Ngân hàng Tái thit và Phát trin Quc t/ Ngân hàng Th gii và Vin Nghiên cu chính sách Ngân hàng Tái thit và Phát trin Quc t/ Vin Nghiên cu Chính sách Ngân hàng Th gii 29 Heng Mui Keng Terrace #06-06 1818 H Street NW Singapore 119620 Washington DC 20433 Tel: +65 6215 1010 in thoi: 202-473-1000 Fax: +65 6215 1014 Internet: www.worldbank.org Internet: www.ips.org.sg E-mail: feedback@worldbank.org E-mail: ips@ips.org.sg Gi bn quyn 1 2 3 4 5 11 10 09 08 07 Tài liu này là sn phm ca nhân viên Ngân hàng Quc t cho Tái thit và Phát trin / Ngân hàng Th gii. Kt qu, suy lun, kt lun trong tài liu không nht thit phn ánh quan im ca các Giám c iu hành ca Ngân hàng Th gii hay ca các chính ph mà h i din. Ngân hàng Th gii không m bo s chính xác ca s liu trong tài liu này. ng biên gii, màu sc, tên gi và các thông tin khác trong các bn ca tài liu này không mang hàm ư th hin s ánh giá nào ca Ngân hàng Th gii v tính pháp lư v lănh th hoc s chp nhn chính thc v nhng ng biên ó. Bn quyn và Cp phép Tài liu trong n bn này ă ng kư bn quyn. In li và/hoc chuyn mt phn ca tài liu trong n bn này không xin phép s vi phm pháp lut có liên quan. Ngân hàng Quc t cho Tái thit và Phát trin / Ngân hàng Th gii khuyn khích s dng n phm này và thng cho phép s dng li mt phn ca n bn này. xin phép photo hoc in li bt k phn nào trong cun sách này, gi yêu cu vi thông tin y n Copyright Clearance Center Inc., 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, USA; in thoi: 978-750-8400; fax: 978-750-4470; Internet: www.copyright.com. Tt c các yêu cu khác v quyn và giy phép, k c quyn ph, gi v: Office of the Publisher, The Ngân hàng Th gii, 1818 H Street NW, Washington, DC 20433, USA; fax: 202-522-2422; e-mail: pubrights@worldbank. org. ISBN-10: 0-8213-6749-8 eISBN-10: 0821367501 ISBN-13: 978-0-8213-6749-0 DOI: 10.1596/978-0-8213-6749-0 ng kư RCB s: 198704059K ă xin ng kư d liu ti Th vin Quc hi M. Vin Nghiên cu Chính sách (IPS) là c quan nghiên cu nhm khuyn khích qun lư iu hành tt Singapore thông qua nghiên cu và tho lun chính sách chin lc. Vin tp trung vào phát trin ni a và quan h quc t ca Singapore. Vin áp dng phng pháp tip cn a ngành trong phân tích, nhn mnh vào t duy chin lc lâu dài. IPS bt u hot ng nm 1988. Các hot ng chính là các d án nghiên cu, hi tho và n phm. S mnh ca vin là: w Phân tích: Phân tích các vn chính sách có tm quan trng vi Singapore và óng góp phát trin chính sách. w To cu ni: To cu ni gia các tác nhân có liên quan, bao gm chính ph, doanh nghip, gii hc gi và xă hi dân s. w Truyn thông: Truyn thông v kt qu nghiên cu rng răi hn ti cng ng và to ra nhn thc cao hn v các vn chính sách. B́a: Rock Creek Creative, Bethesda, Maryland, Hoa K. Ni dung Li nói u vii Cng tác viên x Li cm n xi Tài liu c s xiii T vit tt xv chng 1 M u:V iu vi Ngi khng l 1 L. Alan Winters và Shahid Yusuf chng 2 Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư 37 công nghip toàn cu Shahid Yusuf, Kaoru Nabeshima, và Dwight H. Perkins chng 3 Cnh tranh vi Ngi khng l: Ai c, Ai thua? 71 Betina Dimaranan, Elena IanchoviTrung Quc, và Will Martin chng 4 Hi nhp tài chính quc t caTrung Quc và n 107 Philip R. Lane và Sergio L. Schmukler chng 5 Nng lng và Khí thi: nh hng ti a phng và 139 toàn cu do tng trng ca nhng Ngi khng l Zmarak Shalizi chng 6 Nhng Ngi khng l na thc na tnh:Tng trng 181 không u Trung Quc và n Shubham Chaudhuri và Martin Ravallion chng 7 Qun tr vàTng trng kinh t 219 Philip Keefer Tài liu tham kho 253 iii iv V i u Vi Ngi KhNg L H́nh H́nh 1.1 So sánh Trung Quc và nhng tng trng trc ó 9 H́nh 2.1 C cu sn phm xut khu 42 H́nh 2.2 C cu sn phm nhp khu 43 H́nh 3.1 Xut khu hàng hóa và dch v phi nhân t óng góp cho GDP 74 H́nh 3.2 óng góp ca dch v thng mi vào tng xut khu 75 H́nh 3.3 Thành phn xut khu dch v 76 H́nh 3.4 Phn óng góp cho xut khu Trung Quc và n , 2001 84 H́nh 4.1 Các v trí tài sn nc ngoài thc, 1985­2004 112 H́nh 4.2 Ḥa nhp tài chính quc t: Tng tài sn và n nc ngoài 114 H́nh 4.3 Các nc có tài sn và n nc ngoài ng u, 2004 116 H́nh 4.4 Các ch s c la chn ca ngành tài chính 121 H́nh 5.1 S dng nng lng c bn là than và tng s khí thi CO2 t 147 s dng nng lng hóa thch, Trung Quc và n , 1980­2003 H́nh 5.2 So sánh cht lng không khí, mt s thành ph trên th gii, 2000 149 H́nh 5.3 S dng du tng lên so vi Quư 1, 2001, nhiu nc 153 H́nh 5.4 Sn lng sn xut d ca OPEC 154 H́nh 5.5 T trng s dng du ca Trung Quc và n và d oán 164 giá du th gii, Kch bn BAU và BAU-H H́nh 5.6 Mc nng lng khí thi phân tách trong trng hp tiêu dùng 171 nng lng thành phm H́nh 6.1 Tng trng và xóa ói gim nghèo, 1981­2003 182 H́nh 6.2 T l tng trng cp a phng 188 H́nh 6.3 T l tng trng GDP theo ngành, 1980­2003 190 H́nh 6.4 ng cong tng trng ca Trung Quc (1980­99) và 195 n (1993­99) H́nh 6.5 Xu hng bt b́nh ng thu nhp, 1978­2003 196 H́nh 6.6 T l tng trng ti cp a phng so vi t l nghèo ban u 202 Bng Bng 1.1 Tng sn phm quc dân sáu nn kinh t ln 6 Bng 1.2 So sánh công nghip hóa 8 Bng 1.3 Thng mi hàng hóa và dch v sáu nn kinh t ln 16 Bng 1.4 T trng tiêu th các loi hàng hóa s cp th gii 17 Bng 2.1 Xut khu ca Trung Quc và n so vi th gii 38 Bng 2.2 Nhp khu ca Trung Quc và n so vi th gii 38 Ni dung v Bng 2.3 H gia ́nh có nhng mt hàng tiêu dùng bn cht lng 40 cao Trung Quc, 2004 Bng 2.4 H gia ́nh có tài sn c la chn n , 2001 41 Bng 2.5 Xut khu công nghip tính theo phn trm ca tng 52 xut khu, Trung Quc và n Bng 2.6 Ch s ca tt c các doanh nghip quc doanh và phi quc 55 doanh Trung Quc, theo ngành công nghip, 2004 Bng 3.1 Thành phn nhp khu và xut khu phi nhiên liu theo 77 Phân loi Kinh t rng, 1992 và 2004 Bng 3.2 25 mt hàng xut khu ng u ca Trung Quc và n , 2004 79 Bng 3.3 Tác ng ca ḥa nhp vi nn kinh t th gii ca n , 2020 83 Bng 3.4 D oán sn lng, yu t u vào và dân s, 2005­20 87 Bng 3.5 Thay i ca nhng ch s kinh t chính do kt qu ca 89 tng trng toàn cu, 2005­20 Bng 3.6 Phúc li và thay i thng mi do kt qu ca tng trng 91 toàn cu 2005­20 Bng 3.7 Tác ng ca tng trng và cht lng c xut khu ci thin 92 Trung Quc và n , so vi c s, 2020 Bng 3.8 Sn lng hàng công nghip: Tác ng ca tng trng và 96 cht lng xut khu c ci thin Trung Quc và n , so vi c s, 2020 Bng 3.9 Tác ng công nghip ca tng trng sn lng ngành c ci 100 thin Trung Quc và n , so vi c s, 2020 Bng 3.10 S lng hàng xut khu thay i theo mt vài kch bn, 103 so vi c s, 2020 Bng 4.1 Thành phn tài sn và n nc ngoài, 2004 113 Bng 4.2 S không i xng trong bn quyt toán quc t, 2004 115 Bng 5.1 Cân bng nng lng Trung Quc và n , 1980­2003 142 Bng 5.2 Thay i mt nng lng Trung Quc, n , và Hoa K 143 Bng 5.3 T trng ngành và nhiên liu trong tiêu th nng lng 163 Trung Quc và n Bng 5.4 Tóm tt các Kch bn ALT có liên quan ti BAU cho Trung Quc 169 và n , 2005­50 Bng 5A.1 Cân bng nng lng, 1980­2003 176 Bng 6.1 Xóa ói gim nghèo và kt cu ngành ca tng trng. 191 Bng 6.2 Xóa ói gim nghèo và kt cu tng trng ô th - nông thôn 193 Bng 7.1 Tng quan tng trng , 1980­2004 223 Li nói u Hu nh không ngày nào qua i mà không có bài vit, chng tŕnh truyn h́nh, hay câu chuyn trên Internet v nn kinh t Trung Quc và n tng trng nh th nào trong nn kinh t th gii. Có rt nhiu lư do v́ sao công chúng quan tâm nhiu n nh vy. Cha bao gi li có nhng nn kinh t ln nh vy ­ vi tng s dân là 2,3 t ngi ­ li tng trng nhanh và liên tc. Tng trng GDP Trung Quc là 9,1% trong c thp k qua, và con s trung b́nh ca n là 6,1%. Mt s ngi lo rng liu Trung Quc và n có chim lnh nn kinh t th gii? Liu h có dùng ht ngun lc khan him ca c th gii? Liu h có làm gim mc lng âu ó? Nhng ngi khác th́ ṭ ṃ: Liu Trung Quc và n có th gi mc tng trng n tng ó không, c bit là vi nhng yu t ri ro (khu vc tài chính ca Trung Quc và n công ca n là ví d rơ nht)? Nhng ngi khác th́ mun hc hi: V́ c Trung Quc và n u không theo nhng mô h́nh phát trin "chính thng", làm th nào nhng nn kinh t này làm c nh vy, và liu có bài hc ǵ cho các nc ang phát trin khác không? Trc s quan tâm ca công chúng, gii truyn thông khi a tin v Trung Quc và n dng nh nhn mnh vào khía cnh con ngi - nhng câu chuyn so sánh công nhân Trung Quc vi lp tŕnh viên n , hoc phng vn các nhà u t so sánh trin vng ca hai nc, hoc nhng h́nh nh th gii phát trin Thng hi và Mumbai vi cnh nghèo ói nông thôn Trung Quc và n . V iu vi Ngi khng l xem xét câu chuyn t mt khía cnh khác. Nó xem xét s tng trng ca Trung Quc và n mt cách không thiên v và nghiêm túc, và a ra mt s câu hi khó v s tng trng này: Xy ra âu? Ai c hng li nhiu nht? Có bn vng không? Và nh hng ca nó i vi th gii là ǵ? Bng vic áp dng nhng công c phân tích và d liu có sn, cun sách này a ra nhng câu tr li sâu sc hn nhng câu chuyn trên các bn tin. Ví d nh quyn sách cho thy dù có quy mô tng ng nhau, hai Ngi khng l không ging nhau ­ vai tṛ ca Trung Quc trong nn kinh t toàn cu ln hn nhiu so vi n , vi hàm ư quan trng hn i vi nhiu nc. V iu vi Ngi khng l xem xét liu tng trng ca nhng Ngi Vii viii V i u Vi Ngi KhNg L khng l này có b nh hng bi yu kém trong qun lư iu hành, bt b́nh ng gia tng, và sc ép môi trng, và kt lun rng iu này không nht thit xy ra. Tuy nhiên, cun sách gi ư rng chính quyn Trung Quc và n ang gp phi nhng th thách quan trng trong vic gi môi trng u t ca h thun li, bt b́nh ng mc không làm nh hng n tng trng, và cht lng không khí và nc mc chp nhn c. Nhng vn này nh hng n nhng Ngi khng l nh th nào có th có ích cho nhng nhà lp chính sách nc khác. Ví d nh mc dù khác nhau v cu trúc và truyn thng qun lư, c hai nc u có s kim ch quyn lc hành pháp hiu qu, và iu này óng vai tṛ quan trng trong tng trng. V iu vi Ngi khng l cng xem xét n mi quan h tng tác gia Trung Quc và n và h thng thng mi và tài chính toàn cu và nh hng ca chúng lên các yu t toàn cu, c bit là khí hu. Xem xét nh hng ca h lên các t́nh hung kinh t khác nhau và vn mnh ca các nc khác, các chng trong cun sách ch ra rng: · Tng trng và thng mi to ra c hi cho các nc thu li kinh t. Tuy nhiên, nhiu nc gp phi sc ép chuyn i v sn xut, c bit là nhng nc có hàng xut khu b cnh tranh và c bit là nu tin b v công ngh ca nhng Ngi khng l hng n ci thin hàng xut khu. i vi mt s nc, ch yu Châu Á, nhng áp lc này vt qua li ích kinh t ca th trng ln và hàng nhp khu r t nhng Ngi khng l; và do ó tng trng ca nhng nc này · trong ṿng 15 nm ti s b chm li chút ít. Nhng Ngi khng l s tip tc óng góp vào vic tng giá hàng hóa và nng lng trên th gii, nhng s không phi là nguyên nhân · chính ca vic tng giá du. Khí thi CO2 ca nhng Ngi khng l s tng mnh, c bit nu tng trng kinh t không i kèm vi các bin pháp ci thin hiu qu s dng nng lng. Hin ti là thi c có mt không hai có th ci thin hiu qu s dng mt cách mnh m nu các chng tŕnh u t hin ti và trong tng lai có i kèm nhng tiêu chun phù hp. Bên cnh ó, làm nh vy cng không quá tn kém hoc làm gim tng trng nhiu. Li nói u ix · T v trí thp ca h hin ti, nhng Ngi khng l s mnh lên thành nhng tác nhân mnh trong h thng tài chính th gii khi h phát trin và t do hóa hn. T l tích t tài sn d tr s chm li, và sc ép tng trng s khuyn khích Trung Quc gim thng d tài khon văng lai nh hin nay. Là s hp tác gia b phn nghiên cu ca Ngân hàng Th gii khu vc ông Á và Nam Á và Vin nghiên cu Chính sách ca Singapore, n phm này là s óng góp quan trng vào chin dch toàn cu chng nghèo ói. Vi khong mt phn ba ngi nghèo trên th gii sng Trung Quc và n , hot ng ca các nc này s óng vai tṛ quan trng trng vic xóa ói nghèo toàn cu. Hn na, vic hàng trm triu ngi Trung Quc và n ă thoát khi nghèo ói cho thy mt tia hy vng cho toàn th gii. V iu vi Ngi khng l a ra nhng kin thc bin hy vng ó thành s thc. François Bourguignon Chuyên gia kinh t trng và Phó ch tch cao cp, Ngân hàng Th gii Shantayanan Devarajan Chuyên gia kinh t trng, Khu vc Nam Á, Ngân hàng Th gii Homi Kharas Chuyên gia kinh t trng, Khu vc Khu vc ông Á Thái B́nh Dng, Ngân hàng Th gii Cng tác viên Shubham Chaudhuri là Chuyên gia kinh t cao cp, V Gim nghèo và Qun lư Kinh t (PREM), Khu vc ông Á Thái B́nh Dng, Ngân hàng Th gii. Betina Dimaranan là Nhà nghiên cu kinh t, Trung tâm phân tích Thng mi th gii, Trng i hc Purdue. Elena Ianchovichina là Chuyên gia kinh t cao cp, V Chính sách Kinh t và N, Nhóm PREM, Ngân hàng Th gii. Philip Keefer là Chuyên gia kinh t trng, Nhóm Nghiên cu Phát trin, Ngân hàng Th gii. Philip R. Lane là Giáo s Kinh t V mô và Giám c Vin nghiên cu hi nhp quc t, Trng i hc Trinity. Will Martin là Chuyên gia kinh t trng, Nhóm Nghiên cu Phát trin, Ngân hàng Th gii. Kaoru Nabeshima là Chuyên gia kinh t, Nhóm Nghiên cu Phát trin, Ngân hàng Th gii. Dwight Perkins là Giáo s Nghiên cu Kinh t Chính tr Harold Hitchings Burbank, i hc Harvard. Martin Ravallion là Qun lư Nghiên cu cao cp, Nhóm Nghiên cu Phát trin, Ngân hàng Th gii. Sergio L. Schmukler là Chuyên gia kinh t cao cp, Nhóm Nghiên cu Phát trin, Ngân hàng Th gii. Zmarak Shalizi là Qun lư Nghiên cu cao cp, Nhóm Nghiên cu Phát trin, Ngân hàng Th gii. L. Alan Winters là Giám c Nghiên cu cao cp, Nhóm Nghiên cu Phát trin, Ngân hàng Th gii. Shahid Yusuf là C vn kinh t, Nhóm Nghiên cu Phát trin, Ngân hàng Th gii. x Li cm n Cun sách này là sn phm ca mt d án gia các khu vc ông Á, Nam Á và b phn Kinh t Phát trin ca Ngân hàng Th gii, và Vin Nghiên cu Chính sách Singapore (IPS). ây c coi là mt phn tài liu ca Hi ngh thng niên Ngân hàng Th gii t chc vào tháng 9 nm 2006 ti Singapore vi ch "Châu Á trong Th gii: Th gii ca Châu Á". D án do L. Alan Winters (Giám c Nhóm nghiên cu Phát trin) ch tŕ cùng vi s tham gia t vn ca Arun Mahizhnan (Phó Giám c IPS), Shantayanan Devarajan (Chuyên gia Kinh t trng khu vc Nam Á), Homi Kharas (Chuyên gia Kinh t trng khu vc Khu vc ông Á Thái B́nh Dng) và Shahid Yusuf (C vn kinh t, Nhóm nghiên cu Phát trin) ca Ngân hàng Th gii. Mi chng u có s óng góp ca nhiu hc gi, bao gm bài vit ca Chong-En Bai, Richard N. Cooper, Renaud Crassous, Betina Dimaranan, Joseph P. H. Fan, Masahisa Fujita, Vincent Gitz, Nobuaki Hamaguchi, Meriem Hamdi-Cherif, Jean-Charles Hourcade, Jiang Kejun, Louis Kuijs, Philip Lane, David D. Li, Sandrine Mathy, Taye Mengistae, Deepak Mishra, Devashish Mitra, Randall Morck, Victor Nee, Deunden Nikomborirak, Gregory W. Noble, Xu Nuo, Sonja Opper, Ila Patnaik, Dwight H. Perkins, Olivier Sassi, Ajay Shah, T. N. Srinivasan, Shane Streifel, Beyza Ural, Susan Whiting, Steven I. Wilkinson, Lixin Colin Xu, Bernard Y. Yeung, và Min Zhao. Chúng tôi bit n nhng tác gi trên. Phn ln các bài vit này u có trên trang web ca V iu vi Ngi khng l (http://econ.worldbank.org/dancingwithgiants). Chúng tôi thu c nhiu ư kin qua tho lun vi tác gi ca các bài vit, tác gi ca các chng, và nhiu hc gi trên th gii, c bit là Suman Bery, Richard N. Cooper, Yasheng Huang, và T. N. Srinivasan, là nhng ngi ă xem li toàn b bn in, là Shantayanan Devarajan, Shahrokh Fardoust, Bert Hoffman, và Homi Kharas, ă a ra nhng nhn xét ni b v toàn b cun sách; và Richard Baldwin, Priya Basu, Maureen Cropper, David Dollar, Subir Gokarn, Takatoshi Ito, Henry Jacoby, Kapil Kapoor, Faruk Khan, Laura Kodres, Aart Kraay, Louis Kuijs, Franck Lecocq, Jong-Wha Lee, Jeff Lewis, Assar Lindbeck, Simon Long, Guonan Ma, Robert McCauley, Tom Rawski, Mark Sundberg, và Hans Timmer, mi ngi ă c mt phn bn in. Audrey xi xii V i u Vi Ngi KhNg L Kitson-Walters ă h tr hu cn mt cách tuyt vi, và Trinidad Angeles và Andrea Wong ă h tr v ngân sách. Susan Graham, Patricia Katayama, Nancy Lammers, Santiago Pombo, và Nora Ridolfi ă hng dn vic in n, và Christine Cotting ă hiu ính. Chúng tôi bit n h. Các chng ca cun sách ă c tho lun ti nhng a im và s kin sau: Vn pḥng Ngân hàng Th gii ti Trung Quc; "Trung Quc và Châu Á ang lên: Sp xp li nn kinh t toàn cu," Tr s chính ca Ngân hàng Th gii; "Hi nhp mnh hn ca Trung Quc và n vào h thng tài chính toàn cu" Hi ng Nghiên cu Quan h Kinh t Quc t n (ICRIER) - Hi tho ca Ngân hàng Th gii và "V iu vi Ngi khng l," ICRIER; "Hi tho v Lu vc Thái B́nh Dng" 2006 ca Trung tâm Nghiên cu Lu vc Thái B́nh Dng (Ngân hàng D tr San Francisco); "Mng li sn xut và c im thng mi và u t thay i: Kinh t ang lên ca Trung Quc và n và nh hng lên Châu Á và Singapore," Hi tho ca i hc Quc gia Singapore SCAPE­IPS­Ngân hàng Th gii; "Ngm li C s h tng cho Phát trin," Hi tho thng niên ca Ngân hàng Th gii v Kinh t Phát trin (Tokyo, Tháng 5, 2006); và Hi tho "Voi và Rng" (Thng Hi, tháng 7, 2006). Chúng tôi bit n tt c các i biu v́ nhng ư kin quư báu ca h. Nhng thiu sót c̣n li trong cun sách này không phi là do nhng ngi nêu trên. Tài liu c s Bai, Chong-En. "H thng Tài chính trong nc và Ḍng vn: Trung Quc." Cooper, Richard N. "Lao ng Trung Quc và n hi nhp vi Nn kinh t th gii nh th nào?" Crassous,Renaud,Jean-CharlesHourcade,OlivierSassi,VincentGitz,Sandrine Mathy, và Meriem Hamdi-Cherif. "IMACLIM-R: Mô h́nh cho các vn phát trin bn vng" Fan, Joseph P. H., Randall Morck, Lixin Colin Xu, và Bernard Yeung. "Liu `Qun lư iu hành tt' có em li nhiu ngun vn nc ngoài? Gii thích ngun FDI c bit ln vào Trung Quc." Fujita, Masahisa, và Nobuaki Hamaguchi. "Thi i ca Trung Quc cng mt:Quan im ca Nht bn v Mng li sn xut ông Á." Kuijs, Louis. "Trung Quc trong tng lai: Là nc tit kim hay nc i vay?" Lane, Philip. "Bng cân i tài sn quc t ca Trung Quc và n ." Li, David D. "u t ln ni a không có môi gii và Kh nng ca chính ph: Th thách i vi Ci t ngành tài chính Trung Quc." Mengistae, Taye, Lixin Colin Xu, và Bernard Yeung. "Trung Quc và n : Cái nh́n kinh t vi mô i vi Hot ng kinh t v mô so sánh." Mishra, Deepak. "Tài chính cho Tng trng nhanh ca n và nh hng ca nó i vi kinh t toàn cu." Mitra, Devashish, và Beyza Ural. "Ngành sn xut ca n : Chm chp trong nn kinh t phát trin nhanh chóng." Nee, Victor, và Sonja Opper. "Ch ngha t bn chính tr hóa ca Trung Quc." Nikomborirak, Deunden. "Nghiên cu so sánh v vai tṛ ca ngành dch v trong phát trin kinh t ca Trung Quc và n ." Noble, Gregory W. "Ngành công nghip ô tô ni lên Trung Quc và n n và nh hng lên các nc ang phát trin khác." Patnaik, Ila, và Ajay Shah. "Tác ng gia Ḍng vn vào và H thng tài chính ni a n ." Streifel, Shane. "nh hng ca Trung Quc và n lên th trng hàng hóa toàn cu: Tp trung vào St, Khoáng sn và du." xiii xiv V i u Vi Ngi KhNg L Srinivasan, T. N. "Trung Quc, n , và nn kinh t th gii." Whiting, Susan H. "Tng trng, Qun lư iu hành, và Th ch: Th ch ni a ca ng-Nhà nc Trung Quc." Wilkinson, Steven I. "Chính tr ca Chi tiêu c s h tng n ." Zhao, Min. "T do hóa ngoi quc và s phát trin ca h thng hi oái Trung Quc: Phng pháp tip cn theo kinh nghim thc tin." T vit tt AGE im băo ḥa chung ALT Kch bn khác BAU Kch bn b́nh thng BAU-H Kch bn b́nh thng vi bin s tng trng cao BERI Thông tin Ri ro Môi trng Kinh doanh CGE im băo ḥa có th tính c CO2 carbon dioxide CPC ng Cng sn Trung Quc EFTA Hip hi Thng mi T do Châu Âu EU25 25 nc thành viên Liên minh Châu Âu FDI u t trc tip nc ngoài FYP K hoch nm nm GDP Tng sn phm quc ni GE Công ty General Electric GIC ng cong tng trng GTAP D án Phân tích thng mi Toàn cu GtC T tn carbon HIC Nc thu nhp cao HS H thng hài ḥa ICRG Hng dn Ri ro các nc khác nhau trên th gii IEA C quan Nng lng Quc t IIT Vin Công ngh n IMF Qu Tin t Quc t IT Công ngh thông tin LCD Màn h́nh tinh th lng LIC Nc thu nhp thp mbd Triu thùng mt ngày MFA Hip nh bông vi si MIC Nc thu nhp trung b́nh MNC Tp oàn a quc gia Mtoe Quy i ra mt triu tn du NA Tài khon quc gia xV xvi V iu Vi Ngi KhNg L NBS C quan Thng kê Quc gia OPEC T chc các nc xut khu du la PC Máy tính cá nhân PPP ng giá sc mua R&D Nghiên cu và phát trin SITC Phân loi thng mi quc t tiêu chun TFP Tng sn lng có tính n mi yu t TVE Doanh nghip th trn và làng USEIA C quan thông tin nng lng M WHO T chc Y t Th gii WTO T chc Thng mi Th gii Tt c ng ô la là ô la M nu không có ch dn khác. C H N G 1 M u V iu vi Ngi khng l L. Alan Winters và Shahid Yusuf Trung Quc và n có ít nht hai c im ging nhau: dân s ông và kinh t phát trin nhanh trong mi nm qua. Trung Quc chim gn 5% và n 2% tng sn phm quc ni (GDP) toàn cu theo t giá hi oái hin hành. Quá tŕnh tng trng kinh t ca Trung Quc k t nm 1978 là s kin "gây ngc nhiên" nht i vi nn kinh t th gii, và nu so sánh mc tng trng ca hai nc này trong thi gian gn ây vi na th k qua, chúng ta thy rng Trung Quc và n - nhng Ngi khng l - là nhng nn kinh t ln nht th gii. Ngun nhân lc di dào vi k nng ngày càng cao chính là tim nng sn xut ln lao nu Trung Quc tip tc hoc n bt u u t ln vào công ngh và tip nhn công ngh mi. Các nc thu nhp thp t hi liu c̣n có ch nào cho h nhng bc thang di cùng trong nc thang công nghip hóa không, khi mà các nc có thu nhp cao và trung b́nh ang lo ngi nhng th mnh ca ḿnh trong nhng ngành có tính k thut phc tp ang dn mt i. Tt c các nc u tha nhn châu Á ang tng trng mnh to ra nhu cu ln v hàng hóa s cp và c các sn phm và dch v c bit, các sn phm u vào và máy móc công nghip. ng thi, các nc cng ang ch i xem th trng nào s tng trng và tng trng bao nhiêu. Hn na, s phát trin ca nhng nn kinh t khng l này s nh hng không ch th trng hàng hóa mà c ḍng chy tit kim, u t, và thm chí ca con ngi trên th gii, và s to ra nhu cu ln i vi môi trng th gii, t bit là bin và hàng không. Cun sách này không th tr li ht nhng câu hi trên, nhng nó bao gm sáu chng v nhng khía cnh phát trin quan trng ca nhng Ngi 1 2 V i u Vi Ngi KhNg L khng l và iu này s h tr vic nghiên cu nhng khía cnh ó. Mc ích chính ca cun sách nhm phân tích mt s nh hng mà s phát trin ca nhng Ngi khng l có th gây ra cho nn kinh t th gii và các nc khác, da trên nhng nghiên cu ngày càng tng và tài liu mi liên quan n Trung Quc và n : ng thi bàn v cách thc làm th nào "khiêu v" cùng ngi khng l mà không b h dm lên chân ḿnh.1 Ba chng trong cun sách tp trung vào quan h ca nhng Ngi khng l vi các nc khác (thông qua kh nng công nghip, thng mi quc t và h thng tài chính quc t ngày càng phát trin), hai chng ánh giá nhng khó khn nh hng ti s phát trin ca ngi Khng l, và mt chng phân tích nhng khó khn trong nc và t góc toàn cu (v nng lng và khí thi) Lư do ng sau nhng phân tích này rt n gin. Trung Quc và n chim ti 37,5% tng dân s th gii và 6,4% tng giá tr sn phm và thu nhp th gii vi mc giá hin hành;2 vi thu nhp b́nh quân u ngi và mc tiêu th ngang vi các nc phát trin hin nay - mt tiêu chun mà c hai Ngi khng l u hng ti - th́ nhng nh hng lên tr trng và môi trng th gii là không th tránh khi. Chúng tôi t hi liu mc tng trng kinh t liên tc s tip tc ti nm 2020 hay không và s phát trin nh vy có nh hng ǵ lên các nc khác. Câu hi sau c phân tích ch yu da trên nh hng ca nhng Ngi khng l lên th trng, h thng và môi trng toàn cu ch không da trên mi quan h song phng ca các nc ngày . nh hng ti các nc riêng l ch yu liên quan n bn cht trong quan h ca nhng nc này trong các h thng nói trên.3 Tt nhiên, nhng Ngi khng l không phát trin n c - trên thc t h mi ch óng góp mt phn nh trong s tng trng ca th gii - v́ vy "nh hng t tng trng ca nhng Ngi khng l" mun nói ti iu ǵ? Trong hai chng phân tích câu hi này, chúng tôi d oán mt con ng phát trin n nm 2020 nh hng ti tt c mi ngi (ví d nh nh hng ti giá c và khí thi carbon trên toàn th gii) và sau ó xem xét nh hng ca s tng trng "cao hn mt chút" ca nhng Ngi khng l. Mt chng s dng mô h́nh im cân bng chung tiêu chun có th tính c chuyn nhng gi nh v tích t yu t tng lai và phát trin công ngh thành mt 1. Mt trong nhng câu hi mà các nhà kinh t ca Ngân hàng th gii hay gp là s phát trin ca Trung Quc và n nh hng th nào n t nc ca tôi? 2. Thng kê trong cun sách này ly t cun Ch s phát trin th gii ca Ngân hàng Th gii tr khi có ch dn khác. 3. Chúng tôi ch xem xét các khía cnh nh hng hu h́nh, bao gm c dch v, nhng tt nhiên Trung Quc và n có nh hng lên c tiêu chun, s thích, mô h́nh kinh doanh và v..v. M u 3 bc tranh v th gii nm 2020. ng thi, mô h́nh gi nh t l tng trng ca nhng Ngi khng l tng thêm 2% mi nm và tính mc khác bit trong ḍng chy hàng hóa và dch v gia các nn kinh t, c cu sn xut, và li ích kinh t. Mt chng khác s dng mô h́nh khác, có kt hp bin nng lng và bin ni sinh là nhng tin b v công ngh, d báo kch bn nng lng/khí thi cho ti nm 2050. Sau ó là mô h́nh ánh giá nh hng nu mi nm nhng ngi Khng l tng trng thêm 2 im phn trm. Trong tng lai dài và tính trung b́nh, các nn kinh t có th t iu chnh tng i tt, nên chúng tôi cho rng mc c s chính xác cho bài toán này có th không nh hng nhiu ti tác ng ca s tng trng liên tc. Tuy nhiên có th có nhng ngng kinh t và sinh thái quan trng, iu ó có ngha là tng trng 2 im phn trm ca nhng Ngi khng l có th nh hng khác i, tùy thuc t́nh h́nh tng trng ca th gii khi ó là 2% hay 4% mi nm. Ví d, ngun cung cp du có th là mt tr ngi, song tng trng kinh t cao có th làm tng ng lc sáng to và vi nhng sáng ch mi, ngun cung cp du m không c̣n là tr ngi na. Nhng tt nhiên không ai bit liu nhng ngng ó có tn ti không và nu có th́ âu, và v́ vy chúng tôi gi nh mt c s hp lư vi mc tng trng chp nhn c và phân tích nh tính phù hp. Chng tip theo v nh hng t s tng trng ca nhng Ngi khng l có cách tip cn mang ít tính nh lng hn. Chng này mô t nhng phát trin hin ti và tng lai gn v nng lc ca ngành công nghip, qua ó xác nh nhng ngành ngh có kh nng mnh và dn ti li th cnh tranh trong tng lai. Chng này nhn mnh hành vi ca các công ty và các ngành c th trong vic thúc y thay i nhanh v kh nng sn xut và dch v Trung Quc và n , và v́ vy h tr cho phân tích chính thng và da trên mô h́nh v li th so sánh nói trên. Mt chng khác nh tính hóa s tham gia ca nhng Ngi khng l vào h thng tài chính quc t và ánh giá nh hng ca các yu t khác - ch yu là ci cách chính sách ni a - ti vai tṛ ca Ngi khng l trong tài chính quc t trong tng lai. Tuy nhiên, v́ không a d oán v nhng ci t này, chúng tôi tránh a ra d báo nh lng chi tit v ḍng tài chính và chng khoán trong tng lai. Hai chng c̣n li không tp trung vào nh lng hóa tng lai, mà phân tích nhng tác nhân quan trng nh hng ti s tng trng ca nhng Ngi khng l. Mt chng xem xét nhng chng c v gim nghèo, thúc y b́nh ng, và tng trng kinh t ca nhng Ngi khng l. Phân tích trong chng này cho rng bt b́nh ng ngày càng tng có th gây cn tr cho quá 4 V i u Vi Ngi KhNg L tŕnh tng trng c bit Trung Quc - và chính ph cn phi gii quyt chúng.4 Cách thc gii quyt (ví d nh bng vic tng thu nhp nông nghip hay khuyn khích di c khi nông thôn) có th nh hng lên thng mi và v́ vy lên toàn th gii. Chng cui cùng xem xét nhng bng chng trong quá kh v qun tr nhà nc và môi trng u t và kt lun rng mc dù vn qun lư iu hành có th không làm chm li quá tŕnh phát trin ca nhng Ngi khng l, song nó to ra nhng im yu. C hai chng này u phân tích mc tng trng nhanh ng thi ch ra nhng trng hp mà tng trng có th b chm li. T nhng ư kin tho lun trên, rơ ràng không có chng nào trong cun sách này a ra nhng tiên oán vô iu kin v nhng Ngi khng l hay nn kinh t th gii, mà mi chng li phân tích mt khía cnh ca tng trng, trên c phng din nh lng và nh tính, nhng nhân t cn tính n khi d oán v tng trng tip tc hay nh hng ca nó. Tng t nh vy, dù tt c các chng u ánh giá các vn chung song không áp dng mt khuôn kh phân tích hay mt b d liu duy nht. Phân tích ̣i hi phi n gin hóa, và cách thc n gin hóa mi ch li khác nhau. V́ th mi ch s dng nhng d liu và ngun d liu khác nhau. V́ không th có mt ngun thng kê chung duy nht v nhng Ngi khng l, chúng tôi s dng d liu phù hp cho tng ch và có th không có s thng nht v s liu. Tr trng hp nng lng và khí thi, khong thi gian nghiên cu trong i vi các vn khác t 2005 và 2020, dài xác nh nhng xu hng dài hn và cung cp thông tin cho các nhà lp chính sách trong vài nm ti, song cng ngn tính n nhng yu t bt ng không tiên oán c trong công ngh và chính tr. Chúng tôi coi c Trung Quc và n là nhng Ngi khng l v́ nhng nghiên cu u tp trung vào vic môi trng kinh t th gii mà các nc khác phi i mt s phát trin nh th nào. T quan im này, h thng phân tích áp dng vi c Trung Quc và n là ging nhau. Tuy nhiên, chúng tôi không áp t rng hai nc này ging nhau hay có trin vng phát trin ging nhau. Trên thc t, nh s tŕnh bày di ây, quy mô ca hai nc cng khác nhau trong 15 nm mà chúng tôi nghiên cu. Trong mt s trng hp, phân tích s tp trung vào nhng nh hng khác nhau ca quá tŕnh tng trng 4. Thc t là bt b́nh ng thu nhp có tng lên Anh và M trong quá tŕnh công nghip hóa, nhng không b coi là cn tr phát trin. Tuy nhiên, có nhng chng c nh cho thy tng trng Trung Quc thp hn (ví d xem Lindert [2000]). Bên cnh ó, công ngh và xă hi thi ó cng khác, và t l tng trng cao lúc ó cng thp hn, k c nhng nn kinh t thành công nht. M u 5 n hay Trung Quc i vi tng sn phm toàn cu, hay nhng thách thc khác nhau mà hai nc này gp phi trong tng trng, song a phn v́ nhiu mc ích khác, phân tích s coi hai nc này là nhng Ngi khng l. Phn c̣n li trong Chng M u này ánh giá rng nhng Ngi khng l có tm quan trng i vi toàn b th gii v́ h ang tng trng và ă hoc ang hi nhp vi nn kinh t th gii. Phn này mô t ngn gn nhng lc lng to ra tng trng và so sánh tng trng vi nhng quá tŕnh tng trng mnh khác xy ra trc ó trong nn kinh t th gii và vi tng trng ca các nc khác; tc là t nhng Ngi khng l này vào bi cnh chung. Sau ó tóm tt các chng tip theo, v kh nng công nghip và thng mi quc t, (tc là tng trng ca nhng Ngi khng l s lan ta ra th gii nh th nào thông qua th trng hàng hóa và dch v); thông qua tng tác vi th trng tài chính quc t, th trng nng lng, và khí thi; và nhng khó khn do môi trng, bt b́nh ng, và thách thc v qun lư iu hành. Cui cùng, chúng tôi tóm tt nhng th thách t ra t s phát trin ca nhng Ngi khng l i vi chính ph các nc khác, theo nhng iu kin t nc và t́nh h́nh kinh t riêng. ă có nhiu nghiên cu v quá tŕnh phát trin kinh t c bit ca Trung Quc cng nh quá tŕnh ct cánh gn ây ca n , mà v́ iu kin có hn nên không th tho lun ht ây. Trong mt s trng hp, nh́n li quá kh là cn thit hng ti tng lai, nhng tr mt s trng hp nh vy và khi phi tính toán tng trng t mt thi im lch s, chúng tôi phi b qua quá tŕnh lch s phát trin thú v ó.5 V́ vy, trong chng này, chúng tôi tp trung nghiên cu xem nhng Ngi khng l hin ang v trí nào và s i n âu. Tng trng Kinh t Chúng tôi quan tâm n nhng Ngi khng l v́ h ln và ang phát trin (và s c̣n tip tc phát trin), và v́ s tng trng ca h có nh hng lên các nc khác qua nhng giao dch quc t. Phn này s xem xét n lư do u tiên: nhng Ngi khng l thc s ln và nng ng n âu, tng trng ca h so vi tng trng nhng nc khác nh th nào, và yu t ǵ quyt nh s tng trng ca h. 5. Trong nhiu tài liu lch s kinh t, có th xem Naughton (1995), Srinivasan (2003b), Panagariya (2004), Rodrik và Subramanian (2005), Frankel (2005), Friedman và Gilley (2005), Wu (2005), và Branstetter và Lardy (2006). 6 V i u Vi Ngi KhNg L Bng 1.1Tng sn phm quc ni ca sáu nn kinh t ln Phn trm T l trong GDP toàn cu ($ và t giá T l phát trin thc trung óng góp trung b́nh hi oái 2004) b́nh hàng nm cho tng trng toàn cu Nn kinh t 2004 2020 1995­2004 2005­20 1995­2004 2005­20 Trung Quc 4,7 7,9 9,1 6,6 12,8 15,8 n 1,7 2,4 6,1 5,5 3,2 4,1 Hoa K 28,4 28,5 3,3 3,2 33,1 28,6 Nht bn 11,2 8,8 1,2 1,6 5,3 4,6 c 6,6 5,4 1,5 1,9a 3,0 3,3 Brazil 1,5 1,5 2,4 3,6 1,5 1,7 Toàn cu 100,0 100,0 3,0 3,2 100,0 100,0 Ngun: Ngân hàng Th gii 2005b, Ch s phát trin th gii. Ghi chú: T l tng trng trung b́nh c tính toán trên t l tng trng thc hàng nm (ô la M nm 2000) cho khong thi gian ó. Tính toán cho giai on 2005-20 da trên GDP 2004 và t l tng trng d oán. a. Ngân hàng Th gii d oán mc tng trng hàng nm 2,3% cho 25 nc Liên minh Châu Âu và Hip hi Thng mi T do Châu Âu, và s liu ca c c ly t ó. Ngi khng l trong bc tranh chung u tiên, chúng tôi so sánh nhng Ngi khng l vi các nn kinh t ln khác hin nay và nm 2020. so sánh t l nghèo ói và t́nh h́nh kinh t gia các nc khác nhau, s dng so sánh ngang giá sc mua (PPP) là hp lư hn c, nhng ánh giá nh hng ca mt nn kinh t lên nn kinh t khác, t giá hi oái thc li a ra c s tt hn. Nhng nh hng quc t nh vy phi c xem xét qua ḍng chy hàng hóa, dch v, hay tài sn quc t, v́ nhng yu t này có th mua bán c, và giá c ca chúng các nc khác nhau không khác bit lm, v́ vy dùng PPP không phù hp. D liu GDP Bng 1.1 cho thy có l GDP Trung Quc là khong mt phn sáu ca M theo giá tr ng ô la hin nay, và n th́ bng mt phn mi sáu. V nh hng, mt phn mt cú sc t c hay Nht bn s nng kư hn mt cú sc t Trung Quc, ch cha nói n n . V tng trng u ra và thu nhp, Trung Quc và n ă có tc tt k t nm 1995, c bit khi so sánh vi nhng nn kinh t ln khác (xem ct 3 Bng 1.1). Trung Quc chim 13 % tng u ra tng trng ca th gii M u 7 trong khong thi gian t 1995-2004; và n chim 3%, so vi Hoa K là 33%, quá tŕnh tng trng chm ca M c bù li bi t trng tng nhanh t nm 1995. Nh́n v tng lai, Bng này d oán tng trng GDP nm 2020 da trên d oán ca Ngân hàng Th gii v kinh t th gii a ra u nm 2006.6 Nhng tính toán này không da trên d oán vô c mà nhng gi nh có lư, t ó có th tính toán v quy mô tng trng tng i ca nhng Ngi khng l. T l tng trng tng ng cho u vào và nng sut c a ra trong bng 3.4 (chng 3). Theo tính toán th́ Trung Quc tng trng mc 6,6 %/ nm trong thi gian t 2005-2020 (vi mc tng sn phm u ra trung b́nh là 162%), và n tng mc 5,5 % mi nm (124 %) - con s khiêm tn so vi thp k qua song vn rt n tng. Tính toán này gi nh tng trng mnh nhng ni khác (trung b́nh th gii là 3,2% mi nm), v́ vy nó phn ánh quan im tng i thn trng v mc tng t l trong nn kinh t th gii ca nhng Ngi khng l - t 4,7% lên 7,9% ca Trung Quc và t 1,7% lên 2,4% ca n . V nhng con s này, nhng Ngi khng l chim phn ln tng trng thc ca th gii trong khong thi gian t 2005-20 so vi 1995-2004, nhng không quá ln.7 Tuy nhiên, iu quan trng là nhng tính toán v t l tng trng thc da trên t giá hi oái nm 2004. Khi nhng Ngi khng l tr nên giàu có hn, giá c nhng dch v phi thng mi ca h và t giá hi oái băo ḥa s cao lên. V́ vy, n nm 2020, t trng ca nhng Ngi khng l trong giá c ca nm 2020 s cao hn mc tính trong ct 2 Bng 1.1, có th là rt nhiu.8 Tuy nhiên, trong khong thi gian mà chúng ta nghiên cu ây, nhng Ngi khng l s cha th thng tr nn kinh t th gii. Ví d nh mt s thay i nh Bc M hay Tây Âu vn s to ra nh hng ln hn v mt s lng. Cng cn ghi chú rng t l tng trng ca nhng nn kinh t ang lên 6. Có th nhng d oán này s c sa i trong Báo cáo Trin vng Kinh t Toàn cu 2007. Nh ă nói trên, phân tích nh hng t tng trng ca nhng Ngi khng l ch yu ph thuc vào c s ban u. Tính toán t l tng trng thp hn so vi thc t gn ây là da trên ư kin ca các chuyên gia vào u nm 2006, da trên quan im v tích t trong tng lai, tng trng lc lng lao ng, tin trin công ngh và ci cách chính sách. 7. Nu tng trng ca Trung Quc và n tng lên mc tng ng là 8,6% và 7.3%, nh gi nh trong kch bn khác Chng 3 và gn hn vi k hoch và d oán ca các nc này, và nu tng trng ca th gii gim xung c̣n 3%, th́ phn ca Trung Quc và n trong tng GDP nm 2020 s tng lên n mc tng ng là 10,9% và 3,2%, và óng góp ca h cho tng trng s là 20,1% và 5,5%. 8. Nu chúng ta áp dng phng pháp này (tc là áp dng mc tng trng giá ng nh so vi phn ban u) cho Nht trong giai on 1965-95, t l ca Nht trong GDP th gii s tng t 4,3% lên 6,6%. Vi mc giá hin nay, mc tng này s lên n 17,6%. 8 V i u Vi Ngi KhNg L Bng 1.2 So sánh công nghip hóa GDP theo PPP Trung Trung Quc, Anh Anh Hoa K Hoa K Quc,WDI, Maddison 1700- 1820- 1820- 1870- Các yu t so sánh 1978-2004 1978-2003 1820 70 70 1913 T trng ban u (%) 2,9 4,9 2,9 5,2 1,8 8,8 Tng trng hàng nm (%) 13,3 7,5 1,0 2,1 4,2 3,9 Tng trng hàng nm ca 6,8 3,1 0,5 0,9 0,9 2,1 th gii (%) Chênh lch tng trng 6,6 4,4 0,5 1,2 3,3 1,8 S nm 26 25 120 50 50 43 Ngun: Ngân hàng Th gii 2005b, Ch s Phát trin Th gii; Maddison 2003. thng không n nh bng các nc công nghip phát trin. Khi nn kinh t ang lên có quy mô ln lên trong nn kinh t th gii, s không n nh này s nh hng nhiu hn lên các nn kinh t khác, và tr khi nó có liên quan tiêu cc n các cú sc tng trng khác th́ tính không n nh nh́n chung này s tng nh. Mt cái nh́n khác v tng trng ca nhng Ngi khng l n t s liu trong quá kh. Nh́n t khi Trung Quc bt u ct cánh nm 1979, chúng ta có th so sánh tin trin ca nó vi các nn kinh t công nghip khác (tng trng ca n th́ quá gn ây có th so sánh theo cách này). Bng 1.2 xem xét ví d ca Vng Quc Anh và Hoa K trong th k 18 và 19, theo thng kê ca Maddison (2003). Rt tic là mc dù nhng s liu thng kê này có PPP và ch có mt s thi im c th, chúng cng cho thy rng c hai nc này u không to ra cú sc lên nn kinh t toàn cu ln nh Trung Quc. Nh ct 1, bt u vi mc 2,9% tng thu nhp toàn cu, trong ṿng 26 nm, Trung Quc ă có mc tng trng 6,6%/ nm, cao hn mc tng trng ca th gii. Theo ct 2, nc này có t trng ban u là 4,9% và mc chênh lch tng trng là 4,4%. T l tng trng trong quá kh thp hn rt nhiu, và gn vi Trung Quc nht có l là Hoa K trong khong thi gian t 1820 - 70, trong khong ó mc chênh lch là 3,3% trong ṿng 50 nm (vi t trng ban u thp hn).9 Nu tính mc tuyt i, cuc Cách mng Công nghip 9. V́ không th chn nm cao im và thp im mt cách chính xác, chúng tôi chc có th ă nói cng iu v s khác bit gia Trung Quc và các nc khác, nhng cha chc kt lun nh lng ca chúng tôi ă sai: : (1 + 0.065)26 cao hn (1 + 0.033)50. M u 9 úng là mt cuc cách mng v́ ln u tiên trong lch s, mc thu nhp b́nh quân u ngi có th tng gp ôi ch trong mt vài th h. Trong thi hoàng kim ca Hoa K, thu nhp tng cao hn hai ln ch trong mt th h, và vi mc tng trng ca nhng Ngi khng l và vi tui th nh th này, có th mc thu nhp s tng hàng trm ln ch trong mt th h. H́nh 1.1 So sánhTrung Qu c và nh ng tng tr ng tr c ó a. T l tng tr ng so v i toàn c u 3,5 3,0 1= 2,5 s 2,0 c 1,5 Nm 1,0 0,5 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 S nm k t th i i m g c Trung Qu c Nh t B n ài Loan (Trung Qu c) c Hàn Qu c b. S bi n i c a t l GDP th gi i 0,16 0,14 0,12 0,10 GDP 0,08 l T 0,06 0,04 0,02 0 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 S nm k t th i i m g c Trung Qu c Nh t B n ài Loan (Trung Qu c) c Hàn Qu c Ngu n: Maddison 2003 10 V i u Vi Ngi KhNg L H́nh 1.1 a ra phân tích tng t cho mt s trng hp gn ây, s dng d liu ca Maddison. (D liu ca ông cho Trung Quc b cho là quá thn trng so vi tng trng - xem Holz [2006].) Ly nm 1950 (thi im u tiên có d liu hàng nm) là thi im ban u ca s tng trng mnh Liên bang c, Nht Bn và ài Loan (Trung Quc), nm 1962 cho Hàn Quc và 1979 cho Trung Quc, chúng tôi tính (H́nh 1.1a) tng trng u ra so vi tng sn phm th gii (vn vi mc PPP không i), ly nm u tiên là s 1 và (H́nh 1.1b) s tng trng ca tng sn phm ca nn kinh t ó trong th gii. Nht Bn, Hàn Quc, và ài Loan (Trung Quc) u có mc tng trng ni a cao hn tng trng ca Trung Quc trong 25 nm "u tiên", và c có mc tng trng thp hn trong 12 nm u tiên, vi c, nm 1950 có th là thi im bt u quá mun. Sau khi quân b́nh vi tng trng th gii (tc là xem xét tng trng ca các nn kinh t ích so sánh vi tng trng th gii trong khong thi gian tng trng ca các nn kinh t này [H́nh 1.1a]), tt c các nn kinh t, tr c cho thy có xu hng ging nhau, ít nht là trong ṿng 20 nm. Xét v giá tr tuyt i, nn kinh t ca Hàn Quc, ài Loan (Trung Quc) rt nh khi bt u tng trng, và k c Nht bn cng ch vi t trng ban u là 3% tng GDP th gii, nh hn Trung Quc. V́ vy, xét v mc tng t l trong tng sn lng th gii, th́ tng trng ca Trung Quc cao hn rt nhiu so vi nhng tng trng khác trong lch s. Nu chúng ta có d liu giá thc ch không phi PPP, t trng ban u ca Trung Quc chc chn s nh hn và t trng ca Nht cng s nh hn, v́ vy so sánh s ít cc oan hn. Tuy nhiên cng nên nh rng d liu ca Maddison (2003) v Trung Quc có th thn trng, và bùng n tng trng ca Nht yu i sau 20 nm. Mc dù tng trng ca Nht Bn phc hi vào nhng nm 80, k t ó Nht Bn cha bao gi khôi phc c t l cao hn 9% ca GDP toàn cu tính theo PPP, trong khi ó Trung Quc ă chim 14%. Nhng s liu này chng t công nghip hóa ca Trung Quc là quá tŕnh c bit duy nht và nh công nghip hóa ă to s phát trin ngày nay. Trong tng lai, s có th là mt cú sc ln cho các nn kinh t khác. Hn th, iu quan trng là Trung Quc và n ang phát trin trong mt th gii mà ngun lc ngày càng khan him. Có th nhng tin b công ngh s tng nng sut trên u ngi, nhng không th ph nhn rng ngun lc toàn cu - nh t, bin và không khí - ang chu sc ép nng n. Mt con tính tng t cho xut khu, câu chuyn có th hi khác. Bên cnh câu chuyn tng trng xut khu thn ḱ ca Hàn Quc (cao hn mc trung M u 11 b́nh th gii 50 ln trong ṿng 43 nm), tng trng xut khu ca Trung Quc so vi tng trng xut khu th gii cng gn ging nh ca các nc khác trong ṿng 25 nm, sau ó vn lên v trí th nht. Xét v tc tng v t trng trong tng s hàng xut khu th gii, c có tc tng nhanh hn (t 3,2% lên 10,5% trong ṿng 25 nm, so vi Trung Quc tng t 1,3% lên 7,2% và Nht Bn t 1.3 % lên 7.3 %). Trong tng lai, t trng này ca Trung Quc s c̣n tng lên trong khi t trng ca c và Nht Bn gim và c hai nn kinh t này là hai nn kinh t ang phc hi ch không phi ang m rng phát trin. V́ vy, xét v xut khu, chc chn Trung Quc là cú sc ln nht chúng ta ă tng chng kin, và tng trng ca Trung Quc và n s c̣n tip tc. Nói tóm li, dù Trung Quc cha phi là mt lc lng quyt nh trong nn kinh t th gii, cú sc mà nó to ra cha tng có tin l. Rơ ràng, mi quan tâm n nhng Ngi khng l cng là hp lư. Nguyên nhân tng trng Bây gi chúng ta phân tích ngn v ng lc to nên t l tng trng nh d oán trên ca nhng Ngi khng l. Nguyên nhân tng trng bao gm tng trng ngun nhân lc, tích t vn và nhân lc ng thi có th b hn ch bi suy gim ngun tài nguyên thiên nhiên, mc i mi công ngh và phân b ngun lc cho các hot ng. óng góp ca nhng yu t này trong tng trng ca Trung Quc và n b nh hng bi c cu khuyn khích trong môi trng ni a (ví d nh hot ng ca th trng nguyên liu u vào nhân t và sn phm, kh nng tip cn nhng th trng này, c s h tng kinh t và xă hi, và mt lot các chính sách) và bi bn cht và mc hi nhp ca nó vào nn kinh t th gii. Chúng tôi không phân tích chi tit môi trng ni a ca nhng Ngi khng l hay s tích t nguyên liu u vào mà s dng nhng d oán t nhng ngun tin khác v quy mô phát trin ca nhng Ngi khng l. Tuy nhiên, chúng ta cn hiu ni dung nhng d oán ó hiu c bn cht tng trng là ǵ. c hai quc gia trên, tng trng dân s ă gim và s tip tc gim. Dân s Trung Quc ch tng 0,6%/ nm trong khong 2000-2005 và t mc 1,32 t10; d kin s t mc cao nht vào nm 2032 và sau ó s gim.11 Dân s n tng 1,4%/ nm trong khong 2000-05, t 1,10 t và t l tng dân s s gim xung c̣n 0,7%/ nm trong khong t 2030 - 2040 (lúc ó dân s s 10. Mt t bng 1.000 triu. 11. so sánh, chúng tôi s dng d oán dân s ca Liên Hip Quc, không dung d oán trong nc. 12 V i u ViNgi KhNg L nhiu hn Trung Quc). Xu hng này cho thy t l sinh gim, vi dân s t 15-65 tui ca Trung Quc chim 71% vào nm 2005, gim c̣n 69% nm 2020 và 62% nm 2040. T l tng ng ca n là 63% nm 2005, và 67% nm 2020. S st gim lc lng lao ng ca Trung Quc s c bù li mt phn v́ t l công n vic làm cao hn, nhng dân s tr ca n s chính là lí do giúp nc này thu hp khong cách thu nhp t nm th 26 n 50 ca th k này. Dân s ô th Trung Quc tng t 21% nm 1981 lên 43% nm 2005 (Cooper 2006), vi t l gim tuyt i dân s nông thôn. Tuy nhiên, phn ln công vic nông thôn là phi nông nghip. Mc dù vy, lao ng nông nghip vn chim khong 45% tng s vic làm và công nghip chim 22%. V́ vy dù chuyn i c cu kinh t Trung Quc góp phn quan trng trong tng trng va qua, tim nng cho tng trng trong tng lai c̣n ln. iu này c bit úng v́ nông nghip chim mt phn rt nh trong GDP (13%) so vi trong tng s công n vic làm. n , quá tŕnh ô th hóa din ra chm hn , tng t 23% lên 28% trong khong 1998 - 2001 và s lng dân s nông thôn tng hn 200 triu. Nm 2000, nông nghip to ra 59% công n vic làm và công nghip ch chim 16%. Bên cnh ó, có rt nhiu lnh vc (và nhu cu) cn tái phân b li n . V́ quy mô và tm quan trng trong xóa ói gim nghèo (xem di), nông nghip vn là mt ngành quan trng c 2 nc mc dù ngành này không to ra ng lc phát trin. Trung Quc, nng sut nông nghip khá cao và t nông nghip b mt i do quá tŕnh ô th hóa và m ng, v́ vy tng trng tng lai s ch yu ph thuc vào nhng loi ging mi và tng cng tip cn th trng. n , nhu cu tng trng cao hn và phm vi tng trng cng tng lên. Nng sut ca n nh́n chung c̣n thp, k c so vi các nc ang phát trin, và nông nghip b hn ch bi c s h tng kém và qun lư quá cht (FAO 2006). Tng trng nông nghip nhng nm gn ây qu áng kinh ngc, và t c mc tng trng theo d kin ca chúng tôi trong tng lai (ch cha nói n k hoch chính thc ca n ) th́ cn phi tng trng ít nht vi mc nh thi gian qua. C Trung Quc và n u t c nhng tin b ln trong giáo dc c bn trong hai thp k qua. Nm 2000, t l bit ch ngi ln Trung Quc là 84% và n là 57%, và thanh niên (t 15-24 tui) tng ng là 98% và 73%. Bên cnh ó, c hai nc u ang ci thin nhanh chóng ngun nhân lc vi t l nhp hc trung hc tng ng là 50% và 39% nm 1998 (UNDP 2002, trang 183-84). Vào nm 2005, n có 2,5 triu sinh viên tt nghip M u 13 mi nm, 10% trong s ó là các ngành k thut (Cooper 2006); Trung Quc có 3,4 triu sinh viên tt nghip, vi 151.000 tt nghip sau i hc (Tóm tt Thng kê Trung Quc 2005, trang 175-76). Tính ti nm 2004, khong 1/5 s dân Trung Quc trong tui làm vic có bng i hc (Cooper 2006), mc dù dân s trong tui này ang gim dn. Tng trng áng ngc nhiên v s lng sinh viên tt nghip i hc Trung Quc và n dn ti d báo rng t trng ca nhng Ngi khng l trong các ngành k thut cao trên th gii s tng lên và nâng cao li th so sánh ca h trong tng lai. Tuy nhiên, Vin McKinsey Global Institute (2005) cho rng ch 10% s sinh viên tt nghip ca Trung Quc và n hin t tiêu chun tuyn dng ca các công ty ln ca M; và, chc chn iu này s thay i trong tng lai, song hin ti cha th ánh giá rng nhng ngi Khng l có lc lng lao ng cht lng cao.12 V u t xây dng c bn, t l u t c bn b́nh quân trên tng GDP là 42% i vi Trung Quc và 24 % vi n , trong khong nm 1990 n 2003. T l cao hn Trung Quc phn ánh Trung Quc u t nhiu vào nhng c cu ̣i hi ngun vn ln và vào c s h tng (bao gm c nhà ca) và nh ó ă to ra mc tng trng nhanh (Srinivasan 2006). Các d án xây dng c bn ch yu s dng ngun tài chính t tit kim ni a, và t l tit kim trong nc cao là mt trong nhng lư do dn ti tng trng cao Trung Quc. Mt khác, tng sn lng có tính n mi yu t (TFP), ă tng lên áng k, dù không quá ln mc 2,5% vi c Trung Quc và n k t nm 1995, và nhng chnh sa s liu GDP s làm tng s liu c tính ca Trung Quc. Phn ln tng trng TFP c tính phn nh vic tái phân b lao ng t ngành nông nghip và khu vc nhà nc sang các hot ng th trng. Mt câu hi rt t nhiên xung quanh con s d oán tng trng là biên sai s là bao nhiêu? Nh́n chung, chúng tôi tin tng con s d tính trong Bng 1.1 là thn trng và tng i thit thc, nhng mt s nhà b́nh lun cho rng vn môi trng, phân b thu nhp, qun tr nhà nc và nhiu yu t khác na tr nên d b tn thng nghiêm trng. V́ vy, sau khi phân tích nhng h qu ca quan im chính ca chúng tôi, chúng tôi tip tc ánh giá tính d b tn thng này. Phn c̣n li trong Chng M u, chúng tôi tóm tt bi cnh chung và các chng khác ca cun sách. 12. Trong tng lai dài hn, rơ ràng tính kinh t ca vic tích t lao ng tŕnh cao cho thy Trung Quc và n có th tr thành ni thu hút khoa hc và k thut. Nu nh vy có th thay i v th ca hai nc này mt cách áng k. 14 V i u Vi Ngi KhNg L Thng mi Quc t Tng trng ca Trung Quc và n nh hng n các nc khác thông qua nhiu kênh khác nhau, nhng thng mi quc t c coi gây nh hng mnh nht và trc tip nht. Trong Chng 2, các tác gi ánh giá nhng tin b v nng lc công nghip ca nhng Ngi khng l, và Chng 3 xây dng mô h́nh thng mi quc t trong ó bao gm tng trng ca nhng Ngi khng l. M rng thng mi Tng trng thng mi ca Trung Quc k t nm 1978 thc s là mt iu thn k, và k t u nhng nm 1990, n ă ct cánh. Vi 5,7% xut khu và 4,8% nhp khu, t trng hàng hóa ca Trung Quc trong tng s hàng hóa và dch v th gii ă vt quá t trng GDP ca Trung Quc trong GDP th gii (xem Bng 1.3). iu này là tng i c bit i vi mt nn kinh t ln, mc dù mt phn nào ó nó th hin vic Trung Quc tham gia vào chui sn xut Châu Á. Thông qua vic hi nhp này, có n mt phn ba giá tr xut khu (hàng hóa có th tính c) là t u vào nhp khu ch không phi t nguyên liu giá tr gia tng ni a - vn là yu t tính GDP.13 Vi mc tng trng trung b́nh 15,1%/ nm t 1995 - 2004, Trung Quc óng góp 9% tng thêm v xut khu hàng hóa và dch v toàn th gii (ch sau Hoa K), và 8% tng v nhp khu (cng sau Hoa K). Vi nhng con s này, Trung Quc là mt nhà nhp khu và xut khu hàng hóa quan trng, vi th phn tng ng là 6,2% và 7,7% nm 2004. Hàng hóa nhp khu ch yu là linh ph kin cho các hot ng lp ráp và thit b xây dng c bn, và xut khu ch yu là hàng thành phm. Mt c im ni bt ca hàng xut khu Trung Quc là hàm lng công ngh ngày càng tng. Devlin, Estevadeordal, và Rodríguez-Clare (2006) ă cho thy rng hàng hóa xut khu vi hàm lng k thut cao ang dn dn thay th hàng hóa công nghip thp; Lall và Albaladejo (2004) d báo s có sc ép cnh tranh ln t Trung Quc trong th phn thp ca loi hàng hóa công ngh cao (ví d nh ô tô, máy móc và hàng in t); và Freund và Ozden (2006) ă cho thy Trung 13. Bên cnh ó, nh Bergsten và các tác gi khác (2006) ă ch ra, phn ln vic tng thâm ht thng mi ca M vi Trung Quc c bù li bi vic gim thâm ht thng mi vi các nc khác. Kt qu này phù hp vi quá tŕnh chuyn giao lp ráp dn t khu vc ó sang Trung Quc. M u 15 Quc ang thay th hàng hóa xut khu ca Trung M trong phn ln các ngành hàng có liên quan n sn xut các nc có mc lng tng i cao. Nhng tin b này cho thy Trung Quc ă tng nhp khu nhng ph kin phc tp hn (xem Branstetter và Lardy 2006), ng thi ă có nhng ci tin trong sn xut trong nc. áng ngc nhiên hn là lng nhp khu hàng s cp ca Trung Quc. Nhng nm gn ây, tiêu th u tng tng 15%/nm và tiêu th du u tng và du c tng mc tng ng là 20% và 25% (Streifel 2006). Phn ln là nhp khu. Trung Quc là nhà nhp khu ln v nhiên liu và khoáng cht, chim ti 40% tng trng th trng th gii k t nm 1995. Mt phn tng trng nhp khu nguyên liu c cân bng bi vic suy gim các nc mà Trung Quc ă thay th vai tṛ sn xut, nhng ch yu là do vic tng nhu cu: hàng triu ngi Trung Quc ang bt u mua hàng tiêu dùng và các loi hàng khác khi h giàu có hn, và hàng xut khu Trung Quc giá r cng khuyn khích tiêu dùng nhng nc khác. 16 V i u Vi Ngi KhNg L ngtrT tng ongtr trng 11,0 2,2 15,4 4,4 3,9 0,8 2005­20 v dchàv d hóa tnglT ink 6,6 6,3 3,5 3,5 2,0 4,3 trng (2005­20) hàng huk ngtrT tng 7,8 1,8 3,6 0,3 hpN ongtr trng (1995­ 2003) 24,1 ­0,8 ngtrT 4,8 1,1 tính. (2003) 16,5 4,7 8,2 0,7 d hukt ngtrT tng xu ongtr trng 15,4 2,7 9,9 6,3 3,8 0,4 2005­20 trng v tng lnt dchàv d hóa tnglT lt ink 7,8 7,5 3,4 4,2 1,8 1,7 êntr trng (2005­20) da inhk hàng tính nn hukt ngtrT tng ongtr trng (1995­ 2004) 8,9 1,8 10,7 ­3,7 7,7 0,5 c sáu uX 2005­20 v ngtrT a a 5,7 1,2 (2004) 11,2 5,4 9,1 1,0 hongk dchàv ongtr hóa trng tng hàng cho mi gii. hT b́nh trin trung hngT phát góp t s 1.3 mtr inhk ucQ óng ngB hnP Nn rungT n K bnt Ch ú: Hoa hN c azilBr ch Ngun: Ghi 2003.a. M u 17 D liu v tng s tiêu dùng các loi hàng s cp a ra trong Bng 1.4 khng nh li tm quan trng ca Trung Quc và n trong th trng hàng hóa th gii. V st và than, Trung Quc luôn ng u, vi t trng Bng 1.4 T trng tiêu th các loi hàng hóa s cp th gii T l theo s lng Tên loi hàng Trung Quc n Hoa K Nông nghip 2003 Lúa ḿ 15,2 13,5 5,4 Go 29,7 21,4 1,0 Ngô 17,0 2,2 32,5 u tng 19,2 3,7 24,0 Du u tng 24,4 6,4 25,7 Du c 15,8 15,3 0,6 ng 6,6 15,2 12,5 Chè 14,4 17,5 3,8 Cà phê 0,4 0,8 16,8 Cotton 31,2 12,8 6,9 Cao su 23,5 8,4 12,9 Kim loi 2005 Nhôm 22,5 3,0 19,4 ng 21,6 2,3 13,8 Ch́ 25,7 1,3 19,4 Niken 15,2 0,9 9,5 Thic 33,3 2,2 12,1 Km 28,6 3,1 9,0 Qung st 29,0 4,8 4,7 Sn xut thép 31,5 3,5 8,5 Nhiên liu 2003 Than 32,9 7,1 20,6 Du 7,4 3,4 25,3 Nhiên liu (tng) 12,6 3,6 23,4 Phát in 11,4 3,8 24,3 Ngun: Streifel 2006. 18 V i u Vi Ngi KhNg L tng ng là 15% n 33% tng s tiêu dùng th gii, và M ng th hai hoc ba; và v các nng lng nhiên liu khác, M ng u và Trung Quc th hai hoc ba. Nhng Ngi khng l là ngi tiêu dùng quan trng i vi các sn phm nông nghip, và n ng u v tiêu th ng và chè. Nhu cu tng lên ca nhng Ngi khng l v hàng hóa rơ ràng nh hng n giá, nu các yu t khác không i, nhng giá cng ph thuc ngun cung. Phn ln các nhà phân tích cho rng trong nhng nm gn ây, nhu cu ca Trung Quc ă làm tng giá hu ht các loi kim loi, v́ tng cung không áp ng ni cu.14 Ch có mt ngoi l (không phi hoàn toàn) là nhôm, vi loi hàng này Trung Quc là nhà nhp khu và sn xut khong 25% tng sn lng toàn th gii. Nu so sánh vi mc tng giá ng lên n 379% t tháng 1/2002 n tháng 6/2006, giá nhôm tng không nhiu ­ ch có 80% (Streifel 2006). Thng mi hàng hóa ca n cho n nay là cha áng k, và bt u tng lên khi các rào cn thng mi c d b. Nc này chim khong 2%/ nm tng trng trong xut khu và nhp khu toàn cu trong giai on 1995 - 2004. Thng mi ca nhng Ngi khng l s tip tc tng mnh trong ṿng vài nm ti nên s nh hng ti giá và iu quan trng c cu hàng xut khu ca hai Ngi khng l rt khác nhau. Mt hàng xut khu n l ln nht ca n là á quư (khong 1/8 tng s hàng xut khu), nhng nhóm hàng xut khu ln nht là hàng ch bin công nghip hin ang tng mnh. Ngành xut khu nng ng nht ca n là các dch v da trên công ngh thông tin (IT) cho các công ty toàn cu, bao gm các trung tâm tr li in thoi và ng dng tin hc, thit k, và bo tŕ phn mm. Nhng hot ng này ̣i hi có lao ng s dng ting Anh thành tho và ngun lao ng này n di dào và giá thp. Khách hàng mua nhng dch v này ch yu là các công ty xuyên quc gia ca Hoa K, nhng s lng hp ng phát trin phn mm t Nht Bn và Hàn Quc ang tng lên (Fujita và Hamaguchi 2006). Mc dù nng ng nh vy nhng tng xut khu dch v thng mi ca n (40 t USD nm 2004) vn kém Trung Quc (62 t USD), mc dù trong s ó n có 17 t USD ca ngành truyn thông và phn mm (có th nói ó là ngành cao cp), so vi 3,6 t USD ca Trung Quc v phn mm. Tuy nhiên, c hai nc vn ch chim mt phn nh trong xut khu dch v toàn cu (mc tng ng là 1,8% và 2,8%). Dch v ch chim khong 41% GDP ca Trung Quc (k c sau khi tính 14. Tng giá mt s loi hàng hóa mm cng cao (ví d nh cao su) nhng dng nh c̣n các yu t khác bên cnh tng trng ca Trung Quc (Streifel 2006) M u 19 toán li gn ây), so vi khong 52% các nc có thu nhp trung b́nh thp, iu này chính là c hi phát trin nu các nhà cung cp dch v ca Trung Quc bt u nm bt và làm ch công ngh dch v th gii nh h ă làm ch công ngh sn xut. Ti n , dch v chim 51%, cao hn so t l các nc thu nhp thp, và n có mt khu vc xut khu nng ng ­ kinh doanh và dch v IT. Tuy nhiên, ngành IT ch chim 6% tng doanh thu ca khu vc dch v, và ch có khong 3 triu nhân công. Bên cnh ó, dng nh IT c̣n quá tp trung vào chui hàng thp và trung cp (Commander và các tác gi khác, 2004) V́ vy, ch riêng thng mi dch v s không thay i hoàn toàn b mt ca nn kinh t n . a lư công nghip: Phát trin li th so sánh Câu hi quan trng tip theo là thng mi quc t ca Trung Quc và n s phát trin nh th nào? Trc khi i vào con s c th, cn xem xét mt s xu hng nh tính v nng lc công nghip và dch v: c Trung Quc và n u chng t h có th nâng cao kh nng trong các ngành c th, và ây là ch chính ca Chng 2. Nh ă nhn xét, mc dù xut khu dch v i vi n là quan trng, song dng nh cha có mô h́nh hoàn toàn mi v xut khu dch v; và truyn thng nhp khu hàng s cp ca Trung Quc dng nh vn tng. V́ vy, mô h́nh sn xut và xut khu trong tng lai s óng vai tṛ quan trng i vi tng trng ca c hai nc. ng lc chính ca c hai Ngi khng l là th trng trong nc ln bao gm tng lp trung lu (khong 1 ngàn t USD mi nm Trung Quc và 250 t USD n , và ngun nhân công di dào, ít nht là Trung Quc, cng vi kh nng công nghip trong nc c h tr bi u t trong và ngoài nc. ng lc th nht (th trng ln bao gm tng lp trung lu) s to c s cho các ngành công nghip vi kinh t quy mô ln, và ng lc th hai (lc lng lao ng) s duy tŕ mc lng thp và giúp các ngành công nghip s dng nhiu nhân công tn ti. Nhng c im này kt hp vi nhau to thành yu t có li cho các ngành công ngh trung và cao, nh ô tô, hàng in t, và hàng gia dng ­ và trong tng lai, là thuc và c khí. Chng hai tng kt quá tŕnh phát trin nhanh chóng ca công ngh và t chc, và tng lai sáng ln ca nhng ngành này. Trung Quc, các ngành sn xut công ngh thp và s dng nhân công s tn ti, nhng s không tip tc t ti nhng trung tâm công nghip dc theo b bin phía ông, ni chi phí sn xut ang tng. Chc chn mt s ngành 20 V i u Vi Ngi KhNg L có tay ngh thp s dch chuyn sang nc khác, k c n , song ch yu s chuyn dn vào i lc và các trung tâm nông nghip, ni có ngun nhân công di dào có th ào to và huy ng cho hot ng công nghip c. u ra và thu nhp tng nh quá tŕnh dch chuyn này cng là mt phn li ích sau khi u t nhiu vào c s h tng. Giáo dc i hc ang bùng n Trung Quc, vi phn ln sinh viên hc ngành khoa hc và k thut, và nhiu ngi Trung Quc có tŕnh cao hin sng nc ngoài ang tr v nc. Tp trung nhng b óc siêu vit ca Trung Quc s giúp Trung Quc tr thành mt i th chính trong các ngành công ngh phc tp, song nhu cu v nhân công có cht lng hot ng trong dch v công, qun lư, và giáo dc có th s cn tr s vic vn lên dn u v công ngh hay sáng to trong mt s lnh vc trong mt thi gian nht nh. Và hu qu là Trung Quc tip tc phi nhp khu hàng hóa có phc tp cao, bao gm c hàng hóa vn, t nc ngoài. Trung Quc nm v trí trung tâm ca mng li sn xut t ông Nam sang ông Á. Chính sách nhp khu min thu linh ph kin cho tái xut va bo v các nhà sn xut hàng nguyên liu trung gian và và c nhà sn xut hàng thành phm cho th trng ni a tiêu th ni a chc chn s khuyn khích Trung Quc m ca hn na. Chính sách này s tip tc m ra khi các hàng rào bo h gim dn và th trng trong nc ln lên, khin các nhà sn xut linh ph kin thy hp dn hn khi chuyn dn sang dây chuyn sn xut và th trng. V́ vy, iu bt n nh ln nht là tng lai th nào vi các nhà cung cp hàng hóa trung gian cho các ngành công nghip Trung Quc, ch yu t ông Á và ông Nam Á. n nh và nghèo hn Trung Quc (thu nhp b́nh quân u ngi tính theo ngang giá sc mua PPP khong 3.000 USD so vi 5.000 USD ca Trung Quc) và nh phân tích trên, n cha phi là nc ln trong sn xut quc t. Cho ti nay, n ă thành công trong vic xut khu hàng may mc, và vi s lng ông o nhng lao ng không có tay ngh nên n chc chn duy tŕ c li th trong ngành công nghip này. n cng ang tr thành nc sn xut dc phm ln nh có s lng ln các công ty dc phm, ông o sinh viên tt nghip, và th trng trong nc rng ln. Cng nh nhng yu t trên, n ă xây dng c uy tín trong mt s ngành c khí và dch v. Các ngành công nghip khác có tim nng m rng áp ng nhu cu trong nc trong thi gian nghiên cu gm st, hàng hóa trng, hàng in t. V́ vy, n s tng trng mnh v sn xut ch bin trong thp k ti song s không có t bin ln trong xut khu. M u 21 Dù có nhiu tim nng thành công, Trung Quc và n không th có li th so sánh trong mi lnh vc. iu này nh hng nh th nào ti các nc khác? tr li câu hi này, cn cách tip cn vng chc hn da trên bi cnh nn kinh t th gii nói chung và ca nhng Ngi khng l nói riêng ngày càng gp nhiu khó khn. im cân bng chung Chng 3 phân tích tng trng và nng lc ca nhng Ngi khng l và nhng nh hng ca nó n thng mi quc t. Mt s phng pháp tip cn ă c s dng tr li câu hi trên. Mt s hc gi tp trung vào quan h thng mi song phng ­ ví d nh DfID (2005) và Jenkins và Edwards (2006). Quan h thng mi song phng là quan h trc tip nht gia hai quc gia. Và khi hai quc gia cùng cnh tranh th trng nc th 3, th́ ngay c khi gia hai nc không có quan h thng mi trc tip th́ nh hng qua li gia hai bên rt ln. Hn na, khi nhu cu ca Trung Quc tng lên, khó khn v nguyên liu u vào s quyt nh xut khu ca các nc này vào Trung Quc ch không do yu t t trng hin nay ca các nc này trong nhp khu ca Trung Quc quyt nh. Nghiên cu tp trung vào th trng quc t và so sánh xu hng thng mi ca Trung Quc và nc c nghiên cu. Các nghiên cu cho rng các nc vi c cu xut khu ging Trung Quc s chu thit tḥi khi Trung Quc tng trng, trong khi các nc có hàng xut khu phù hp vi nhu cu nhp khu ca Trung Quc s tng mnh (xem Lall và Weiss 2004; Goldstein và các tác gi khác, 2006; và Stevens và Kennan 2006). Thông tin này rt hu ích v́ nó khng nh c ch chính kt ni tng trng hàng hóa gia hai nc là tng trng th gii, và trong tng lai trung hn, v trí ca th trng không quan trng bng cán cân cung cu. Tuy nhiên, phng pháp này b qua c im chính ca Trung Quc ­ kích c ca nc này. Ví d gía tr 1% xut khu mt mt hàng c th ca Trung Quc nhiu hn giá tr xut khu mt hàng ó ca Thái Lan k c khi mt hàng ó chim 5% tng xut khu ca Thái Lan. Hn na, v́ da hoàn toàn vào s liu thng mi quc t, phng pháp này không tính n khó khn v ngun lc cho phát trin trong tng lai ca Trung Quc, cng nh nh hng ca nó i vi giá tng i, c hai yu t này u có th iu chnh c im ban u. Phân tích nh hng thng mi t tng trng ca nhng Ngi khng l gii quyt nhng câu hi này bng vic a ra mô h́nh Cân bng tng th có 22 V i u ViNgi KhNg L th tính c (CGE). Mô h́nh CGE to ra s thng nht ni b trong các kt lun ca nó, mô h́nh này gi nh mt cân bng trong thng mi phi c kim soát và cung i vi mi loi hàng hóa và yu t sn xut bng cu. Khi ánh giá nh hng ca nhng cú sc ln có giá tr bng khong hai ln nn kinh t ca Ngi khng l, mô h́nh này c bit quan trng và ng nhiên nó cng có nhng im yu. Mô h́nh này dùng công ngh hng s thu nhp ­ da trên quy mô n gin; nng sut; lao ng, và vn u là bin ngoi sinh, và quan h hành vi n gin Phng pháp mô h́nh hóa này ít s dng s liu thng mi chi tit mà ch yu là các phng pháp ă nói trc, song cng c gng khái quát nhng c im trong quan h thng mi, chính sách thng mi, cu trúc sn xut, và th trng các yu t sn xut vào nm 2001 (nm c s ca mô h́nh) và c tính các ch s hành vi ti nhiu th trng khác nhau. Chng 3 "tính toán nn kinh t th gii" trong tng lai da trên c s t 2001 ­ 2005, có tính n s m rng ca Liên minh Châu Âu, quá tŕnh t do hóa thng mi sau khi hoàn thành ṿng àm phán Uruguay, quá tŕnh t do hóa gn ây ca n , và vic Trung Quc tham gia T chc Thng mi Quc t. Chng này cng gi nh n s tip tc quá tŕnh ci cách thu và thng mi n nm 2020, và s dng c tính tng trng nng sut và ngun cung u vào tt c các nc và khu vc là bin ngoi sinh. Nhng c tính này ly t "c tính chính" ca Ngân hàng Th gii và v́ vy liên quan n t l tng trng trong Bng 1.1. Tóm li, t l tng trng nhp khu/nm c tính tng khong 6,6% và 6,3% tng ng cho Trung Quc và n , và t l tng trng xut khu/ nm 7,8% và 7,5% cho Trung Quc và n (xem Bng 1.3). Nhng t l này ngm nh rng Trung Quc s óng góp 15% vào tng mc tng trng xut khu và 11% vào nhp khu, trong khong 2005 n 2020, so vi con s tng ng ca M là 10% và 15 %; n 2,7% và 2,2%. T l tng trng xut khu cao hn nhp khu không có ngha là Trung Quc và n c hng thng d thng mi tng thêm v́ giá tng i thay i. Trên thc t, v́ lư do k thut, chúng tôi gi nh cán cân tài khon văng lai hin nay bng mc nm 2001 (t l so vi GDP) là +1,3% cho Trung Quc và +0,3% cho n . Nh ă nói trc, chúng tôi nhn mnh rng nhng t l tng trng này không phi là d oán, nhng có th là quy mô áng tin cy xác nh th t và là c s cho mt s th nghim. Câu hi tip theo là iu ǵ s xy ra nu Trung Quc và n tng trng cao hn mc tng ng là 1,9 im % và 2,1 im % mi nm, do nng sut M u 23 sn xut uc ci thin trong tt c các ngành?15 Gi nh này cho thy nh hng trc tip t tin b ca nhng Ngi khng l, và chúng tôi phân tích nhân t này c lp riêng bit và ng thi phân tích thêm kèm vi mt gi nh khác rng nng sut tng ă ci thin c v s lng và cht lng hàng xut khu ca Trung Quc và n . Nhng tin b này ă nâng cao nng sut (hay giá tr) ca hàng hóa Trung Quc và n cho ngi s dng (hay ngi tiêu dùng), và v́ vy to thêm thu nhp cho h. ây là 3 tác ng chính ti nhng nc khác: xut khu ca các nc gp phi cnh tranh khc lit hn v́ chi phí sn xut ca nhng Ngi khng l gim; hàng nhp khu t nhng Ngi khng l r hn, và các nc c hng li do tng cu tng lên v́ nng sut nâng cao nên thu nhp thc t ca c nhng Ngi khng l và th gii cùng tng lên. Cân bng nhng yu t trên mi nc là khác nhau, nhng v́ các nc nhp khu khi lng ln t nhng Ngi khng l nên tt c u u có phn t tng trng cu và u c li. Trong khi tính toán vi gi nh ch có tng trng, có mt vài ngoi l các nc b thit ht là là mt s nc ông Nam Á, phn c̣n li ca Nam Á, và Châu Âu s b thit (xem Bng 3.7, Chng 3). Khi yu t cht lng sn phm c ci thin nhng Ngi khng l, th́ thua l ca Phillipines tng lên (v́ nuc này ph thuc vào hàng in t và mt hàng này cnh tranh trc tip vi Trung Quc) nhng các nc khác th́ c li, mc dù i vi Singapore và các nc Nam Á th́ mi li này cha các nc này c coi là hoàn toàn hng li. i vi h, nh hng t cnh tranh tng lên s chim u th. Tuy nhiên, k c i vi nhng nc hng li, không phi lúc nào mi vic cng s suôn s. Nhng Ngi khng l tng th phn ca h trong sn xut ch bin, nên sn lng sn xut ca các nc khác s b gim so vi nm c s, c bit là i vi hàng dt may và in t- nhng ngành hàng nhy cm nht vi cnh tranh. V́ vy, thành công ca nhng Ngi khng l nh́n chung là tin tc tt p cho các nc khác, song nhng nc này cng chu sc ép phi iu chnh. Kt qu trên cho thy mi quan ngi ln nht ca các nc khác là nhng Ngi khng l, c bit là Trung Quc, s dch chuyn n "sân chi" ca ḿnh ­ k c v sn phm cng nh cht lng sn phm ­ và quan im này c cng c bi gi nh rng tin b công ngh ch gii hn trong nhng 15. Tng trng TFP trung b́nh t 1,9% hàng nm trong c s lên n 3,8% cho n và t 2,5% lên 4,6% mi nm cho Trung Quc. 24 V i u Vi Ngi KhNg L ngành c nêu trong Chng 2 và nhng ngành ó có tính cnh tranh tng lên. Trong nhng trng hp này, thng mi th gii tng mnh v́ ngành xut khu ca Trung Quc và n tng mnh; các nc khác iu chnh mô h́nh sn xut ca ḿnh thích nghi vi cú sc này, gim mt na sn xut máy móc và hàng in t và tng gp ôi sn xut hàng may mc, da và g (so vi nm c s). Kt lun ca Freund và Ozden (2006) rng, Trung M các nhà sn xut lo ngi v cnh tranh vi Trung Quc và n hoàn toàn có lư do. Tuy nhiên, phân tích im cân bng chung nh trên cho thy li ích thu c t hàng nhp khu r và tng trng th gii thng cao hn. Bài toán lp mô h́nh là a gi nh và không hoàn toàn là d oán. Không nên ch ly nhng con s này, và k c trong nhng phép tính trung b́nh (hoàn toàn trên máy) th́ vn có nhng s khác bit v nh hng ln i vi các loi hàng khác nhau. Kt qu là nh hng mt s lnh vc do tng trng ca Ngi khng l có th ln hn, nhng nu iu chnh phù hp vi t́nh h́nh mi, phn ln các nc s có li. Hi nhp tài chính quc t Trung Quc và n ang hoc có tim nng tr thành nhng Ngi khng l trong thng mi quc t, nhng v th ca h trong tài chính quc t li cha rơ ràng. Nh tác gi chng 4 ă ch ra (Bng 4.3), Trung Quc hin là nc nhn u t nc ngoài (FDI) ln th by trên th gii (4,1% ca tng toàn th gii), và Trung Quc và n , tng ng là nc ng th nht và th nm v d tr ngoi t. Ngoài hai yu t này, h ch là nhng ngi tí hon trong h thng tài chính quc t. Mt câu hi v ḍng tài chính ca Trung Quc và n là liu hai nc có th hp th y ngun FDI, nu không ngun vn FDI này s chy sang các nc khác. Lp lun trên cho rng tng trng ca nhng Ngi khng l s làm thay i li th so sánh và kh nng cnh tranh, và v́ vy to ra thay i c hi u t và tt yu s có thay i vê FDI. S có mt s nh hng bt li vi mt s i tác (ví d khi mt nhà máy sn xut linh kin chuyn t Malaysia sang Trung Quc), song có nhng nh hng tích cc (u t vào sn xut hàng hóa hay nhà máy ch bin nhm áp ng nhu cu ngày càng tng ca Trung Quc và n ). Loi nh hng này nm n trong nhng ư kin tho lun nêu trên. Nhng ây không phi là cách tŕnh bày vn thông thng: ni lo ngi ph bin là các nc khác không tn dng c c hi u t v́ thiu ngun M u 25 lc. Rơ ràng, nu mc tit kim toàn cu là c nh, th́ c hi u t tt vào nhng Ngi khng l s khin không c̣n tin u t ni khác; và khi thu c li nhun cao, tit kim s tng lên và hay nói cách khác, Ngi khng l tích t c t bn mà không cn phi vay mn ch khác. Tuy nhiên, cn ánh giá xem xét kh nng hp th vn ca nhng Ngi khng l có quá ln n mc trit tiêu u t vào các nc khác không. Cho ti nay, t́nh h́nh Trung Quc khng nh t́nh trng trên cha xy ra, và mc dù nc này hin thu hút ti 18% ḍng vn FDI toàn cu, 1/3 s ó " i ng ṿng" (vn Trung Quc a qua Hng Kông (Trung Quc] c hng li u ăi thu cho u t nc ngoài), và khong 1/3 t ngi Trung Quc di c và và ch u t vào Trung Quc (Cooper 2006). Khi n thu hút c ngun FDI ln hn, t trng ngun vn FDI ca nc này (0,4% th gii) t gn ti t trng ca GDP (1,7%) hn, nhng quy mô s không ln trong ṿng mt thp k ti, và s ch yu do ni n di c u t. Trung Quc và n cng là nhng nhà u t trc tip nc ngoài FDI ­ cho dù hin ti lng u t c̣n nh, nhng có tim nng tng trng mnh. Trung Quc có tng tài sn khong 45 t USD và ḍng vn u t ra nc ngoài hàng nm khong 5,5 t USD (Broadman 2007), ch yu vào châu Á (c bit là Hng Kông [Trung Quc]) và Châu M Latinh. Châu Phi cng bt u là im n ca FDI t nc này ang c gng tip cn ngun nhiên liu và nguyên liu thô. FDI ti các nc ang phát trin nhiu khi c kt hp vi ngun h tr phát trin chính thc (Kaplinsky, McCormick, và Morris 2006). i vi n , ngun vn t th trng chng khoán là 5 t USD và u t ra nc ngoài khong 1 t USD. c im d thy trong danh mc u t hin nay ca nhng Ngi khng l là tính không i xng: tài sn ch yu là tài sn d tr li nhun thp (Trung Quc và n tng ng là 67% và 82%), trong khi các khon n ca h là FDI và u t theo danh mc li có li nhun cao.16 S khác bit này phn ánh nhng cn tr và hn ch trong h thng tài chính ni a, v́ vy khi tài chính c t do hóa, chúng ta s thy danh mc u t ca h s ging nhau hn và c hai s có th thành nhà u t ln vào tài sn phi d tr nc ngoài. Da trên kinh nghim ca các nc khác và di áp lc phi chuyn sang mt mô h́nh phát trin da trên tiêu dùng, thng d tài khon văng lai rt ln hin nay ca Trung Quc có th s gim (mc dù v chuyên môn th́ vn cha có s ng thun cao v vn này). V́ vy, nh́n chung, d tr ca 16. Nu tính c ri ro th́ s mt cân bng này gim xung. 26 V i u Vi Ngi KhNg L nhng Ngi khng l s gim v s lng tuyt i. nh hng ca thay i này i vi các nc khác c̣n ph thuc vào giao dch tài chính ṛng ca các nc này ca h. Các nc ón nhn ḍng FDI mi s có li, trong khi các nc ph thuc vào ngun vay tài chính quc t s chu nh hng bt li v́ nhu cu d tr gim s dn ti tng lăi sut. Cui cùng, chúng tôi cho rng hai quan ngi v hi nhp tài chính ca nhng Ngi khng l dng nh b cng iu hóa. Quan ngi th nht, mc dù hi nhp tài chính có th gây ra nhng ri ro cho nhng Ngi khng l mà nu không hi nhp h s không gp phi (ví d nh ri ro ngân hàng hoc nh hng lây lan t nhà cung cp nu nhu cu bt ng gim v́ ch ngha bo h mu dch làm gim xut khu ca h), song nhng ri ro này không khác ln hn nhng ri ro t nhng hot ng thông thng trong th trng vn quc t. Quan ngi th hai là FDI t Trung Quc và n , cng vi vin tr phát trin chính thc, có th phá hy nhng n lc a phng nhm thit lp tiêu chun chung cao v vin tr (ví d nh hin nay các nhà tài tr a phng phn i vin tr có iu kin) hoc v u t (ví d nh nhng iu kin v trách nhim kinh doanh). K c khi nhng Ngi khng l không áp dng nhng tiêu chun hin ti ca các nc phát trin, th́ cng khó gây nh hng tiêu cc v́ v́ ḍng vn c̣n nh; tuy nhiên, khi nhng Ngi khng l tng ngun vn u t ra bên ngoài th́ ây có th s là vn cn tranh căi. Tng trng và môi trng Vn môi trng có hai vai tṛ trong bi cnh này. Th nht, có quan ngi rng cht lng môi trng a phng ­ c bit là cht lng nc và không khí ­ hay thm chí là ti mc ti a nào môi trng s cn tr phát trin. Th hai là nhng Ngi khng l ln gây nh hng lên môi trng toàn cu. Khí thi ca nhng Ngi khng l gây nh hng xuyên biên gii ví d nh ma axit, và trong tng lai lâu dài là khí thi gây hiu ng khí nhà kính. Bên cnh ó, nhu cu ca nhng Ngi khng l s to áp lc ngày càng tng vi th trng nng lng th gii, cho dù có th không cao nh mc chúng ta thng tng tng. Tác gi ca Chng Nm cp n vn nng lng và khí thi, song phn di ây tho lun qua v nc. Nc là vn nóng bng nht ca c hai Ngi khng l. Nm 2004, ngun nc t nhiên ca Trung Quc là 2.206 m3/ngi và n là 1.754m3/ngi, so vi mc trung b́nh là 7.762 m3/ngi các nc ang phát trin và trung b́nh trên th gii là 8.549 m3/ngi (Shalizi 2006). Khong M u 27 400 n 660 thành ph ln ca Trung Quc hin ang thiu nc, 1/3 trong s ó thiu trm trng ("Trung Quc:Thiu nc" 2006); và t́nh trng thiu nc n ă tr nên nghiêm trng và là ni lo thng trc ca nhiu khu vc khác, bao gm c mt s thành ph ln. Briscoe (2005) ă ghi li t́nh h́nh thiu c s h tng nc nghiêm trng và vic khai thác nc ngm không bn vng, song chính ph li khuyn khích ch không hn ch thông qua vic cung cp nc min phí. Trung Quc, hn mt na s h ang b quá ti, ch khong 38% lng nc sông là có th ung c, ch khong 20% dân s có nc ung không b ô nhim, và khong ¼ phi thng xuyên ung nc ô nhim ("Trung Quc:Thiu nc" 2006). Cht thi là ngun ô nhim nc nghiêm trng, và nông thôn chu nhiu nh hng ca vic thi nitrat xung nc ngm. Vn n ít c nói n hn (mt phn là v́ ô th hóa và phát trin công nghip ít hn) nhng dù vy, cht lng nc ngm và nc sông b ô nhim nghiêm trng t vic s dng ba băi cht dit côn trùng và phân hóa hc và t nhim mn do khai thác nc ngm quá mc. Quá tŕnh xung cp c̣n nhanh hn v́ thiu cách x lư nc thi và cht thi công nghip (Chính ph n ; Briscoe 2005). Tng trng nhanh s gây áp lc v vn nc nhng Ngi khng l ̣i hi nhu cu v ngun, s dng hiu qu, và qun lư chính tr cht ch trong quá tŕnh lp chính sách trong th k ti, và trong Chng Nm, tác gi có xem xét vai tṛ ca Ngi khng l i vi th thách này trong khong thi gian ti 2050.17 Mc dù ă t nhng tin b trong nhng thp k gn ây, Trung Quc vn cha nâng cao hiu qu s dng nng lng. Ch s nng lng s dng trên mt n v GDP vi giá th trng và t giá hi oái cao hn Hoa K gp 3,5 ln. n cao hn Hoa K 2,7 ln, và con s này ang tng lên yu t này ă thu hút c s chú ư gn ây. Xét tng i theo GDP và PPP, Trung Quc và n s dng nng lng hiu qu hn Hoa K. Tuy nhiên, phn ln nng lng tiêu th trong các ngành có kh nng thng mi/tip th c và t́nh trng s dng nng lng không hiu qu kéo dài trong sn xut công nghip (Hi ng Nng lng Th gii 1999), nên quy mô và hiu qu kinh t ca vic tit kim nng lng nhng Ngi khng l có kh nng thành công ln. Trung Quc và n hin ang góp mt khong tng ng là 17% và 5% vào 17. Tng lai dài hn ây là cn thit v́ các la chn chính sách có th c ánh giá cn thn da trên kt qu lâu dài và v́ con ng iu chnh rt dài. 28 V i u Vi Ngi KhNg L tng lng khí thi carbon, và tng mc này có th lên ti 50% vào nm 2050. Nu h có chin lc s dng nng lng hiu qu, tng s lng khí thi có th gim 20%, và tng khí thi ca hai nc này có th ch c̣n 40%. Trong nc, ô nhim không khí c tính gây ra thêm khong 400.000 ca t vong Trung Quc nm 2003 và hn 200.000 n nm 2000, và nhng con s này c̣n tng nu không có hành ng nào c thc thi. Trung Quc và n u ă thc hin hoc lp k hoch thc hin các chng tŕnh u t ln tng hiu qu s dng nng lng v́ c mc ích trong nc và toàn cu bng vic áp dng nhng tiêu chun cao hn. iu này s gia tng chi phí, nhng v́ hiu qu c to ra ngay t u và t mc thp nên chi phí có th không tng nhiu. Phn ln ph thuc vào các chi tit ­ ví d nh a im sn xut hay t than bn có nc ra than trc khi s dng hay không. Bên cnh ó, ngoài mt s tr ngi truyn thng, kt qu ca chúng tôi gi ư rng mt chính sách nng lng ít dùng carbon hn s không làm gim nhiu tng trng ca nhng Ngi khng l hoc to ra nhu cu ln lên môi trng toàn cu. Nu i cho n khi công ngh có th to ra nng lng sch r hn bây gi có th s không phi là có li v kinh t nht ca nhng Ngi khng l (hoc cho nhng ni thi khí carbon) v́ chm tr có th to ra nh hng bán vnh vin lên vic tích t carbon iôxit. V th trng nng lng toàn cu, vai tṛ ca Trung Quc và n ít b ch trích hn là ngi ta tng. úng là nhng nc này to ra mt na ca s gia tng nhu cu v du trong th k này, nhng t trng ca h trong vic tiêu th du vn c̣n thp ­ tng ng là 7,4% và 3,4% nm 2003. Bên cnh ó, trong thi gian qua cng nh trong tng lai, chúng tôi d tính vic giá du tng do nhu cu ca nhng Ngi khng l tng cao là khó xy ra. Giá du tng cao na u nm 2006 là do khó khn và lo ngi v ngun cung hn là do nhu cu tng cao. Áp lc lên môi trng trong quá tŕnh phát trin, c trong nc và toàn cu, ̣i hi nhng nhng Ngi khng l phát trin quan tâm c bit ­ dù cách thc có th khác nhau gia Trung Quc và n . Tuy nhiên, phân tích cho thy nu gii quyt chi phí s tng thêm mà cha chc ă thúc y tng trng cao hn. Cng nh vy, mc dù giá nng lng cao có th làm gim nh tng trng th gii, tác ng t tng trng ca nhng Ngi khng l lên giá nng lng và ngc li lên s tng trng ca h không ln cn tr h. M u 29 Bt b́nh ng Mt tr ngi khác trên con ng phát trin trong tng lai là bt b́nh ng v thu nhp tng lên (và các yu t có liên quan khác) và hiu qu xóa ói gim nghèo gim xung. C Trung Quc và n , u t c nhng thành tu ln trong gim nghèo tuyt i song li i kèm vi bt b́nh ng gia tng. Chng Sáu cho rng mc dù bt b́nh ng này là "tt", phn nh s tr li ca ng lc trc tip i vi n lc, k nng, u t và tinh thn kinh doanh sau mt thi gian chính quyn ḱm nén. Nhng s n lúc gia tng bt b́nh ng là có hi. Bt b́nh ng v c hi gây lăng phí tài nng và gim tng trng v́ nó làm gim mc u t vào giáo dc và kinh doanh (Ngân hàng Th gii 2005c). Nó cng to ra áp lc chính tr gây cn tr vic thc hin nhng ci cách nhm nâng cao hiu qu và thm chí dn ti bo lon và bt ng ư kin. V́ vy, thách thc v chính sách là to ra c cân bng gia bt b́nh ng tt và xu, tránh loi b mt s i tng trong khi vn khuyn khích tích t và chp nhn ri ro. Th gii quan tâm là liu có th t c iu này không và làm th nào? Tng trng thng không ng u, c theo ngành và khu vc a lư, và nhng Ngi khng l cng không là ngoi l. Ti Trung Quc, tng trng trong các ngành s cp (ch yu là nông nghip) có li cho ngi nghèo, nhng tt hu so vi tng trng ca các ngành khác trong hai thp k va qua. Cng tng t dù không ging hoàn toàn, nông thôn ă tt hu so vi thành th. Chính sách ci thin nn kinh t nông thôn thông qua ci thin dch v y t, giáo dc, và c s h tng h tr cho nhng ngi nghèo, thông qua khuyn khích các hot ng ti nông thôn (nông nghip hoc hot ng khác) hoc to iu kin di c ra thành ph. Cách th nht s làm tng sn lng nông nghip, gim nhp khu lng thc, và do nng sut nông nghip ca Trung Quc ă cao và din tích canh tác li có hn nên tng sn lng là không d dàng tr khi chuyn dch sang canh tác các ging phi truyn thng. Trong khi ó di c có th khuyn khích tng nng sut trong các ngành thng mi cp hai và cp ba. Cách thc nào s chim u th và nh hng ti thng mi và th gii. Chc chn di c s tng lên, nhng mc cân bng chính xác th́ hin cha oán c. Ti n , bt b́nh ng v t ai ln hn Trung Quc, và tng trng s cp không dn ti xóa ói gim nghèo nh tng trng khu vc th cp. Tuy vy, ói nghèo nông thôn c̣n cao ̣i hi các chính sách nông thôn nh 30 V i u Vi Ngi KhNg L ă xut trong trng hp Trung Quc. Các chính sách không nên tp trung vào phân b li thu nhp chung chung, mà có nhng can thip c th tháo g nhng hn ch v c hi. Mt quan ngi tp trung phát trin nông thôn hay khu vc s cp có th làm gim tng trng ô th mà không phát trin nông thôn v́ nông thôn ă phát trin gn n mc ti a. Thc t Trung Quc và n cho thy nh́n chung, không có trit tiêu gia tng trng các khu vc hay vùng v́ ngi nghèo và tng trng nói chung; và i vi tng chính sách c th, cn nghiên cu k lng trc khi ban hành chính sách tránh trng hp gây trit tiêu gia tng trng hai khu vc. C hai Ngi khng l ang c gii quyt bt b́nh ng gia tng, nhng thành công không n gin. Cn ánh giá thng xuyên m bo chính sách có hiu qu và phù hp. Mt gii pháp hp lư là nâng cao nng lc qun tr công các cp ­ kh nng, trách nhim gii tŕnh và tính nhy bén Bt b́nh ng gia tng trong ni b nhng Ngi khng l thu hút s quan tâm có l hi nhiu hn mc cn thit c trong nc và quc t - và nên quan tâm hn ti nhng yu t khác cùng quyt nh n tng trng và li ích xă hi. Nhng thách thc là có tht, và cách gii quyt có th nh hng n thng mi và v́ vy nh hng lên các nc khác, nhng chúng tôi không ngh rng gii quyt chúng s làm khác bit nhiu tng trng tng lai trung hn. Môi trng u t và qun tr Lư thuyt phát trin hin nay cho rng qun tr óng vai tṛ trung tâm trong vic tích t và phân b ngun lc, và tng trng. Quá tŕnh qun lư Trung Quc và n khác nhau rt nhiu, nhng c hai nc u không có nhng quá tŕnh hay kt qu theo quan im ti u hóa thông thng. V́ vy, trong Chng By, tác gi t câu hi liu các vn qun tr công có làm lch hng tng trng không và liu nhng Ngi khng l có t chi gi thuyt rng qun tr có nh hng n tng trng. Trong c hai trng hp, câu tr li là "không". Ba yu t giúp gii thích ti sao nhng Ngi khng l tng trng mnh trong khi các ch s qun tr ch mc trung b́nh. u tiên, vào thp k 1980 và 1990, chính sách cm oán mt s hot ng kinh t c d b và quy mô th trng và ngun lao ng ca nhng Ngi khng l khuyn khích các hot ng. Th hai, mc dù ch ng trung b́nh trên th gii, các ch s M u 31 hot ng qun tr nu o bng vic m bo các quyn v tài sn th́ Trung Quc và n làm tt hn nhiu so vi các nc nghèo khác; kt qu là khi ngun vn vào không b hn ch, nhng nhà u t i t́m ngun nhân công r thy Trung Quc và n hp dn. Th ba là ci thin qun tr trong thi k cui nhng nm 1970 (dù ch t mc kém lên trung b́nh) ă khuyn khích tng trng t cui nhng nm 1970 ( Trung Quc) và gia 1980 ( n ). Mc dù không có bin pháp nào ánh giá qun tr vào nhng nm 1970, các s kin chính tr và quyt nh chính sách c hai nc cho thy có nhng hn ch v th ch và chính tr lên các hành vi c hi. Hn ch ch ngha c hi hai Ngi khng l c thc hin khác nhau trong bi cnh chính tr khác nhau. Trung Quc i qua nhng th thách mà không b phn ng chính tr thông qua mt lot các hi ngh ng cng sn và quyt nh chính sách. c bit vào nhng nm 1980, các quyt nh chính sách cho phép cán b c nhn thng t u t (ví d nh bng vic khuyn khích các doanh nghip th trn và làng [TVE], cho các a phng phn ln doanh thu t thu, và cho phép h có quyn phân b t, rt quan trng trong vic thc hin H thng Trách nhim H gia ́nh). Cùng lúc ó, các c ch ni b ng c xây dng, và cho dù có c t́nh hay không, cng iu chnh ng lc cá nhân ca cán b theo ng lc chung ca ng. u t ln vào h thng thng chc và ánh giá cán b ă làm các ng viên yên tâm rng li nhun ca nhng khong u t mà h ang qun lư (ví d nh TVE) s không b ly i và h s c thng v́ các quyt nh có khuyn khích và qun lư tng trng. Vào nhng nm 1990, các bin pháp qun tr và kim soát t chc (c trong ng và các trung tâm) ă làm yên ḷng các nhà u t nc ngoài, và FDI ă thay th TVE là ng lc tng trng chính. Tng trng ca n gim trong nhng nm 1970, không ch v́ s áp dng t ngt và rng răi nhng quy nh v kinh t vi mô có tính can thip (t vic cp phép cho n quc hu hóa ngân hàng) và c vic tng tp trung hóa quyn lc trong ng cm quyn và trong các t chc chính ph. Tng trng tr li khi vai tṛ ca các t chc qun tr và kim soát chính ph - trc ó b gim nhiu - mnh lên vi vic hy công b t́nh trng khn cp nhng nm 1970, và vi cuc bu c mà trong ó ng Quc i ă mt quyn kim soát ln u tiên k t khi c lp, và vi vic lp li nhng kim soát th ch nh quyn c xem xét li lut ca ngành lp pháp. Nhng s kin này ă chm dt nhng chính sách công nghip bt li và c̣n làm thay i t́nh h́nh theo chiu hng tt lên. Nh́n v tng lai, nhng th thách qun tr vn s c̣n khác nhau. Ti n 32 V i u Vi Ngi KhNg L , quá tŕnh ci t c tin hành chc chn, mc dù có nhng cuc tho lun sôi ni nhng vn to ra c s ng thun và tính hp pháp làm cho ci t c tin hành rng răi. Khi quá tŕnh cnh tranh chính tr ph thuc ít hn (dù vn quan trng) vào nhng ha hn ca lănh o và tính bè phái, ng lc ci t chính tr s mnh hn.18 Tuy nhiên, k c nh vy th́ nhng mi quan ngi v b́nh ng và phân phi thu nhp s nh h́nh chính sách và ngun lc cho c s h tng nông thôn, giáo dc và v..v. Th thách ci thin môi trng u t ­ dù ó là c s h tng hay quy nh ­ s vn quan trng. Vn qun tr chính i vi môi trng u t ­ s e da sung công qu, và i x c oán vi các công ty ­ s suy yu k c xét v mt thun túy và trong mi quan h vi các khó khn v pháp lư khác i vi hot ng ca các công ty. Th thách v qun tr ca Trung Quc là làm th nào gi c các th ch trong ni b ng liên kt li ích ca cán b vi tng trng quc gia mt cách b́nh ng. iu này khó hn vào nhng nm 1990 so vi nhng nm 1980, và có th trong tng lai c̣n khó hn na. ng Cng sn Trung Quc ă chính thc hóa hot ng ca ḿnh và tng cng kim tra và qun lư ti cp cao nht ca ng, ă cho phép t chc bu c a phng, và tng cng các hot ng giám sát nhng th ch quy nh ni b. Tt c nhng yu t này ă làm các nhà u t ln (ví d nh các nhà u t nc ngoài) yên tâm hn. Tuy nhiên, cán b a phng vn có phm vi thm quyn rt ln. iu này cng quan trng v́ khi ng và công dân bt u quan tâm n b́nh ng, cung cp dch v công, và nhng loi hàng hóa công nh cht lng môi trng, th́ ng lc ca các cán b s có quan h cht ch hn bao gi ht n tng trng kinh t. Ci t tài chính nhng nm 1990 ă tht cht hn nhng chính sách tài chính ca nhng nm 1980, cho phép chính quyn a phng gi li mt phn ln thu, ă tng ng lc cho chính quyn a phng ti a hóa ngun thu ca h nh vào các ngun trên a bàn. Các tiêu chí bt cán b, mc dù ngày càng phn nh c mun ca chính quyn trung ng v cung cp dch v xă hi và chm sóc môi trng tt hn, vn có u tiên v phát trin kinh t. Và tng trng kinh t ă làm tng giá tr ca nhng c hi bên ngoài i vi các cán b nhanh hn là nhng c hi bên trong ni b ng. Tt c nhng iu kin này to ra nhng ng lc mnh theo ui tng trng kinh t và b qua nhng mc tiêu xă hi. Ví d nh các quan chc a phng 18. Dân ch có giá tr ni ti cng nh giá tr là công c, nhng ó không phi là vn chúng tôi cp n ti ây. M u 33 có ng lc mnh hn tái phân b li tài sn di quyn h qun lư (ví d nh t canh tác) sang nhng mc ích có li hn và b qua li ích ca nhng ngi hng li hin ti. Tng bt b́nh ng mnh có th s là mt áp lc, c bit khi nó i cùng tham nhng và các hành vi c oán ca các quan chc, có th s làm suy yu s ng h i vi chính quyn. iu này s li làm cho s lănh o ca ng tn kém hn v́ gi s trung thành ca ng viên, h phi ha hn nhng phn thng trong tng lai. Khi thu nhp tng mnh, nhng sc ép này có th vn x lư c, nhng nu tng trng không c nh vy, hoc nu có s suy gim ngoi sinh ng h chính ph, có th im cân bng chính tr s b nh hng. Trung Quc ă gii quyt mt vài cú sc kinh t mt cách rt tt, nhng Huang (2003) cng cho rng khng hong chính tr ă tng gây tn hi cho khu vc t nhân trong quá kh và u t t nhân hin nay quan trng i vi tng trng hn bao gi ht. Mt d oán khách quan là Trung Quc có th tip tc phát trin mnh, và da trên c s ó th́ qun tr s tip tc c ci thin. Mc dù chúng tôi không tin rng qun tr kém s làm cn tr tng trng, nhng yu kém a ra trong chng by rơ ràng s làm tng s ri ro ca Trung Quc i vi nhng cú sc có hi và có th làm các nhà u t t nhân phi thn trng. Nhng bc nhy: Phn ng vi phát trin ca Trung Quc và n S tng trng ca Trung Quc và n thành các nc thng mi chính v sn phm hàng hóa và dch v phát trin, s làm thay i môi trng h thng toàn cu, trong ó các nc khác s phi a ra nhng quyt nh v kinh t. Câu hi ây là ­ làm th nào các nc khác áp ng c vi các c hi và thách thc và liu h vn có th cùng nhy vi nhng ngi khng l? Mt phn ca câu tr li cng là khái quát hóa. Bt ḱ nc nào cng có th tn dng nhng th trng mi và có th chu ng c sc ép cnh tranh nu h to ra c môi trng u t lành mnh và u t hp lư vào c s h tng, ngun lc con ngi. Và vic không th oán trc c ngành nào s to ra mi lo ngi hay c hi, s là ng lc linh hot ­ to ra nhng iu kin mà trong ó các doanh nghip có th th nghim, thành công, và rút ra t tht bi. Tuy nhiên, mt lot nhng vn này, câu tr li có th s thay i vi mc thu nhp và ngun lc ca nc ó v́ ó là nhng yu t quyt nh mi quan 34 V i u Vi Ngi KhNg L h vi nn kinh t th gii.19 i vi các nc có thu nhp thp nht mà không có ngun tài nguyên thiên nhiên và ngun nhân lc hn ch, th thách s là làm th nào phát trin c kh nng sn xut trong nhng ngành công nghip có lng thp và dùng nhiu nhân công mà vn có th cnh tranh vi các ngành công nghip tng t ca Trung Quc, iu này s làm cho h có th chim mt phn t trng thng mi ca Trung Quc trong khong mt thp k ti khi mc lng Trung Quc tng lên vt qua ngng làm cho nhng ngành công nghip này c̣n hp dn. Tng lng Trung Quc s là c hi cho nhiu ngành các nc khác nh n , Indonesia, Vit Nam, và có th là mt lot các nc nghèo hn Châu Phi (nh Ethiopia), cng nh khi lng tng Hàn Quc, ài Loan (Trung Quc), và Hng Kông (Trung Quc) hai thp k trc là c hi cho Trung Quc. Tuy nhiên, cnh tranh, nhng nc có thu nhp thp này cn phi ci thin qun tr, c s h tng, và d b tr ngi làm gim hiu qu hot ng và t c nhng tiêu chun v thi gian và cht lng do nhng khách hàng các nc có thu nhp cao yêu cu. Các nc (cho dù là nc thu nhp thp hay trung b́nh) vi nhng ngun lc t nhiên ln có v th khác. T giá hi oái ca h s tng lên bng vic xut khu ngun lc t nhiên, iu ó li có th làm gim tính cnh tranh ca khu vc công nghip vi các sn phm sn xut cho xut khu ca các nc có thu nhp thp khác. Có th thy các yu t này trong mt s nc Châu Phi. Thu nhp tng lên cùng vi vic xut khu nguyên liu, nhng s làm cho giá c các loi hàng cao cp hn có th bin ng; xut khu chm chp hàng k thut thp, dùng nhiu nhân công, và gim giá nhng loi hàng k thut thp ó. (Reisen, Goldstein, và Pinaud 2006). Rơ ràng, ai cng mun tng thu nhp và cn phi c gng chia s nhng li ích này trong xă hi. Hin ă có nhng hot ng làm cho xă hi và nhu cu chung không b nh hng bi bin ng giá c hàng hóa. Nu mun to ra thêm công vic trong ngành sn xut, công nghip hóa thay th hàng nhp khu không phi là con ng xut khu bn vng. làm vic này cn có chính sách khuyn khích doanh nghip ­ các chính sách nh gim chi phí vn chuyn và thng mi, tip cn tài chính d hn, ci thin c s h tng nng lng và IT, và nâng cao cht lng ngun nhân lc. Nhng nc này thng không có kh nng phát trin nhng ngành sn xut ln, nhng mt s hot 19. Các phân tích v nh hng và la chn chính sách riêng cho tng nc và khu vc có th thy trong các nghiên cu khác ca Ngân hàng Th gii v nh hng ca tng trng Trung Quc và n : Broadman (2007) v Châu Phi và Ngân hàng Th gii (sp n hành) v Châu M La tinh M u 35 ng rơ ràng s kh thi da vào th trng a phng và xut khu nhng mt hàng c áo. Nhng th thách ln nht vi Trung Quc, và ít hn mt chút là n , có l là nhng nc có thu nhp trung b́nh ti Châu Á và Châu M Latinh. Nhng nc này là nhng nc ang có th phn nhng lnh vc mà hàng hóa Trung Quc ang mun phát trin sang; h là thành viên ca các mng li sn xut có th b Trung Quc e da khi nc này tham gia sn xut linh kin, và h là nhng nc nhn FDI to ra nn tng xut khu cho các công ty a quc gia. Lng các nc này có v cao hn so vi Trung Quc và n (và có l s c̣n tip tc nh vy trong thp k ti), mc dù tŕnh giáo dc ca h không cao hn nhiu so vi mt bng ca Trung Quc trong mt thp k ti. i vi các nc ông Á, xut khu ă b cnh tranh và bóp nght bi hàng xut khu ca Trung Quc trên th trng toàn cu, ch yu là các sn phm công ngh thp và trung b́nh và các sn phm da nhiu vào ngun lc t nhiên, nhng có th trong tng lai s là các sn phm công ngh cao. Trung Quc hin ang tp trung vào nhng giai on cui ca quá tŕnh sn xut, trong khi nhp khu nguyên liu và linh kin t các nc láng ging. V́ vy, mc dù các nc ông Á có th gp phi cnh tranh mnh hn các im n cui cùng, h có th thu li nh vic tp trung vào các công ty cung ng t ti Trung Quc. Nhng d liu hin ti cho thy rng nhng nc này ang c gi v th ca ḿnh nhng khu vc cn nhiu k nng và xu hng tp trung vào k nng ngày càng mnh. V́ vy, s chun b cn có ngun lc con ngi, thit b sn xut hàng công ngh cao, và mt thái hoan nghênh FDI, k c FDI t Trung Quc. So sánh gia Trung Quc và Châu M La tinh cho thy n nay, hu nh không có e da trc tip t Trung Quc. T́nh h́nh này c̣n có th din ra, nu Châu M La tinh không u t mnh vào k nng và kh nng công ngh ca các công ty. H có th hc c bài hc t Hàn Quc hay ài Loan (Trung Quc), nhng nc dng nh ít b nh hng bi cnh tranh t Trung Quc và n v́ h có khong cách công ngh và ngun nhân lc xa ­ và vn ang n lc b xa hn. Nhng bài hc này nhn mnh vào tm quan trng ca kh nng công ngh, a dng hóa sn phm, và nâng cp cht lng và k nng thit k sn phm. Khuyn khích hai mô h́nh này có th s cho thy rng tp trung hn vào doanh nghip ni a (c bit là các doanh nghip ln và nng ng) và công ngh bn a ch không phi hoàn toàn da vào FDI, ít nht là trong vic xut khu hàng sn xut. 36 V i u ViNgi KhNg L Th thách vi các nc thu nhp cao (ngoài mt s nc xut khu du) s là phi iu chnh cho phù hp vi s ln mnh ca Trung Quc và n mà không cn phi can thip quá sâu và quá mang tính cht chính tr vào nn kinh t. Trong mt thp k ri ti Nht bn, Bc M, và Tây Âu, nh́n chung không có ǵ phi lo ngi cnh tranh ca Trung Quc và n trong các ngành sn xut và dch v công ngh cao và k nng cao, c bit là trong nhng ngành ph thuc nhiu vào lc lng lao ng c ào to tt và có kinh nghim, có kin thc, và có sáng to c h tr bi u t vào nghiên cu và phát trin (Lardy 2004). Thc t là h có th thu li c nhiu t vic chuyên môn hóa vào nhng lnh vc này. Các nc thu nhp cao thng không có tính cnh tranh trong vic sn xut các sn phm dt may, giày dép và hàng in t tiêu dùng trong quá kh, và v́ vy h là nhng ngi c li t gim giá do nhng Ngi khng l ă và s to ra. Nhng chúng ta có th bit iu này t nhng cuc tho lun chính tr M và mt phn Châu Âu v́ h nhp khu sn phm vi s lng ln t Trung Quc.20 Thâm ht tài khon văng lai ca M, bng khong mt phn t ca Trung Quc, ch yu là do thiu chính sách tit kim ni a và không phi là Trung Quc t ra rào cn nhp khu (mà trên thc t ă gim nhiu trong nhng nm gn ây), hay là do t giá hi oái không úng giá tr thc t (iu này là thc nhng cha phi là vn quan trng) Chúng tôi d kin tng trng xut khu ca Trung Quc s gim ­ s st gim này n cng không bù li cc. Dng nh nó s i cùng vi vic chuyn sang mc tích t thp hn, có th tng t giá hi oái toàn cu. iu này s nh hng n mt s nc giàu nht th gii, trong s các nc vay ln nht, và mt s các nc nghèo nht, và c hai nhóm s có th bt u ci t v trí tài chính và i ngoi ca ḿnh. Cui cùng, Trung Quc và n u có óng góp, tuy không là nguyên nhân chính, cho vic tng giá nng lng và khí thi các bon. Tt c các nc u cn tip tc theo ui nhng chin lc hiu qu nng lng ca riêng ḿnh v́ nhng lư do ni a (ví d nh cán cân thanh toán và ô nhim trong nc) và lư do quc t. 20. Ngc li, thng mi vi n , cha ln có th óng vai tṛ chính trong nhng cuc tho lun này. C H N G 2 Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu Shahid Yusuf, Kaoru Nabeshima và Dwight H. Perkins Vic Trung quc nhanh chóng ni lên thành nhà xut khu hàng công nghip t gia nhng nm 1990 và n có kh nng chim th phn khá ln v dch v công ngh thông tin (IT) trong ṿng 6 nm qua ă góp phn làm thay i c cu và khi lng buôn bán toàn cu (bng 2.1).1 n nm 2004, xut khu hàng công nghip ca Trung quc chim 8,3% và ca n 0,9% ca th gii. Nhp khu ca hai nc này là 0,6% và 0,8% tng nhp khu toàn cu. Trong dch v thng mi, k c dch v IT, xut khu và nhp khu ca Trung quc là 2,9% và 3,4%, tng ng và ca n là 1,9% và 2,0%, tng ng (bng 2.1 và 2.2). Ngành sn xut công nghip ca Trung quc chim hn 41% tng thu nhp quc ni (GDP), và trong nm 2005 hàng hóa sn xut chim 93% xut khu hay gn mt phn t tng giá tr sn lng công nghip. Thit b máy móc và vn ti chim 45,2% tng hàng hóa xut khu. Nhng s liu thng kê này cho thy thành tích ln v nng lc sn xut do u t sâu vào nhà máy và thit b mang li k c nhng công ngh mi nht và kin thc v các quy tŕnh sn xut. Các tác gi cm n Jimena Luna và Wei Ha v s giúp ca h trong nghiên cu và thc hin tác phm này và Richard Cooper, Masahisa Fujita, Nobuaki Hamaguchi, Greg Noble và T. N. Srinivasan v nhng bài nghiên cu sâu v bi cnh ca vn này. 1. Dch v IT ca n ch yu là dch v gia công kinh doanh và các hot ng liên quan n vit, th nghim và sa li phn mm. 37 38 V i u Vi Ngi KhNg L Bng 2.1 Xut khu caTrung quc và n so vi th gii 1980 1990 2004 Trung Trung Trung Xut khu trên th gii quc n quc n quc n I. Sn xut công nghip 0,8 0,5 1,9 0,5 8,3 0,9b 1. St thép 0,3 0,1 1,2 0,2 5,2 1,6b 2. Hóa cht 0,8 0,3 1,3 0,4 2,7 0,7b 2.1 Dc phm -- -- 1,6a 1,2a 1,3 1,0b 3. Máy móc vn 0,1 -- 1,0 0,8 15,2 0,6 pḥng và thit b vin thông 4. Ph tùng ô tô 0,0 0,0 0,1 0,1 0,7 0,1 5. Hàng dt 4,6 2,4 6,9 2,1 17,2 4,0 6. Qun áo 4,0 1,7 8,9 2,3 24,0 2,9 II. Dch v thng mi -- -- -- -- 2,9 1,9 1. Vn ti -- -- -- -- -- -- 2. Du lich -- -- -- -- 4,1 -- 3. Cái khác -- -- -- -- 2,4 3,1 Ngun: Srinivasan 2006. Ghi chú: -- = không có s liu. a. Gn vi nm 2000. b. Gn vi nm 2003. Bng 2.2 Nhp khu caTrung quc và n so vi th gii 1980 1990 2004 Trung Trung Trung Nhp khu trên th gii quc n quc n quc n I. Sn xut công nghip 1,1 0,5 1,7 0,5 6,3 0,8 1. St thép 2,7 1,0 2,5 1,0 8,2 1,0 2. Hóa cht 2,0 -- 2,2 -- 6,5 -- 2.1 Dc phm -- -- 0,9a -- 0,8a -- 3. Máy móc vn 0,6 0,2 1,3 0,3 11,2 0,5 pḥng và thit b vin thông 4. Ph tùng ô tô 0,6 0,0 0,6 0,1 1,7 0,3b 5. Hàng dt 1,9 -- 4,9 0,2 7,4 0,6b 6. Qun áo 0,1 0,0 0,0 0,0 0,6 0,0b II. Dch v thng mi -- -- 2,5a 2,1 3,4 a 2,0b 1. Vn ti -- -- -- -- 4,2a 2,2b 2. Du lich -- -- -- -- 3,3 a 2,4b 3. Cái khác -- -- -- -- 3,5a 2,1b Ngun: Srinivasan 2006. Ghi chú: -- = không có s liu. a. Gn vi nm 2000. b. Gn vi nm 2003. Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 39 So vi Trung quc, ngành sn xut ch to chính thng ca n óng góp vào GDP ít hn nhiu, ch di 16%. u t cho nng lc sn xut công nghip mi và tng trng công nghip t nm 1990 chm hn và xut khu hàng hóa ch chim phn nh so vi xut khu ca Trung quc v con s tuyt i và phn nh hn trong tng hàng hóa xut khu. Không c̣n nghi ng ǵ na, n ă t c s cnh tranh trong mt s tiu ngành sn xut và mt s trong s ó là khá tiên tin v mt công ngh, nhng nh́n chung nng lc sn xut c̣n b tt hu. Nh mô t trong phn sau ca chng này, t phá ca n là trong xut khu mt s dch v gia công kinh doanh và phn mm và kh nng thng mi ca chúng c tng cng rt nhiu bi nhng tin b v vin thông và s ra i ca Internet.2 Nhng din bin này cho thy nhng chuyn i ang và sp din ra trong a lư công nghip trên toàn th gii. Trong chng này chúng tôi t́m hiu kh nng tip tc tp trung các hot ng công nghip ln Trung quc và n và nhng tác ng ti các nn kinh t khác nu s tp trung ó tr thành hin thc. Chng này c phân chia nh sau: phn tip theo mô t quy mô ca th trng trong nc ca Trung quc và n , c bit i vi mt s sn phm công nghip phù hp. Phn th ba tp trung vào chin lc toàn din và mô h́nh phát trin ti hai quc gia khng l này và sau ó xem xét s phát trin ca mt vài tiu ngành công nghip c hai quc gia này. Trong phn nhng nhn nh tng kt, chúng tôi s báo cáo v nhng tác ng dài hn ti Trung quc, n và nhng i tác thng mi ca nhng nc này. Nhng th trng trong nc rng ln S cnh tranh quc t ang din ra ca công nghip Trung Quc --và cui cùng là công nghip n -- s ph thuc vào mt lot các yu t, k c vic m rng các th trng trong nc, ci thin h tng c s, tng cng h thng sáng to và s nng ng ca các công ty ln. Các doanh nghip và báo chí thng nói v quy mô khng l ca c hai th trng Trung Quc và n , v́ dân s s ca nhng nc này. Các th trng rng ln to ra li th cnh tranh cho bt c sn phm nào có quy mô kinh t áng k nh nhng hàng trng hay lp ráp ô tô. Các nn kinh t quy mô có th t c mà 2. Các mt hàng xut khu không ch là phn mm và dch v mà c̣n c hàng hóa có li nhun (Clarke và Wallsten 2006). 40 V i u Vi Ngi KhNg L Bng 2.3. H gia ́nh có nhng mt hàng tiêu dùng bn cht lng cao Trung quc, 2004 S lng trên 100 h gia S lng trên 100 h gia Hàng tiêu dùng ́nh thành th ́nh nông thôn Máy git 95,9 37,3 T lnh 90,2 17,8 TV màu 133,4 75,1 Máy nh 47,0 3,7 in thoi di ng 111,4 34,7 Xe ô tô 2,2 -- Ngun: Cc thng kê quc gia Trung quc, Niên giám thng kê Trung quc 2005. Ghi chú: -- = không có s liu. không cn th trng trong nc ln bng cách da vào s bt u vi hàng xut khu, tt nhiên, nhng tip cn vi th trng trong nc và nhng rào cn gia nhp thp có th là nhng li th áng k. Vy th́ th trng Trung Quc và n ln th nào? i vi nhiu nhà sn xut công nghip, quy mô th trng ca h nh hn nhiu so vi tng GDP, dù tính toán theo cách nào i na.3 Hu ht sc mua ca mt h gia ́nh s dng vào lng thc thc phm hn là các sn phm công nghip. Nhng gia ́nh có thu nhp thp c khu vc nông thôn và thành th u mua các sn phm hàng hóa nh may mc và dày dép, nhng h không mua xe ô tô và nhng mt hàng tiêu dùng bn, t tin. C th là lnh vc các mt hàng trng và nâu ni nn kinh t quy mô là quan trng. V́ vy, th trng cho nhng sn phm gii trí và tit kim lao ng gia ́nh t tin này ch yu là cho nhng ngi thuc nhóm thu nhp cao hn, nhng ngi có thu nhp cao có nhu cu i vi các sn phm này và nhng ngi sng khu vc thành th Trung quc và n hoc nc ngoài. S liu v s hu hàng tiêu dùng bn và xe ô tô Trung quc c th hin trong bng 2.3 và n trong bng 2.4. 3. i vi công ty công nghip bán sn phm ca ḿnh trên th trng, sc mua so vi GDP là không phù hp. c bit mt công ty nc ngoài s mun bit doanh thu ca ḿnh có giá tr th nào vi ng tin quc t chuyn i, nh ô la M chng hn. Nu mt hăng trong nc tham gia vào thng mi quc t dù là mua hay bán, hăng này s mun bit giá c chuyn i sang ng tin trong nc s dng t giá hi oái chính thc.V́ vy, khái nim GDP bng ô la M là cái thu c tính theo t giá hi oi chính thc. Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 41 Bng 2.4 H gia ́nh có tài sn c la chn n , 2001 phn trm Tài sn Tng s h H thành th H nông thôn in t ài, Radio, máy bán dn 35,1 44,5 31,5 TV 31,6 64,3 18,9 in thoi 9,1 23,0 3,8 Xe c Xe p 43,7 46,0 42,8 Xe máy, xe máy công sut thp 11,7 24,7 6,7 Xe hi, xe jeep, xe ti 2,5 5,6 1,3 Không có tài sn nêu trên 34,5 19,0 40,5 Ngun: Pḥng h tch 2003. Thu nhp ca nhng ngi trong nhóm thu nhp cao hn này hay "tng lp trung lu" Trung quc và n ln th nào? Mt cách tip cn vi câu hi này là tính thu nhp ly tích ca mt phn mi dân s có thu nhp cao nht và phn thu nhp chi cho nhng sn phm không phi là lng thc thc phm. Kt qu ca cách tính này cho kh nng mua ca th trng là 550 t USD cho Trung quc và di 150 t USD cho n .4 Con s này có th c cng thêm phn u t vào vic mua sm máy móc và thit b và nhng u vào chính nh thép và xi mng. iu này có th dn n mt th trng cho các sn phm công nghip cho 400 t USD na cho Trung quc và 100­150 t USD na cho n . Nh vy các nhà sn xut công nghip Trung quc có th trng tim nng ca gn 1 t t USD. Các nhà sn xut công nghip n có th trng tim nng bng mt phn ba ca Trung quc. Hai nn kinh t công nghip hóa nhanh Tác ng ca nhng xu hng gn ây i vi cnh tranh quc t trong tng lai ca nn công nghip và dch v ca Trung Quc và n và a lư công nghip có th là ǵ? 4. Mt t bng 1.000 triu. 42 V i u Vi Ngi KhNg L Trung quc ang i lên bt u, Trung quc s vn là nc xut khu hàng hóa sn xut hàng lot theo phng thc công nghip trong ṿng 10 n 15 nm na. Liên quan n nhp khu, Trung quc là nc nhp nhng sn phm s cp, thit b tinh vi và linh ph kin. Nhu cu ca Trung quc i vi nguyên liu mi và nng lng (nh tŕnh bày trong chng 1 và 5) làm tng nhp khu t các nc kém phát trin (xem h́nh 2.1 và 2.2). Nm 2002, Trung quc ă nhp khu tr giá 3,5 t USD t nhng nc ó và là th trng ng hàng th ba ca h (Yang 2006). Vn chính liên quan n nhng mt hàng s cp nhp khu là nhp mà Trung quc s tr thành nc nhp khu ln v lng thc và các sn phm nông nghip. Sn lng ng cc ca Trung quc tng n nh im vào nm 1996 và 1998, mc dù ă gim v con s tuyt i k t ó, vn xut khu 19,9 triu tn lng thc nm 2003 và ch nhp khu có 5 triu tn nm 2004. Tuy nhiên, v tng th, Trung quc vn là nc xut khu vi kim ngch xut khu lng thc và gia súc/gia cm sng là 9,7 t USD n cui nm 2004. H́nh 2.1 C c u s n ph m xu t kh u Trung Qu c n Nh t B n Hàn Qu c 100 80 60 % 40 20 0 1987 1995 2003 1975 1985 1996 2003 1965 1975 1985 1995 2003 1965 1975 1985 1995 2003 nm i n t Hàng s n xu t v i tay ngh th p và Hàng s n xu t v i tay ngh cao và nhi u công ngh nhi u công ngh Hàng s n xu t c n nhi u nhân công Hàng s n xu t v i tay ngh trung b́nh và ngu n l c và nhi u công ngh Hàng hóa s c p Ngu n: UNCTAD 2005. Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 43 H́nh 2.2 C c u s n ph m nh p kh u Trung Qu c n Nh t B n Hàn Qu c 100 80 60 % 40 20 0 1987 1995 2003 1975 1985 1996 2003 1965 1975 1985 1995 2003 1965 1975 1985 1995 2003 nm i n t Hàng s n xu t v i tay ngh th p và Hàng s n xu t v i tay ngh cao và nhi u công ngh nhi u công ngh Hàng s n xu t c n nhi u nhân công Hàng s n xu t v i tay ngh trung b́nh và ngu n l c và nhi u công ngh Hàng hóa s c p Ngu n: UNCTAD 2005. Trung quc nhp khu máy móc, thit b nhà máy và ph tùng làm m rng t sn xut công nghip và là ng dn cho vic chuyn giao công ngh. Hai mt hàng nhp khu u tiên, ngha là hàng chính yu phc tp mua hu nh t các nc tiên tin, có l s vn tip tc tràn vào Trung quc trong thi gian tng lai d oán c bi v́, da vào tm quan trng ca hc hi, kin thc ngm và nghiên cu ly tích, li th so sánh ca Trung Quc i vi nhng mt hàng này tr thành hin thc dn dn. Liên quan n ph tùng in t, hin là mt hàng xut khu ch yu ca mt vài nn kinh t ông Á và ông Nam Á, t́nh h́nh ít rơ ràng hn. Xut khu nhng ph tùng nh vy tng mnh t nm 1995. Trung quc là mt trong nhng bn hàng chính ca các nc mi công nghip hóa và s m ca ca nc này vi thng mi góp phn vào s ph thuc ln nhau ca khu vc ông Á mi (Branstetter và Lardy 2006; Petri 2006; Yang 2006). Tuy nhiên, gn ây hn, các yu t ca chui cung ng ang di chuyn sang Trung quc khi các nhà sn xut hàng 44 V i u Vi Ngi KhNg L hóa trung gian chuyn gn ti các th trng và các c s lp ráp thành phm. Quá tŕnh này, c bit liên quan n nn công nghip ô tô, có th rót u t nc ngoài trc tip (FDI) vào Trung quc trong thp k ti. V mt xut khu, Trung quc có l vn gi c th cnh tranh i vi nhng sn phm cn nhiu nhân công vào nm 2010 hoc 2015, thm chí khi lng công nhân tng lên. Nm 2004, lng thc t tng lên 2,11 ln so vi nm 1989; và t l tng lng này c y mnh vào nm 2004 và 2005, c bit nhng vùng ven bin--mc dù nng sut cng tng lên.5 Xu hng này có l s b ḱm li bi v́ Trung quc vn c̣n b d tha ti 350 triu lao ng nông nghip, thu nhp ca rt nhiu ngi trong s này ch bng mt phn nh mc lng ca công nhân thành ph.6 Tuy nhiên, tranh th ht mc nhng lao ng cha s dng ht này và gim chi phí t ai, Trung quc s phi chuyn các nhà máy s dng nhiu lao ng vào sâu trong ni a nh hin nay các tnh tây nam ang tin hành trong u t vào h tng c s ngành giao thông (Chan và Gu 2006). Gi s n lc này thành công (và quá tŕnh này có l s mt thi gian), v trí chim lnh th gii ca Trung quc trong lnh vc xut khu hàng dt, may mc, dày dép và chi chc s không có thay i nhiu trong nhng nm ti. Trung quc là th trng ln th hai và là nc xut khu ln nht các sn phm in t/công ngh thông tin và truyn thông (Ma, Ngyuen và Xu 2006). Tng trng tim nng ca nhng th trng này thu hút hu ht các công ty a quc gia ln (MNCs) sn xut hàng in t, ô tô và nhng mt hàng tiêu dùng bn cng nh nhng công ty ài Loan (Trung quc) và Hàn Quc. Ba nhà xut khu ln nht ca Trung quc nm 2003 là chi nhánh ca các công ty in t ài loan nh Foxconn (Hon Hai) và Quanta. Mt s công ty lp ráp ô tô và sn xut ph tùng ô tô ví d nh Toyota và Volkswagen ă chuyn tr s khu vc sang Trung quc và cng ang có k hoch chuyn tip sang ây mt s c s nghiên cu và thit k. Mt nghiên cu mi ây v thng mi ca Trung quc ca Roland-Holst 5. Các h́nh trên cp n s thay i lng thc t ca công nhân và nhân viên v́ vy nó bao gm c tng lng trong mt s loi công vic và nhng thay i trong phn chia s ca nhng loi công vic c bit trong hóa n tin lng. Chúng da vào ch s lng chính thc ca Trung Quc cho các doanh nghip khu vc thành th (xem Cc thng kê quc gia Trung quc, Niên giám thng kê Trung quc 2005, tr. 151). 6. Thu nhp biên ca lao ng nm 2001 là 365 Nhân dân t (RMB) trong nông nghip, trong khi ó 11.884 RMB trong công nghip thành th , 4.672 RMB trong công nghip phi nông nghip nông thôn và 2.009 RMB trong ngành dch v thành th. Nhng s liu này cho thy s khác bit ln trong th trng lao ng, c bit là gia nông nghip và công nghip (Tan 2004). Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 45 và Weiss (2005) cho thy t nc này ang vt xa các nc láng ging trong Hip hi các nc ông Nam Á (ASEAN). Các nc ASEAN ang mt th phn trong th trng xut khu mc dù xut khu ca h tip tc tng trng v con s tuyt i. Rodrik (2006b) cng thy rng s phc tp ngày càng tng ca Trung quc t ra thách thc áng k cho các nc ông Nam Á. Vi hn 5 triu hc sinh tt nghip trung hc ph thông mi nm , lc lng lao ng ca Trung Quc s có s lng ln công nhân có kh nng làm nhng công vic ̣i hi tay ngh cao hn nhng công vic s dng nhiu lao ng và tay ngh thp trong hot ng lp ráp ca nhng nhà sn xut hàng công nghip nh. Tng cng s sinh viên vào hc i hc ca Trung quc tng t 19% nm 2004 lên 21% nm 2005 ca nhng ngi trong cùng tui (Min 2006; s liu ca Vin Thng kê UNESCO, 2006). Hin nay, Trung quc ang có 600.000 sinh viên tt nghip i hc ngành khoa hc và k thut. Trong thp k ti, tng s sinh viên tt nghip i hc s có th là hn 5 triu ("áp ng công vic? 2006). Nhng sinh viên hàng u ca Trung Quc ngành khoa hc và k thut (ging nh nhng sinh viên n ) có th cnh tranh vi nhng sinh viên gii nht trên th gii và bt u to du n bng nhng nghiên cu khoa hc và bng sáng ch (Chen và Kenney, sp xut bn). Ngun cung cp cán b khoa hc và k thut ngày càng tng to iu kin cho Trung quc i vào mt s ít các lnh vc công ngh cao hn (nh khoa hc ng dng và công ngh [xem Zhou và Leydesdorff 2006]) vào giai on sm hn ca s phát trin so vi trng hp ây là mt nc nh hn. S lng áng k sinh viên tt nghip có th cung cp cán b cho nhng pḥng thí nghim nghiên cu hàng u th gii các nc và có th to iu kin cho Trung quc i vào các lnh vc công ngh cao khác nu nhng nhà nghiên cu có kinh nghim này quay tr v Trung quc sau nhiu nm hc tp nc ngoài. Lnh vc thu hút nht là nghiên cu và phát trin (R&D) ang vt lên, t ti 1,4% GDP nm 2005 (so vi 1% nm 2000), cùng vi hàng lot u ăi i vi nhng ngi quay tr v có tay ngh trong ngành công ngh và dch v (Yusuf và Nabeshima 2006a, 2006b; Yusuf, Wang và Nabeshima 2005). Nhng cht lng ca nhng sinh viên tt nghip t các trng i hc ca Trung Quc vn c̣n là vn . Theo kho sát ca McKinsey, cht lng sinh viên tt nghip không c bit cao. Ch có 10% c ào to y áp ng c các công ty a quc gia thuê làm vic Trung quc ("Thành công công ngh cao ca Trung quc" 2005). Nhng sinh viên tt nghip này (cùng vi nhng ngi tt nghip trong các lnh vc ít k thut hn) s làm công vic 46 V i u Vi Ngi KhNg L qun lư và k thut ti hn 200.000 doanh nghip công nghip, mt lot các doanh nghip dch v, các c quan nhà nc và các trng i hc. n dùng mô h́nh ǵ ui kp? Nh ă lu ư phn trên, so vi Trung quc, môi trng kinh doanh n ít có li hn cho phát trin sn xut và xut khu và iu này phn ánh rt rơ t s trái ngc hoàn toàn v con s tuyt i gia hai nc cng nh t sn lng hàng hóa và khi lng hàng xut khu (xem h́nh 2.1). V́ vy, mc dù là mt nc ln tng ng vi Trung quc nhng tác ng ca n n t́nh h́nh th gii c̣n khiêm tn ­ ít nht là tính v mt dân s. Trong s các mt hàng xut khu, ch có hàng dt may t c n tm c nh hng n trin vng ca các nc Châu Á, các nhà sn xut các th trng khác và th trng bông thô. Dch v IT là lnh vc xut khu duy nht mà n ă chim th phn áng k và ngày càng tng trên th trng. Do tm c vn c̣n khá nh ca nn kinh t và mc công nghip hóa c̣n khiêm tn, nhp khu nguyên liu thô, máy móc, sn phm trung cp và hàng tiêu dùng ca n ít hn Braxin, Mêhicô và Hàn quc (so sánh tng i v quy mô s dng ng ô la không thay i nm 2004). úng là n mi m rng du chân ḿnh trên toàn cu k t u th k này. Trong tng lai, mi quan h gia kinh t và thng mi ca n s tr nên rơ ràng hn trên toàn cu, nhng thm chí khi GDP tng gp ôi trong ṿng 10 nm ti th́ nn kinh t ca nc này cng ch bng cha n hai phn ba quy mô ca kinh t Trung Quc hin nay, tính theo ng ô la danh ngha. Trong tng lai, tác ng ca n lên toàn th gii cn phi c xem xét nghiêm túc. Tuy nhiên, do có ngun lao ng--nn tng vn con ngi ngày càng tng, th trng trong nc tim nng và sc mnh công nghip mi ra i s làm cho n tr thành mt quc gia y sinh lc công nghip có th so sánh vi Trung quc ngày nay. Liu iu này có th tr thành hin thc và n có bt u gây nh hng áng k n vn mnh ca các nc khác và vic s dng ngun tài nguyên thiên nhiên và các yu t ngoi sinh trên toàn cu hay không--nhng iu này s c̣n ph thuc vào kh nng cnh tranh ca nc này và quy mô ca mt lot các tiu ngành công nghip. Vin cnh này cha chc ă xy ra. Nu n tip tc i theo con ng phát trin ca nhng nn kinh t ông Á nng ng và phát trin nhanh, th́ ngành sn xut hàng hóa có th s dn u. Là mt nc cung cp, n có th cn phi m rng nhanh các Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 47 ngành công nghip hàng tiêu dùng s dng nhiu lao ng trong khi xây dng các nn công nghip nguyên liu c bn (nh hóa du và luyn kim) và các ngành công nghip k thut h lu và vn ti. Hn na, mc dù th trng trong nc ang và s vn là u ra ln cho tt c các ngành công nghip này, phát trin nhanh s có th phi da vào u t trc tip nc ngoài FDI trong các ngành công nghip ch to và s thành công ca th trng xut khu (nh trong trng hp ca Trung quc).7 Nu n i theo mô h́nh ông Á, óng góp ca ngành công nghip ch to trên tng GDP (hin ti di 16%) s phi tng lên có th là gp ôi trong ṿng 15 nm ti. iu này ̣i hi t l tng trng ca ngành này phi là hai con s, ng thi giúp to ra nhiu vic làm cn thit cp bách ("Ri ro tng lên" 2006), và xut khu mt t l áng k sn lng hàng hóa sn xut ra. Mô h́nh th hai cha th nghim có th to ra tng trng trên c s m rng nhanh và mnh ca ngành dch v do nhu cu trong nc và quc t. iu chc chn hp lư là các tiu ngành dch v chính có th s i u v tng trng. V toàn cc, dch v là phn ln nht ca nn kinh t n (50%); mt s phn khác ă m rng vi tc nhanh và có nhiu c hi cho u t và t nng sut cao hn (Gordon và Gupta 2005). Hai mô h́nh này có nhng tác ng khác nhau i vi a lư công nghip toàn cu và i vi tác ng ca n trên toàn th gii. Mô h́nh nào mt ln na có kh nng da vào nng lc công nghip tng lai ca nhng tiu ngành chính, kh nng cnh tranh và nhu cu i vi nhng sn phm này-- c trong nc và quc t. S d gii quyt mô h́nh th hai hn. Khong nm 1990, ngành dch v ca n óng góp vào tng GDP tng ng nh các nc khác có cùng mc thu nhp. T ó n nay, ngành này ă phát trin vi tc trên trung b́nh, và óng góp ca nó cho GDP nm 2005 vt cao hn mc ca nhng nc có thu nhp thp mt chút. Dch v kinh doanh và phn mm ă i u trong s tng trng này và các công ty ca n trong nhng lnh vc này hin c xp vào loi các công ty ln nht trên th gii. Dch v IT chim 6% GDP ca toàn ngành dch v và trong nm tài chính 2004/05 thu c 30 t USD ("Hin nay n phn khó khn" 2006). Xut khu t 12 t USD trong nm tài chính 2003/04. C doanh thu và xut khu u tng rt nhanh t nm 2000, trung 7. Mc FDI thp trong ngành công nghip n , so vi công nghip Trung Quc, nh hng n phát trin ca ngành ch to và tng trng xut khu (Huang và Khanna 2005; Mukherji 2005; Swamy 2005). 48 V i u Vi Ngi KhNg L b́nh 30% và 31%/nm. Vic làm cng tng lên và hin nay tng rt áng k - ti 3 triu vic làm, tp trung nm hay sáu trung tâm ô th. Nói cách khác, thành tích trong nm nm qua là áng k trong hoàn cnh ca nn kinh t n , nhng ngành IT vn c̣n khá nh và nng lc ca ngành dch v nói chung cha m rng ra ngoài vic phát trin ng dng và bo dng phn mm và dch v gia công giá tr gia tng thp (tài chính, pháp lư, y t, k toán và các ngành khác). Thay v́ kin trúc máy tính và thit k các h iu hành, ngành này c chi phi bi nhng dch v áp ng nhu cu ca khách hàng, dch v chuyên ngành, vào máy d liu và sao chép, và các hot ng bo dng phn mm. Nhng công vic này có th t c trong mt khong thi gian ngn ă cho thy kh nng tim tàng có th phát trin nhanh chóng nu c các công ty n nh TCS và Infosys và nhng công ty a quc gia ang m rng n y mnh các hot ng kinh doanh. Trung tâm thit k chip ln nht ca Intel nm Bangalore và c IBM và Cisco Systems u m các c s thit k chip ln ó. Advanced Micro Devices và Texas Instruments cng ang có k hoch làm nh vy (Arora và Gambardella 2004; "Các công ty ln trong thit k chip" 2006; D'Costa 2006). Cng áng lu ư là n ch chim 3% xut khu dch v kinh doanh trên th gii. Phn mm và Dch v IT Ngành dch v gia công /kinh doanh phn mm ca n bt ngun t mt s quyt nh c a ra cách ây vài thp k và mt s din bin trong thi gian gn ây. u nm 1950, Vin công ngh u tiên ca n (IIT), ly mô h́nh t Vin công ngh Massachusetts, c thành lp ti Kharagpur Tây Bengal. Sáu vin công ngh na cng ra i ti mt s thành ph c la chn trong toàn quc sau khi o lut Vin Công ngh ca n c thông qua vào nm 1956. By vin công ngh, vi tng s nhân viên trong nm 2004 khong 30.000 ngi (17.000 có tŕnh i hc và 13.000 có tŕnh cao hc), ă làm cho n tr thành trung tâm công ngh hàng u th gii. Nhng vin này và các vin ào to khác (nh 6 vin qun lư ca n và mt vài vin công ngh thông tin ca n cng vi các trng i hc) ă cung cp cho th trng lao ng ca n nhng tay ngh k thut, qun lư và nhng tay ngh công ngh thông tin phù hp. Nng lc ào to k s c công nhn ca n tng t 60.000 trong nm tài chính 1987/88 lên 340.000 nm 2003. i vi các chuyên gia IT, con s này tng t 25.800 lên 250.000 trong cùng thi gian này (Arora và Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 49 Gambardella 2004). Ngoài ra, rt nhiu sinh viên tt nghip t các vin công ngh ca n ang làm vic nc ngoài hoc ă tng hc và làm vic nc ngoài ă óng góp vào tng trng ca ngành công nghip dch v IT theo ba cách chính. Th nht, cht lng ào to và tay ngh ca h ă có danh ting tt Bc M, Vng quc Anh và các nc khác. Th hai, nhiu sinh viên tt nghip trc ây c ào to thêm và có kinh nghim nc ngoài ă tr v n và ang t lp nghip hay làm vic cho các công ty trong nc hay các công ty a quc gia n . Trên thc t 71 trong s 75 công ty a quc gia ang hot ng công viên phn mm Bangalore là do ngi n ă tng sng nc ngoài ng u và nhiu công ty nh hn khác do các doanh nhân n hin ang sng M làm ch. Th ba, cng ng nhng nhà chuyên môn và doanh nhân ngi n ă có sáng kin ln trong vic to ra nhng c hi cho các công ty n và trong vic t́m kim các hp ng cho các công ty này. So sánh v ngun vn và nng lc chuyên môn, và ch o v công ngh, cng ng ngi n ch ng sau các cng ng Hoa kiu nc ngoài. Tng i ging vi các i tác Trung Quc, nhng ngi n nc ngoài cng ngày càng tr thành nhng chuyên gia thành tho óng vai tṛ trung gian, lôi kéo các nhà t bn và các nhà u t, vi nhng ch ng m bo trong các cm chin lc nh Thung lng Silicon (California) và khu Boston (Massachusetts) (Saxenian 2006). Các công ty n tích cc t́m kim kinh doanh nc ngoài v́ th trng trong nc cho dch v ca h rt hn ch trong nhng nm 80 và 90. Các mi quan h c h́nh thành vi các công ty ln ca M có chi nhánh n dn n mi quan h làm n theo hp ng cho các công ty M. Công vic, thng c các chuyên gia n tin hành ti ch, tp trung vào tng cng và bo dng phn mm, vit mă, thit k k thut và các d án liên quan khác, khai thác tay ngh c trng di dào và vi chi phí thp.8 Vic thiu phn cng máy vi tính n , do thu cao và nhng hn ch nhp khu khác, làm cho vic làm ti ch ti các c s ca các công ty M càng tr nên cn thit. Chi phí vin thông gim và trin vng m ra ca Internet to iu kin thun li cho các công ty thuê dch v hp ng gia công outsourcing vi nc ch nhà thc hin các dch v nh: dch v h tr vn pḥng, tt c các loi dch v x lư thông tin, k thut, mt s loi dch v bán l và dch v y t kh 8. Mi e da Y2K và vic chuyn i ng euro ă m rng thêm nhiu nhu cu k thut viên vit mă và sa li phn mm. 50 V i u Vi Ngi KhNg L thi. Các công ty có tr s M ă i u trong vic outsourcing các dch v.9 Không nhiu quc gia có nhiu k nng và tay ngh vi s lng ln li có kh nng nói ting Anh nh n . Hn na, các nhà chuyên môn IT và các công ty ca n ă to thêm li th trong vic tip cn và tham gia vào các công ty M t lâu ă i u trong vic ng dng IT, trong vic sp t li c cu ca các công ty và trong vic outsourcing dch v.10 Chính trong thi gian này nhiu công ty n bt u i vào lnh vc này và các cm dch v IT (ví d, trong nhng công viên phn mm) bt u c h́nh thành Bangalore và các thành ph khác vi s tp trung nhng tài nng k thut (Arora và Athreye 2001). S tng trng ca ngành công nghip này, tuy nhiên, ă c mt lot các công ty c va c thành lp trc ó rt lâu dn u. u tiên, Công ty Dch v t vn Tata c thành lp vào nm 1968; Wipro nm 1980; Infosys nm 1981; và Satyam nm 1987. Các công ty hàng u hin nay chim phn ln doanh thu và xut khu ca ngành (Khanna và Palepu 2004). Ch có mt phn t trong s 20 nhà xut khu hàng u là công ty a quc gia nc ngoài. Nh vy dch v IT có t nhng nm 80 và c cng c bi s có mt ca hàng ngàn chuyên gia n M ă to cho các công ty n im khi u nhanh chóng trên th trng toàn cu và ph thuc nhiu vào xut khu và th trng M. Chính ph n ă h tr bng cách kim ch giá dch v vin thông và iu chnh lut lao ng nghiêm ngt cho các công ty IT có s linh hot nhiu hn trong vic thuê và giăn th. Khi ngành IT ă m rng, mt trong nhng khó khn nghiêm trng nht ni lên là thiu cán b k thut và qun lư cùng vi tc thay th lao ng cao. Nh vy, n cn phi u t sâu vào tay ngh và công ngh và các công ty s phi u t cho các mi quan h vi các trng i hc và vin nghiên cu nu h mun m bo t l tng trng cao.11 Cht lng ca nhng sinh viên k thut tt nghip n cng c̣n nhiu vn cha áp ng mong mun. Theo mt kho sát mi ây có khong 20% t cht lng th gii và ba phn nm là "thm hi" ("Hin nay n phn khó khn" 2006; "áp ng công vic?" 2006). Nhng nc có thu nhp trung b́nh khác cng ang ly dch v 9. Ch có 3% kinh doanh bán l ca n c bán ti các ca hàng chui ln và trung tâm mua bán (mc dù nhng chui ca hàng ó ví d nh Big Bazaar và Pantaloons và nhng siêu th nh Phoenix- Mills là tng lên gp bi). So vi, 20% kinh doanh bán l ca Trung quc c bán ti nhng ni nh vy. ("Here Comes" 2005). 10. Trong thi gian t 1999­2001, khong mt na n xin visa H1B (giy phép làm vic ca công nhân lành ngh M) c cp cho ngi n (Cooper 2006). 11. Ch có mt phn nh trong s nhng ngi làm vic trong ngành công nghip IT có hn 5 nm kinh nghim ("Nay cho phn khó khn" 2006; "áp ng công vic?" 2006). Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 51 to à cho kinh t và vic làm-- Braxin, các nn kinh t ông Âu, Mêhicô và Liên bang Nga. Trung quc ang ào to ra nhiu k s và k thut viên IT hn n ; và ang tham vng m rng các dch v IT và phn mm, c các công ty IT ca n u t trc tip ("Coi chng, n " 2006). n cng có th phi i u vi s cnh tranh mnh ca Ai-len, Ix-ra-en, mt vài nc châu Âu và M khi nc này i vào nhng dch v u cui giá tr cao ca IT, ví d nh phn mm x lư tín hiu, nh hin nay ang th nghim. V́ vy, vic d oán s phân chia v a lư trong tng lai ca kinh doanh và dch v IT không phi là vn d dàng. Tuy nhiên, dng nh các nn kinh t Nam và ông Nam Á và các nn kinh t ông Âu và M La Tinh s phi vt ln t́m ra nhng th phn nhiu li nhun trong mt th trng dch v IT hin ang b các công ty a quc gia và n chim lnh. Các dch v khác Các dch v ngân hàng, tài chính, vin thông và nhà hàng, khách sn ca n ă phát trin hai hoc gn hai con s (Gordon và Gupta 2005). Có nhiu c hi cho vic phát trin các dch v tài chính, vin thông, thng mi và bán l, y t, phim nh và hu cn do nhu cu tng lên trong nc và nc ngoài. Mi ngành này u c hng li t nhng tin b ca công ngh thông tin tng nng sut và to nhu cu cho các công ty cung cp dch v. Tuy nhiên, liu n có th ni lên là nc xut khu áng k các dch v này trong thp k ti không vn c̣n là câu hi m? Nn kinh t ca n ch bng mt phn sáu nn kinh t ca Trung quc v mt tin t. n có 1% tài sn tài chính toàn cu, nhng cha y mt na là di h́nh thc tin gi ngân hàng (Farrell và Key 2005). Ngành ngân hàng và tài chính ca n , mc dù ă c ci thin và rơ ràng là nng ng hn ca Trung quc, nhng vn c̣n không hiu qu theo tiêu chun quc t và các c quan ngân hàng và tài chính ca n cha có bt c s phát trin nào nc ngoài. Vin thông cng là mt ngành công nghip trong nc, thm chí mc dù n ă to c nn móng sn xut phn cng áp ng v mt công ngh cho các nc có thu nhp thp. Nhng khác vi các hăng ca Trung Quc nh Huawei và ZTE, các công ty ca n vn cha dám mo him nc ngoài cung cp loi dch v trn gói hoàn toàn (k c tài chính) mà các công ty ca Trung Quc ang cung cp, và u t nhng khon tin áng k tng ng vi 8­10% doanh thu trong nghiên cu và phát trin có th sánh vai 52 V i u Vi Ngi KhNg L Bng 2.5 Xut khu công nghip tính theo phn trm ca tng xut khu,Trung Quc và n Xut khu công nghip 1995 2000 2004 Trung quc Sn phm dc 1,1 0,7 0,6 St thép 3,5 1,8 2,3 Thit b in 5,9 9,7 10,0 Hàng trng 0,7 1,1 1,3 Xe giao thông ng b 1,8 2,6 2,8 Hàng dt 26,0 21,4 16,2 n Sn phm dc 2,3 2,8 2,9 St thép 3,0 2,9 6,0 Thit b in 1,3 1,8 1,9 Hàng trng 0,0 0,0 0,1 Xe giao thông ng b 2,8 2,0 2,8 Hàng dt 27,0 27,2 17,4 Ngun: C s d liu thng k thng mi hàng hóa ca Liên hp quc, tip cn thông qua phn mm Gii pháp thng mi tng hp (WITS) ca Ngân hàng Th gii. Ghi chú: Hàng dt c xác nh là s kt hp ca 26, 65, và 84 trong Phân loi thng mi quc t tiêu chun (SITC), Rev. 3. Hàng trng c xác nh là s kt hp ca 7751, 7752, 7753, và 7758 ca SITC, Rev. 3. Sn phm dc, st thép , thit b in và xe giao thông ng b c xác nh là 54, 67, 77, và 78 ca SITC tng ng , Rev. 3. vi nhng nc i trc trong lnh vc tin b nhanh này ("Chuyn i toàn cu" 2006).12 Sn xut phim ang là ngành công nghip quc gia phát t và n là nc sn xut phim ln nht th gii. Ngành công nghip này cng phc v cho cng ng n kiu tng i ln và cng có ch ng trên th trng mt s nc Trung Á. Nhng nó vn cha hp dn tip cn khán gi toàn cu và cnh tranh vi Hollywood hay vi các nhà sn xut phim Trung quc m rng (Trung quc, Hng Kông [Trung quc] và ài Loan [Trung quc]) và Hàn Quc mc dù có mt vài b phim c công chúng quc t hoan nghênh (áng chú ư nht là Cúi u nh Beckham). Gn ây nht, các hăng ca n bt u cung cp dch v IT cho ngành công nghip làm phim quc t và các nhà sn xut tṛ chi video (ví d nh cho in thoi di ng)-- mt lnh vc kinh doanh có th tng trng phù hp vi yêu cu v mang li hiu qu c bit và ni dung video. Vi ngai l 12. u t trung b́nh ca các hăng ca n vào nghiên cu và phát trin so vi doanh thu nm 2000 là 3,5% (Radhakrishnan 2006). Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 53 là các ngành công nghip x lư phn mm và dch v kinh doanh, rơ ràng là n c t vào v trí li du n trong th trng toàn cu trong ngành công nghip dch v này, ít nht là trong ṿng 10 nm ti. Trin vng ca ngành công nghip sn xut chính Rt có th là tác ng ca Trung quc và n lên a lư ca ngành công nghip dch v có kh nng mua bán c trên th gii là khiêm tn và cha c bit t phá. Không th nói tng t nh vy i vi ngành công nghip sn xut nu n tng tc. V́ vy chúng tôi quay li mô h́nh phát trin thông thng dn u bng ngành sn xut hàng hóa, c s ca s phát trin ca Trung quc và các nn kinh t ông Á khác. Liu ngành sn xut hàng hóa ca n có tr thành ngành dn u chính và liu n có th cùng vi Trung quc tr thành nhng nn kinh t công nghip hàng u hay không s ph thuc phn ln vào hot ng trung hn ca mt lot các tiu ngành c hai nc này và vào s phát trin song song ca c s h tng, c bit là n .13 Các tiu ngành thích hp là dt và may mc, hàng trng, dc phm, ô tô và ph tùng ô tô, thép và in t. Tng cng li, các tiu ngành này chim gn mt phn ba hàng xut khu ca c n và Trung quc (xem bng 2.5), và 48 % doanh thu sn phm công nghip Trung quc và 41 % vic làm trong các ngành công nghip (xem bng 2.6). Hàng dt và may mc Hàng dt và may mc chim 7% xut khu ca th gii. Trung quc là nc sn xut hàng u, tip theo là n . Li th ca Trung quc có c t s ḥa nhp ca nc này vi mng li sn xut toàn cu thông qua u t nc ngoài và các hp ng trc tip vi nhng nhà bán l ca các nc trong T chc Hp tác Kinh t và Phát trin (OECD). Ví d, Wal-Mart mua 18 t USD 13. Thiu in là mi quan tâm ln nht ca các công ty n . Mt kho sát các hăng sn xut ca n nm 2003 cho thy 61% vn phi da vào ngun in t máy phát in riêng ca ḿnh. Trung quc, con s này là 27%. Kho sát này cng cho thy rng các hăng n b mt in trung b́nh 17 ln trong mt tháng, tn xut này nhiu hn nhiu so vi Malaysia (1 ln/tháng) hay Trung quc (di 5 ln/tháng). Thit hi t vic mt in n là 9% tng sn lng, so vi 2% Trung quc (Ngân hàng Th gii 2004a), và chi phí tin in gp hai ln Trung quc. S thiu ht c s h tng làm cho n mt 3­4 im phn trm ca mt mát v tng trn ("Nhu cu chính tr và o c cp bách" 2006). 54 V i u Vi Ngi KhNg L hàng Trung quc nm 2004. Ngc li, các hăng ca n có hp ng trc tip vi các h thng bán l ít hn nhiu (Whalley 2006). Nm 1950, n là nc xut khu hàng dt bông hàng u, nhng sau ó ă ánh mt v trí này và tng lai ca ngành này mi ch bt u li ngc ḍng khi c tin hành ci cách vào u nhng nm 1980 (Roy 2004). Hin nay, dt và may mc ca n là ngành thu hút nhiu lao ng ng th hai vi 35 triu công nhân chim ti 20% sn xut công nghip (Ananthakrishnan và Jain-Chandra 2005). Tuy nhiên, công nghip dt ca n vn c̣n thua xa so vi Trung quc. Nm 2005, xut khu hàng dt và may mc ca n t 9,5 t USD và và 7,5 t USD, ngc li con s này ca Trung quc là 77 t và 40 t USD. Các công ty trung b́nh ngành này ca n gp khó khn trong vic gim bt chi phí sn xut và công ngh mi; rt ít vn nc ngoài u t vào ngành này; và v́ các công ty ca n ít ḥa nhp vào mng li sn xut toàn cu hn các công ty ca Trung Quc, nên ít c hng li t vic chuyn giao công ngh. V́ vy, nng sut ca ngành dt và may mc ca n ch bng 35% ca M, trong khi ó ca Trung quc là 55% (Ananthakrishnan và Jain-Chandra 2005). Tng nng sut ca ngành công nghip may mc ca n bng 16% ca các nhà sn xut M (Padhi, Pauwels và Taylor 2004). Cng nh i vi mt vài ngành công nghip khác ca n , vic tháo d mt phn các quy ch trong nc và quy ch Sp xp a si (MFA) ă m ca cho các công ty lao vào khai thác. Xut khu ca n -- mt s mt hàng cnh tranh vi hàng xut khu t Trung quc --ang tng lên và c hai quc gia này ang dn chim lnh th trng th gii vi mc thm chí ln hn trc ây. C hai nc này u tng th phn ca ḿnh ti th trng EU, Nht bn và M nm 2005. Thành tu ca Trung quc ln hn bi v́ các nhà sn xut Trung Quc ă u t chun b cho vic d b hn ngch và chun b tt hn và có kh nng cnh tranh hn ("Máy iu ḥa tiu ty" 2005; "n : Trung quc n tht" 2005; Yang 2006). Khi quy ch Sp xp a si sp kt thúc vào nm 1995, Trung quc ă có kh nng tranh th vic d b tng phn hn ngch i vi mt s mt hàng qun áo, mc dù khi ó Trung Quc cha phi là thành viên ca T chc Thng mi Th gii (WTO). n không làm nh vy (Srinivasan 2003a, 2006). Thm chí nu có th trng t do hoàn toàn th́ n cng không th nhanh chóng có kh nng tranh th nhng c hi có sn v́ các công ty ca n vn c̣n b cn tr bi quy mô sn xut gn im cc thun, s cng nhc ca th trng lao ng và nhng tr ngi thng mi khác, c bit là liên Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 55 ca mtr s 8,5 5,3 5,2 1,9 4,3 5,4 5,0 5,5 41,1 40,9 ngt ng hnP lao 2004, Ngi (triu) 5,19 3,20 3,16 1,19 2,61 3,28 2,99 3,33 nghip 24,95 60,99 ôngc lngS ca ngành mtr s 5,0 2,1 6,4 1,7 8,5 7,1 5,6 11,4 47,8 47,5 theo,c nghip ngt hnP qu ôngc (t ungrT phm nS thu ) DTN 934,7 388,0 1.198,3 321.3 1.590,7 1.327,2 1.005,6 2.146,3 8.912,1 18.781,5 Doanh hn. doanhc ln qu ca hoct phiàv mtr s 7,8 5,0 6,9 2,0 2,3 4,3 5,4 3,0 36,7 36,6 dân ngt hnP 2005. hânN nghip quc doanhc iutr5 Doanh (triu) rungT thu qu kê lngS 17.144 10.901 15.172 4.397 4.947 9.389 11.760 6.638 80.348 219.463 thng doanhóc nghip iámg hăng doanh áccctt dépyiàg, àvt iênN, ch ts in cácàv nhng áo hóa b quc lày nà qun liu ên t chaóc thitàv tínhvi y nà rungTiag bng ac dt ch bnh loi ti thông chn quc ongtr s liu nguy hóa cha imk nv iny vin háck la quc kê nêu hC ên thô b chy b t 2.6 dtivt oànt hăng nguyt hàngt phm épàvy in ngành thng xu xu xu sn thuct ch thitt mát thitt b xu xu xu xu các ngc cC ácC ú: ngB ch Ngành nS nS màv nS các nS Nung nS nS nS thit ngC ngT Ngun: Ghi 56 V i u Vi Ngi KhNg L quan n hu cn (Schiff và cng s 2006).14 Thi gian giao hàng ti thiu t n sang M là 24 ngày, so vi 18 ngày t Thái Lan, 15 ngày t Trung quc, 12 ngày t Hng Kông (Trung quc ) và 3 ngày t Mêhicô. Ngoài ra, s chm tr th tc hi quan i vi hàng nhp khu tn thêm 10 ngày na n , so vi 7 ngày Hàn Quc và Thái Lan (Ananthakrishnan và Jain-Chandra 2005). Nh́n v tng lai, n --và Trung quc -- rt có th s vn nm trong s nhng nc sn xut hàng dt may cnh tranh nht nh s cung ng lao ng rt mm do ca h, gi thit rng lut lao ng và s thiu ht lao ng không y lng công nhân lên cao hn mt cách nhanh hn, iu ă tng xy ra trong thp k trc. Có kh nng áng k cho vic tng sn lng, cht lng và thit k ca ngành công nghip này. Các sn phm thích hp chc chn s tip tc to c hi cho các nhà cung ng các nc khác.15 Nhng i nghch vi hàng dt và may mc thi trang gía tr cao do Ư sn xut, áp lc t Trung quc và n s tng lên do mc u t, thit k và tay ngh k thut c huy ng trong nc và t ngun lc nc ngoài (v́ công nghip thit k ang b toàn cu hóa và dch v thit k có th c cung ng t các công ty khác), s ̣i hi ngày càng cao ca ngi tiêu dùng trong nc và th trng tiêu th ni a rng ln. iu này c nng lc a dng hóa sn phm hàng dt ca Trung quc a vào các th trng mi h tr rt ln. K t nm 1990, s chng loi sn phm dt may tng mc 10 con s t 6.602 lên 12.698 (Vn pḥng Ngân hàng Th gii 2006). Hàng trng và nâu Th trng cho hàng trng trên th gii lên ti hn 100 t USD nm 2002. Mt phn ba nhu cu i vi hàng gia dng ln là t khu vc châu Á Thái B́nh Dng, mt na trong s ó t Trung quc, th trng phát trin nhanh nht (Nichols và Cam 2005). Nh́n rơ nhng c hi này, các công ty nc ngoài ang nhy vào th trng Trung Quc; và các mt hàng tiêu dùng bn, nh máy git, th phn ca h ă tng t 15% nm 2000 lên 25% nm 2003 (Nichols và Cam 2005). General Electric và các công ty khác ang có k hoch chuyn 14. Thm chí nhng công ty ln cng sn sàng m rng vic làm bi v́ khó có th giăn th c ("Nay cho phn khó khn" 2006). 15. Ví d, dt kim t Bangladesh và thm t Pakistan có ch ng tt các th trng M và EU sau khi d b MFA (Whalley 2006). Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 57 mt phn ba công sut sn xut ca h sang châu Á, vi Trung quc là im n u tiên. Tng t nh vy, th trng n ang m rng và các nhà sn xut trong nc nh Godrej và Videocom và các công ty a quc gia ă to nên hai cm sn xut hàng trng ln Noida (gn Delhi) và Pune (gn Mumbai), vi s h tr ca chính ph thông qua các khon u ăi. T l s hu t lnh ca các h gia ́nh n ch là 15% nm 2004 và t l s hu các mt hàng tiêu dùng bn khác cng thp ("Hàng trng ca Nht bn" 2006). Haier ang c gng thâm nhp vào th trng n ni các nhà sn xut ca Hàn Quc (nh các công ty hàng u th trng LG và Samsung) hin ang hot ng mnh m. Nm 2004, LG công b k hoch bin n thành c s sn xut toàn cu ln th hai ca ca h sau Trung quc (Nichols và Cam 2005). Công ty này ă chim hn mt phn t th phn máy iu ḥa và tivi màu và hn mt phn ba th phn máy git, t lnh và ḷ vi sóng ("Nay cho phn khó khn" 2006). Sanyo s bt u tip th hàng trng n , s dng mi quan h bn hàng hin có vi các nhà phân phi tivi ("Sanyo t́m kim ting tm n " 2006). Sharp và Toshiba cng ang có k hoch tng t ("Sharp ghi bàn thng n " 2006; "Toshiba t phá" 2006). Trc ây, sn xut trong nc là quy lut chung trên khp th gii do chi phí vn ti. Dù rng cc phí ă c nh giá c trng theo khi, vn c̣n khá t chuyên ch hàng trng thành phm i mt quăng ng dài, c bit là nhng hàng cng knh (Nichols và Cam 2005), v́ vy quy mô và nhng c hi tng trng ca th trng trong nc quyt nh ngành hàng trng phát trin th nào. Tuy nhiên, lng và chi phí sn xut thp cùng vi vic áp dng công ngh tiên tin ă to iu kin cho Trung quc xut khu t lnh và máy làm mát ru sang M (Nichols và Cam 2005). Song song vi vic tng bán hàng thành phm, thng mi trong ni b ngành công nghip này cng tng lên, th hin s phát trin ca mng li sn xut toàn cu ca hàng trng.16 Mc dù nhu cu là ln, c bit t Trung quc và n , n giá ca các mt hàng trng ă gim dn và các công ty ang thc hin mt lot các chin lc ct gim chi phí lao ng, nhn linh kin ph tùng ca các công ty cung ng khác, chuyn sn xut sang hot ng lp ráp và a vào nhng k thut qun lư hin i (c bit là qun lư cht lng tuyt i) gim s lng các 16. Ví d, máy ra bát Maytag lp ráp M s dng mô t sn xut ti Trung quc (ca GE) và dây in t Mêhicô (Nichols và Cam 2005). 58 V i u ViNgi KhNg L khim khuyt (Nichols và Cam 2005). Mt s công ty khác ang c gng nâng cao công ngh bng cách cung cp nhiu chc nng trong mt mt hàng, thit k p hn, hp vi toàn b h thng bp và thm chí c nhng t lnh có chc nng vào Internet (Nichols và Cam 2005). Trung quc Nm 1981, t l xâm nhp vào khu vc ô th ca t lnh và máy git trên 100 h gia ́nh Trung quc ch là 0,2 và 6,0. Ba " dùng ln" trong gia ́nh lúc ó là xe p, ng h eo tay và máy khâu (Zhao, Nichols và Cam 2005). Trong 20 nm, t l xâm nhp ca hàng trng Trung quc tng lên áng k t ti 87 t lnh và 92 máy git trên 100 gia ́nh thành th nm 2002. mt s thành ph, nh Bc Kinh, t l xâm nhp trong nm ó là 107,4 t lnh và 102,8 máy git trên 100 gia ́nh (Zhao, Nichols và Cam 2005). Mc dù th trng ô th nhanh chóng b băo ḥa, t l s hu hàng trng trong s các h gia ́nh nông thôn vn c̣n thp, ch có 13,6 t lnh và 29,9 máy git trên 100 h gia ́nh nông thôn (Zhao, Nichols và Cam 2005). u nhng nm 80, hu ht các công ty là các doanh nghip quc doanh nh hay s hu tp th. áp ng nhu cu ngày càng tng, nhng công ty này ă nhp khu dây chuyn sn xut t Ư và c. n gia nhng nm 90, hn 100 dây chuyn sn xut ă c nhp khu. Vi s khuyn khích ca chính ph trong nhng nm 90, các doanh nghip thành công hn ă bt u giành c các công ty khác, h́nh thành mt vài hăng ln và có ting (nh Haier, Kelon, Meiling và Little Swan), th hin mt xu hng ang c cng c trên th gii (Zhao, Nichols và Cam 2005). n nm 2002, th phn ca nm công ty hàng u ă tng lên 60% i vi t lnh và 68% i vi máy git. Th trng iu ḥa nhit cng tr nên ít ông úc hn. 27 loi nhăn hàng ă phi rút ra vào nm 2001 và ch c̣n li 69 loi vào nm 2005. Cui nm 2006, ch có 20 loi có th tn ti ("iu ḥa nhit tiu ty" 2005). Nhng công ty thành công này cng phi da nhiu vào xut khu. Ví d, Galanz xut khu 65% ḷ vi sóng và tr thành nhà sn xut iu ḥa nhit ln (Sull và Wang 2005; "Mt Alpha enta" 2006). Changhong Electric cng m rng sn xut máy iu ḥa nhit ("Vin thông và Công ngh" 2006). Nhng rt nhiu nhà sn xut ca Trung Quc ph thuc vào các công ty nc ngoài nhng sn phm ch cht nh máy nén. Haier, hin nay là mt trong bn nhà sn xut hàng trng ln nht th gii, là công ty sn xut u tiên Trung Quc u t ra nc ngoài vào nm 1999 Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 59 ("Haier sáng to" 2006).17 Công ty này cng là công ty Trung Quc u tiên thuê mt công ty qung cáo quc t qung bá thng hiu ca ḿnh ("Trùm t lnh Trung Quc" 2005), và hin nay ang có hàng tá nhà máy nm ri rác nc ngoài. n Công nghip hàng trng ca n ang trong giai on phát trin u tiên so vi Trung quc. Xut khu cha có ǵ và không có mt công ty nào ca n nh Haier ca Trung quc ang hot ng trên th trng quc t. Ch ngha bo h, nhu cu ca tng lp trung lu tng chm chp, u t trc tip nc ngoài tính n gn ây c̣n ít, sn xut di quy mô và cung ng in không ă làm cho n nm ngoài ng ua. Nhu cu ca tng lp trung lu nay ang tng lên và công nghip hàng trng tng trng vi hai con s trong nhng nm gn ây. Quy mô th trng ca hàng trng là vào khong 80 t Rupi (1,76 t USD). Các công ty a quc gia ang m rng nng lc sn xut n , nhng s tham gia chm tr ca n có ngha là các nhà sn xut óng ti ây khó có th xut khu s lng ln thành phm trong mt thi gian na. Tuy nhiên, vic xut khu ph tùng là kh thi. Trung quc ă thit lp c v trí i u ca hàng trng và nâu và nc này có th m rng kh nng ng u ca ḿnh hn n v́ các công ty a quc gia chuyn giao công ngh và m rng công sut hn thông qua FDI Trung quc nhiu hn. Dc Dc là mt trong nhng ngành có trin vng sáng sa nht ca n và c cng c bi mi quan h kinh doanh mnh m ca khu vc t nhân; s phong phú v tay ngh trong ngành hóa hc, sinh hc và k thut hóa hc; và s thành tho lâu i v công ngh x lư phc tp ă rt hiu qu cho ti gn ây do không có s bo v bn quyn i vi nhng sn phm dc ca nc ngoài theo Lut pháp n (Chaudhuri 2004). ây li mt ln na Trung quc là i th gn, mc dù nng lc ca các công ty ca h yu hn n . n là nc sn xut dc phm ng th 4 v mt khi lng ­ th 13 v 17. u t này là mt nhà máy Nam Carolina (M). Haier có k hoch m rng nhà máy hin có vi khon u t thêm lên ti 150 triu USD. Hn na, nó cng có k hoch u t vào c s nghiên cu và phát trin M ("Haier s sáng to" 2006). 60 V i u Vi Ngi KhNg L mt giá tr và v́ mt s lư do hp dn nào ó nc này có th không nhng vn gi nhng v trí này trong ṿng thp k ti mà c̣n m rng th phn ca ḿnh trên th trng toàn cu (Grace 2005). Trung quc là nc sn xut dc liu và thuc phiên bn (generic) ng th hai v mt giá tr ch sau M (vi 5% sn lng th gii nm 2004 tr giá 54,4 t USD) ("Trung quc: Ngành dc" 2005). áng lu ư là các công ty Trung Quc có ít sáng kin trong lnh vc này hn so vi các lnh vc khác, mc dù h xut khu t 4 t USD sn phm (k c thuc ông y) nm 2004 và ang bt u chuyn vào nhng lnh vc láng ging là công ngh sinh hc và nghiên cu t bào thân (Fernandez và Underwood 2006). Ngoài con s 15.000 nhà hóa hc tt nghip mi nm, n có các công ty có kh nng u t vào nghiên cu và phát trin và th nghim và bán thuc ra th trng. Các hăng nh Ranbaxy, Cipla, Dr. Reddy, Wockhardt và Nicholas Piramal có quy mô và kinh nghim bt tay vào các hot ng nghiên cu liên quan n vic khám phá các loi thuc, mt s khi u áng n t kinh nghim bt chc các loi thuc sn xut nc ngoài trc ây ca h và bán ch yu thuc generic trên th trng.18 Các công ty ca n hin nay chim 8 t USD trong tng s 48 t USD ca th trng toàn cu thuc generic ("Bán thuc generic" 2006). S có mt ca nhng công ty trong nc và nhiu công ty a quc gia bt u t c s nghiên cu ca ḿnh n (nh Novartis và GlaxoSmithKline) ang to ra môi trng nng ng. Các c s y t và bnh vin rt s và nhiu ca n và kh nng th nghim thuc trong dân s ln và không ng nht là nhng li th so vi các nc nh hn nh Xing-ga-po và Hàn Quc, là nhng nc cng tham gia vào vic phát trin các loi thuc mi và nhng quy tŕnh mi. Vic phát trin mt loi thuc n có th tn rt ít ch khong 100 triu USD so vi chi phí 1 t USD hoc thm chí cao hn M. Trung quc chia s nhng li th này vi n và bt u khai thác chúng (xem Yusuf và Abeshima 2006b). bên ngoài nc M, n hin có s lng ln nht các nhà máy sn xut c C quan Thc phm và Thuc ca M phê chun và vi ch bn quyn mi c tng cng, ó là c s vng chc cho s phát trin trong tng lai.19 Li mt ln na, có th s cnh tranh gia các nc tiên tin, Trung 18. Cho n khi sa i bn quyn nm 2005, các công ty n có th sn xut các phiên bn gc ca các loi thuc c phát trin các nc khác mà không phi ch n khi bng sáng ch ca các loi thuc ó ht hn. 19. Tuy nhiên iu ngc nhiên là kho sát ca Bain và Công ty nm 2006 thy rng các y viên ban qun tr ngành dc cm thy Trung quc là a im hp dn cho sn xut thuc vi chi phí thp ("Trung quc hin ra lù lù" 2006). Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 61 quc và n , và có th c Braxin, vi các nc khác chc s b xit li bi s có mt ca nhng i gia trong ngành công nghip mà ó quy mô óng vai tṛ quan trng mt s cp . Ô tô và ph tùng Theo truyn thng, các công ty ô tô có xu hng thích lp ráp trong nc hn là xut khu v́ s cng knh ca xe thành phm và yêu cu tuân th các quy nh trong nc thng dn n s khác bit ln gia các nc. iu này không phi nói rng kinh doanh trong ngành ô tô là không quan trng. Ngc li, nó ang tng trng vi t l hai con s, c bit là mua bán nhng ph tùng thay th t tin và tinh vi hn. Nm 2004, xut khu các sn phm ô tô ca Trung Quc ch chim có 0,7% và ca n là 0,2% (Noble 2006). Sn xut ô tô ca n (nm 2004/05, gn 9 t USD) có th lên n khong 40 t USD vào nm 2015, vi 20­25 t USD xut khu. Sn xut ô tô Trung quc là 60 t USD nm 2003. n nm 2015, xut khu ô tô ca Trung quc có th t ti 120 t USD (Noble 2006). n h́nh nh có li th cnh tranh trong xut khu các loi xe nh.20 Tuy nhiên, vic các công ty sn xut mi vào cuc Trung Quc nh Chery và Geely có th làm thay i bc tranh này, cng nh các chin lc ca các công ty a quc gia s dng Trung quc nh là c s sn xut và xut khu các loi xe nh, k c ḍng xe lai (Ma, Ngyuen và Xu 2006).21 Trung quc và n ang hin i hóa ngành công nghip ô tô ca ḿnh thông qua liên doanh vi các hăng nc ngoài. Hu nh tt c các nhà sn xut ô tô quc t ln u có c s sn xut Trung quc và mt s (ví d nh Honda, Hyundai và Toyota) ang vào n ("Honda s u t" 2006). Chính ph n hp tác vi Suzuki t u nhng nm 80 thành lp mt liên doanh, Maruti Udyog, và bt u ngng cp phép cho công nghip ph tùng ô tô (Gokarn và Vaidya 2004).22 Nm 1993, n chm dt cp phép cho các liên doanh ô tô nc ngoài và nm 2001 n d b hu ht các hn ch i vi FDI trong ngành sn xut ô 20. Ch 7 nm t khi bt u sn xut, Tata Motors ă thu c li nhun thc trc thu là 10% và là tp oàn ln nht ca ch kinh doanh ca Tata ("n ngày nay" 2005). 21. Nm 2004, 15% sn lng c xut khu (Balakrishnan và cng s 2006). Trung quc là nhà xut khu xe cui cùng nm 2005, khong 10.000 chic ("Con s cho thy Trung quc "2006). Hu ht xe xut khu là minivan bán sang Trung ông, nhng có th iu này s thay i vi vic tng xut khu xe ô tô mui kín. 22. Hăng vào sm nht là General Motors, lp ráp xe Chevrolets n nm 1928 (KPMG International 2006). 62 V i u Vi Ngi KhNg L tô. Tuy nhiên thu vn c̣n cao, ti 100% xe nguyên chic và 35% ph tùng thay th. Ngc li, thu Trung quc gim xung 25% i vi xe nguyên chic và 10% ph tùng thay th sau khi nc này gia nhp WTO (Noble 2006). FDI ca các công ty a quc gia ang thúc y các nhà sn xut ph tùng ang ni lên Trung quc (mt s là các chi nhánh ca các công ty nc ngoài) (Noble 2006; Rawski 2006). Trung quc ang giành c mt phn trong th trng ph tùng ô tô quc t vi vic xut khu 0,3 t USD ng c, 3,25 t USD ph tùng thay th và thân xe và 1,35 t USD lp so vi 1,4 t USD nm 2004/05 tng tt c các sn phm này ca n (Balakrishnan và cng s 2006). Các công ty lp ráp và các nhà cung ng bc nht (Sutton 2004) c hai nc này có kh nng sn xut các sn phm cht lng, dù chúng c sn xut âu, và có kh nng xut khu sn phm ca ḿnh.23 S phân b các im c̣n thiu khng nh quan im rng nhng nhà cung ng bc nht cho các hăng sn xut ô tô Trung quc và n ă t ti gn các tiêu chun hàng u trên th gii (Balakrishnan và các tác gi khác 2006). Tuy nhiên, ngành công nghip ô tô ca n vn b cn tr do bt li v mt chi phí ln so vi Trung quc: chi phí cao hn gn 20% trong sn xut hu ht ph tùng và cu phn. c Trung quc và n , các hăng lp ráp ô tô ang phi ng u vi giai on khó khn trong vic kim ph tùng cht lng t nhng nhà cung ng bc thp hn (Noble 2006). Vi áp lc ch yu t các công ty a quc gia, nn công nghip ph tùng ô tô ca n ă n lc ht sc ci thin cht lng, ḥa vào h thng cung ng (cung ng va úng lúc), và ci thin hiu qu hot ng ca các nhà máy ca ḿnh (Balakrishnan và các tác gi khác 2006). Trong vic thúc y nâng cao công ngh, Trung quc i trc n . Nn công nghip ô tô là mt trong nhng nn công nghip cn nghiên cu và phát trin nht.24 Danh sách nhng công ty chi tin cho nghiên cu và phát trin nhiu nht có nhiu nhà sn xut ô tô ni ting, mt vài trong s này ă chuyn mt phn các hot ng nghiên cu và phát trin sang Trung quc. Các nhà sn xut ô tô Trung Quc cng ang tng chi phí mt cách chm chp cho nghiên cu và phát trin. Ví d, Geely khng nh ă chi hn 10% 23. Hu ht xut khu ô tô ca n u c các nhà cung ng bc nht quc t cung cp ph tùng (Balakrishnan và cng s 2006). 24. Trong s 10 công ty hàng u v mt chi cho nghiên cu và phát trin, 5 công ty sn xut ô tô, do DaimlerChrysler (Vng quc Anh 2005) ng u. Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 63 thu nhp ca ḿnh cho nghiên cu và phát trin (Noble 2006). Trong khi ó, Tata Motors chi khong 2% thu nhp ca ḿnh cho nghiên cu và phát trin c̣n Maruti Udyog ch chi có 0,48%.25 iu này có th thay i v́ các công ty c khí và kim khí ca n , nh Bharat Forge, ang tng cng cung cp nhng sn phm và dch v giá tr cao cùng vi các hăng buôn phn mm -- c bit là các sn phm gn phn mm vào. V vn này, n có th i trc Trung quc vài bc. C Trung quc và n bt u lo lng v tác ng n môi trng do c gii hóa nhanh và hai nc này u có mi quan tâm ging nhau v an ninh nng lng và s ph thuc vào xng du nhp khu. Kt qu là, c hai Ngi khng l có th góp phn thúc y công ngh sn xut ô tô tit kim nhiên liu, nh và sch c sn xut ch yu bng nguyên liu và ph tùng tái ch, nhng ch khi h ra và thc hin các tiêu chun môi trng phù hp và khuyn khích h́nh thành các dây chuyn cung cp chu tŕnh óng (Gallagher 2006; Noble 2006). Toyota gn ây bt u lp ráp ḍng xe lai Prius Trung quc, mt công ngh rt phù hp vi các thành ph ca Trung quc và thiên hng công ngh phù hp vi th gii ni vic tiêu th xng du ang e da vt quá tng trng kh thi trong cung ng.26 Thép Sn xut thép ca Trung quc vt 349 triu tn nm 2005, làm cho nc này tr thành nc sn xut thép ln nht th gii (chim 31% toàn cu) và là nc xut khu ln th 4 (vi 27 triu tn gn bng nhp khu).27 Nhng din bin quan trng vi im báo xu cho tng lai do công sut tng cc k nhanh (25% ch t 2004 n 2005); tp trung sn xut ngày càng tng ti các nhà máy ln hin i (mc dù vn c̣n nhiu c s nh và c k); và kh nng công ngh phát trin sn xut thép xây dng cht lng cao, thép không g, thép m km và thép tráng và sn phm thép lá phc v cho vn ti và các ngành công nghip sn xut hàng bn.28 Nhng din bin này cho thy nhp khu ngày càng gim i và xut khu tng lên. 25. Th phn ca Maruti Udyog là 54,5% xe ch khách vi công xut sn xut 500.000 chic mt nm ("Cuc chy ua suôn s" 2006). 26. Hyundai ang có k hoch bán phiên bn lai ca Acxu Trung quc trc nm 2008 ("Ô tô" 2006). 27. Tháng 12, 2005, Trung quc tr thành nc xut khu thc. 28. óng ca các nhà máy nh không hiu qu và cng c sn xut ti mt vài công ty khng l là mc tiêu ca chính ph ("C gng tin hành cuc cách mng thép" 2005). 64 V i u Vi Ngi KhNg L So vi Trung quc, tng sn lng và tiêu th tính theo u ngi ca n là nh. n nm tài chính 2004/05, n sn xut 38 triu tn thép và xut khu 3,8 triu tn gn cân bng vi nhp khu 3,2 triu tn. Khi n m rng giao thông vn ti, các ngành c khí và hàng trng và hin i hóa c s h tng rt lc hu ca ḿnh, nhu cu có th tng nhanh nh Trung quc. V́ vy, hy vng n sn xut 55­60 triu tn thép vào nm 2010 và khong 120­130 triu tn vào nm 2015 s tr thành hin thc. Xu hng sn xut Trung quc và n s nh hng n toàn th gii. Mt trong nhng hu qa nh vy là kh nng m rng ca hai Ngi khng l s góp phn làm tng nhu cu qung st và than cc lên rt ln (tr phi sn xut hóa ch́ ni khác) và v mc nào ó nhu cu này không th áp ng c thông qua vic phát trin các m trong nc và các c s vn ti liên quan, v́ vy s chuyn sang nhp khu. Th hai, sn xut ca n vn ch yu là thép mm ging nh Trung quc vi mc nh hn. Ch có nhà máy hin i nht ca Tata là bt u áp ng nhu cu ca ngành công nghip ô tô i vi thép cun nóng.29 Cn có t phá trong u t, kin thc và thành tu trong công ngh ch bin, thm chí trc khi Trung quc và chc chn là trc khi n có th áp ng các yêu cu ca ngành vn ti và c khí ang phát trin ca ḿnh. V́ nhng lư do trên, n trong thp k ti không th tr thành nc xut khu thép quan trng, c bit là thép c chng và công ngh cao,. Có nhiu kh nng, nu c s h tng, nhà ca, và phát trin công nghip tng tc, trong mt thi gian na c n và Trung quc s vn là nhng nc nhp khu mt s loi thép c chng nht nh. Tuy nhiên, Trung quc chc s t th bc cao hn trong các nc xut khu thép, vt 35 thành viên ca EU và có th c Nga ra trong ṿng 5 nm na. in t Cnh tranh, toàn cu hóa, ni a hóa và các yu t chính sách mnh khác là nhng lc thúc y ngành công nghip in t Trung quc và n . Ngoài ra nhng tác ng khác, ít nht là i vi Trung quc, do nhn gia công linh kin, ph tùng cung ng cho các nhà sn xut châu Âu, Nht bn, ài Loan (Trung quc) và M trong nhng nm 90. Tuy nhiên, s phát trin ca 29.Thu nhp trc li nhun, thu, st giá và tr n ca Tata là 293 USD/tn nm 2005, gp ba ln thu nhp trung b́nh ca ngành công nghip ("Thép Tata sn sàng hành ng" 2006). Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 65 công nghip in t ca mi nc c h́nh thành t nhng chính sách công nghip khác nhau. Khuôn kh chính sách ca n chú trng n t lc v công ngh và hn ch vai tṛ ca u t nc ngoài và phát trin sn xut cu kin in t, iu ă góp vào thành công ca ngành công nghip này ài Loan (Trung quc) (Joseph 2004). y ban in t ca n c thành lp nm 1971 ă thúc y các bin pháp chính sách bo h kim soát kh nng sn xut, u t và nhp khu. Chin lc này chuyn hng phát trin ngành cho khu vc công và quy mô nh và iu chnh s tip nhn và hot ng ca vn và công ngh nc ngoài. S bt b́nh vi nhng chính sách nhn mnh n t lc và nhng chính sách công nghip gii hn nói chung ă dn n t do hóa dn dn ngành công nghip in t (Gokarn, Sen và Vaidya 2004). n nm tài chính 2004/05, n sn xut 11,1 t USD dng c in t, mt phn ba s này là hàng in t tiêu dùng. Sn xut tivi màu dn n vic tng sn xut in t tiêu dùng vi hn 10 triu chic trong nm tài chính 2004/05. Sn xut tivi màu dn dn c chuyn sang tivi màn h́nh phng (trên c s èn h́nh) và màn h́nh tinh th lng (LCD) tiên tin hn và môen panen phng plasma. T́nh h́nh Trung Quc cng tng t nh vy , mc du nm vng th h mi nht ca công ngh này là khó i vi các nhà sn xut trong nc. Nhng mt xích lc hu trong dây chuyn ă khuyn khích u t vào mt s loi sn xut cu phn. Ví d, n là nc sn xut phng tin lu tr quang hc ln th ba trên th gii, chim 18,5% th trng toàn cu. Khong 80% sn sn lng c xut khu sang 82 nc. Sn xut máy tính cá nhân (PCs) n t 2,34 triu chic trong 6 tháng u nm tài chính 2005/06, tng 36% so vi cùng k nm tài chính 2004/05. Tng trng ca sn xut máy vi tính là do các doanh nghip và mt s c quan chính ph s dng máy tính cá nhân và do s phát trin kt ni bng thông rng giá r. Hin nay có ti 800.000 ngi ng kư s dng ng truyn bng thông rng, nhng con s này s lên n 10 triu vào cui nm 2007, và s làm tng nhu cu máy tính cá nhân. Con ng mà Trung quc t c s hng thnh trong ngành in t gn ging nh s phát trin ca các nc mi công nghip hóa. Trong mt vài thp k, Trung quc rt coi trng chin lc phát trin ngành in t và ă phát trin nng lc in t trong các "k hoch nm nm" liên tip. Lúc u, vic y mnh ngành in t là áp ng nhu cu quc pḥng, nhu cu ca ngành công nghip và, vi mc ít hn, nhu cu dùng in t ca các h gia ́nh, ch yu là raio. Vi mt chin lc thng nht, Trung quc ă thúc 66 V i u Vi Ngi KhNg L ép các nhà u t nc ngoài chuyn giao công ngh cho các nhà sn xut trong nc và chin lc này dn dn ă thu c kt qu (Rodrik 2006b). K hoch 5 nm ln th 7 (1986­90), ln th 8 (1991­95), và ln th 9 (1996­2000) ă chng kin s tng trng mnh m ca sn xut sn phm in t tiêu dùng, vi t l tng trng trung b́nh hàng nm khong 66%. n K hoch 5 nm ln th 9, sn lng ca ngành in t lên n 72 t USD và xut khu t khong 35 t USD. Ngoài nng lc sn xut, Trung quc tng cng kh nng công ngh thông qua vic u t vào nghiên cu và phát trin, và ă có th phát trin mt lot các sn phm, nh các thit b hp nht quy mô rt ln, h thng Panda ICCAD và a compact có kh nng ghi và xóa. Thi k này cng chng kin s ni lên ca mt s công ty mi, nh Changhong Electric, Tsinghua Tongfang, Caihong Electrics, Panda và Lianxiang, và rt nhiu công ty ghép vi ài loan, ă to iu kin cho Trung quc tr thành nc sn xut hàng u v tivi màu, LCDs, máy tính xách tay, máy tính cá nhân, èn h́nh màu, bng iu khin chng tŕnh, in thoi di ng, thit b hin th và màn h́nh (Pecht và Chan 2004).30 Vi ̣n by cung ng lao ng chi phí thp và thun li do gia nhp WTO, Trung quc ă tng quy mô ca ngành in t lên gp ôi, và hin nay chim hn 8% sn lng công nghip. n in t chim cha y 3% sn lng ca mt ngành công nghip qui mô nh bé hn nhiu. Trong ṿng hn mt thp k, Trung quc ă chuyn t mt nc sn xut các mt hàng in t cht lng thp sang v trí dây chuyn sn xut toàn cu mt lot các cu kin và thành phm (Fernandez và Underwood 2006). Hin nay, có hn 10.000 công ty u t nc ngoài Trung quc và có th là nhiu nhà sn xut cu kin nc ngoài na s chuyn nhà máy sang ây, v́ chi phí nhân công thp, u ăi khuyn khích, th trng trong nc ln và c s h tng y .31 Các công ty nh Intel và Motorola ă i u trong vic xúc tin nghiên cu và phát trin in t Trung quc. Intel ă m ca nhà máy th nghim và lp ráp thành ph Thành ô và Motorola ang u t hn na 30. Mc dù các công ty ca Trung Quc ang ui kp, nhng nhà xut khu chính sn phm in t cao cp nh máy vi tính xách tay và a vieo s, là các công ty ài Loan (Ví d, FoxConn, Techfront và Magnifixu Brightness) (Branstetter và Lardy 2006). 31. Yang (2006) d oán có s m rng thng mi ch bin ca Trung quc c h tr bi Hip nh công ngh quc t, mt phn trong vic gia nhp WTO. Tuy nhiên Yang không d oán có s chuyn cu kin giá tr cao sang Trung quc trong mt thi gian na. Các công ty nc ngoài Trung quc c min thu trong hai nm u và gim 50% thu cho 3 nm tip theo sau nm có lăi u tiên. iu này ngc vi Nht Bn và M, ni thu sut doanh nghip là 42% và 35% (thu sut liên bang), tng ng (Pecht và Chan 2004). Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 67 t ô la vào mt c s nghiên cu và phát trin Bc Kinh. Các công ty hàng u ca ài Loan, nh Foxconn Hon Hai Precision và Quanta, cng ang tin hành các công vic tng t. Các trng i hc Trung Quc cng ă kt ni vi các vin/trng i hc nc ngoài và ang c gng tip cn vi nhng công ngh tiên tin. Tng lai ca ngành công nghip in t Trung quc nm trong kh nng chuyn i t ngành s dng khá nhiu lao ng tay ngh thp sang ngành sn xut in t c tng cng bi công ngh thông tin (Sigurdson 2005). Ngc li, nhng thiu sót ca n c khu vc t nhân và khu vc công do chin lc ch yu da vào công ngh nhp khu và thiu nghiên cu và phát trin. Mt s chuyn i t công ngh nhp khu sang công ngh nghiên cu và phát trin có th s có li cho nn công nghip in t ca nc này. n hin nay, dù mun, nhng ang c gng vt lên nhng thiu sót ca ḿnh bng cách a ra nhng u ăi ln cho các công ty tp trung vào xut khu và nh vy s có th thúc y xut khu tng lên. Nhng t do hóa cng dn n cnh tranh t nhp khu và gim li nhun trong các ngành công nghip. Công nghip in t ca n nay phi cnh tranh vi Trung quc chim th phn trong khong trng mà các nc mi công nghip hóa li, trong khi c gng duy tŕ v trí dn u trong xut khu phn mm in t.32 Nhn nh tng kt ánh giá toàn cnh v nng lc công nghip ca hai Ngi khng l này dn chúng ta n nhng nhn nh di ây v s tin trin a lư công nghip toàn cu. Trc ht chúng ta nhn thy tng cng nhanh nng lc công nghip trong hàng lot các tiu ngành Trung quc là áng k. Nó ch ra quy lut trong công ngh; s ph bin công ngh thông qua FDI và thng mi; và vic khai thác bng u t vào con ngi, nhà máy và c s h tng thit b và k nng t chc ă thay i lut chi th nào. Tin kp và nhy cóc ă tr nên d dàng hn nu các nc có quyt tâm v mt chính sách và nng lc huy ng vn và xây dng c s h tng to k nng. Th hai, các nc ln hn c hng các nn kinh t quy mô và có v trí tt hn thu hút FDI và thuyt phc các công ty a quc gia chuyn giao công ngh. Trung quc ă 32. Nhng du hiu cho thy n ang thu hút các công ty a quc gia c h tr bi vic tuyên b ư u t 6 t USD ca IBM vào n và bi u t 3,9 t USD ca Microsoft, Intel và Cisco ("IBM s làm nên" 2006). 68 V i u Vi Ngi KhNg L dn u các ngành công nghip ln có k thut thp, trung b́nh và cao và có th có v trí cng c và m rng trong ṿng 15 nm ti (Lall và Albaladejo 2004; Roland-Holst và Weiss 2005; và Devlin, Estevadeordal và Rodríguez- Clare 2006). Mc dù nhiu hàng hóa vn phc tp, cu kin và sn phm cn thit k và nghiên cu nhiu có th vn là lnh vc ca các nc tiên tin, th mnh công nghip ca Trung quc có th gây áp lc vi các ngành công nghip ch to các nc có thu nhp trung b́nh và thp và buc h phi suy ngh li, thu hp và chú trng hn n tham vng công nghip ca ḿnh. S sng c̣n nhng nn kinh t ó s ph thuc vào kh nng t c nng lc công nghip và sáng to ngang bng hoc hn Trung quc. Sáng to có th y mnh cnh tranh, và các nc khác phi bng hoc vt Trung quc trong u t ca ḿnh vào h thng sáng to. n có th là mt lc lng ch cht trong công nghip phn mm, quy tŕnh kinh doanh và t vn (k c dch v thit k và c khí), cnh tranh không nhiu vi nhng nc sn xut hàng u nh c, Nht Bn và M cng nh vi nhng nc tm trung b́nh và thp hn (k c Trung quc, nc có th sm có th phn v mt dung lng k nng k thut). n chc chn s phát trin nng lc sn xut nhng, ít nht trong thp k ti, ch có trin vng rt nh là nc này s ni lên nh Trung quc là nc xut khu có quy mô v các sn phm tiêu dùng sn xut hàng lot trong nhng ngành công nghip chính nh in t, ô tô và ph tùng ô tô. n có nhiu kh nng tr thành mt nhà sn xut mnh trong mt s loi sn phm c khí và dch v da vào k nng ca ḿnh, k c k nng phn mm. Nhng ách tc v mt th ch, nhng khong cách trong c s h tng và thiu tay ngh ni bt ca n s c̣n tip tc cn tr nhng tin b ca ngành công nghip ("n : C s h tng yu kém" 2006). Không nghi ng ǵ na, Trung quc s là i th cnh tranh i vi nhng mt hàng sn xut cn nhiu lao ng ph thuc vào lc lng lao ng bán tay ngh, k lut và lng thp trong ṿng ít nht mt thp k na và nu môi trng pháp lư trong nc và quc t cho phép, n có th cng tr thành mt i th cnh tranh ln trong lnh vc này.33 Tuy nhiên, th trng th gii ca các mt hàng máy móc và dch v kinh doanh s không c chia gia Trung quc và n , nh là nhng nhà cung ng ch yu, trong khi các nc c̣n li trên th gii chuyên sn xut nhng sn phm da vào ngun tài nguyên thiên nhiên và t canh tác. Th gii cha hy b thuyt li th cnh tranh. Thành công ca Trung quc trong rt nhiu lnh vc sn xut cho thy các lc lng ang dn dn thay i v trí cnh tranh Trung Quc và n to li h́nh dáng a lư công nghip toàn cu 69 ca Trung quc. Lng công nhân nhng khu ven bin ca Trung quc ă tng lên n mc làm gim kh nng cnh tranh ca nc này nhng lnh vc cn nhiu lao ng. Chuyn các nhà máy này vào nhng khu vc có mc lng c̣n thp s tŕ hoăn thi im khi Trung quc phi vt b nhiu trong s nhng ngành này, nhng vic di chuyn nhanh ca công nhân n các thành ph ca Trung quc s tng thu nhp nông thôn và v́ vy cng s y lng trong các khu vc ni a ca nc này lên. Vi nhng chính sách úng, các c s sn xut có mc lng thp ca n (cùng vi nhng c s tng t các nc có mc lng thp khác) có th s là nhng ngi hng li ln ca s tng lng ca Trung quc, cng ging nh Trung quc ă tng c li t vic tng lng nhanh Hàn Quc, ài Loan (Trung quc) và Hng Kông (Trung quc) trong hn 20 nm qua. Mc dù n có th tr thành nc xut khu ln trên th gii v quy mô ngang vi Trung quc và theo thi gian lng cng s tng lên nhanh chóng, nhng ó không phi là trin vng thc t trong 10 nm ti. Cui cùng, cn phi thn trng không nên gi thit là v́ Trung quc và n có th sn sinh ra hàng trm ngàn nhà khoa hc và k s mi nm, h s nhanh chóng chim lnh th phn cht lng cao ca sn xut công nghip và dch v trên khp th gii. V́ nhng Ngi khng l này là nhng nc rt ln vi các ngành công nghip hin i và dch v ang m rng nhanh, h có s lng ln k s và nhà khoa hc làm vic trong hàng lot các hot ng trong nc. Trung quc và n s có kh nng to ra (và trong mt s trng hp ă to ra) nghiên cu hàng u th gii trong nhng công ngh tiên tin hn, nhng h ch có nhân viên có nng lc làm vic này trong mt s lnh vc hn ch. C H N G 3 Cnh tranh vi nhng ngi khng l Ai thng, Ai thua? Betina Dimaranan, Elena Ianchovi China và Will Martin Chng kin s tng trng kinh t mnh m ca Trung Quc và n trong nhng nm gn ây, chc hn nhiu ngi phi mun bit iu này nh hng nh th nào i vi kinh t th gii. Câu hi t ra rng có phi là s tng trng ó vc dy s tng trng ca nhiu nc khác hay ch dn n s cnh tranh hàng hóa thêm khc lit và s dn n s gim giá thành nhng mt hàng xut khu ca các nc ang phát trin trong ó có c Trung Quc và n ?. Trong cnh tranh t hn có s thành công và tht bi và vn ây chúng ta s xem xét là nhng quc gia nào hay nhng loi hàng hóa nào s phi chu sc ép nhiu hn c. (Freund và Orden 2006). Ngi tiêu th các nc công nghip phát trin ngày nay khó có th th trc nhng mt hàng tinh xo ca Trung Quc và n tràn ngp vào th trng nc h. Vy iu này nh hng n công n vic làm ca công nhân có tay ngh cao trong nhng quc gia công nghip phát trin hay là li ích ca hàng hóa giá thp t Trung Quc và n cho phép thu nhp thc t các nc công nghip tip tc tng mnh? Nhng thc t có úng nh vy hay không? Cho dù vic tng nhanh xut khu kéo theo vic gim giá thành ca sn phm, nhng ba din bin gn ây ă làm gim bt nhng kch tính ca s cnh tranh khc lit. Trc tiên là s tng trng thng mi hai chiu i vi hàng sn xut công nghip làm cho nhng nc nhp hàng tr thành nhng ngi hng li ca nhng ci tin 71 72 V i u Vi Ngi KhNg L hiu qu t i tác xut khu. (Martin 1993). Th hai là s phát trin trong vic chia s th trng toàn cu, ni mà công on sn xut c tin hành mt nn kinh t và sau ó nhng công on tip theo do mt nn kinh t khác thc hin (Ando và Kimura 2003). Quy tŕnh này, c thúc y bi nhng ci thin v giao thông vn ti, thng mi và thông tin liên lc và thng liên quan n nhng mi quan h vi u t trc tip nc ngoài, làm cho nhng nc tham gia tr thành nhng ngi hng li hn là nn nhân ca nhng ci thin kh nng cnh tranh ca bn hàng ca h. Din bin th ba là vic m rng thng mi ca các nc ang phát trin gn lin vi vic m rng phm vi nhng sn phm xut khu, ci thin cht lng sn phm và xut khu sang các th trng khác khi xut khu ca h tng lên (Evenett và Venables 2002; Hummels và Klenow 2005). C ba yu t nói trên có ư ngha c bit v trin vng phát trin kinh t y tim nng ca Trung Quc và n cng nh nhng nc khác trên th gii. Giao thng gia nhóm các nc ang phát trin này vi nhóm các nc ang phát trin khác ă tng lên trong nhng nm gn ây, iu này ci thin rơ rt t́nh h́nh kinh t ca các nc ang phát trin nói chung. S bùng n sn xut ông Á c hiu theo ngha nhng nn kinh t ca khu vc này có li t t do hóa thng mi vi vic Trung Quc gia nhp T chc thng mi Th gii (WTO) (Ianchovichina và Martin 2004), mc dù cnh tranh tng lên trong các th trng các nc ang phát trin.. Mt yu t khác có th suy lun rng vic m rng xut khu t các nc ông dân nh Trung Quc và n to ra c hôi thun li hn cho nhau và cho các nc ang phát trin bi v́ s m rng xut khu nh vy có th to ra s tng nhanh v phm vi các sn phm c làm ra và cht lng ca nhng hàng hóa ó. Hummels và Klenow (2005) cho rng hai phn ba tng trng xut khu là t vic m rng s lng sn phm làm ra ch không phi là t vic m rng khi lng ca nhng sn phm hin có. âu ngi tiêu dùng thích s a dng ca các mt hàng tiêu th hay s dng nh là nhng u vào th cp, th́ chính vic a dng hóa mt hàng xut khu s h thp giá hiu qu ca nhng mt hàng này. Tuy nhiên, liu là ngun lc to ra s a dng ó không mnh o ngc tác ng giá c th́ dn n tŕ tr ca vic xut khu. gii thích hin tng này theo li kinh nghim th́ tt nht hăy nh́n vào s tng trng ca Trung Quc và n , Nhiu iu có th hc c qua vic xem xét nhng din bin trong các mu h́nh thng mi ca nhng nc này. Mc dù c hai nn kinh t khá thành công trong vic m rng xut nhp khu ca h, h ă làm vic ó theo Cnh tranh vi nhng ngi khng l 73 nhng cách rt khác nhau. V i th, Trung Quc da ch yu vào xut khu hàng hóa sn xut công nghip, thng xuyên nh là mt phn trong mng li phân công sn xut ca ông Á. Ngc li, n tp trung nhiu vào dch v. Trong sn xut hàng hóa, Trung Quc da nhiu vào xut khu hàng thành phm, trong khi ó n chú trng nhiu hn n xut khu u vào th cp. Xut khu ca n thng là hàng hóa cn nhiu vn và tay ngh, trong khi ó Trung Quc nhn mnh n xut khu hàng hóa cn nhiu lao ng, mc dù nhng hàng hóa này ngày càng tinh vi (Rodrik 2006b). Nu quá kh là bài hc tt cho mô h́nh phát trin (Kochhar và cng s 2005), th́ xu hng cnh tranh ḱnh ch s không ph bin nh s cnh tranh gia i th sn xut hàng hóa trong các ngành công nghip th công luôn ̣i hi mt lng công nhân ln trong các nhà máy. Tuy nhiên, gn ây có nhng ci cách ln c hai quc gia khng l này mà nh hng ca chúng không d nhn thy mt cách y . Nh ă cp trong chng 2, n hin nay h́nh nh ang tin n ḥa nhp vào các h thng phân công sn xut toàn cu ­ mt phn là do theo mô h́nh trc ây ca Trung Quc s dng vic min thu và các khu vc t do thng mi cho sn xut hàng xut khu và mt phn do gim bo h thích hp hn vi t do hóa thng mi ln hn ca Trung Quc. Nghiên cu thay i là cn thit và ng nhiên mun làm nh vy cng cn nhng bin chuyn phù hp, hoc to ra nhng c hi, t các nc ang phát trin khác. S không th phân tích nhng din bin trong tng lai mà không có s xem xét s vic da trên t́nh h́nh và din bin hin ti. V́ vy, chng này trc ht rà soát nhng c im chính ca thng mi Trung Quc và n , c bit là tng trng xut khu nhanh gn ây; s i thay trong nhp khu hàng hóa và dch v; và mt hàng xut khu trong nhng nhóm hàng hóa và dch v a dng. Vi mt cái nh́n tng quan, tip theo chúng ta s s dng mt cách tip cn da vào mô h́nh hóa kinh t hn hp (a global economywide) toàn cu nghiên cu nhng tác ng tim nng và b xung cho nhng nghiên cu v ngành hàng công nghip ă tŕnh bày chng 2. Trc ht chúng ta s tham chiu ci cách ang c tin hành n xem liu ci cách ó có th dn n s cnh tranh ln hn gia Trung Quc và n không. Sau ó chúng ta s dng nhng mô phng da vào mô h́nh v ra im xut phát cho tng trng và phân tích vn tng trng quá nóng hai nn kinh t này và tác ng ca s tng trng nhanh hn ca kinh t Trung Quc và n . Cui cùng chúng ta xem xét nhng hàm ư ca hai loi tng trng khác nhau ­ ó là tng trng chú trng n sn phm tng 74 V i u Vi Ngi KhNg L i tinh vi nh ă trao i trong chng 2 và tng trng da vào s tích ly tng lên ca vn con ngi và vt cht. Nhng din bin trong thng mi C Trung Quc và n u phát trin khá nhanh trong nhng nm gn ây thng mi c hai nn kinh t này óng góp áng k vào tng sn phm quc ni (GDP). Nh thy trong h́nh 3.1, c hai nc ln và có thu nhp thp này có t trng xut khu so vi GDP rt thp trong khong nm 1980, khi qúa tŕnh ci cách bt u Trung Quc. T gia nhng nm 90, khi nhng thu xp ch xut c m rng ra ngoài nhng c khu kinh t ban u Trung Quc, óng góp xut khu vào GDP ca Trung Quc bt u tng lên nhanh chóng.1 Vi s phá giá mnh ca t giá hi oái chính thc nm 1994, óng góp ca xut khu vào GDP tng và sau ó n nh hoc gim i vào gia nhng nm 90. T 2001 n 2004, óng góp vào GDP ca Trung Quc tng lên áng k (lên n khong 40% - hn hai ln ri ca n ). Thm chí khi iu chnh GDP lên 17% nm 2004, làm tng tm quan trng ca dch v so vi hàng hóa (xem Vn pḥng Ngân hàng Th gii 2006), óng góp xut khu ca Trung Quc vn là 31%, hn gp ôi mc ca n . H́nh 3.1 Xu t kh u hàng hóa và d ch v phi nhân t óng góp cho GDP 45 40 Trung Qu c 35 30 25 20 % 15 10 n 5 0 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 nm Ngu n: Ngân hàng Th gi i, C s d li u ch s phát tri n th gi i. 1. Các thu xp ch xut gm min thu nhp khu cho các mt hàng sn xut cho xut khu. S gim thu này cng c áp dng cho các doanh nghip u t nc ngoài trc ây ă có mt nhng c khu kinh t khu vc b bin phía nam Trung Quc, nhng cui cùng c ni rng ra cho hàng lot các doanh nghip (Ngân hàng Th gii 1994) c bit không c gim thu áng ng v mt kinh t (nay không phù hp vi WTO) và thu thu nhp mà trc ây áp dng trong nhng c khu này. Cnh tranh vi nhng ngi khng l 75 Xut khu dch v S khác nhau ni bt gia Trung Quc và n là tm quan trng ca dch v so vi hàng hóa xut khu (Panagariya 2006). H́nh 3.2 cho thy óng góp ca dch v thng mi vào tng xut khu hàng hóa và dch v n cao hn rt nhiu Trung Quc, không ch t khi m rng nhanh xut khu dch v máy tính vào khong nm 2000 mà c trong toàn b giai on t 1990, thi k có c tính so sánh. óng góp ca dch v vào xut khu ca n bt u vào khong 20%, cao hn hai ln ca Trung Quc. óng góp ca n gim cho n cui nhng nm 90 sau ó li bt u tng mnh. T nm 2000, dch v chim hn mt phn t xut khu ca n , trong khi ó óng góp ca dch v vào xut khu Trung Quc gim xung di 10% tng xut khu (mc dù xut khu dch v ca Trung Quc tng nhanh v con s tuyt i). H́nh 3.2 óng góp c a d ch v thng m i vào t ng xu t kh u 30 n 25 20 15 % 10 5 Trung Qu c 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 nm Ngu n: B ng s li u phát tri n c a Ngân hàng Th gi i Cng có mô h́nh tng phn trong xut khu dch v. Nh thy trong h́nh 3.3a, thành phn xut khu dch v ca Trung Quc thay i áng k vi vai tṛ khá quan trng ca dch v vn ti gim i và dch v l hành (k c du lch) tng lên v cn bn. Dch v l hành và du lch tng khong 50% nm 2002, mc dù có v gim i vào nm 2003. óng góp ca dch v truyn thông và máy tính tng gn 45% nm 2003. Xut khu dch v tài chính ch óng góp mt phn nh và ang gim vào tng xut khu dch v thng mi ca Trung Quc.. Xut khu dch v ca n cho thy s nng ng áng k (Mattoo, Mishra và Shingal 2004). Bng chng phát trin chính v s liu là s tng lên n tng v tm quan trng ca dch v phng tin liên lc và máy tính 76 V i u Vi Ngi KhNg L t khong 40% nm 1990 lên khong hai phn ba trong nhng nm gn ây. Mattoo, Mishra và Shingal cho bit rng s tng lên này liên quan n vic tng nhanh các hot ng nh dch v máy tính và kinh doanh gia công outsourcing. Tuy nhiên, Nikomborirak (2006) cho thy t l tng trng bùng n trong các dch v phn mm, vi xut khu tng lên 12 ln t 1997 n H́nh 3.3 Thành ph n xu t kh u d ch v a. Trung Qu c 100 80 60 % 40 20 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 nm b. n 100 80 60 % 40 20 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 nm tài chính l hành và du l ch phng ti n liên l c và máy tính v n t i Ngu n: S li u cán cân thanh toán c a Qu ti n t qu c t trích t B ng s li u phát tri n c a Ngân hàng Th gi i. Cnh tranh vi nhng ngi khng l 77 2003. Tm quan trng ca c dch v vn ti và l hành gim i so vi dch v phng tin liên lc và máy tính cc k nng ng này. Xut nhp khu hàng hóa Xut khu hàng hóa ca hai nn kinh t Trung Quc và n b chi phi bi hàng hóa sn xut công nghip (Ngân hàng Th gii 2003a). Tuy nhiên, thành phn ca nhng mt hàng sn xut công nghip này và vic tip cn vi sn xut ca hai quc gia này xem ra khác nhau nhiu. Bng 3.1 cho bit thông tin v mô h́nh xut nhp khu ca mi nc, s dng s liu v giai on sn xut ca h thng phân loi kinh t hn hp ca Liên hp quc. V́ s khác nhau rt nhiu v mc quan trng ca nhp và xut khu nhiên liu ca hai nc này, nên nhng s liu này c th hin cho nhng sn phm không phi là nhiên liu. Nu chúng ta xem s liu v nhp khu nm 2004, chúng ta thy rng 63% nhp khu phi nhiên liu ca Trung Quc là hàng sn xut công nghip u vào cp trung, trong khi ó con s này ca n là 60%. Ch khi chúng ta xem xét nhp khu ph tùng và cu kin chúng ta mi thy s khác nhau nhiu Bng 3.1Thành phn nhp khu và xut khu phi nhiên liu theo Phân loi Kinh t rng, 1992 và 2004 Trung quc n Nhp khu Xut khu Nhp khu Xut khu 1992 u vào s cp phi nhiên liu 8 6 30 6 u vào trung cp 61 30 55 47 Hàng thành phm 31 65 15 47 Tng cng 100 100 100 100 Ph tùng/cu kin 15 5 15 5 2004 u vào s cp phi nhiên liu 10 1 16 8 u vào trung cp 63 38 60 52 Hàng thành phm 28 61 25 40 Tng cng 100 100 100 100 Ph tùng/cu kin 31 17 12 6 Ngun: C s d liu thng kê thng mi ca Liên hp quc, tip cn thông qua phn mm Gii pháp thng mi Tng hp th gii ca Ngân hàng Th gii (WITS). 78 V i u ViNgi KhNg L gia hai nc, cn c vào nhng tranh lun v phân công sn xut toàn cu. Nhp khu nhng mt hàng này chim 31% nhp khu hàng hóa ca Trung Quc, so vi ch có 12% ca n . V phía xut khu, mc quan trng ca hàng thành phm xut khu ca hai nc khng l này khác nhau áng k. Mc dù 61% sn phm xut khu phi nhiên liu ca Trung Quc c phân loi là hàng thành phm, ch có 40% hàng xut khu ca n c phân loi nh vy, vi 52% là hàng sn xut trung cp và 8% sn phm s cp phi nhiên liu. T 1992 n 2004, thay i ln nh thy trong s liu bng 3.1 là buôn bán ph tùng và cu kin tng nhanh ca Trung Quc. Nm 1992, nhng mt hàng này chim 15% nhp khu phi nhiên liu; n nm 2004, t l này tng lên 31%. Ngc li, t l này n gim t 15% xung c̣n 12% trong cùng thi gian ó. Mc dù nhng trao i v vai tṛ trong nhng mng li sn xut ca Trung Quc có xu hng tp trung vào nhp khu cu kin, song cng có s tng lên áng k v tm quan trng ca xut khu ph tùng là cu kin Trung Quc, vi t l này tng t 5 n 17% . Ngc li, n , t l này ch tng t 5 n 6% tng xut khu hàng phi nhiên liu. Nhng s liu này là phù hp vi t́nh h́nh hi nhp ca n vào mng li sn xut toàn cu, thp hn so vi Trung Quc nhiu, mc dù n có nhng chính sách nhp khu cu kin min thu s dng trong sn xut hàng xut khu (Ngân hàng Th gii 2004b). Nh Hausmann và Rodrik (2003) ă nhn mnh, xut khu ca các nc khác nhau th hin s khác bit trong thong mi, cng nh các yu t khu bit dn n vic nhng nc có nn sn xut tng ng li có nhng sn phm rt khác nhau v mc tinh t. Bng 3.2 cho thy 25 mt hàng xut khu ca Trung Quc và n mc 6 con s ca H thng hài ḥa gc (HS), cái gi là phiên bn 1988-92. Nhng mt hàng xut khu này, chim 38,4% xut khu hàng hóa ca Trung Quc và 58,4% xut khu hàng hóa ca n , gn nh là nhng b chn lc chung. Ch có mt sn phm - du tinh ch - xut hin c hai danh mc, chim 0,9% xut khu ca Trung Quc và gn 10% xut khu ca n . Mt c im ni bt trong danh mc ca Trung Quc là máy vi tính và thit b in t nm trong mc 84 và 85. Riêng hai mc này (cng bao gm thit b phi in t) chim 42% xut khu ca Trung Quc nm 2004, tng t 16% nm 1994. n , ba sn phm HS nm trong mc 71 (kim cng và trang sc) và du tinh ch trong mc 27 cng chim 28% tng xut khu. Cnh tranh vi nhng ngi khng l 79 (%) 12,7 9,7 4,6 4,5 2,6 2,1 2,0 1,9 1,4 1,4 1,5 1,3 1,2 1,2 1,1 1,1 1,1 1,0 0,9 0,9 0,9 0,9 0,8 0,8 0,8 58,4 S). WIT( HSăM n.a. iig 710239 271000 711319 260111 100630 294200 721049 300490 610910 620630 030613 620520 711719 630492 230400 080130 630790 870899 390210 740311 260112 610510 870321 540710 970190 hT hàng Ngân ca n t iig th 2003. .a. oànt l ) li tngítr hp km bán bánh y thy ng imk qua ) ên angtr ngc dng nghk thô tùng háckc ángtr, gói étv loi áoyáv imk óng hôk mu máex áp dt, nguy ng tm ngT cao du hut óng phng bông c mnhàv bông n mi hôngk, (tr.vv phàv sc onxucltàvts hoànyxaàv áoàvôy bông an (k onxucltàv dai hôngk= na dng, si chuy ch bnh, ma si, si bngig nành ink u hoc ng nhngàv n.a.; cun hp áo,t ông thng n lnh nam, sc 2004,nàvc hôngk, băàv ti, im phàv ylene bng hikts nam, óc si nh phm cng m nS imK Du angtr mtyxa cha op phm tùng âm ngc pháp 1988­92 ungQ oG hngN nS hucT -shirToÁ mi ông mi mi soÁ ômT soÁ angtr c du iut Bă H angtr hP olyprP cC ungQ soÁ pitócôtÔ dtiV dántC ngT Gii bn mm phiên (%) 4,0 4,0 4,2 3,1 2,3 1,9 1,5 1,5 1,4 1,2 1,2 1,1 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,9 0,8 0,8 0,8 0,8 0,7 0,7 phn iv 38,3 qu qua hp ungrT thông phù ac HSăM n.a. cn ḥa hài 847330 847120 847192 852520 852990 854211 847193 852190 901380 852110 852810 860900 850440 852290 271000 270400 853400 640399 847199 270112 640299 420212 847191 851999 611030 tip, u quc thng hp HăM ng ucQ Liên ḥa. hukt ca hài rungT thoi c hànhl to mi thng xu inàv t) v CDs nhân hàngt tínhviy dng nh si thng H= s má aior tínhviy bng ) hik kê hc b phc ca thô cc kt HSt; dt bng ink ng m b má t ar hông(k ng thanh, su than su t hàng st thông âm u 25 dn hik quang ink cho ompacc c du hôngk cao liu 3.2 linhàv liu thit hàng tnh hp video cao liu hoc chép chui d slư uàv n tr truy cho a= lu thu dng, áo video VT ch in, phàv (tr.vv bánàv slư mm, bng thuklư sao sC CD phm tùng ngB nS hP xyáM àov b tùng tích b b b thu tùng m en nha b len, ngc ú: u hitT hP chM hitT hitT hitT ghiyáM in tain u onC iyáM cc hP Du hanT chM dépy Già xyáM dépy hanT Già Hàng xyáM hitT ntoÁ ch ngT Ngun: Ghi 80 V i u Vi Ngi KhNg L Phng pháp và thit k mô phng Phn tŕnh bày trên v mô h́nh thng mi ă gii thích nhng vn mang tính khái quát và có th là cha cho chúng ta hiu rơ ư ngha ca t l tng trng nhanh Trung Quc và n . Trong nhng c gng làm gii thích vn này, chúng tôi s dng phiên bn iu chnh ca mô h́nh D án phân tích thng mi toàn cu tiêu chun (GTAP) ánh giá nhng vn xung quanh vic tng trng nhanh và thay i cn bn Trung Quc và n .2 Khác vi các phng pháp d oán, mô h́nh cân bng chung ng dng toàn cu nh GTAP có li th m bo tính nht quán trong khi nó vn cha ng nhng chi tit ngành quan trng. S nht quán trong mô h́nh này c th hin nh sau: xut khu hàng hóa riêng bit ca mi khu vc bng tng nhp khu nhng hàng hóa ó vào nhng khu vc khác (chi phí vn chuyn ít hn); u t toàn cu bng khon tin tit kim ca khu vc; sn lng ca khu vc quyt nh thu nhp ca khu vc ó; cung và cu toàn cu i vi s cân i hàng hóa riêng bit; và cu nhân t mi nc /khu vc bng cung ca nó. Nhng mi quan h lư gii này và nhng mt xích trong mô h́nh này hn ch kt qu theo nhng cách quan trng mà ít thy trong nhng phân tích cân bng mt phn - xut khu ca mt nc tng lên phi c s h tr ca vic nhp khu tng lên ca nhng nc khác; nhng s tng thêm v sn lng làm tng kh nng cnh tranh cng ng thi làm tng giá yu t và giúp bù li s tng thêm u tiên trong kh nng cnh tranh. Mô h́nh này nhn mnh vai tṛ ca yu t liên ngành trong vic xác nh cung ng sn lng ngành. S khác bit gia hàng hóa nhp khu và hàng hóa ni a và gia hàng hóa nhp khu t các khu vc khác nhau to ra buôn bán hai chiu ca mi loi sn phm, iu này ph thuc vào vic gim thay th gia các sn phm t nhng khu vc khác nhau. Yu t u vào nh t ai, vn, lao ng có tay ngh và lao ng ph thông và ngun tài nguyên thiên nhiên mt s ngành c a vào trong phân tích này. Mô h́nh này cng nghiên cu rơ din bao ph thng mi quc t và vn ti, ngân hàng "toàn cu" c thit k làm u mi giao dch gia các khon quc t tit kin và u t và mt h thng giá toàn cu c thit k rt phc hp phân tích và báo cáo s chênh lch giá và li tc ca các quc gia. Mô h́nh GTAP ă tng c iu chnh và tr thành mt phiên bn liên 2. Mô h́nh này c dn chng y trong Hertel (1997) và trong c s d liu ca GTAP (Dimaranan sp xut bn). Cnh tranh vi nhng ngi khng l 81 quan n phân tích li nhun a vào vic qun lư h thng min thu ca Trung Quc -- iu này c xem nh mt ci tin to ra s hi nhp nhanh ca Trung Quc vi mng li sn xut toàn cu. Mô h́nh này cng c sa i cho phép phân tích tác ng ca h thng min thu hiu qu cho u vào s dng trong sn xut hàng xut khu n . Min thu c a vào mô h́nh GTAP và c s d liu theo phng pháp do Ianchovichina xây dng (2004). Mô h́nh min thu này cho phép hai hot ng tách bit nhau trong mi ngành công nghip. Sn xut hàng xut khu c th hin nh là mt hot ng trong ó u vào th cp c nhp khu min thu. Sn xut hàng hóa cho th trng trong nc s dng cùng công ngh nhng phi tr thu nhp khu u vào th cp. Các công ty tham gia sn xut hàng cho th trng trong nc hay cho th trng xut khu u mua nhiên nguyên liu u di dng hàng nhp khu và hàng trong nc, là nhng hàng thay th không hoàn chnh theo c cu ca Armington. Ianchovichina (2004) ă chng ḿnh bng tài liu rng phng pháp tip cn c s dng a vic min thu vào mô h́nh GTAP và cho thy rng nu không tính n s min thu s to ra kt qu thiên v ca s t do hóa thng mi nhng nc có h thng nh vy. 57 ngành và 87 khu vc ca c s d liu GTAP-6 c gút gn thành 26 ngành và 24 khu vc, da vào tm quan trng ca nhng ngành và khu vc này là i tác thng mi ca Trung Quc và n -- nhng ngành và khu vc c nêu trong mt vài bng di ây. bt u, chúng tôi s dng t l tng trng thc t và d oán GDP, lao ng có tay ngh, lao ng ph thông, vn và dân s a dn nn kinh t toàn cu n nm 2005. Mc nh này c bit cp nht c s d liu t 2001 n 2005, c coi là im bt u ca nhng mô phng d oán ca chúng tôi. Nó cng bao gm vic d b côta cho hàng dt và qun áo xut khu sang Canaa, EU và M theo Hip nh ca WTO v Hàng dt và may mc; nhng cam kt ca Trung Quc khi gia nhp WTO (theo Ianchovichina và Martin 2004); và nhng cam kt c̣n li ca các nc ang phát trin theo Ṿng àm phán Uruguay s dng s liu v biu thu ca Jean, Laborde và Martin (2005). Nhng li ích hiu qu ca ngành xe máy ca Trung Quc do nhng ci cách gia nhp WTO mang li cng c a vào vi vic s dng nhng cú sc sn lng nh nêu trong Ianchovichina và Martin (2004). Mc dù vic xem xét s liu thng mi trên gi cho thy rng rt ít có s trùng lp v nhng mt hàng xut khu ca Trung Quc và n , t́nh h́nh này có th thay i vi vic kinh t n ngày càng hi nhp vào nn kinh t th gii, k c vic gim rt ln s bo h ă c thc hin n t nm 82 V i u Vi Ngi KhNg L 2001; vic tip tc gim bo h i vi ngành sn xut hàng hóa ă c chính ph báo trc; và các bin pháp s c thc hin to iu kin cho các nhà sn xut ca n tham gia y vào vic phân công sn xut toàn cu. Nhng bin pháp này bao gm vic min thu hiu qu hn i vi u vào th cp s dng cho sn xut hàng hóa xut khu, ct gim thu nhm a biu thu i vi các sn phm sn xut xung mc khong 7 % nh mc hin hành Trung Quc sau khi gia nhp WTO (Ianchovichina và Martin 2004, tr. 11), và gim 20% chi phí vn ti quc t n và t n .3 Nh thy trong bng 3.3, mô phng này m rng mnh xut khu hàng hóa công nghip ca n , vi s tng thêm c bit ln trong xut khu máy móc, thit b và in t. Tuy nhiên, s m rng xut khu các sn phm nh hàng dt và qun áo ca n vn nh hn s m rng trung b́nh, v́ vy nó ng ư vic gim phn óng góp xut khu ca n . Trong h́nh 3.4, chúng tôi so sánh phn óng góp ca mi sn phm th hin trong mô h́nh xut khu Trung Quc vi phn óng góp xut khu ca n trc và sau khi có nhng ci cách chính sách. Trong biu không cho thy nhng ci cách này s làm tng mnh xut khu các sn phm ca n mà Trung Quc có phn óng góp c bit ln. Trên thc t, tng quan xut khu toàn din tng khá khiêm tn, t 0,36 n 0,41. Tuy nhiên, tng quan trong hàng hóa công nghip gim xung, t 0,01 n ­0,02. Mô phng th hai thm ḍ nhng trin vng tng trng mnh Trung Quc và n trong bi cnh m rng kinh t th gii trong giai on 2005­2020.4 Quá tŕnh này cho ta vch ranh gii t ó chúng ta có th ánh giá tác ng ca tng trng thêm hàng nm 2,1 im phn trm Trung Quc và 1,9 im phn trm n trong giai on 2005­2020. S dng phng pháp ánh giá nh hng ca ci cách n tng trng tim nng c Ianchovichina và Kacker (2005) th hin, chúng ta kt lun rng ây là s tng thêm có th thc hin c so vi vch ranh gii.5 Chúng ta thc hin 3. Gim thu da trên c s tip tc t do hóa nhanh c tin hành trong biu thu i vi hàng hóa phi nông sn n trong nhng nm gn ây. Vic gim chi phí vn ti là da vào nhng c tính rng ca chuyên gia thng mi v tác ng tim tàng ca s gim chi phí ca các bin pháp to iu kin cho thng mi. 4. D báo t l tng trng GDP, u vào lao ng có tay ngh và không có tay ngh, u t và tích ly vn và dân s da vào "nhng d báo trung tâm " cho 2005­15 trong C s d liu Trin vng kinh t toàn cu ca Ngân hàng Th gii ti thi im phân tích này c tin hành. Phng pháp xây dng nhng d báo kinh t v mô cho 2020 (gi là "GTAP") c Walmsley, Dimaranan và McDougall chng minh bng t liu(2002). T l tng trng cho nm 2020 rt gn vi nhng d báo trung tâm ca Ngân hàng Th gii cho nm 2020, s dng trong chng 1 ca cun sách này. 5. Ianchovichina và Kacker (2005) tŕnh bày các kch bn tng trng cho tt c các nc ang phát trin s dng mô h́nh tng trng gia các nc do Loayza, Fajnzylber và Calderon (2005) c tính. Cnh tranh vi nhng ngi khng l 83 Bng 3.3Tác ng ca ḥa nhp vi nn kinh t th gii ca n , 2020 thay i phn trm Giá ca nhà Sn phm Sn lng sn xut Xut khu Nhp khu Go 1,12 0,50 24,83 15,04 Lúa ḿ 0,44 0,23 12,71 2,75 Ng cc 0,14 0,65 0,98 3,48 Rau qu ­0,42 0,49 12,15 6,35 Du n và m ­1,75 0,10 11,18 8,23 ng 0,31 0,73 11,34 13,73 Si cây ­1,89 ­0,07 12,05 1,94 Các loi cây trng khác ­0,10 0,59 8,46 11,46 Vt nuôi và tht ­0,03 0,76 5,23 9,66 B sa 0,34 1,01 ­6,57 13,80 Thc phm ch bin khác 0,70 0,55 4,37 5,85 Nng lng ­0,83 ­0,87 42,47 ­0,20 Hàng dt ­1,90 ­0,83 35,70 234,58 Qun áo 12,78 ­0,81 26,55 257,38 Giy da 11,57 ­1,34 48,70 241,71 G và giy ­8,85 ­0,27 30,17 90,69 Khoáng sn ­3,28 ­0,62 38,35 46,31 Hóa cht, cao su và nha ­8,82 ­3,42 90,22 128,04 Kim khí ­11,76 ­3,25 108,29 209,06 Xe có ng c và ph tùng 1,41 ­2,31 59,51 30,91 Máy móc và thit b 20,98 ­4,42 167,71 41,11 in t 34,97 ­3,64 140,28 3,18 Hàng công nghip khác 9,41 ­3,19 56,48 82,57 Thng mi và vn ti ­0,21 0,43 ­1,81 1,51 Dch v thng mi 0,29 0,30 ­0,62 1,46 Các dch v khác 0,36 0,32 ­1,09 1,75 Lng thc, thc phm 0,02 0,55 9,85 7,23 Nng lng và khoáng sn ­1,50 ­0,80 39,47 6,27 Hàng công nghip ­0,49 ­2,74 67,63 84,17 Dch v 0,14 0,36 ­0,68 1,51 Tng cng 1,14 ­1,08 52,36 50,46 Phúc li (EV tin USD 2001) 4.989 S dng trên 0,91 u ngi Tin li ca Vn 3,26 Lao ng 3,88 có tay ngh Tin li ca t ai 1,70 Lao ng 3,28 ph thông Ngun: Mô phng ca các tác gi vii mô h́nh GTAP sa i; xem chi tit trong phn bài. Ghi chú: EV = o mc thay i tng ng ca thay i phúc li. Mô phng này bao gm c hoàn thu, gim thu sn xut xung 7%, và gim chi phí vn ti 20% n và t n . 84 V i u Vi Ngi KhNg L H́nh 3.4 Ph n óng góp cho xu t kh u Trung Qu c và n , 2001 25 20 15 % 10 5 0 p n c n t i i bi ng t d m y da s ch khíôtô m khác máymóci n t n t nghi l m g hóa kim p khác v i và nông m ch hàng may gi nng thngd ch v c ph s n ph khoáng nghim các th công d ch v hàng thng ngành Trung Qu c n , tr c c i cách hành chính n , sau c i cách hành chính Ngu n: C s d li u GTAP-6 mô ph ng c a các tác gi . nhng con s b chia ca s tng trng này, s dng nhng cú sc thun ca ngành hàng nm i vi tng sn lng nhân t (TFP) ca cùng quy mô, ch chú trng n sn lng tng thêm tách nhng tác ng này ra khi nhng tác ng ca s tng thêm mt kho các nhân t riêng bit. Nhng ánh giá b mt tim nng này có th là bo th v́ chúng không tính n mt cách rơ ràng nhng li ích tim tàng ca ci cách trong chính sách th trng lao ng n mà ngi ta tin rng có nhiu tim nng cho tng trng sn lng và s tham gia y hn vào các dây chuyn sn xut toàn cu (Mitra và Ural 2006). Chúng cng không tính n mt cách y nhng li ích tim tàng ca ci cách trong thng mi dch v (Nikomborirak 2006), mà Markusen, Rutherford và Tarr (2005) cho rng là s rt ln. Sau ó chúng tôi ă ánh giá tác ng ca s tng trng mnh v cht lng và chng loi hàng hóa xut khu t Trung Quc và n . Vic ci thin cht lng nhng mt hàng xut khu gn ây c xác nh là nh hng chính n hot ng ca nhng nc xut khu tng nhanh, nh Trung Quc và n (Hummels và Klenow 2005). Chúng tôi, theo Hummels và Klenow (2005), nhng ngi ă quan sát thy rng nhng nn kinh t ln hn xut khu nhiu hn các nn kinh t nh hn v mt tuyt i và ă phân Cnh tranh vi nhng ngi khng l 85 tích mc trong ó nhng nn kinh t ln hn xut khu khi lng ca mi mt hàng nhiu hn (tng trng biên phm vi), nhóm hàng ln hn (biên phm vi), và hàng hóa c ci thin v cht lng. c tính ca h mang ngha rng cht lng tng lên i vi nhng dây chuyn sn xut làm tng khong 0,09% giá xut khu cho mi 1,00% tng ca mc thu nhp, mc dù s lng hàng xut khu tng lên 0,34 %. Hn na, h cng thy rng 66 % tng trng ca xut khu là do tng thêm thu nhp mà xut khu các sn phm mi mang li.6 S nh rơ này cho các i tác thng mi li ích t vic chng loi tng lên ít hn nhng mô h́nh a kinh t mi ca Krugman (xem Puga và Venables 1999), nhng to thêm li ích t cht lng tng lên. Trong khung mô h́nh chun mà chúng ta tin hành, s lng hàng không th tng lên khi xut khu tng. Tuy nhiên, c hai vn tng v s lng chng loi hàng xut khu và tng cht lng hàng xut khu u làm tng nhu cu i vi hàng hóa trong mi tp hp chun ca chúng ta. Chúng tôi lu ư nhng nhu cu tng lên này nh sn phm tng lên do thay i k thut làm tng s lng ca mi mt hàng hiu qu theo ánh giá ca ngi mua và s h giá tng ng ca mt hàng ó cho ngi mua. S dng tp hp giá ca tp hp s lng ca Hummels và Klenow (2005), chúng ta có th ghi c th giá hiu qu gim i liên quan n s kt hp ca vic tng lên v chng loi mt hàng và cht lng. Tp hp giá này là P* = [N. (P /) (1­) (1/(1­)) ] , (3.1) P là giá thc t ca mi mt hàng xut khu riêng bit, N là s chng loi hàng, l là ch s thay i cht lng và P* là giá hiu qu chung ca hàng hóa xut khu. Vi công thc này chúng ta có th tính s thay i v giá hiu qu phù hp vi s thay i v GDP thc t. Chúng ta cho thy rng khi s àn hi hàng thay th là 7.5, giá hiu qu gim tng ng vi s tng thêm tích ly 7 ca tng trng GDP thc t Trung Quc và n trong kch bn tng trng cao so vi vch ranh gii là 9,2 % và 8,2 %, tng ng. Chúng tôi thc thin tác ng ca nh hng này do thay i k thut làm cho cht lng ca sn phm nhp khu ca các nc khác t Trung Quc và n tng lên 9,2 % và 8,2% tng ng. 6. Hummels và Klenow (2005) thy rng s óng góp ca biên phm vi thay i vi mc tp hp. mc 6 con s, xut khu nhng hàng hóa a dng mi chim 66% nhng khác bit trong xut khu ca nc ó. mc 1 con s, tác ng ca a dng chim15 % nhng khác bit trong xut khu ca nc ó.. 7. ây là giá tr có tm trung c Hummels và Klenow (2005) xem xét. 86 V i u Vi Ngi KhNg L Cui cùng, v́ chúng tôi không bit nhng kênh chính xác thông qua ó Trung Quc và n s phát trin trong ṿng 15 nm ti, chúng tôi ly ba mô phng thay th cho nhng kch bn TFP trung lp cao trc ó và có th to iu kin cho chúng ta khám phá xem liu tng trng xut khu ca Trung Quc và n có to ra s cnh tranh hn cho các nc ang phát trin hoc các nc công nghip hay không. Chúng tôi trc tiên nghiên cu vn ca nhng cú sc sn lng dng 2 % /nm trong nhng ngành s dng tng i nhiu vn và lao ng có tay ngh trong trng hp nhng nghiên cu tŕnh bày trong Chng 2: kim khí, in t, máy móc và thit b, ô tô và dch v thng mi Trung Quc và n . Sau ó, chúng tôi coi nhng cú sc này làm tng kho d tr vn con ngi và vn vt cht và có th làm thay i thành phn xut khu ca Trung Quc chuyn sang hàng hóa s dng nhiu vn con ngi và vn vt cht hn và nh vy cnh tranh hn so vi hàng xut khu ca các nc công nghip. Chúng tôi trc ht ánh giá tác ng ca vic tng 2 %/nm d tr vn vt cht Trung Quc và n . Sau ó chúng tôi tính toán nh hng ca vic tng 2%/nm d tr vn con ngi Trung Quc và n . Kt thúc kinh t v mô ca ca mô h́nh mô phng tha nhn tính n nh ca công n vic làmi, vi s di chuyn hoàn ho ca lao ng có tay ngh và không có tay ngh gia các ngành và không có s di chuyn nào gia các khu vc. V́ chúng tôi nh́n vào nhng xu hng dài hn, chúng tôi nghi ng tính linh hot ca s thay th gia hàng nhp khu t nhng ngun khác nhau và gia hn hp hàng nhp khu và hàng hóa trong nc t nhng giá tr s dng trong c s d liu GTAP-6. Trong tt c các mô phng, cán cân thng mi so vi óng góp vào GDP c c nh cho nhng nc mà chúng tôi chú trng (Trung Quc và n ) tránh nhng thay i quan trng tim tàng trong phúc li do nhng thay i ca ḍng tài chính chy vào t nc ngoài khi t l tng trng nhng nc này thay i áng k.8 Tác ng thng mi ca tng trng toàn cu, 2005­20 Các d oán cho nhng bin s chính nh sn lng, tng trng lc lng lao ng và u t trong bng 3.4 gi thit rng kinh t th gii s tng trng v mt tuyt i vi t l trung b́nh hàng nm là 3,1 % trong giai 8. Nhng ḍng tài chính chy n các nc khác không có nhng cú sc tng trng khác nhau ít kh nng thay i hn nhiu và v́ vy to ra nhng ch s không chính xác ca thay i phúc li. Cnh tranh vi nhng ngi khng l 87 Bng 3.4 D oán sn lng, yu t u vào và dân s, 2005­20 T l tng trng trung b́nh hàng nm phn trm Lao ng Laongcó Vn Bn hàng GDP ph thông tayngh vt cht Dân s Úc và Niu Dilân 3,5 1,6 0,6 3,8 0,7 Trung Quc 6,6 0,8 3,9 8,5 0,6 Nht Bn 1,6 0,2 ­0,7 2,5 ­0,2 Hàn Quc 4,7 2,0 5,8 4,9 0,3 Hng Kông và 4,3 0,6 3,0 4,9 0,4 ài Loan (Trung Quc ) Inônêxia 5,2 2,7 6,5 4,7 1,1 Ma-lai-xia 5,6 ­1,4 3,9 5,8 1,4 Phi-líp-pin 3,5 1,8 4,6 3,5 1,5 Xing-ga-po 4,9 0,6 1,1 5,3 0,8 Thái Lan 4,6 0,1 3,2 3,9 0,5 Vit Nam 5,4 1,4 1,9 6,0 1,1 Toàn th ông Nam Á 3,1 1,3 3,6 3,6 1,0 n 5,5 1,6 4,0 6,1 1,1 Toàn b Nam Á 5,0 2,1 3,6 5,1 1,7 Ca-na-a 2,6 1,6 0,9 3,2 0,4 M 3,2 1,5 0,8 3,9 0,7 Mêhicô 3,8 2,7 4,6 3,3 1,4 Áchentina và Braxin 3,6 0,9 3,7 3,1 1,0 Toàn th M La Tinh 3,3 1,6 3,8 3,6 1,3 EU25 và EFTA 2,3 0,3 0,0 2,6 ­0,1 Liên Xô c 3,2 0,3 0,8 3,6 ­0,1 Trung ông và Bc Phi 4,1 1,7 3,3 4,1 1,6 Tiu Sahara châu Phi 3,5 2,6 3,3 3,2 1,9 Toàn th gii 3,7 0,7 1,2 2,6 0,5 Nc thu nhp thp 4,7 1,7 3,1 4,2 1,5 Nc thu nhp trung b́nh 4,5 1,0 3,1 3,9 0,8 Nc thu nhp cao 2,7 0,9 0,4 3,0 0,2 Th gii 3,1 0,9 0,8 3,2 0,9 Ngun: Ngân hàng Th gii d oán n 2015 ngoi suy n 2020. Ghi chú: EFTA = Hip hi thng mi t do châu Âu; EU = Liên hip châu Âu; HIC = nc thu nhp cao; LIC = nc thu nhp thp; MIC = nc thu nhp trung b́nh. 88 V i u Vi Ngi KhNg L on 2005­2020. Khi lng thng mi th gii c d oán trong nhng d oán ca mô h́nh chun này s ch tng lên nhanh mt chút (t l trung b́nh hàng nm là 3,7 %). Khong cách nh gia t l tng trng GDP và tng trng thng mi th hin gi thit là sn lng tng u nhau tt c các ngành, không có s mt cân i nào c to ra, và không có s m rng nào v phm vi hay cht lng ca các loi hàng buôn bán trong kch bn này. Tng trng Trung Quc, n và các nc ang phát trin khác Nam Á và ông Á cao hn mc trung b́nh ca th gii, làm cho vai tṛ ca h trong kinh t toàn cu tng lên. S tng trng ca t l lao ng không tay ngh Trung Quc và n c d oán là nhanh hn mt chút so vi t l tng trng trong giai on d oán, trong khi ó lao ng có tay ngh và vn vt cht c d oán tng vi t l cao hn nhiu so vi lao ng không có tay ngh (bng 3.4). Nhng t l khác nhau ca tích ly nhân t và nhng khác nhau trong s linh hot thu nhp cho nhu cu i vi nhng mt hàng riêng bit dn n nhng thay i v c cu hn là con ng tng trng cân i ca th gii. S tng lên ca vn con ngi và vn vt cht có th có nhng ư ngha quan trng i vi c cu sn lng ­ thay i hng vào nhng sn phm cn nhiu vn hn - và i vi thng nhân t. V phía cu, bng nhng thay i v mc tiêu th th hin tác ng ca thu nhp u ngi tng lên cùng vi nhng s thích không ng nht, ng ư v s gim i trong phn chi tiêu i vi nhng mt hàng thit yu nh lng thc, thc phm và tng chi cho nhng mt hàng xa x nh dch v. Nhng áp lc thay i này t nhng khu vc riêng góp phn làm thay i giá hàng hóa trên th gii có liên quan, ng thi nh hng n mô h́nh thay i c cu trên toàn th gii. Theo gi thit ban u ca chúng tôi v thay i k thut ca ngành, tng trng mnh trong th gii ang phát trin ng ư rng cu vot cung v nng lng, si t nhiên và sn phm nông nghip (nh lúa ḿ, go ngô, rau, qu và các loi cây trng khác). Giá nng lng tng lên 41 % (hay 2 %/nm) trong giai on 15 nm c xem xét, mt phn là do s có mt ca ngun lc c nh trong s i din ca mô h́nh này ca ngành này và theo gi thit rng hiu qu khai thác ci thin không nhanh hn hiu qu ca các hot ng khác. Giá sn phm khoáng sn gim i, th hin các yu t ngun tài nguyên thiên nhiên c nh là mt phn nh chi phí ca sn lng trong ngành này (bng 3.5) và s tng giá ca nó c bù p bi sn lng tng lên cho s dng. T do hóa hàng dt và th trng qun áo làm gim áp lc i vi giá ca nhng sn phm này. Vi tng trng mnh Trung Quc và n , Cnh tranh vi nhng ngi khng l 89 Bng 3.5Thay i ca nhng ch s kinh t chính do kt qu ca tng trng toàn cu, 2005­20 Phn trm Ngành Sn lng Xut khu Giáthgiia Go 49,5 68,7 ­2,3 Lúa ḿ 50,2 64,3 8,8 Ng cc 53,3 52,1 9,7 Rau qu 38,7 42,0 8,9 Du n và m 74,0 80,5 ­9,4 ng 56,6 60,5 ­10,1 Si cây 88,4 118,3 7,9 Các loi cây trng khác 45,4 53,6 7,6 Vt nuôi và tht 57,1 123,0 ­8,6 B sa 44,9 76,7 ­11,6 Thc phm ch bin khác 43,7 44,9 ­12,5 Nng lng 79,4 110,0 40,6 Hàng dt 72,6 60,8 ­13,7 Qun áo 72,3 58,2 ­17,4 Giy da 58,6 47,0 ­13,7 G và giy 60,4 58,3 ­15,5 Khoáng sn 66,2 66,6 ­13,6 Hóa cht, cao su và nha 52,2 58,2 ­11,5 Kim khí 65,3 68,4 ­14,2 Xe có ng c và ph tùng 58,6 62,1 ­15,0 Máy móc và thit b 65,2 72,1 ­15,8 in t 92,2 88,9 ­17,4 Hàng công nghip khác 91,3 77,6 ­19,2 Thng mi và vn ti 62,1 70,4 ­14,1 Dch v thng mi 64,8 65,1 ­19,5 Các dch v khác 61,9 64,2 ­15,9 Lng thc, thc phm 49,75 66,2 ­5,82 Nng lng và khoáng sn 76,05 101,2 26,94 Hàng công nghip 68,33 69,1 ­15,19 Dch v 62,87 64,7 ­16,10 Tt c các ngành 66,64 71,7 ­11,28 Ngun: Mô phng ca các tác gi vii mô h́nh GTAP sa i; xem chi tit trong phn bài. a. So vi n v tin t ca giá tng hp các yu t. 90 V i u Vi Ngi KhNg L cnh tranh trong các ngành sn xut càng mnh lên và giá ca các mt hàng sn xut công nghip và dch v gim i so vi giá ca lng thc, thc phm, nng lng và khoáng sn. Nh́n chung, giá trên th gii h xung so vi nhóm mi giá nhân t u tiên trong giai on 2005­2020 (bng 3.5) do sn lng tng lên. Nhng d oán ca tng trng toàn cu mc quc gia c tŕnh bày trong bng 3.6. Trung Quc và n có th tng khi lng buôn bán ca ḿnh vi t l cao hn nhiu so vi các nn kinh t khác ông và Nam Á, mc dù xut khu ca các nc thu nhp trung b́nh và thp cng tng vi t l rt nhanh (trên 100 %). So vi vch ranh gii, c Trung Quc và n tng gn gp ba khi lng xut khu ca h và hn hai ln khi lng nhp khu ca h (bng 3.6).9 Tuy nhiên, hot ng kinh t mnh cho thu nhp tính theo u ngi hai nc khác nhau áng k bi v́ t l dân s ca n tng hai ln so vi t l ca Trung Quc. Tác ng ca ci thin tng trng và cht lng xut khu caTrung Quc và n Nhng nh hng n nhng bin s chính ca tng trng cao hn Trung Quc và n và tng trng cao hn có và không có các chng loi hàng và cht lng hàng xut khu tng lên c tŕnh bày trong bng 3.7. Nhng tác ng này c th hin cho thu nhp thc t (phúc li), cho khi lng hàng xut khu và cho nh hng ca iu kin buôn bán. i vi mi bin s, tác ng ph thuc n vic liu thu nhp tng lên Trung Quc và n có dn n tng trng ca cùng loi xut khu ("tng trng"), hay liu tng trng ca xut khu có i kèm vi vic m rng phm vi ca nhng sn phm c xut khu và ci thin cht lng ca chúng ("tng trng và cht lng"). Vic tng lên ca thu nhp thc t c th hin là các bin pháp thay i tng ng vi ng ô la nm 2001. M rng xut khu c th hin có s dng nhng thay i t l phn trm trong khi lng xut khu. nh hng ca iu kin thng mi c th hin bng ng ô la nm 2001.10 Hiu qu tích cc thu c Trung Quc và n do tng trng hàng 9. S chênh lch tng trng trong xut nhp khu không hàm ư rng thng d buôn bán tng lên do thay i giá, k c s gim giá ca hàng hóa xut khu gim ca hai nc khng l này. 10. V́ giá phù hp vi nhà nhp khu là giá hiu qu, có th gim khi cht lng và chng loi tng lên và giá phù hp cho nhà sn xut là giá thc t, có th tng lên khi cht lng và chng loi tng, có th iu kin thng mi s c ci thin cho c nc nhp khu và nc xut khu. Cnh tranh vi nhng ngi khng l 91 Bng 3.6 Phúc li và thay i thng mi do kt qu ca tng trng toàn cu 2005­20 Phúc li 2001 % Sn lng Xut khu Nhp khu Bn hàng t USD thay i (% thay i) (% thay i) (% thay i) Australia và Niu Dilân 285 70,3 66,3 58,2 86,1 Trung Quc 1.965 146,2 161,9 187,8 167,7 Nht Bn 936 24,5 27,6 87,6 65,8 Hàn Quc 421 93,3 99,7 122,4 115,9 Hng Kông và 385 83,0 87,3 94,3 94,3 ài Loan (Trung Quc) Inônêxia 181 116,5 112,8 127,9 137,4 Ma-lai-xia 118 126,8 127,8 132,1 136,3 Phi-líp-pin 47 61,7 68,2 89,7 77,0 Xing-ga-po 76 89,4 105,9 156,5 150,5 Thái Lan 115 93,4 97,2 109,6 110,2 Vit Nam 38 111,9 121,1 103,7 104,8 Toàn ông Nam Á 45 60,5 58,2 57,0 88,7 n 631 116,5 124,4 189,9 151,4 Toàn Nam Á 161 103,2 109,1 139,8 117,3 Ca-na-a 334 48,2 46,7 47,4 51,3 M 5.838 58,4 60,8 67,1 65,6 Mêhicô 450 77,5 75,2 59,7 75,9 Áchentina và Braxin 526 71,6 68,8 31,3 86,9 Toàn M La Tinh 382 66,1 63,6 55,5 68,2 EU25 và EFTA 3.191 40,2 41,1 38,6 42,4 Liên Xô c 340 71,6 59,6 74,1 64,0 Trung ông và Bc Phi 1.028 97,3 82,9 51,5 89,7 Tiu Sahara châu Phi 251 78,0 68,2 48,5 79,7 Toàn th gii 99 72,9 72,5 61,0 76,3 Nc thu nhp thp 1.126 99,6 101,4 115,1 113,8 Nc thu nhp trung b́nh 5.249 98,1 97,3 104,3 107,5 Nc thu nhp cao 11.466 47,8 49,8 57,8 58,7 Th gii 17.841 58,5 60,0 71,7 71,7 Nc thu nhp thp 495 84,3 80,7 70,7 90,7 (tr n ) Nc thu nhp trung b́nh 3,284 81,9 75,6 73,0 87,0 (tr Trung Quc) Ngun: Mô phng ca các tác gi vii mô h́nh GTAP sa i; xem chi tit trong phn bài, Ghi chú: EFTA = Hip hi thng mi t do châu Âu; EU = Liên hip châu Âu; HIC = nc thu nhp cao; LIC = nc thu nhp thp; MIC = nc thu nhp trung b́nh, 92 V i u Vi Ngi KhNg L ink trng và lngt triu ) 5.240 -583 312 468 541 -517 4.89 USD 38.159 18.946 4.646 13.307 1.907 3.698 2.019 10.661 4.736 20.671 iu mi ngT ch (2001 ca ng thng ) 723 63 382 479 175 2020, ácT trng triu 2.652 9.186 -957 4.60 1.570 -559 -159 -857 USD -48.229 -12.379 -1.110 2.634 sc ngT (2001 iv so,nàvc trng lngt 0,72 (%) 55,34 4,80 5,83 3,78 -0,10 0,02 -3,19 6,50 2,33 -2,33 -2,11 47,05 2,98 -1,43 2,87 -2,37 hukt ngT chàv uX uQ (%) ngT -0,66 29,41 2,44 3,45 1,94 0,18 0,27 -0,26 4,92 1,63 -1,10 -2,85 28,89 1,60 -0,91 0,67 -1,33 ungrT trng àv % 0,91 43,6 0,42 1,00 1,78 0,61 2,03 -0,89 -0,34 0,24 0,29 0,58 36,7 -0,06 0,59 0,15 0,11 thin ic trng lngt hukt ngT ch USD 5.568 -994 -458 -492 166 603 -159 2001 17.276 7.451 12.749 1.822 3.636 5.182 394.490 20.262 1.000 li triu 1.253.425 xuc húcP % 0,45 39,9 0,16 0,11 0,53 0,27 0.87 -0,57 -1,68 -0,31 -0,07 0,41 33,7 -0,35 0,32 0,00 0,06 trng lngt ngT USD 2.743 6.588 829 3.811 791 1.555 ­627 ­2.280 ­639 ­41 424 ­962 2.767 124 535 chàv 2001 triu 1.145.733 361.740 ngtr tng quc) ac rungT( Á ng ácT DileniuNàv oanL àiàv Nam 3.7 xia ông Á vc alia quc Bnt ucQ Kông siay Lan Nam b ngB huK ustrA rungT hN Hàn Hng nônêI alaM hilipinP Singapo háiT itV oànT n Nam ô oànT anaaC M êhicM Cnh tranh vi nhng ngi khng l 93 2.570 4.215 22.183 12.039 27.568 6.439 -282 17.592 30.130 91.749 6.931 199.472 51.971 1.072 2.652 3.013 9.750 22.592 4.004 -596 363 -9.039 -11.707 21.109 3.339 36.522 0,45 -0,26 -0,18 2,34 -1,50 0,80 2,37 23,44 20,39 1,73 8,5 0,77 -0,16 thp; nhp thu -0,06 -0,48 -0,14 1,34 -1,50 -0,24 1,46 14,04 10,70 0,79 4,4 -0,07 -0,18 nc= LIC cao; 0,28 0,56 0,18 1,77 1,60 1,50 -0,24 19,7 14,5 0,28 4,3 0,87 0,87 nhp thu bài. 3.134 4.703 16.893 12.914 29.108 7.676 -500 402.775 84.923 8.286 55.315 1.308.743 1.796.437 phn nc= ongtr HIC u; tit 0,13 0,36 -0,04 13,7 1,31 0,96 -0,34 17,9 12,1 0,03 3,8 0,46 0,61 chi châu emx hip i; 1.410 3.015 ­4.306 9.958 23.780 4.904 -688 Liên= 366.065 10.275 4.325 39.091 sa EU 1.184.823 1.561.163 AP GT u; h́nh châu do mô t vii ig mi tác b́nh. thng hiP các axinBràv inhT hiP )c hi trung ca LaM A Bcáv qu châua iig rungT ipH=A nhp thu tina b EFTàv côX ông )n aharS phngôM EFT th gii (tr (tr chú: nc= chenÁ oànT EU25 Liên rungT iuT oànT LICs MICs HICs hT LICs MICs Ngun: Ghi MIC 94 V i u Vi Ngi KhNg L nm là 2,1 và 1,9 % im phn trm tng ng, cao hn vch ranh gii s chuyn vào tin phúc li nm 2020 là 1,15 ngh́n t USD (40 % ) cho Trung Quc và 362 t USD (34 % ) cho n , so vi vch ranh gii. Khi lng xut khu tng lên 29 % c Trung Quc và n -- tng chút ít so vi tng sn lng tng ng. Tuy nhiên, s m rng xut khu này i kèm vi vic gim giá xut khu và thit hi do iu kin thng mi là khong 48 t USD cho Trung Quc và 12 t USD cho n . Nhng thit hi này có th có trong mô h́nh s dng gi thit Armington cho phân bit sn phm quc gia. Phúc li thay i i vi các nc khác là khá nh. Li ích cho các i tác thng mi ca Trung Quc và n khu vc Châu Á Thái B́nh Dng là khiêm tn. Các nc thu nhp cao c li, tr các nc Châu Âu ni t́nh trng méo mó hin nay và thay i c cu dn n thit hi v hiu qu phân phi. Nhiu nc s hng li cho sn phm ca h t nhng iu kin thng mi c ci thin nh Trung Quc tng nhp khu ca ḿnh t các ni khác trên th gii lên 23 % và n tng nhp khu lên tng t nh vy. Mt s nc thu nhp trung b́nh và thp (nh Philipin, Thái Lan và mt s nc khác Nam Á) s thit hi v́ cnh tranh vi Trung Quc và n s nh hng tiêu cc n iu kin thng mi ca h các th trng các nc ang phát trin. Trong khi kt qu tng hp cho thy cnh tranh t Trung Quc và n có th có nh hng nh n thu nhp thc t trung b́nh, các ngành công nghip sn xut nhiu nc b nh hng tiêu cc; và i vi các ngành công nghip mt s nc, nhng nh hng này có th là áng k (bng 3.8).11 Tng trng xut khu ca Trung Quc và n c ci thin cho thy s m rng ca các ngành công nghip dt ca nhng nc này và s co li ca các ngành công nghip dt các nc khác so vi vch ranh gii. Inônêxia và Vit Nam ă có nhng t co mnh --9.2% và 8.9 %, tng ng. Tng trng d oán ca các ngành công nghip may mc ca Trung Quc và n có ngha là s co mnh trong ngành sn xut qun áo các ni khác. Ngành công nghip may mc ca Vit Nam, Trung ông và Bc Phi có th b tn thng ln nht do sn lng ca h gim i mt phn nm (19 %). S gim tng t nh vy s nh hng n ngành công nghip nh (giy da và nhng hàng hóa khác), mc du mc gim d oán nh hn nhiu so vi mc gim ca 11. Kt qu ca tng trng c ci thin riêng Trung Quc là có theo yêu cu ca các tác gi, chúng không khác nhiu so vi kt qu tng trng c ci thin Trung Quc và n , tr hp ng qun áo ca n là 12 % trong khi ó tác ng ca nó lên các ngành công nghip khác là không áng k. Cnh tranh vi nhng ngi khng l 95 ngành may mc. Vi ngoi l ca ngành công nghip in t Singapo và Thái Lan, cnh tranh t Trung Quc và n dn n s co li ca các ngành công nghip in t các nc khác. Máy móc và thit b sn xut cng s chuyn ch sang Trung Quc và n , v́ vy quy mô ca nhng ngành công nghip này các nc khác gim i. S m rng d kin ca ngành sn xut ô tô Trung Quc và n có nh hng nh n ngành sn xut ô tô nhng nc khác, tr Mêhicô và Thái Lan. Nhng không phi mi vic u ti t nh vy. S y mnh ngành công nghip ch bin g Trung Quc và n ă có nhng nh hng tích cc lan truyn thông qua nhu cu tng lên i vi các sn phm g loi trung t Inônêxia, Hàn Quc, Malaysia, Thái Lan và các nc khác ông và Nam Á. Tng t nh vy, tng trng Trung Quc và n s kích thích nhu cu v hóa cht t Malaysia, Philipin và Thái Lan; sn phm khoáng sn t Vit Nam và các nc ông Nam Á khác; và kim loi t mt s nc ông và Nam Á (bng 3.8). Hn na, tt c các nc, s gim sn lng hàng sn xut, các ngành khác (không nêu trong bng này) s m rng khi các yu t chuyn sang ngành nông nghip và dch v. Thêm vào bi cnh tng trng này, nhng ci thin v chng loi và cht lng hàng xut khu t Trung Quc và n làm tng li ích cho kinh t th gii t 1,6 ngh́n t USD n 1,8 ngh́n t USD (bng 3.7). Trong trng hp này, khi lng hàng xut khu t Trung Quc và n tng lên 55 và 47 % , tng ng, vi nhng tác ng ca iu kin thng mi tích cc trong tt c các khu vc tr Philipin. Hu ht các nc c li bi v́ h có th nhp khu vi khi lng ln hn t hai nc này vi giá hiu qu thp hn và h có th có nhu cu ln hn i vi hàng xut khu t Trung Quc và n . Tt nhiên, nhng ngi hng li ln nht là Trung Quc và n v́ s tng thêm v phúc li ca h lên 3,7 % và 5,0 % so vi mc thu nhp ban u do tác ng ca cht lng và chng loi hàng làm tng tin lăi lên 44 % và 37 % , tng ng. Trong mt trng hp khác --Philipin-- thua thit v phúc li t tng trng cao hn Trung Quc và n s xu i khi hai nc ông dân này ci thin cht lng hàng xut khu ca h và m rng sn lng hàng in t, máy móc và thit b. Kt qu nh vy có th c gii thích là do phn óng góp ca hàng in t Philipin vào tng xut khu cao hn. Rơ ràng, phn óng góp này cao hn các nc /khu vc khác trong mô h́nh này. Khi lng hàng buôn bán gia Trung Quc và n tng hn buôn bán ca mt trong hai nc này vi các nc c̣n li trên th gii, v́ vy ă làm sâu sc hn mi quan h thng mi gia hai nc châu Á khng l này. Hu ht các nc 96 V i u Vi Ngi KhNg L ,nàvc Hàng háck ­8,4 ­15,3 30,5 33,1 ­4,2 ­6,8 ­7,7 ­11,7 ­15,8 ­26,3 ­10,6 ­19,2 ­3,6 ­5,5 ­6,4 ­9,9 ­10,9 ­20,3 ­8,1 ­15,5 ­6,6 ­10,4 .t in ­5,9 ­18,5 35,8 58,2 ­4,8 0,0 ­10,7 ­7,9 ­2,9 ­10,6 ­1,4 ­12,0 ­0,2 ­3,5 ­4,0 3,4 5,2 4,6 6,2 ­13,9 ­4,8 ­12,6 qu ungrT mócyáM ­6,7 ­13,9 37,6 40,2 ­6,6 ­9.0 ­1,9 ­7,0 ­5,7 ­10,7 ­1,2 ­4,4 ­4,6 ­5,9 ­0,2 4,0 ­1,8 ­2,5 ­1,4 ­3,7 ­7,7 ­12,8 thin icc ôtÔ ­2,4 ­6,3 34,8 40,9 ­3,9 ­6,6 ­3,0 ­9,2 ­3,6 ­10 ­0,5 ­2,8 ­1,1 ­2,4 0,0 0,4 ­3,6 0,5 0,3 ­11,4 ­4,7 ­8,0 hík hukt imK ­4,1 ­3,9 38,5 34,8 ­2,7 ­1,9 1,7 3,9 ­5,0 ­8,8 ­5,9 ­8,9 ­1,6 1,2 0,1 2,6 2,0 5,0 0,5 2,2 ­4,9 ­8,4 t xu ch ­0,8 ­3,4 42,9 39,2 ­2,3 ­1,4 ­1,7 2,7 ­4,8 ­2,2 0,3 0,9 1,9 4,4 3,9 5,5 0,7 0,8 2,0 3,0 2,4 lngt Hóa ­1,1 chàv sn ­1,1 0,2 36,8 36,3 ­1,0 ­0,6 ­0,6 ­0,8 ­1,7 ­3,9 ­2,6 ­3,4 ­1,3 0,5 ­0,3 1,3 2,1 3,9 ­0,6 0,3 0,3 1,0 hoángK ngtr G tng ­1,3 ­1,5 41,6 34,7 ­1,1 ­1,0 0,4 4,1 ­2,2 ­2,5 4,6 15,4 0,6 5,1 ­0,2 1,9 ­0,6 1,6 1,5 6,5 ­0.9 ­0,1 ac ng dayiG ­8,5 ­13,7 39,4 45,2 ­5,3 ­8,1 ­1,6 10,6 ­7,1 ­4,3 ­7,7 ­20,0 ­5,7 ­4,2 ­8,7 ­17,0 ­11,2 ­21,7 ­6,0 ­13,9 ­5,6 ­11,9 ácT áo unQ ­8,6 ­15,5 20,3 20,5 ­6,0 ­8,0 ­2,1 ­3,7 ­7,3 ­1,0 ­11,7 ­21,4 ­15,8 ­27,4 ­15,7 ­25,7 ­8,1 ­16,9 ­5,0 ­9,5 ­19,3 ­35,5 nghip: ôngc dt ­6,9 1,7 Hàng ­15,3 35,5 30,0 ­1,6 15,1 ­1,3 10,0 ­5,9 ­9,2 ­15,6 ­7,5 ­7,3 ­7,4 ­14,3 ­8,0 ­7,9 ­5,1 ­9,1 ­8,9 ­15,6 hàng quc) lng nS 2020, 3.8 sc àv àv rungT( ngB ivoS mtr vc alia quc Kông oanL xia phn huK ustrA DileniuN Bnt ucQ siay Lan Nam rungT hN ài Hàn Hng nônêI alaM hilipinP Singapo háiT itV Cnh tranh vi nhng ngi khng l 97 ­0,8 ­1,2 23,5 15,6 ­6,4 ­11,6 ­12,7 ­20,5 ­10,5 ­16,7 ­6,5 ­10,1 ­2,9 ­4,9 ­8,8 ­14,4 ­3,9 ­6,6 ­3,2 ­5,7 ­9,1 ­13,4 ­7,6 ­13,3 ­14,3 ­24,0 thin ci c ­0,5 ­2,4 30,7 36,5 ­0,2 ­8,9 ­2,2 ­11,0 ­3,5 ­11,0 ­3,8 ­13,2 ­3,1 ­8,0 ­5,3 ­15,1 ­2,5 ­11,7 ­3,1 ­6,6 ­7,2 ­15,9 ­7,4 ­24,9 ­1,8 ­7,0 trng tng .nàv ­3,5 ­6,0 29,2 41,5 ­3,2 ­8,1 ­4,1 ­8,5 ­2,5 ­4,2 ­4,1 ­5,7 ­4,5 ­7,4 ­5,5 ­9,9 ­2,4 ­5,0 ­4,4 ­7,9 ­8,3 ­12,9 ­8,4 ­16,1 ­1,9 ­4,7 hp ucQ trng rungT ­0,4 ­1,1 30,6 30,0 ­1,5 ­3,8 0,0 ­1,0 ­0,2 ­0,4 0,7 2,0 ­1,8 ­2,5 ­1,3 ­2,5 ­0,4 ­1,3 ­0,3 0,1 ­3,2 ­4,9 ­3,8 ­8,5 ­0,3 ­0,7 ongtr qu thin kt ci ­1,2 ­2,1 33,9 34,0 3,8 10,5 ­2,1 ­4,3 ­0,7 ­1,0 ­0,3 0,4 ­3,2 ­4,5 ­2,8 ­2,6 ­0,7 ­1,3 ­3,3 ­2,9 ­6,6 ­6,5 ­2,3 1,4 là ­1,2 ­2,6 êntr c hàng hukt ­0,5 ­2,4 30,6 33,1 ­0,4 ­1,2 ­4,0 ­3,8 0,9 1,4 0,9 1,6 ­2,0 ­2,8 ­0,3 ­1,4 ­1,8 ­3,0 ­1,1 ­1,6 ­5,8 ­5,9 0,3 ­2,0 0,0 ­1,4 s xu onc lngt các, 0,7 1,4 30,7 33,9 ­1,6 ­1,9 ­2,4 ­2,6 0,1 0,2 0,1 0,8 ­1,0 0,0 ­0,2 1,1 ­0,4 ­0,5 ­1,9 ­2,2 ­0,5 0,3 ­0,1 1,2 ­0,1 ­0,1 vc chàv bài. huk phn mi trng 0,7 9,1 39,8 32,1 0,7 2,3 ­1,4 ­1,1 ­0,2 0,3 0,2 1,2 ­1,0 ­0,9 ­0,5 0,4 0,0 0,8 ­0,5 0,8 ­0,7 ­0,7 0,0 0,6 1,1 2,5 ongtr Cho.u tng hp tit chi châu trng ­3.4 ­5,6 41,4 45,5 ­1,2 ­6,3 ­3,7 ­3,7 ­4,3 ­6,4 ­0,8 ­1,3 ­6,6 ­8,4 ­3,4 ­6,1 ­5,0 ­8,5 ­1,4 ­4,2 ­2,6 ­3,7 ­4,1 ­7,7 ­1,7 ­4,1 emx hip i; Liên= ongtr sa qu EU AP kt ­3,6 ­6,2 23,3 11,1 ­8,3 ­8,7 ­2,2 ­3,6 ­1,1 ­1,8 ­4,2 ­7,9 ­9,7 ­4,7 ­9,4 ­5,5 ­7,7 GT u; là ­12,4 ­25,5 ­14,9 ­15,3 ­16,8 ­18,6 ­29,4 ­10,3 ­12,9 hai h́nh châu do th mô t ­6,3 ­12,4 35,1 26,2 ­2,7 ­6,4 ­4,4 ­5,8 ­5,4 ­10,5 ­2,1 ­3,9 ­2,0 ­3,4 ­4,5 ­9,5 ­5,6 ­9,9 ­2,6 ­5,8 ­8,6 ­14,8 ­4,6 ­10,4 ­2,9 ­5,3 vii ig mi hàng s tác thng onc hiP các hi các Á Nam Á axinBràv hiP ca inhT A Bcàv châua iig ông Nam ô tina aharS phngôM ipH=A ;nàv EFT oànT n LaM EFTàv côx ông th ú: ucQ oànT anaaC M êhicM ch chenÁ oànT EU25 Liên rungT iuT oànT Ngun: Ghi rungT 98 V i u Vi Ngi KhNg L u tng xut khu do tng trng và ci thin cht lng ca hai nc khng l này, nhng mt s ă b thua thit (áng chú ư nht là Mêhicô, Philipin, Vit Nam và các nc ông Nam Á khác). Các nc thu nhp trung b́nh tr Trung Quc u b thit hi tuyt i trong xut khu. Áp lc lên các nc ang phát trin có thu nhp trung b́nh phi tng cht lng hàng hóa sn xut ca h s tng lên do cht lng xut khu c ci thin ca Trung Quc và n . Cht lng xut khu c ci thin t Trung Quc và n tng trng nhanh làm sâu sc thêm s cnh tranh trên th trng ca nhng mt hàng sn xut khác nhau và dn n s thu hp nhiu hn ca công nghip in t tt c các khu vc tr Singapo và Thái Lan; công nghip máy móc và thit b tt c các nc tr Philipin; và hàng dt, qun áo và ngành sn xut công nghip nh hu ht các khu vc. Khi Trung Quc bt u sn xut nhiu chng loi mi và tinh vi hn ca hàng in t, máy móc và thit b, nc này s gim t l m rng ca các ngành công nghip ch bin (g, khoáng sn, hóa cht và kim loi), v́ vy s có ch cho các nc khác m rng nhng ngành công nghip này (bng 3.8). Tác ng ca chng loi hàng Mô phng ca chúng tôi v ci thin tng trng và cht lng bao gm hu ht các c im a dng ca các mô h́nh kinh t mi, nh Puga và Venables (1999). Chng loi và cht lng xut khu t Trung Quc và n c ci thin làm tng phúc li và gim chi phí sn xut ti các nc bn hàng ca h, tng t nh vy chng loi tng lên nh trong mô h́nh Puga- Venables-- ngha là, thông qua vic gim giá hiu qu ca nhp khu t hai quc gia khng l này. Trong công thc ca chúng tôi, nhng i tác thng mi cng phi ng u vi cnh tranh tng lên trong nhng th trng ca các nc ang phát trin và phúc li ca i th ca h b gim i. S tng lên v nhu cu nhp khu t Trung Quc và n ci thin iu kin thng mi ca nhng bn hàng ca h trong công thc ca chúng tôi, nh trong Puga và Venables. S khác nhau là s tng lên trong xut khu t nhng i tác thng mi không làm tng s lng chng loi mà các nc này cung cp, và v́ vy không to ra li nhun t s a thích hn i vi chng loi gi thit trong các mô h́nh a kinh t mi. i vi các i tác thng mi ni phúc li gim i nhng xut khu tng lên (Singapo, các nc Nam Á và tt c các nc khác trên th gii), công thc ca chúng tôi b qua nh hng tích cc có th làm o ngc tác ng xu tng th c tính là rt nh. Tuy nhiên, i vi Cnh tranh vi nhng ngi khng l 99 Philipin, xut khu gim i, nh vy kênh này không có kh nng o ngc c tác ng xu lên phúc li t s cnh tranh ln hn trong th trng các nc ang phát trin. Nhng con ng khác ci thin tng trng Mt cú sc v tng sn lng dng 2 % /nm trong 5 nm ca các ngành ca Trung Quc và n c xem xét trong chng 2-- kim loi, in t, máy móc và thit b, xe có ng c và dch v thng mi-- có li cho th gii và các nc ang phát trin, tr Philipin. Tuy nhiên ci thin hiu qu này Trung Quc và n dn n thay i c cu quan trng (bng 3.9). Nhng ngi khng l này tr thành nhng nc mnh hn rt nhiu trong nhng lnh vc có u th và thng mi th gii phát trin nhanh hn nhiu so vi d oán theo kch bn tng trng 2% TFP trung lp. Xut khu t Trung Quc tng gp ôi và xut khu t n nhy lên trên 72 %. Thng mi th gii m rng 11%, khi buôn bán khu vc gia Trung Quc và các nn kinh t ă phát trin Châu Á ­ Thái B́nh Dng (Nht Bn, Hàn Quc và M), và n và nhng i tác thung mi gn gi nht Nam Á tng lên. nh hng to ln n thng mi xut hin bi v́ s kích thích gi i vi nhng ngành xut khu hin ti ă làm trm trg thêm s mt cân i gia cung và cu trong nc và v́ vy ̣i hi phi tng buôn bán phc hi trng thái cân bng. Trong bi cnh ó, Trung Quc và n m rng công nghip nng và các ngành sn xut công ngh cao, dành ch cho các nc khác tng sn xut hàng công nghip nh, hóa cht và khoáng sn (bng 3.9). Mc dù vy, xut khu t nhiu nn kinh t ang phát trin cnh tranh vi Trung Quc và n gim i do hiu qu ca các ngành công nghip nng và sn xut công ngh cao ca Trung Quc và n ; và xut khu t các nc thu nhp cao gim mc biên. áng chú ư là xut khu t Philipin gim (18%) và Thái Lan gim (10 %), k c xut khu gim trong ngành in t 65% và 53%, tng ng. Tt c các nn kinh t u tri qua s thay i c cu vi tm rng ging nhau. Trong mô phng vi sn lng trung lp tng trong tt c các ngành, tng trng và cht lng to ra s cnh tranh tng lên trong mt lot ngành và gim mc sn lng tng i ca các nc khác n vch ranh gii trong rt nhiu trng hp. Tuy nhiên, trong hu ht các trng hp, sn lng tip tc tng mnh, tng ng vi mc nm 2005. Mt khác, khi tin b công ngh chú trng vào mt vài ngành chính hng vào buôn bán, nhng tác ng lên sn lng rt khác nhau, tng ng vi d oán vch ranh gii. Ngành in t có nhiu 100 V i u Vi Ngi KhNg L hácK 25,6 ­58,0 28,2 104,2 94,9 37,6 44,4 81,3 48,5 69,7 14,9 2,9 ­71,4 20,0 100,6 77,3 70,8 2020, t sc in 8,7 ­61,8 252,1 ­43,9 ­54,5 ­66,3 ­77,9 ­53,2 ­64,7 ­35,0 ­53,3 ­57,9 ­28,2 ­64,8 ­60., ­56,6 ­65,0 iv so,nàvc mócyáM ­44,0 95,4 ­31,6 ­36,2 ­56,0 ­38,1 ­23,0 ­23,9 ­42,0 ­39,5 ­53,2 ­29,1 156,2 ­48,2 ­37,6 ­24,2 ­33,0 ôtÔ ­28,5 195,8 ­23,1 ­29,5 ­40,0 ­26,8 ­12,4 ­25,0 ­39,0 ­14,8 ­39,0 ­12,7 26,2 ­40,0 ­27,5 ­13,7 ­16,0 qu loi ungrT imK ­42,7 42,7 ­19,3 ­32,2 ­51,6 ­45,7 ­19,2 ­40,6 ­31,5 ­34,4 ­41,7 ­23,4 117,5 ­39,2 ­30,2 ­14,7 ­13,6 t thin ch ­0,9 8,0 30, 8,9 2,5 icc Hóa ­45,6 22,5 47,0 ­1,1 53,8 16,1 13,5 ­3,0 ­41,7 12,4 14,8 13,8 sn 15,8 ­0,6 16,8 27,4 2,6 ­7,5 44,1 4,2 51,3 16.4 6,0 3,4 2,4 3,5 6,8 5,0 ­37,8 ngành hoángK lng G 3,1 9,1 ­52,3 51,2 9,6 37,0 88,9 22,3 29,9 35,6 ­0,3 21,1 5,0 ­43,8 12,0 5,8 8,0 sn ngtr dayiG 9,4 ­63,6 30,5 125,8 28,1 ­2,0 63,1 44,2 29,4 26,6 ­5,1 ­5,6 5,3 ­88,7 49,7 33,7 20,6 tng áo ac unQ 38,7 ­72,8 36,5 40,5 107,2 96,2 290,7 266,3 36,6 59,4 203,1 26,4 ­67,5 156,1 94,6 81,0 75,0 dt nghip 10,4 ­79,6 48,3 61,4 1,6 38,7 99,2 71,9 70,4 54,2 48,9 20,8 23,3 54,7 36,6 57,0 ôngc Hàng ­40,5 ng Á ácT 3.9 àv àv rungT( Nam Á mtr vc alia quc Bnt Kông oanL ) xia ô ngB phn huK ustrA DileniuN ucQ siay Lan Nam ông rungT hN ài quc Hàn Hng nônêI alaM hilipinP Singapo háiT itV oànT n Nam oànT anaaC M êhicM Cnh tranh vi nhng ngi khng l 101 8,5 34,9 44,2 10,1 38,7 30,1 125,4 ­36,3 ­61,6 ­62,2 ­30,4 ­63,9 ­70,4 ­45,7 ­27,8 ­40,3 ­37,1 ­26,0 ­47,8 ­50,0 ­31,7 ­20,8 ­27,5 ­28,0 ­9,9 ­32,8 ­41,1 ­25,3 ­20,6 ­34,7 ­24,5 ­26,3 ­38,2 ­45,8 ­30,1 ­0,9 0,2 6,4 5,9 ­2,6 7,1 ­3,8 13,4 10 4,9 7,1 ­10,6 13,2 ­7,0 bài. phn 2,3 4,6 9,1 17,2 ­1,6 6,6 4,3 ongtr u tit chi châu 28,6 11,7 38,1 8,2 2,9 emx hip 12,4 15,2 i; Liên= sa EU AP 4,3 u; 43,8 111,4 50,2 173,0 32,2 GT 155,0 h́nh châu do mô t 6,0 22,3 72,1 16,5 30,2 17,0 45,1 vii ig mi tác hiP thng các axinBràv hiP hi inhT A Bcàv ca tina LaM ipH=A EFTàv châua côx ông iig aharS th phngôM EFT ú: ch chenÁ oànT EU25 Liên rungT iuT oànT Ngun: Ghi 102 V i u ViNgi KhNg L kh nng gim tng ng vi mc 2005, hu ht các nc liên quan n s m rng vô cùng nhanh Trung Quc và n . Sn lng ca ngành kim khí và ô tô c d oán s tng lên v mt tuyt i hu ht các khu vc, vi s gim i mt cách rơ rt, tng ng vi mc ca nm 2005, ch các nc Australia/Niu Dilen (17 % ) và Hng Kông và ài Loan (Trung Quc). Sn lng ca ngành máy móc khác cng c d oán là s có áp lc gim i Tiu Sahara Châu Phi và nhng nc thu nhp cao, ni sn lng Liên hip Châu Âu s gim i 21 % theo d oán, xung mc ca nm 2005. Kt qu ca th nghim này cho thy tác ng mnh cp ngành th nào ph thuc vào tng sn lng theo c cu ngành hai quc gia dân s ông này. Tng trng tng lên thông qua tích ly vn c y mnh (2 % - im phn trm nhanh hn vch ranh gii Trung Quc và n ) nh hng khiêm tn n thu nhp thc t trong nhng khu vc khác. Trung Quc và n tng sn xut tt c các mt hàng công nghip ca h, nhng vic m rng nhng ngành cn nhiu vn nhanh hn nhng ngành khác. V́ nhng ngành cn nhiu vn ang tri qua s tng lên v hiu qu theo bi cnh trc ó, nhng thay i trong ngành sn xut xut khu và nhng ngành c thù ging khá nhiu nhng nh hn v giá tr tuyt i so vi nhng ngành c tŕnh bày trong trng hp hiu qu c ci thin ca Trung Quc và n nh kim khí, in t, máy móc và thit b, xe có ng c và dch v thng mi. V tng xut khu, tích ly vn nh hng tng i nhiu n nhng nc thu nhp thp hn là các nc thu nhp trung b́nh trong mô phng này hn là trong mô phng trc ó, và các nc thu nhp cao t c li ích nhiu hn là thit hi (bng 3.10). Cui cùng, tng trng c ci thin thông qua tích ly vn con ngi c y mnh (2% im phn trm/ nm cao hn vch ranh gii) có nh hng nh hn nhiu n phúc li, xut khu và sn lng ca ngành so vi tng trng c ci thin thông qua tích ly vn vt cht (bng 3.10). iu này xy ra v́ óng góp ca lao ng có tay ngh ít hn nhiu óng góp vn trong tng tài sn yu t. C cu ca các nc ging nh c cu tích ly vn vt cht, nhng nó nh hng tng i nhiu hn ên các nc có thu nhp trung b́nh. Cnh tranh vi nhng ngi khng l 103 Bng 3.10 S lng hàng xut khu thay i theo mt vài kch bn, so vi c s, 2020 phn trm Sn lng ngành Tng trng vn Tng trng lao ng c ci thin c ci thin có tay ngh Trung Khu vc Trung quc và n Trung quc và n quc và n Australia và ­0,01 0,14 0,02 Niu Dilen Trung quc 96,42 23,93 5,39 Nht Bn 4,40 2,97 0,66 Hàn Quc 4,05 3,25 0,82 HngKôngvà ­3,88 1,15 0,32 àiLoan (Trungquc) Inônêxia ­0,73 0,12 0,05 Malaysia ­6,60 ­0,36 ­0,04 Philipin ­18,34 ­0,82 ­0,06 Singapo ­8,56 3,87 1,03 Thái Lan ­9,77 0,46 0,15 Vit Nam 3,23 ­0,49 ­0,07 Toàn ông Nam Á 14,02 ­0,27 ­0,16 n 72,90 35,06 6,92 Toàn Nam Á 13,40 2,60 0,56 Canaa ­6,96 ­1,21 ­0,27 M 5,07 1,82 0,38 Mêhicô ­8,74 ­1,39 ­0,31 Áchentina và Braxin 1,33 0,50 0,08 Toàn M La Tinh 0,00 ­0,23 ­0,07 EU25 và EFTA ­2,45 0,00 0,01 Liên xô c 4,44 2,27 0,52 Trung ông và Bc Phi ­0,62 ­1,40 ­0,33 Tiu Sahara châu Phi ­2,24 ­0,59 ­0,16 Toàn th gii 12,42 3,19 0,75 LICs 35,50 16,51 3,25 MICs 32,42 8,33 1,88 HICs -0,43 1,01 0,24 Th gii 11,13 3,94 0,88 LICs (tr n ) 2,61 0,13 0,01 MICs (tr Trung quc ) ­2,24 ­0,11 ­0,02 Ngun: Mô phng ca các tác gi vi mô h́nh GTAP sa i; xem chi tit trong bài. Ghi chú: EFTA = Hip hi thng mi t do châu Âu; EU = Liên hip châu Âu; HIC = nc thu nhp cao; LIC = nc thu nhp thp; MIC = nc thu nhp trung b́nh. 104 V i u Vi Ngi KhNg L Tóm tt và kt lun Nghiên cu này nhn mnh nhng khác nhau sâu sc trong c cu thng mi ca Trung Quc và n , và ánh giá ư ngha ca tng trng nhanh và thay i c cu ca nhng c cu thng mi ca hai nn kinh t này và ca toàn th gii . Chng này gii thích tm quan trng ca xut khu dch v ca n gp khong hai ln ca Trung Quc. Trong buôn bán hàng hóa, c hai nc này u ph thuc vào hàng sn xut công nghip, vi Trung Quc hi nhp mnh hn nhiu vào mng li sn xut thông qua buôn bán ph tùng và sn phm. Tuy nhiên, s hn hp v mt sn phm ca hai nc khng l này c bn khác nhau, ch có mt sn phm -- du tinh ch -- xut hin trong 25 sn phm hàng u ca c hai nc. Mi nc ă tri qua cuc ci cách thng mi khá trit . Nhng d oán vch ranh gii ca chúng ta cho thy rng có phm vi cho Trung Quc và n m rng xut nhp khu áng k ca ḿnh mà không làm hi n trin vng phát trin ca nhau hay ca hu ht các nn kinh t khác. Tuy nhiên, tng trng c ci thin Trung Quc và n s làm tng cnh tranh trong các th trng toàn cu i vi hàng hóa c sn xut và các ngành công nghip sn xut hàng hóa nhiu nc s b nh hng xu. Ci thin v s lng và cht lng các mt hàng xut khu t c hai nc có th to ra nhng li ích phúc li quan trng cho th gii và cho c hai nc khng l này và có th óng vai tṛ là s bù p mnh cho nhng mt mát v iu kin thng mi. Thiu n lc theo kp Trung Quc và n , mt s nc có th thy s sói ṃn thêm v phn óng góp vào xut khu và các ngành sn xut hàng hóa vi công ngh cao ca h. Khi Trung Quc bt u sn xut các sn phm mi và tinh vi hn, s có nhiu c hi cho các nc khác m rng ngành công nghip ch bin ca ḿnh. Chúng ta tính n s tng lên v chng loi và cht lng ca các mt hàng xut khu t Trung Quc và n , nhng trên c s nhng chng c mi ây nht (xem Hummels và Klenow 2005), chúng ta ch rơ s tng trng xut khu xut hin ch mt phn mc biên rng (ngha là, thông qua s tng lên v s lng chng loi xut khu). Tuy nhiên, chúng ta làm tng lên nhng li ích này vi phát hin Hummels-Klenow quan trng rng cht lng ca nhng mt hàng xut khu tng lên cùng vi tng trng kinh t. Mt c im ca a kinh t mi mà chúng ta không tính n là nhng li ích tim tàng ca vic tng lên ca sn lng các chng loi trong xut khu sang nhng bn hàng thêm do Cnh tranh vi nhng ngi khng l 105 tng trng ca nhng nn kinh t tng trng cao này em li (xem, ví d, Puga và Venables 1999). Nhng ci thin tính hiu sut trong các ngành công nghip nng và công ngh cao ca Trung Quc và n mang li hiu qu thng mi mnh m hn nhiu so vi bt c ci thin ng b ca các quc gia có nn thng mi tng t. T́nh hung này s dn n cnh tranh nghiêm trng hn trong các ngành công ngh cao và buc phi thay i c cu c bn vi Trung Quc và n , chuyn ch cho các nc khác trên th trng sn phm công ngh cao, nhng li ch trng cho các nc khác tng sn xut hàng công nghip nh. Có mt s iu báo trc quan trng. Th nht, iu mà chúng ta tŕnh by ây là nhng th nghim t duy, ch không phi là nhng d báo. Mc dù chúng cho thy rng tng trng ca Trung Quc và n có th có li cho hu ht tt c các nc khác, và rng tác ng i vi các nc c th s ph thuc vào lch s thng mi, sn xut và tiêu th ca chính nhng nc ó và vào mô h́nh tng trng Trung Quc và n , chúng ch a ra nhng du hiu rng ca nhng nh hng có th có. Tng t nh vy, kt qu ca chúng tôi gi cho thy rơ rng vic hng li s ph thuc vào s thích ng vi nhng c hi và thách thc mi. Nhng kt qu này, bn thân chúng không ra lnh cho s iu chnh cn thit. Chúng phi c b xung bng nhng nghiên cu trng hp ca tng ngành c th, c xác nh mô h́nh ang ni lên nói chung và xem xét nhng sn phm c bit. S tp hp ca chúng tôi du nhng thông tin quan trng v buôn bán cu phn gia các ngành công nghip nm trong nhng thu xp chia s sn xut toàn cu. Hn na, cn lu ư rng chúng tôi không c tính chi phí iu chnh ca vic chuyn i kinh t này -- và nhng chi phí này có th là quan trng. Cui cùng, cn nhc li là chng này chú trng n nhng khía cnh thng mi tnh ca s tng trng Trung Quc và n ; b qua mi liên kt quan trng gia u t -- tng trng có th m rng nh hng ca nhng vn c tho lun ây và có th tác ng n kt qu ca phúc li. C H N G 4 Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n Philip R. Lane và Sergio L. Schmukler Mc ích ca chng này nhm phân tích nh hng ca hai nn kinh t ang phát trin mnh Trung Quc và n ti h thng tài chính quc t. Hai nc này ă phát trin mnh trong thp k qua và xu hng phát trin d oán c̣n tip tc trong tng lai (xem chng 1). Mc dù c̣n nhng hn ch, c hai nc ang dn thc hin các chính sách hng vào th trng nhiu hn và ă t do hóa c ḍng vn vào và ra. phân tích nh hng ni bt ca hai nc khng l này i vi h thng tài chính toàn cu, mt vài khía cnh hi nhp tài chính quc t c nghiên cu: tng tài sn ṛng nc ngoài, tng tài sn nc ngoài và n nc ngoài, và tài sn và n trong bng cân i thanh toán quc t. Chúng tôi cng phân tích tm quan trng ca nhng din bin trong nc và các chính sách liên quan n h thng tài chính trong nc ti t́nh h́nh tài sn và vn nc ngoài và s nng ng trong hi nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n .1 Nh vy chúng tôi tho lun nh hng ca ba yu t có quan h qua li trong nn kinh t: (1) t do hóa tài chính và các chính sách v t giá hi oái/tin t, (2) phát trin ca ngành tài chính và (3) tác ng ca ci cách tài chính lên t l tit kim và u t. Cui cùng, chúng tôi ánh giá tác ng ca các nc này Chúng tôi bit n Jose Azar, Agustin Benetrix, Francisco Ceballos, Vahagn Galstyan, Niall McInerney và Maral Shamloo, nhng ngi ă h tr chúng tôi tuyt vi trong nghiên cu các giai on khác nhau ca án này và Vin Nghiên cu chính sách Singapo, Vin Nghiên cu Ḥa nhp quc t và Qu y thác Ail-len ca Ngân hàng Th gii ă tài tr cho Chng này . 1. Trong mt hng khác, rơ ràng là hi nhp tài chính quc t có nh hng c bn n hot ng ca h thng tài chính trong nc. Tuy nhiên, mi quan h ó không phi là tiêu im ca chng này. 107 108 V i u Vi Ngi KhNg L lên t́nh h́nh tài chính quc t hin nay và d oán v trung hn vai tṛ ngày càng tng ca hai nc trong h thng tài chính quc t s nh hng nh th nào ti các nc khác và th gii. Ba c im ni bt khi phân tích hi nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n bao gm. Th nht, v quy mô, Trung Quc và n mi chim phn nh trong tng tài sn và vn nc ngoài toàn cu do t nhân nm gi (vi ngoi l ca vn u t trc tip nc ngoài [FDI] ca Trung Quc). Th hai, v thành phn, hi nhp tài chính quc t nhng nc này không có tính i xng cao. V mc tài sn, c hai nc có d tr ngoi t thp (n nm 2004 d tr ca hai nc này chim 20 % d tr chính thc toàn cu). Nhng công c vn th hin ni bt hn mc n, di dng FDI Trung Quc và n thông qua u t vào th trng chng khoán n . Th ba, mc dù mô h́nh tân c in d oán rng các nc này s là nhng con n trong h thng tài chính quc t, do mc phát trin kinh t cao ca h, song trong thp k qua Trung Quc và n ă o ngc v trí con n ca ḿnh, và Trung Quc thm chí tr thành ch n. V trí con n và ch n ca nhng nc này trong nn kinh t th gii là nh. Chúng tôi cho rng nhng thay i và chính sách tài chính trong nc k c ch hi oái là nhng yu t quan trng giúp gii thích nhng mô h́nh hi nhp tài chính quc t và d báo v hi nhp trong tng lai. Ba c im trên trong quan h ca Trung Quc và n trong h thng tài chính toàn cu ă mang li cho 2 nc này mt s li ích quan trng trong nhng nm gn ây. D tr ngoi hi cao m bo trc nhng ri ro v khng hong tài chính quc t và to iu kin cho nhng nc này duy tŕ t giá hi oái n nh. u t trc tip nc ngoài FDI vào Trung Quc góp phn chuyn giao công ngh và vn u t theo danh mc vào n to iu kin m rng th trng chng khoán nhanh chóng, trong khi ngành tài chính trong nc c hai nc này ch yu c bo v theo h́nh thc cách ly khi tác ng ri ro tim tàng do ḍng n qua biên gii ln hn. Cui cùng, ci thin tài sn ngoi t ṛng có th phn ng thn trng sau khi xy ra cuc khng hong ca n u nhng nm 90 và gn ây nht là cuc khng hong tài chính Châu Á nm 1997­98. Tuy nhiên chin lc hin nay gây ra chi phí c hi ln xét v h́nh thc nhng ngun lc thc, lai lch tài chính "n dài", "vn ngn", hn ch v t ch tin t trong nc và cách ly ngành ngân hàng trong nc ra khi áp lc cnh tranh bên ngoài. c bit, li ích ca tng d tr ngoi t cng i kèm chi phí do chênh lch lăi sut; trung b́nh nhng nc này phi tr n nhiu hn là Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 109 tin thu v t tài sn ca ḿnh. Hn na, nh phân tích ca chúng tôi nêu rơ, phát trin tài chính trong nc làm thay i t l chi phí ­ li ích ca chin lc hin nay bi v́ nhân t cn bn ca ch bo h tài chính gim i và li ích tim nng tng lên do ch hch toán vn tr nên t do hn. D oán tng lai là mt nhim v khó khn và d oán s phát trin ca Trung Quc và n trong h thng tài chính quc t c̣n ph thuc vào nhng thay i ca h thng tài chính trong nc ca h, ngoài nhng yu t. Tuy nhiên, chúng tôi cho rng ci cách tài chính trong nc s tip tc tin trin và t do hóa hch toán vn s dn n c cu li bng cân i quc t. c bit, t do hóa tài chính hn na s m rng nhng c hi cho u t nc ngoài và a dng hóa la chn u t quc t cho ngi dân trong nc, và tích ly tài sn và n nc ngoài ca khu vc t nhân nhng nc này có kh nng tng lên. Vi nhng thay i này, s không i xng v thành phn n nc ngoài có th gim i, và n phân tán nhiu hn vào gia FDI, u t theo danh mc qua th trng chng khoán và n. V phía tài sn, quy mô tài sn nc ngoài phi d tr s tng lên. Khi t l GDP ca hai quc gia này trong tng GDP th gii tip tc tng lên, Trung Quc và n s tr thành nhng nhà u t quc t ln. Mc dù nhng d oán v bng cân i ṛng c̣n cha chc chn, nhng ci cách th ch và phát trin tài chính trong nc s gây áp lc cho vic phát sinh nhng thiu ht áng k tài khon văng lai ca c hai nc trong thi gian trung và dài hn, khi tt c nhng yu t bng nhau. V́ vy gi s, nu tính t l d tr ngoi t gim i, vai tṛ ca Trung Quc và n trong phân phi toàn cu v mt cân bng bên ngoài có th tri qua s chuyn i quan trng trong nhng nm ti. Nhng thay i này s nh hng quan trng n nhng nc tham gia h thng tài chính quc t. Phân tích trong chng này da vào mt vài phn ca nhng tài liu hin có. Mt s óng góp gn ây nhn mnh tm quan trng ca ci cách tài chính trong nc nh ó có nhng tin trin v v trí tài chính i ngoi ca nhng nc này.2 Vai tṛ ca Trung Quc và n trong h thng tài chính quc t ă c tranh lun rt nhiu, vi nhng ư kin chia thành hai phe, mt bên là nhng ngi coi vai tṛ hin nay ca nhng nc này (cùng vi các nn kinh t ang ni lên Châu Á) là nhng nc mua vi quy mô ln c phiu d tr 2. Trong s các ngun v Trung quc, xem Blanchard và Giavazzi (2005); Chamon và Prasad (2005); Lim, Spence và Hausmann (2006); Goodfriend và Prasad (2006); Ju và Wei (2006); và Prasad và Rajan (2006). Trong s các ngun v n , xem Kletzer (2005) và Patnaik và Shah (sp xut bn). 110 V i u Vi Ngi KhNg L n nh v c bn trung hn và mt bên là nhng ngi tin rng t́nh trng hin nay là hin tng tm thi.3 Liên quan n nhng tài liu hin có, chúng tôi có mt lot các óng góp. Th nht, chúng tôi phân tích mc hi nhp tài chính quc t hin nay ca Trung Quc và n , chú trng n mc và thành phn ca nhng bn cân i thanh toán quc t ca h. Mc dù chúng tôi cùng phân tích hai nc này do quy mô và tm quan trng kinh t ang tng trng ca h, song ng thi nêu lên nhng khác bit gia hai nc. Th hai, chúng tôi lit kê so sánh s phát trin ca ngành tài chính hai nc và ch ra nhng chính sách khác nhau rơ rt h́nh thành s khác bit trong c cu vn nc ngoài ca h.4 Th ba, chúng tôi nghiên cu d báo nhng ci cách trong tng lai ca ngành tài chính trong nc h s nh hng th nào n tin trin ca bn cân i thanh toán quc t, tp trung vào nhng tác ng rng ln hn n h thng tài chính quc t. Phn c̣n li ca chng này c b trí nh sau: phn tip gm nhng tài liu v các s kin trong quá tŕnh hi nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n . Sau ó chúng tôi gn s kin vi nhng din bin trong ngành tài chính. Phn th t phân tích tác ng ca hi nhp quc t ca h n h thng tài chính toàn cu. Phn cui cùng a ra mt s nhn xét kt lun. Nhng s tht c cách iu c bn chng minh bng tài liu nhng xu hng ln trong hi nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n , chúng tôi nghiên cu bn cân i quc t ca mi nc.5 Nhng bn cân i quc t a ra tính toán phù hp ca nhng danh mc vn u t quc t, âu chúng có và chúng có th thay i nh th nào, và chúng giúp chúng tôi so sánh nhng v trí v vn vi tin trin ca ḍng vn (vi ḍng vn phù hp vi s iu chnh vn).6 ôi ch chúng 3. Dooley, Folkerts-Landau và Garber (2003) gán cho h́nh th này là h thng "Bretton Woods II"; Caballero, Farhi và Gourinchas (2006) a ra nhng lư lun ng h. Mc du gi thuyt này có s hp dn rng ln trong vic gii thích nhng s tht c cách iu ca nhng s mt cân i gn ây, nó vn c̣n gây ra tranh lun cao. Các tác gi khác (Eichengreen 2004, Aizenman và Lee 2005, Goldstein và Lardy 2005, và Obstfeld và Rogoff 2005) ă có nhng bài phê b́nh có tm rng. 4. Phân tích ây mt phn da vào Bai (2006), Kuijs (2006), Li (2006), Mishra (2006), Patnaik và Shah (2006), và Zhao (2006). 5. Lane (2006) a ra nhiu chi tit hn liên quan n tin trin ca lch s v nhng bn quyt toán quc t ca Trung quc và n . 6. Xem Lane và Milesi-Ferretti (2006) trao i v nhng u im ca vic chú trng n bn quyt toán thay v́ ḍng vn. Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 111 tôi trao i v mô h́nh ḍng vn gn ây, c bit nu nhng mô h́nh này báo hiu rng nhng v trí tích ly hin nay ang tri qua mt s thay i v c cu hng ti nhng cân bng v vn u t mi. Chúng tôi bt u vi h́nh 4.1a, vi s v thay i tài sn ngoi t ṛng ca Trung Quc và n t 1985 n 2004. H́nh này cho thy c hai nc u i mt con ng ging nhau ­ là con n cho n gia nhng nm 90 nhng sau ó liên tc ci thin v tài sn ngoi t ṛng. Nm 2004, Trung Quc tr thành là ch n vi 8 % GDP, và n nc ngoài ṛng ca n gim t nh 35 % GDP nm 1992 xung 10 % GDP nm 2004. Các h́nh 4.1b và 4.1c cho thy t́nh h́nh tài sn ngoi t ṛng ca các nc ông Á khác cng c ci thin sau cuc khng hong tài chính nm 1997­98, trong khi t́nh h́nh các nc G-7, ông Âu và M La Tinh tr nên xu hn. Theo c s d liu World Economic Outlook (Trin vng kinh t th gii) ca Qu tin t quc t, t nm 2004 thng d tài khon văng lai ca Trung Quc tip tc tng lên, t ti 7,2 % nm 2005 và d oán mc 7,2 % nm 2006­07, cng c v trí v trí ch n ca nc này. Ngc li, cán cân tài khon văng lai ca n quay v con s âm vi s tin thiu ht là 1,5% tng GDP nm 2005 và d oán tin thiu ht s lên n 2,1 và 2,7 % cho nm 2006 và nm 2007, tng ng, nh vy làm sâu sc thêm v trí con n ca nc này. So vi các nc ang phát trin khác, Trung Quc và n có tài khon ngoi t ṛng ít âm hn các nc khác cùng tŕnh phát trin (Lane và Schmukler 2006). iu này ngày nay vn úng. Mc dù mt s nc ang phát trin khác tài sn ngoi t ṛng dng nhng là nhng nn kinh t giàu v ngun lc. Xét trên toàn cu, s mt cân i ca Trung Quc và n là tng i nh. n cui nm 2004, v trí ch n ca Trung Quc tng ng 7,4 % tài sn ngoi t ṛng Nht Bn, và n ṛng ca n ch chim 2,8 % so vi n ṛng ca M.7 So sánh mt cách khác i, v trí ch n thc 131 t USD ca Trung Quc vào cui nm 2004 ch chim có 5% so vi tng n nc ngoài âm 2,65 ngh́n t USD ca M.8,9 Tuy nhiên v trí ca Trung Quc ngày càng quan trng trên c s ḍng vn: thng d tài khon văng lai nm 2006 ca nc này 7. Nht Bn là nc ch n ln nht th gii; M là nc vay n ln nht th gii. 8. Mt t là 1.000 triu. 9. Nhng tính toán này da vào nhng s liu rút ra t Lane và Milesi-Ferretti (2006). Trong nhng nm gn ây, nhng nc xut khu du ln cùng vi các nn kinh t Châu Á cng có thng d tài khong văng lai áng k. 112 V i u Vi Ngi KhNg L H́nh 4.1 Các v trí tài s n n c ngoài th c, 1985­2004 a. Trung Qu c và n (%) 10 Trung Qu c thc 0 ­10 ngoài ­20 n ­30 nc ­40 sn ­50 tài ­60 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 b. ông Á và G-7 (%) 10 thc 0 G-7 ­10 ngoài ­20 ­30 nc ông Á ­40 sn ­50 tài ­60 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 c. Tây Âu và M Latinh )%(c)htiàognc 10 0 ­10 ­20 ­30 Tây Âu M Latinh nnsiàt ­40 ­50 ­60 ­70 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 nm Ngu n: Tính toán c a các tác gi d a vào b s li u do Lane và Milesi-Ferretti (2006) xây d ng. Ghi chú: V trí tài s n n c ngoài th c t l v i GDP. ông Á là trung b́nh c a Inônêxia , Hàn Qu c, Malaysia, và Thái Lan . G-7 là trung b́nh c a Canaa, Pháp, c, Ư, Nh t B n, Vng qu c Anh M . M La Tinh là trung b́nh c a Áchentina, Braxin, Chilê và Mêhicô . ông Âu là trung b́nh c a C ng ḥa Séc, Hungary, và Ba lan. Dăy tính c a khu v c c tính theo trung b́nh ó n v tính là GDP c a các n c là phân s GDP c a khu v c Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 113 Bng 4.1 Thành phn tài sn và n nc ngoài, 2004 % ca GDP Trung quc n Hp phn Tài sn N Tài sn N Vn u t 0,3 2,9 0,1 9,1 N t nhân 1,9 25,7 1,3 6,4 u t trc tip nc ngoài 13,3 11,9 2,6 17,0 D tr 31,8 n.a. 18,3 n.a. Tng cng 47,3 40,5 22,3 32,5 Ngun: Tính toán ca các tác gi da vào b s liu do Lane và Milesi-Ferretti (2006) xây dng. Ghi chú: n.a. = không áp dng c d báo là 184 t USD, chim hn 20% so vi thâm ht tài khon văng lai d báo ca M là 869 t USD IMF 2006b). ng sau tài sn nc ngoài ṛng là quy mô tng áng k th hin trong bng cân i thanh toán quc t ca Trung Quc và n . H́nh 4.2a cho thy tng tài sn và n nc ngoài (chia cho GDP). Ch s hi nhp tài chính quc t tng lên mnh c hai nc trong nhng nm gn ây mc dù mc cha cao tng quan vi các khu vc khác (các h́nh 4.2b và 4.2c). Trong khi tng trng v ḍng vn danh mc u t gi vai tṛ quan trng, chúng tôi thy tc hi nhp tài chính b tt li ng sau so vi s m rng nhanh chóng v hi nhp thng mi và tc tng ca óng góp ca Trung Quc và n trong GDP toàn cu (Lane và Schmukler 2006). Có nhng bt i xng ln trong thành phn vn c bn ca tng tài sn và n nc ngoài. Bng 4.1 cho thy thành phn tài sn và n nc ngoài ca Trung Quc và n . V tài sn, v trí vn (vn u t và FDI) khá nh cho c hai nc, vi vai tṛ ch o ca tài sn d tr nc ngoài chim 31,8 % GDP Trung Quc và 18,3 % GDP n n cui nm 2004. phía n, bng trên cng cho thy mt s khác nhau quan trng gia hai nc. c bit, n vn ch yu là di h́nh thc FDI Trung Quc, trong khi n thông qua th trng chng khoán là ch o n . N nc ngoài chim di mt phn ba n ca Trung Quc nhng hn mt na trong trng hp ca n . Bng 4.2 xem xét nhng v trí hin ti v tng loi tài sn vào cui nm 2004. C Trung Quc và n u "n dài, vn ngn." Hai nc n ṛng dng và n vn âm. Nh Lane và Milesi -Ferretti (2006) quan sát, hin nay 114 V i u Vi Ngi KhNg L H́nh 4.2 Ḥa nh p tài chính qu c t : T ng tài s n và n n c ngoài a. Trung Qu c và n 300 250 PDG 200 150 % 100 Trung Qu c 50 0 n 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 b. ông Á và G-7 300 250 G-7 PDG 200 150 % 100 ông Á 50 0 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 c. ông Âu và M Latinh 300 250 PDG 200 150 ông Âu % 100 M Latinh 50 0 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 nm Ngu n: Tính toán c a các tác gi d a vào b s li u do Lane và Milesi-Ferretti (2006) xây d ng. Ghi chú: V trí tài s n n c ngoài th c t l v i GDP. ông Á là trung b́nh c a Inônêxia , Hàn Qu c, Malaysia, và Thái Lan . G-7 là trung b́nh c a Canaa, Pháp, c, Ư, Nh t B n, Vng qu c Anh, M . M La Tinh là trung b́nh c a Áchentina, Braxin, Chilê và Mêhicô . ông Âu là trung b́nh c a C ng ḥa Séc, Hungary, và Ba lan. Dăy tính c a khu v c c tính theo trung b́nh ó n v tính là GDP c a các n c là phân s GDP c a khu v c . Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 115 Bng 4.2 S không i xng trong bn quyt toán quc t, 2004 % ca GDP Hp phn Trung quc n Vn u t thc ­2,6 ­9,0 u t trc tip nc ngoài thc ­23,8 ­5,0 Vn cung cp cho doanh nghip thc ­26,5 ­14,1 N t nhân thc 1,5 ­14,6 D tr thc 31,8 18,3 N thc 33,3 3,7 Ngun: Tính toán ca các tác gi da vào b s liu do Lane và Milesi-Ferretti (2006) xây dng. Ghi chú: N t nhân thc bng tài sn phi d tr tr i các khon n. ây là mô h́nh ph bin cho các nc ang phát trin. Tuy nhiên, mc bt i xng khá cao, c bit trong trng hp Trung Quc. H́nh 4.3 cho thy tm quan trng tng i ca nhng hp phn khác nhau trong bng cân i thanh toán quc t ca Trung Quc và n . So vi các nc khác, mt trong nhng c im ni bt nht ca Trung Quc và n là tài sn phi d tr nc ngoài thp (ă c trao i trong Lane 2006). Theo s liu do Lane và Milesi-Ferretti (2006) biên son, vn u t theo danh mc chng khoán ra nc ngoài và u t FDI ra nc ngoài ca Trung Quc ch là 5,7 t USD và 35,8 t USD, tng ng, vào cui nm 2004, trong khi ó các con s này ca n là 0,95 t USD và 9,6 t USD, tng ng. So vi tng u t toàn cu theo danh mc u t và u t FDI (8,98 ngh́n t và 12,55 ngh́n t USD, tng ng), nhng con s này tng ng vi phn óng góp 0,06 % (ca Trung Quc) và 0,01 % (ca n ) v mt tài sn vn u t và 0,29 % (ca Trung Quc) và 0,08 % (n ) v tài sn FDI. Nh là mt im chun, phn óng góp ca h vào GDP ô la toàn cu là 4,7% và 1,7%, tng ng, trong khi h có 16,0 % và 3,3% d tr ca th gii. Liên quan n tác ng toàn cu, h́nh 4.3 cho thy n cui nm 2004, n FDI ca Trung Quc chim 4,1 % n FDI toàn cu.10 Mc dù iu này phù hp vi óng góp ca Trung Quc vào GDP th gii 10. Mt s trong s FDI này th hin các hot ng kh hi, trong ó dân chúng trong nc m ng u t thông qua các thc th nc ngoài c hng khuyn khích v thu và mt s u ăi khác dành cho các nhà u t nc ngoài (xem Ngân hàng Th gii 2002; Xiao 2004). 116 V i u Vi Ngi KhNg L 52 53 u 02 gii 03 gii th 52 th ng 51 trên tr 02 trên tng u tng d 01 ca 51 phi ng ca trm sn FDI 01 trm 5 tài Phn n 5 Phn có 0 nc 0 nc K c n 6 S c c ) 3 B Ư9 c K gr B8 Các.b oaH1 hnA Qu Các.d hnA 5 ahN Quc cáhk ucQg páhP4 thN5 naLàH7 yhT8 dnlaeIr 10 ngurT n94 cáhk oaH1 oubme páhP3 cuQg naLàH6 anB n63 nV2 23 uxL2 QugnurT7 nV4 ngur(Tg âyT 10 ônKg nH ht p x ,c n nêt ht p x ,c n nê9 t 2004, 04 52 u gii gii u 03 02 th ng u th trên ng 51 trên ngoàic tr 02 tng ng t tng d ca 01 ca n u nàv sn 01 trm tài vn trm 5 có Phn n Phn sn tàiócc nc 0 nc 0 n c )c c ) a c c c Các.a B h n 2 B Sy ad t Qug uQ n5 cuQ Ngg poa asiy khá anB Các.c Anc páhP6 8 uQg cáhk n Nh1 KaoH9 alaM KaoH1 dnlaerI5 naLàH9 anaC Trun2 ácC ungrT(n uQnàH4 ngruT( ngSi8 oaL ngôKg êniL7 10 uQgnV3 thN4 hT7 10 n22 unrT 24 4.3 ài3 Hn6 H́nh ht p x ,c n nêt ht p x ,c n nêt Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 117 30 tt gi 25 gii ca Chim gii. gii th tng . th 20 th trên và n trên , và loi GDP 15 tng n, nht xp ca trí vào 10 qucg ln t v góp trm Trun inhk thy 5 Phn nht, nn cho óng 10 gi ln 0 n ca Phnf. chim K n c c và gii oaH1 B thN2 3 hnA phn cuQg páhP5 Ư7 Qu ahN adan sn ngurT6 anB Ca9 n01 cáhk th tài âyT8 có GDP cnh nV4 vào bên nc góp ht p x ,c n nêt nhng óng lng dng. S ca xây n, phn này. và thy liu 25 (2006) sn s cho tài b 20 gii loi, cng trong th Milesi-Ferretti ngoài Chúng nc u 15 trên và ó. nc các Lane n c ng tng n do và và tt n sn 10 ca liu sn ca d s tài tài gi s trm b loi gi có 5 vào ca chim Phn da chim gi phn nc 0 gi thy chim tng Cáce. KaoH1 h c Anc 3 páhP4 Ư5 n B c Bt Ai-len9 10 uQ n cáhk tác cho các này tng ca QugnV2 hN6 naLàH7 ahNn % BayâT8 ngurT 23 ca s ca % theo 22 toán con Tính Các khác, hin th ht p x ,c n nêt chú: nc Ngun: Ghi c c 118 V i u Vi Ngi KhNg L (bng ng ô la), phn óng góp vào toàn cu thp hn nhiu cho các yu t phi d tr ca bn quyt toán quc t. V u t theo danh mc, Trung Quc và n là "nh cân" c v im n ca các nhà u t quc t và c v mt là các nhà u t vào tài sn nc ngoài phi d tr (Lane 2006). Tài chính trong nc phân tích quan h gia thc t và din bin và chính sách liên quan n tài chính trong nc Trung Quc và n , chúng tôi tóm tt cô ng các xu hng trong ba khía cnh có quan h mt thit vi nhau trong tài chính: t do hóa tài chính và t giá hi oái, phát trin (t́nh trng) tài chính trong nc và xu hng tit kim và u t.11 Nh thy trong tóm tt,nhng yu t này có quan h cht ch vi buôn bán tài sn ngoài biên gii và bn cân i thanh toán quc t. Chúng tôi tin hành phân tích xoay quanh nhng din bin c th v tài chính ca mi nc. Trung Quc Trung Quc thc hin phng pháp tip cn tim tin i vi t do hóa tài chính, k c tài khon vn. Trong nhng nm 80 và 90, tp trung xúc tin thu hút ḍng vn u t trc tip vào trong nc (FDI), và vic này to ra làn sóng u t trc tip Trung Quc trong nhng nm 90. u t ca ngi nc ngoài vào th trng chng khoán Trung Quc c cho phép t nm 1992 thông qua loi a c phn nhng vn b gii hn và nhà nc nm gi c phn chi phi ă hn ch s hp dn i vi u t nc ngoài. Ḍng vay n vào trong nc cng nh ḍng vn t nhân ra nc ngoài b hn ch c bit. iu này ă to iu kin cho nhà nc kim soát ngân hàng trong nc bng cách, ví d, quy nh lăi sut trn. Nhng bin pháp này c tóm tt trong Lane và Schmukler (2006). Các chính sách t do hóa tài chính ca Trung Quc liên quan cht ch vi ch t giá hi oái ca h. T nm 1995 ng Nhân dân t (RMB) c neo cht vi ng ô la M, mc dù có linh hot hn ch t khi nâng giá 3 % vào tháng 7 nm 2005. Giá tr n nh ca t giá hi oái c coi là mt cái neo 11. Bn ngn ngn nhng là s mô t chi tit hn nhiu c cung cp trong phn ph lc trong Lane và Schmukler (2006). Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 119 danh ngha trong nc và là mt công c xúc tin thng mi và FDI. Mc ích kép ca vic duy tŕ t giá hi oái n nh và duy tŕ chính sách tin t t ch ă góp phn duy tŕ kim soát vn trên phm vi rng hin nay. Nhng chính sách này có tác ng ln n bng cân i thanh toán quc t ca Trung Quc. Nhng hn ch v tài khan vn ă khuyn khích kh hi vn (vn trung chuyn qua nc th ba) (Lane and Schmukler 2006), và Hng Kông (Trung Quc) óng vai tṛ ch o chuyn ḍng u t chy vào Trung Quc. Hn na, tác ng vào t giá hi oái s nh hng mnh n thành phn ca bng cân i thanh toán quc t ca Trung Quc. V phía n, mc ḍng vn t nhân chy vào (ít nht cho n khi có s thay i ch vào tháng 7 nm 2005) có th mt phn là do ḍng vào u c chun b cho vic nâng giá ng Nhân dân t (Prasad và Wei 2005).12 tránh nâng giá ng tin, tích ly d tr nc ngoài cao và m rng tng tin t s giúp t mc ích (xem h́nh 4.4a và Lane và Schmukler [2006]). Tính bn vng ca tích ly d tr c to iu kin bi nhng quy nh v t giá khin chi phí trung ḥa gim xung (Bai 2006). V ngành tài chính trong nc, mc phát trin th trng tài chính trong nc ca Trung Quc rt thp khi bt u quá tŕnh ci cách nm 1978. T do hóa dn dn ca ngành này i kèm vi vic làm sâu sc nhng ch s phát trin tài chính Trung Quc trong 15 nm qua (xem h́nh 4.4a và Lane và Schmukler [2006]). Liên quan n ngân hàng, h́nh 4.4b cho thy rng tín dng ngân hàng so vi GDP tng lên gn hai ln, và các khon tin gi so vi GDP tng gn ba ln t nm 1991 n nm 2004, cao hn nhiu n và các nhóm nc im chun phù hp (ông Á, ông Âu, M La Tinh, và G-7).13 Quy mô các khon tín dng cao bng các nn kinh t G-7 và lng tin gi ln hn áng k so vi các nc khác. Tuy nhiên, dù các ch s này phn ánh s phát trin ca tài chính trong nc song ngành ngân hàng vn tp trung cho vay quá mc i vi các doanh nghip nhà nc quc doanh và ngân hàng không cung cp tín dng cho các doanh nghip t nhân và h gia ́nh. Mc lăi sut trn cng làm méo mó hành vi ca các ngân hàng và hn ch s hp dn ca các ngân hàng i vi các nhà u t trong nc và nc ngoài (Bai 2006). V th trng vn trong nc, mc dù th trng chng khoán c m 12. Prasad và Wei (2005) cho thy rng nhng ḍng vn không c ghi chép ngày càng tng lên trong nhng nm gn ây khi các nhà u t nc ngoài t́m cách tránh gii hn v nng lc ca ḿnh có tài sn ng Nhân dân t nhm chun b cho vic lên giá ng tin trong tng lai. 13. Canaa, Pháp, c, Italia, Nht Bn, Vng quc Anh, và M. 120 V i u Vi Ngi KhNg L rng áng k t nm 1991 (h́nh 4.4c), nhà nc vn nm a s c phn và iu này ngha là lng c phn có th mua bán c ch chim khong mt phn ba tng vn ca th trng chng khoán. Ngoài ra, nh giá doanh nghip thông qua vic bán c phiu c ánh giá là có b bóp méo do chính ph can thip và th trng khi các bên môi gii tin hành vn ng chính tr hành lang. Hn na, qun tr doanh nghip Trung Quc c̣n cách xa tiêu chun quc t. iu này trái ngc hn vi chú trng ca Chính ph Trung Quc nhm m bo an toàn cho u t trc tip. Mc bo h khác nhau v quyn tài sn cho nhà u t nc ngoài trong u t trc tip (FDI) và u t gián tip (chng khoán) khin FDI tr nên hp dn hn nhiu khi nhà u t nc ngoài mun tham gia vào th trng Trung Quc. Các qu ni b cng là ngun u t tài chính ch yu cho khu vc doanh nghip Trung Quc. Theo Kuijs (2006), các doanh nghip Trung Quc tit kim mc 20% GDP trong nm 2005. Tuy nhiên, mc u t ca h cao hn nhiu, t 31,3 % GDP nm 2005. Kênh cung cp vn quan trng nht là ngân hàng. Allen, Qian và Qian (2005) cho bit rng các kênh cung cp tài chính bên ngoài quan trng khác là FDI (c bit cho các doanh nghip khu vc t nhân) và ngân sách nhà nc (cho các doanh nghip quc doanh). Nhng c im này ca ngành tài chính trong nc gii thích mt s yu t v hi nhp h thng tài chính quc t ca Trung Quc. c bit, khó khn ca h thng ngân hàng (vn vay ch yu dành cho doanh nghip nhà nc, vn vay không hiu qu chim lng ln và kh nng phá sn cao) ă khin chính quyn không sn sàng cho phép các ngân hàng Trung Quc gây qu nc ngoài hay làm trung gian môi gii mua bán tài sn nc ngoài cho các thc th trong nc (Setser 2005). Ngoài ra, bn cht b bóp méo ca th trng chng khoán Trung Quc có ngha là ḍng vn u t thông qua th trng chng khoán s b hn ch ngay c khi tài khon ca nhà u t nc ngoài c t do hóa hn. Tng t nh vy, th trng trái phiu trong nc ang trong giai on phát trin s khai và kh nng ca các thc th trong nc x lư nhng vn trái phiu quc t vn c̣n b hn ch nhiu. Kênh th ba gn kt h thng tài chính trong nc vi bng cân i thanh 14. iu quan trng phi tha nhn rng tin lăi thu c cng là ngun u t tài chính ch yu trong mt s nc ă và ang phát trin (xen, Ví d, Corbett và Jenkinson [1996]). Tuy nhiên, hiu qu ca vic trin khai các qu ni b s khác nhau gia các h thng có s giám sát bên ngoài hiu qu và nhng h thng thiu công c giám sát bên ngoài ḱm hăm nhng quyt nh u t ca các công ty. Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 121 4002 4002 4002 9991 9991 9991 4991 7-G 4991 7-G 4991 7-G 1991 1991 1991 ca cu 4002 4002 4002 Toàn 9991 9991 9991 khoán 4991 hnti La 4991 hntiaL 4991 hntiaL 1991 M 1991 M 1991 M chng trng 4002 4002 GDP 4002 th v 9991 u tin GDP 9991 u vi 9991 u GDP 4991 so vi 4991 4991 thông vi ngô ngô ngô so so 1991 1991 khoán 1991 Sách; t hi hàng 4.1. 4002 4002 chng 4002 quc h́nh ngoi 9991 Á ngân 9991 Á 9991 Á chính tr 4991 ngô tài trong dng 4991 ngô trng kê chú th 4991 ngô chính Da. 1991 Tín Ghi b. 1991 t 1991 thng tài liu xem 4002 4002 Vnc. 4002 S Âu, ngành 9991 9991 9991 IMF,; 2006. ông ac 4991 gii và, n 4991 n 4991 n Levine th và Tinh La chn 1991 1991 1991 trin M lac 4002 c 4002 c 4002 phát s c G-7,,Á Ch Demirgüç-Kunt s 9991 uQg 9991 uQg 9991 uQg ông gii, Beck, vi ch 4991 unrT 4991 unrT 4991 unrT Th và i ácC 1991 1991 1991 hàng Poor; t mô 4.4 04 03 02 01 0 002 061 021 08 04 0 061 021 08 04 0 and Ngân V H́nh PDG a c % PDG a c % PDG a c % chú: Ngun: Standard Ghi 122 V i u Vi Ngi KhNg L toán quc t là tin tit kim và u t trong nc, và khon chênh lnh gia hai hng mc này s quyt nh cán cân tài khon văng lai. H thng tài chính trong nc nh hng n t l tit kim thông qua rt nhiu kênh. i vi h gia ́nh, Chamon và Prasad (2005) ch ra rng do không th vay tiêu dùng nên các gia ́nh phi tích ly tin tit kim mua sm các mt hàng tiêu dùng ln. Hn na, bo him xă hi và t nhân cha phát trin ̣i hi các h gia ́nh phi t bo him cho ḿnh bng cách nâng cao tin tit kim.15 Dù xu hng tit kim ca h gia ́nh cao, Kuijs (2005, 2006) cho thy t l tit kim tng th cao l thng Trung Quc ch yu là do tit kim ca doanh nghip.16 tái u t ̣i hi mc tit kim doanh nghip cao và iu này c to iu kin v́ chính sách tr c tc thp. Trong trng hp cc oan, nhiu doanh nghip quc doanh thm chí không tr c tc. Trong mt s trng hp, s min cng trong phân chia li nhun th hin tính bt n nh v c cu s hu và t́nh trng yu kém ca công tác qun tr doanh nghip.17 Ngoài chính sách c tc thp, c̣n hai lư do giúp gii thích tit kim và u t doanh nghip cao. Th nht, t trng công nghip trong GDP cao mà công nghip vn ̣i hi nhiu vn u t nên mc tit kim và u t cao hn. Yu t th hai là li nhun ca doanh nghip Trung Quc tng cao trong 10 nm qua. Nhng li nhun c tng cng này có th c gii thích mt phn bi tm quan trng ngày càng tng lên ca các công ty t nhân và hiu qu hiu qu hot ng ca doanh nghip nhà nc tng lên(Kuijs 2006). V u t, vic ph thuc vào t cung tài chính và thiu tính chu trách nhim i vi c ông ă y t l u t lên mt cách hp lư và các doanh nghip trong nc thc hin các d án không vt quá ngng thu hi vn 15. Blanchard và Giavazzi (2005) cng nhn mnh rng tin tit kim cao ca h gia ́nh Trung quc th hin ng c pḥng nga mnh, bi v́ vic cung cp các dch v giáo dc và y t vi ngân sách ca nhà nc thp. Hn na, Modigliani và Cao (2004) tranh lun rng chính sách mt con ă dn n t l phn trm cao hn ca vic làm so vi tng dân s và làm suy yu vai tṛ truyn thng ca gia ́nh trong vic h tr cho ngi già, v́ vy làm tng khon tin tit kim cho h gia ́nh. 16. Nm 2005, tin tit kim ca h gia ́nh tng ng vi các nc ang phát trin khác. Ví d, mc du t l tit kim ca h gia ́nh Trung quc có th cao hn t l ca các nn kinh t ca T chc Hp tác và Phát trin Kinh t, trên thc t t l này vn thp hn t l ca n . Ty l tit kim ca chính ph cng khá cao Trung quc. 17. Tuy nhiên, y ban Gíam sát tài sn và Hành chính Nhà nc va mi c thành lp ang t́m cách kim soát nhiu hn i vi các doanh nghip nhà nc, k c nhu cu i vi vic chi tr c tc ln hn. Naughton (2006) có mt phân tích v cuc u tranh chính tr i vi quyn kim soát và thu nhp ca khu vc s hu nhà nc. Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 123 mà các ngun tài chính thng mi nc ngoài ̣i hi.18 Ngoài ra, i vi các doanh nghip nhà nc, v́ c tip cn vi các khon vay có ch o ca chính ph nên các công ty này có th duy tŕ t l u t cao. Hn na, nhng hn ch v ḍng vn ra ngoài có ngha là u t doanh nghip b gii hn u t vào các d án trong nc. Tóm li, s kém phát trin ca h thng tài chính trong nc gii thích t l tin tit kim và u t cao Trung Quc. Tác ng lên tài khon văng lai v c bn là không rơ v́ phát trin tài chính có th gim c t l tin tit kim và u t. Tuy nhiên, kinh nghim thc chng gia các nc cho thy rng tài chính trong nc phát trin s h thp t l tin tit kim và tng u t (xem IMF 2005b). c bit trong khi kt hp vi mt tài khon vn m, vai tṛ trung gian tài chính vi cht lng cao hn s to áp lc làm gim t ln tit kim tng u t. c bit, vn quc t rót vào các d án trong nc có t l thu hi vn cao thông qua các ngân hàng ni a và các th trng tài chính ni a có th bù p cho vic gim u t trong các doanh nghip kém hiu qu ang c bo h bi h thng tài chính hin nay. Hn na, mt h thng tài chính tt hn có th kích thích tiêu th (bng cách cung cp tín dng nhiu hn) và gim nhu cu duy tŕ mc tit kim cao (c cho lư do pḥng nga hay dành cho tiêu dùng trong tng lai). n n tri qua mt cuc khng hong tài chính nng n vào u nhng nm 90 và cuc khng hong ó cui cùng ă dn n mt lot các ci cách rng ln. Mc ích là thúc y tng trng ca n bng cách khuyn khích thng mi, FDI và ḍng vn u t cho các doanh nghip trong khi tránh ḍng n tim n gây mt n nh. Trong nhng nm tip theo, n tin hành t do hóa rng răi nhng có la chn (tóm tt trong Lane và Schmukler [2006]). Tuy nhiên, nhng kim soát vn quan trng vn c̣n tn ti. Không khuyn khích n nc ngoài ă hn ch các thc th trong nc phát hành trái phiu trên th trng quc t và hn ch nhà u t nc ngoài nhy vào th trng trái phiu trong nc. Hn na, nhng hn ch mua bán ca ngi nc ngoài trong th trng trái phiu chính ph và doanh nghip 18. Hn na, thiu trung gian tài chính bóp méo mô h́nh u t, vi nhng công ty tr hoc m thiu vn trong khi các công ty trng thành không trin khai ht ḍng tin mt tha ca ḿnh. 124 V i u Vi Ngi KhNg L ngày càng cht ch hn. V́ vy th trng trái phiu t nhân vn kém phát trin (Lane và Schmukler 2006). Ngc li, phng pháp tip cn vi ḍng vn u t khá t do. Nhng hn ch i vi ḍng FDI chy vào ă c d b áng k, mc dù c̣n tn ti và FDI vào n ít hn nhiu so vi Trung Quc (Bng 4.1). Tuy nhiên, c im khác bit là u t thông qua danh mc u t (chng khoán- u t gián tip) cao. Các nhà u t th ch trong nc ca n h tr nhà u t th ch nc ngoài tham gia góp vn vào các doanh nghip n ă niêm yt. Ḍng vn chy ra cng b hn ch, mc dù h thng ă c t do hóa (Patnaik và Shah 2006). c bit, các ngân hàng n không c phép có tài sn nc ngoài, nhng c khuyn khích nm gi trái phiu chính ph, v́ vy gim chi phí khi phi tài tr tài chính cho các khon thâm ht ca khu vc công. Chính hn ch v quyn mua tài sn nc ngoài khin trong cu phn tài sn nc ngoài, d tr ngoi t chim t trng ln nht. Ging nh Trung Quc, t giá hi oái/ch tin t thc t c duy tŕ giá tr n nh ca ng Rupi so vi ng ô la, a ra s tin cy danh ngha và coi ó là xúc tin thng mi và u t. Ch t giá hi oái c h tr bi kim soát vn, cho phép t ch tin t mc nào ó kt hp vi ch tiêu t giá hi oái. Sau cuc khng hong vào u nhng nm 90, n khi xng ci cách các c quan tài chính. Có nhng ci cách vi phm vi rng ln trong th trng vn và ngân hàng. Nh các h́nh 4.4b và 4.4c minh ha, th trng vn trong nc phát trin tng i cao hn ngành ngân hàng (hay th trng trái phiu, nh th hin trong Lane và Schmukler [2006]). Qun tr doanh nghip c ci thin, v́ vy ă khuyn khích u t ca các c ông thiu s trong nc và nc ngoài. S phát trin thành công ca th trng vn giúp gii thích vic chuyn i trong cp vn nc ngoài cho các doanh nghip ă niêm yt t n sang vn (xem Lane và Schmukler [2006]). Nh ă nêu trên, kênh th ba gn h thng tài chính trong nc vi bng thanh toán quc t là tit kim và u t. T l tit kim hin nay ca n ging nh ca hu ht các nn kinh t Châu Á (Mishra 2006). Trên thc t, t l tit kim h gia ́nh ca nc này vt lên trên mc ca Trung Quc. Mc dù tit kim doanh nghip ang trong xu hng i lên, tuy nhiên, nó vn c̣n rt thp so vi mc ca Trung Quc và tit kim chính ph khá thp mc dù ă tng lên t nm 2002. V u t, u t t nhân tng lên mt cách vng chc trong khi u t công gim i t nhng nm 80. So sánh mc u t Trung Quc và n , Mishra (2006) lu ư rng có khác nhau v mô h́nh Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 125 tng trng ca n hng nhiu hn vào dch v và do vy ít tp trung vào ngành ̣i hi vn ln. Tuy nhiên, Kochhar và cng s (2006) cho thy giai on phát trin tip theo ca n có th ̣i hi mc u t vn ln hn -- th hin ch ngành sn xut hàng hóa ̣i hi có s thu hút lao ng có tay ngh thp và cht lng c s h tng c̣n yu kém. Ging nh Trung Quc, phát trin ngành tài chính trong nc ca n s khin t l tit kim ca h gia ́nh và doanh nghip gim i v́ tín dng t h thng tài chính tng lên. Thm chí c̣n mnh hn c Trung Quc, tài chính tip tc phát trin s khuyn khích m rng u t, v́ hin nay doanh nghip va và nh phi ng u vi khó khn v́ thiu vn vay. Ngoài ra, phát trin tài chính i kèm vi t do hóa tài khon vn nhiu hn s khuyn khích buôn bán tài sn nc ngoài, và h thng tài chính s óng vai tṛ trung gian môi gii tài chính các h gia ́nh và các doanh nghip trong nc mua c tài sn nc ngoài. Tác ng i vi h thng tài chính toàn cu Rt nhiu vn quan trng ny sinh do tác ng ca Trung Quc và n lên h thng tài chính toàn cu và cn c nghiên cu k hn. Trong tranh lun ca chúng tôi, chúng tôi c tóm tt nhng im chính có th c m rng trong nhng tác phm tip theo. Chúng tôi nhóm nhng vn này vào bn câu hi ln phn nh s quan tâm và làm ni bt nhng nh hng khác nhau ca Trung Quc và n n các nc ă phát trin và ang phát trin. Vai tṛ ca Trung Quc và n là im n ca vn nc ngoài? Trung Quc và n ch chim mt phn nh trong s n nc ngoài toàn cu (vi ngoi l n FDI ca Trung Quc). Tuy nhiên, v mt ḍng FDI, Trung Quc nh́n có v quan trng hn: nc thu hút 7,9 % ḍng FDI ca toàn cu nm 2003­04 (phn ca n là 0,8 % ). Ḍng FDI ln này có th th hin s iu chnh cho s cân bng vn u t mi trong ó Trung Quc chim phn ln hn trong u t quc t (phù hp hn vi vic tham gia vào kinh t th gii) sau khi có phn rt nh vn u t nc ngoài.19, 20 19. iu quan trng cn nhn mnh là mt s t l ca FDI th hin kh hi. 20. Mt câu hi hp dn là phi chng FDI chy vào Trung quc là s tr giá ca các nn kinh t ang ni lên khác. Xem Lane và Schmukler (2006) bit bàn lun v nghiên cu hin nay v ch này. 126 V i u Vi Ngi KhNg L Liên quan n n vn u t, Lane (2006) và h́nh 4.3 cho thy Trung Quc và n mi nc ch chim có hn 0,5 % n vn u t toàn cu. V ḍng vn, Trung Quc nhn 1,94 % ḍng vn toàn cu trong nm 2003­04, và n nhn 1,79 % (Lane 2006). c bit liên quan n Trung Quc, iu này có kh nng có tác ng n phân phi ḍng vn toàn cu -- v́ danh ting xu ca th trng chng khoán Trung Quc, các thc th nc ngoài có th thích tích cóp tin thng vn u t trong các th trng chng khoán "y thác" mà ngi ta hy vng ang song hành mt cách tích cc vi nn kinh t Trung Quc (rơ ràng nht, th trng vn ca Hng Kông [Trung Quc] có th phc v mc ích này). Cui cùng, Lane (2006) ghi nhn rng c phn n nc ngoài ca Trung Quc và n trong n nc ngoài toàn cu u gim i mnh trong nhng nm gn ây --n nm 2004, ch có 0,65 % và 0,35 % , tng ng. S gim này c bit áng chú ư vi n , nc là con n quc t quan trng hn rt nhiu (v mt tng i) vào u nhng nm 90. Nh́n vào tng lai, tip tc ci cách tài chính trong nc và t do hóa tài chính nc ngoài s mang li tin trin v mc và thay i trong cu phn n nc ngoài ca Trung Quc và n . Khi GDP ca các nc này chim t trng tng lên trong tng GDP th gii và th trng tài chính th gii th́ ngun u t vào các nc này càng tng. Ngoài ra, có th tái cân bng trong thành phn n nc ngoài s c lp li. i vi Trung Quc, ci cách h thng ngân hàng trong nc và phát trin th trng vn và trái phiu có th gim tính ph thuc cao vào FDI v́ có nhiu gii pháp thay th khác. Nhng chính sách nhm hn ch bt các u ăi ln lao hin ang dành cho FDI s làm gim tm quan trng ca FDI qua ó làm gim FDI song tng FDI u t qua nc th ba.21 Cui cùng, s m rng th trng vn trong nc và ci cách h thng ngân hàng cng cho phép các công ty có vn nc ngoài da vào các ngun kinh phí trong nc. Liên quan n n , nhng hành ng gn ây nhm t do hóa hn na ch FDI có th làm tng tm quan trng ca FDI. Tuy nhiên, kh nng ca n thu hút FDI cng ph thuc vào nhng ci cách th ch rng răi hn ci thin môi trng u t cho các nhà u t nc ngoài và khuyn khích h chuyn FDI vào nc này. Cn tr ln liên quan n t do hóa ca ḍng n vào có th là m tài khon vn e do kh nng ca chính ph cp vn bù vào nhng thiu ht tài chính ln vi chi phí lăi xut thp. Di nhng iu 21. Xem Lane và Schmukler (2006) biêt bàn lun chi tit hn. Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 127 kin này, vic t do hóa hn na có th s b hoăn li cho n khi t́nh h́nh tài chính trong nc c ci cách. Vai tṛ ca Trung Quc và n vi t cách là nhà u t quc t? Nh th hin trong bng 4.1, vai tṛ Trung Quc và n vi t cách là nhà u t nc ngoài v vn nh hn vai tṛ con n vn. iu này c bit úng vi trng hp vn u t và con s n nm 2004 ch chim 0,3 % và 0,1 % GDP, tng ng ca Trung Quc và n . Tài sn FDI trong nm 2004 ln hn nhiu--nhng vn c̣n nh, ch chim 1,9% và 1,3 % GDP, tng ng. V mt tài sn n nc ngoài phi d tr, Trung Quc có v trí ln hn n nhiu trong nm 2004 (13,3% so vi 2,6 % GDP ca n ). Tuy nhiên, thm chí v trí ca Trung Quc vn là rt nh so vi toàn cu, ch chim 0,6 % tài sn n nc ngoài phi d tr toàn cu trong nm 2004 (Lane 2006; h́nh 4.3). V mc khá thp ca tài sn vn nc ngoài và tài sn n nc ngoài phi d tr, tài sn nc ngoài ca Trung Quc và n tp trung ch yu là d tr chính thc, chim 67 % và 82% tng tài sn nc ngoài, tng ng. Nh lu ư phn trên, nhng nc này xp hng cao v d tr chính thc trên toàn cu - n cui nm 2004, Trung Quc ng th hai và n ng th 6 và hai nc này cng li chim khong 20 % d tr toàn cu. V lnh vc tài chính, mc d tr cao hot ng nh là mt khon tr cp làm cho chi phí tài chính nc ngoài gim i cho nhng nc phát hành tài sn d tr - ch yu là M. i li iu này giúp gi t l lăi xut mc thp hn là cách khác trong nhng nn kinh t này. Ví d, mt nghiên cu theo li kinh nghim thn trng ca Warnock và Warnock (2006) c tính rng ḍng vn chính thc nc ngoài t ông Á ă gi cho t l lăi xut M mc 60 im nn di mc b́nh thng trong nm 2004­05. iu này cng phù hp vi giá tài sn và bt ng sn cao hn và gim t l tit kim trong nc, giúp gii thích t́nh trng thâm ht tài khon văng lai ln ca M. V tác ng n các nc ang phát trin khác, lăi sut thp toàn cu thp do d tr ngoi hi cao cng chuyn sang ḱm hăm th trng n ca các th trng ang ni lên, tng s hp dn ca hai th trng nh là mt im n cho nhà u t quc t (IMF 2006a). Có mt vài lư do khin tc tích ly d tr s bt u chm li. Th nht, tích ly d tr gây ra chi phí c hi ln v́ l ra ngun tài chính tích tr này có th dùng vào mc ích khác. Ví d, Summers (2006) c tính rng chi phí c hi ca 10 nc có d tr ln nht th gii lên n 1,85 % GDP; Rodrik 128 V i u Vi Ngi KhNg L (2006a) tính rng chi phí là gn 1 % GDP cho tt c các nc ang phát trin.22 V́ d tr ca các nc này cao hn mc cn thit nhm m bo nhng ngha v n và nhp khu, nên chi phí càng cao hn so vi nhng li ích bo him mà nó thu c khi s dng d tr nh bin pháp pḥng nga ri ro. Th hai, khi ḍng tin vào không c trung ḥa và khi tính thanh khon ca ng tin trong nc tng lên, ngun d tr tng có th gây tng giá (th hin trong h́nh 7 ca Lane và Schmukler [2006]) tài sn và bt ng sn và gây cho vay sai hng ca nn kinh t trong nc. Th ba, th gii ngày càng bit n Trung Quc v́ cân bng li tng trng sn lng hng ti m rng tiêu dùng và iu này giúp nâng cao mc sng nhanh hn ng thi và tránh nhng áp lc ca ch ngha bo h ă c thit lp Châu Âu và M. Th t, chuyn sang c ch t giá hi oái linh hot hn s giúp gim áp lc buc ngân hàng trung ng phi can thip vào th trng ngoi hi duy tŕ t giá hi oái c nh danh ngha. Tích ly d tr chm chp có th có mt vài phân nhánh. S d b tr cp t l lăi sut có th nâng chi phí vn cho nhng ngi phát hành chính tài sn d tr. i li, ph thuc vào chính sách, iu này có th góp phn làm o ngc nhng iu kin ca kh nng thanh toán bng tin mt trên toàn cu, iu cng có th có nh hng xu n cung v vn cho các nn kinh t th trng ang ni lên. Tuy nhiên, tác ng y lên h thng tài chính quc t ca nhng thay i v tích ly d tr là khó c tính và ph thôc vào nhng thay i khác xy ra cùng vi vic gim tc c tích ly d tr, nhng v trí thc nc ngoài và s óng góp ca chúng vào nhng mt cân bng trên toàn cu. Ví d, ch xem d tr thôi th́ không tính n tng vn mà các nc này thu hút t h thng tài chính quc t. gim thiu chi phí c hi ca tích ly d tr, các nc này nên dùng khon d tr vt quá u t vào mt danh mc a dng các tài sn tài chính quc t và có th t do hóa nhng hn ch hin nay vi vic các nhà u t trong nc u t ra nc ngoài.23 Ví d, Genberg và cng s (2005) ng h vic lp ra mt tng công ty u t Châu Á huy ng mt phn d tr ca các ngân hàng trung ng Châu Á và qun lư trên c s thng mi, u t vào b tài sn rng răi hn làm thay i tính cht ri ro, thi gian áo hn và tính 22. Summers (2006) gi thit là nhng nc này có th thu c 6 % li nhun xă hi ca u t trong nc; Rodrik (2006a) so sánh li nhun ca d tr vi chi phí vay mà các nc này phi chu. 23. Trên thc t, mt s hành ng trin khai li d tr ă xy ra. Ví d, Trung quc ă chuyn 60 t USD trong d tr nm 2004­05 tng c s vn ca mt vài ngân hàng quc doanh. Xem thêm trong bài v Ngân hàng trung ng châu Âu (2006). Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 129 thanh khon. Prasad và Rajan (2005) xut mt c ch theo ó qu chung óng có th phát hành c phiu bng ng tin trong c, s dng tin thu c mua d tr ngoi hi t ngân hàng trung ng và sau ó u t tin thu c ra nc ngoài. Vi cách này, d tr nc ngoài s nh hng vào u t a dng hn và công dân trong nc có th tip cn vi các c hi u t nc ngoài có kim soát. Cui cùng, Summers (2006) gi ư là các c quan tài chính quc t có th có vai tṛ trong vic thành lp qu u t toàn cu nhm to công c phân b d tr d tha mà các nc ang phát trin ang chim gi. Các chin lc khác cho vic gim tc d tr có nh hng khác nhau i vi th gii. Th nht, khi d tr c phân b li hng vào các tài sn nc ngoài khác, s có tác ng tích cc lên nhng nn kinh t hng li khi chuyn t tp trung vào tài sn d tr do mt s nc cung cp sang u t quc t a dng hn. Kh nng các nn kinh t th trng ang ni lên có c hng li t thay i này (c bit là các nn kinh t Châu Á) ph thuc vào thay i chính sách. trong nc, các nn kinh t có tin b nhiu nht trong vic phát trin th trng vn trong nc và to ra mt môi trng th ch quc t hp dn các nhà u t trc tip s c li nhiu nht.24 Th hai, s gim tc tích ly d tr liên quan n c gói chính sách xúc tin hp th trong nc tng lên (ví d, thông qua tiêu th trong nc cao hn Trung Quc và u t cao hn n ) và nh hng li ra ngoài s tng trng do xut khu có th có nhng tác ng lan ta n các kinh t khác trên th gii. Trong thc t, nó làm tng chi phí chung ca ng vn ng vn cho kinh t th gii. Nhng iu quan trng trong trng hp này là không nên cng iu tác ng ban u ca vic làm cho cán cân tài khon văng lai ca nhng nc này xu i bi v́ h chim v trí nh hin nay trong vic phân phi toàn cu nhng mt cân bng bên ngoài. Tuy nhiên, có th xây dng nhng kch bn trong ó nhng nc này tr thành nhng nc nhp khu vn thc áng k v́ óng góp ca h cho GDP th gii tng lên và nu nhng thiu ht tài khon văng lai trung hn ca h gim i trong phm vi t 2 % n 5 %. Th ba, nu thay i d tr liên quan n thay i chính sách t giá hi oái, vic chuyn sang c ch hi oái linh hot hn cng có nhng tác ng lan ta n các nc khác. Nu thay i chính sách t giá hi oái này to ra 24. Nh tŕnh bày trong Eichengreen và Park (2003) và Eichengreen và Luengnaruemitchai (2004), vn có ch cho các chính sách hp tác ca khu vc (ví d, trong vic phát trin mt th trng trái Phiu Châu Á thng nht hn). 130 V i u Vi Ngi KhNg L ḍng vn vào ít hn và tích ly d tr ít hn, tác ng ca nó lên chi phí vn các nc khác là khó có th d oán c: nó s ph thuc vào vic nhng ḍng vn vào các nc này trc ây c phân b nh th nào nhng ni khác, liên quan n vic nhng d tr c u t nh th nào. Ngoài ra, "khi ô la" Châu Á hiu qu c h́nh thành bi các nn kinh t Châu Á riêng trong ó mi nc theo dơi cht ch ng ô la M, có th suy yu nu thay i bin pháp nh trên. Vi v trí a lư ca ḿnh và nu iu kin chính tr cho phép, các nn kinh t Châu Á nh hn chuyn sang mt ch t gía hi oái da trên r tin t vi bao gm c ng Nhân dân t ca Trung Quc cng nh ng ô la M. ng Nhân dân t có th bt u vai tṛ là mt trong s nhng ng tin d tr ca th gii trong h thng tài chính quc t, khi kim soát vn c d b và h thng tài chính c cng c. Tng t nh vy, ng Rupi có th s tng tm quan trng làm chic neo mt phn cho các ng tin khác Nam Á . Cui cùng, khi thu và nhng li th khác dành cho nhà u t nc ngoài xóa b trong tng lai thông qua vic t do hóa tài chính nhiu hn, quy mô chung ca bng cân i thanh toán quc t nh hin nay có th b rút li bi v́ các hot ng kh hi có th gim bt. Vai tṛ Trung Quc và n góp phn làm mt cân i toàn cu? Tài sn ngoi t ṛng hin nay ca Trung Quc và n nh so vi toàn cu. Nm 2004, Trung Quc là ch n ln th 10 th gii và n là con n ln th 16 (Lane và Schmukler 2006). Hn na, s mt cân bng c hai nc này là nh v mt con s tuyt i. Mc dù n hin thâm ht tài khon văng lai, thng d tài khon văng lai ca Trung Quc tip tc tng lên. Trên c s kt hp mô h́nh lư thuyt xác nh c và s hi quy gia các nc phi cu trúc, Dollar và Kraay (2006) tranh lun rng t do hóa tài khon nc ngoài và tip tc trong ci cách kinh t và th ch s gây thêm thâm ht tài khon văng lai trung b́nh 2% n 5 % GDP Trung Quc trong ṿng 20 nm ti, n ṛng nc ngoài có th t 40 % GDP nm 2025.25 Thc vy, bt c phng pháp tip cn tân c in chung nào u d oán rng Trung Quc s là con n v́ tng trng sn lng cao và tin b v th ch mt nc thiu 25. Tin trin t nhiên là mc thiu ht tài khon văng lai s dn dn ngng và nu các nc này tr nên giàu so vi các nc khác trên th gii, giai on này có th s c tip tc vi mt giai on trong ó h tr thành nhng nc cho vay thc cho n mt làn sóng tip theo ca các nn kinh t ni lên. Xem thêm Summers (2006). Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 131 vn song t l li nhun li cao th́ cn y mnh u t ng thi gim tit kim. Mc dù không có nghiên cu tng t nào v n , lp lun tng t có th áp dng ­ vi s ci m v tài khon vn ln hn và tip tc ci cách, n có th có nhng thiu ht tài khon văng lai cao hn liên tc trong quá tŕnh hi t ca ḿnh. Cng áng nhc li rng kinh nghim phát trin ca mt s nc Châu Á khác u có các giai on thâm ht tài khon văng lai áng k liên tc. Ví d, nhng thâm ht tài khon văng lai ca Cng ḥa Triu tiên (Hàn Quc) và Singapo trung b́nh 5,0 % và 14,4 % , tng ng, trong thi k 1970­82, vi n nc ngoài ṛng ca Hàn quc lên n nh im là 44,2% GDP nm 1982 và ca Singapo lên n 54,2 % GDP nm 1976 (tuy nhiên, trong nhng trng hp ó, nn kinh t rt nh so vi Trung Quc và n ngày nay). Tng t nh vy, Châu Âu, mô h́nh tân c in hot ng tt và quan h ngc chiu gia thu nhp trên u ngi và cán cân tài khon văng lai, do nhng thiu ht tài khon văng lai ln các nc thành viên EU nghèo hn và các nn kinh t ang ni lên Trung và ông Âu. Dollar và Kraay (2006) coi nhng yu t quyt nh v trí tài sn ngoi t ṛng trong hi quy gia các nc vi các bin s nng sut, cht lng th ch và quy mô ca mt nc, cho thy bin gi Trung Quc có giá tr dng có ư ngha - v trí tài sn nc ngoài thc ca Trung Quc quá cao liên quan n nhng d báo ca mô h́nh theo li truyn thng. Tng t nh vy, dc theo chiu ca chui thi gian, Lane và Milesi- Ferretti (2002) thy rng tng sn lng trên u ngi liên quan n s gim i v tài sn ngoi t ṛng ca các nc ang phát trin, ngc vi kinh nghim gn ây ca Trung Quc. Nu d oán tân c in v tác ng ca ci cách th ch và t do hóa tài khon vn Trung Quc là úng, thâm ht tài khon văng lai liên tc mc 5 % GDP/nm s gây tác ng toàn cu ln sm tr nên quan trng. Nu thâm ht ca n cng là 5 % và nu d oán v t l tng trng mnh hn ca các nc này tr thành hin thc, th́ thâm ht ca c Trung Quc và n cng li có th s lên n 1,23 % GDP ca G-7 vào nm 2015 và 2,16 % GDP ca G-7 vào nm 2025 (Lane 2006).26 Rơ ràng, tác ng toàn cu ca thâm ht tài khon văng lai ln nh trên th hin yêu cu ln i vi nhng ḍng vn thc toàn cu. Tt nhiên, tính kh thi ca nhng thiu ht vi lng này ̣i hi các nc trên th gii sn sàng ng nhng v trí là ch n thc ln. Nu 26. Khi so sánh, thiu ht ca M nm 2005 là 2,41 % GDP ca G-7. 132 V i u Vi Ngi KhNg L không, nhng xu hng tit kim và u t mong mun s chuyn thành t l lăi sut trên th gii cao hn nhng mt cân i bên ngoài ln. Mc dù phng pháp tip cn tân c in d oán rng các nc này s thâm ht tài khon văng lai ln hn, song có nhiu ư kin không nht trí vi d oán trên. Nhng ngi ch trích tranh lun rng nhng d oán tân c in không tính n mt s yu t ch có Trung Quc và n và không gii thích thi gian qua và bn cht c bit. C th là, mt vài nghiên cu cho thy rng t l tit kim có th vn duy tŕ mc cao Trung Quc và n . Ví d, Fehr, Jokisch và Kotlikoff (sp xut bn) gii thích hành vi tit kim gn ây ca Trung Quc cho rng Trung Quc s vn là nc có tin tit kim ln. Da vào các s liu kho sát h gia ́nh, Chamon và Prasad (2005) ă a ra nhng d oán v nhân khu và d oán t l tit kim ca các h gia ́nh s cao hn trong ṿng mt vài thp k na. Finally, Kuijs (2006) tranh lun rng các yu t c cu có ngha là t l tit kim và u t Trung Quc s gim i rt ít trong nhng thp k ti. Liên quan n n , Mishra (2006) tranh lun rng xu hng tit kim tng lên n s tip tc. V́ dân s trong tui lao ng ca n d kin s t nh im vào nm 2035, chm hn rt nhiu so vi các nn kinh t Châu Á khác. Mc dù nhng xem xét v mt nhân khu hc chng minh t l tit kim khó có th gim xung t ngt, song trong quá tŕnh phát trin tài chính trong nc và t do hóa tài khon vn thêm na s dn ti t l tit kim iu chnh theo hng i xung. Ví d, Chamon và Prasad (2005) ch ra rng t l tit kim (c bit ca h gia ́nh tr) có th s gim i nu nhu cu tài chính tng lên mua các mt hàng tiêu dùng ln c áp ng do tín dng tiêu dùng phát trin. iu này có th c cng c bi t do hóa kim soát i vi ḍng vn có th to nên s cnh tranh ln hn trong ngành tài chính trong nc và ci thin nhng c hi a dng hóa ri ro, dn n cho vay nhiu hn và tit kim ít hn. Ngoài ra, có nhng biu hin gn ây cho thy Trung Quc có các sáng kin chính sách tng mc tiêu dùng ni a.27 Hn na, theo thi gian, nhng ci thin v h thng bo him và dch v công c hai nc có th làm gim ng c t bo him vi t l tit kim cao. d oán tài sn ṛng, cn xem xét trin vng ca mc u t. Trung Quc và n , s kt hp gia ci thin trung gian môi gii tài chính trong nc và t do hóa tài khon vn có th làm tng s hp dn ca các nc này nh là im n ca vn nc ngoài và các công ty t nhân trong nc theo 27. Xem báo chí a tin v i Hi ng cng sn Trung Quc tháng 3 nm 2006. Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 133 ui k hoch m rng sn xut ca ḿnh.28 Trong trng hp ca n , thâm ht tài khon văng lai ln có th do t l u t công cao hn, v́ c s h tng công hin c̣n rt yu kém. V mt tài sn ṛng, Dooley, Folkerts-Landau và Garber (2003) tranh lun rng có th hp lư hóa thng d tài khon văng lai liên tc bng cách yêu cu gim ri ro ca nc này có th liên quan n vic duy tŕ v trí ch n thc. Tuy nhiên, thm chí tác ng mang tính cht bên ngoài ó là hin hu th́ nó cng không th tip tc tn ti s t do hóa kim soát i vi các ḍng vn, v́ nhng khuyn khích t nhân mnh m cho u t nhiu hn và tit kim ít hn. Tóm li, d oán ca chúng tôi là, nu các yu t khác gi nguyên, s kt hp gia phát trin tài chính trong nc và t do hóa tài khon vn s gii phóng các lc lng em li nhng ḍng ngun lc thc ln hn vào Trung Quc và n . Xét v nh tính, d oán này là khá chc chn song trên thc t, nhng yu t khác có th làm phát trin theo xu hng khác. c bit, s chao o ca quá tŕnh ci cách c hai nc này có th làm gim s thúc y ḍng vn vào thc ln hn. Hn na thm chí nu ci cách theo hng th trng c tip tc, tc tng i ca s thay i nhân khu Trung Quc và, sau này, n s là mt lc quan trng hng vào mt v trí bên ngoài thc tích cc hn. Tuy nhiên, trong trng hp ó, thành phn các ḍng vn s thay i c bn t c cu hin nay, vi cán cân thc ca sn phm ḍng vn vào tng và ḍng vn ra tng ln hn nhiu. Trung Quc và n có gây thêm ri ro cho toàn cu không? iu quan trng phi tha nhn rng vic hi nhp Trung Quc và n vào h thng tài chính quc t không phi là không có ri ro. Thc vy, Prasad và cng s (2003) ă chng minh bng toàn cu hóa tài chính liên quan s tng lên ban u ca s không n nh trong tiêu th ca các nc ang phát trin, và ă có rt nhiu cuc khng hong v ngân hàng và tin t trong nhng thp k va qua b t do hóa tài chính bên ngoài làm cho ti t thêm. Tt nhiên, nhng phát hin này bn thân chúng không th hin lư l chung chng li s 28. Trong trng hp lc u t kém hiu qu mc cao Trung quc, iu hp lư là ci cách qun tr doanh nghip và thanh toán c tc cao hn (cùng vi t do hóa tài chính bên ngoài ngày càng sâu sc) có th dn n gim mc u t tuyt i cùng vi s gim i v mc tit kim ca doanh nghip. Vi s tng lên ca u t theo th trng và gim tit kim, d oán v thiu ht tài khon văng lai tng lên vn có th tin hành c. 134 V i u Vi Ngi KhNg L hi nhp tài chính quc t. Trên thc t cho thy rng toàn cu hóa tài chính làm gim tính cht không n nh mà nhng nc ă vt qua ngng phát trin ca tài chính trong nc, cho thy rng ngun gc ca s bt n là s tng tác các ḍng vn quc t vi mt h thng tài chính trong nc yu kém. Ranciere, Tornell và Westermann (2005) cho thy rng tng trng sn lng dài hn tng lên sau khi có s t do hóa bên ngoài cho s o ngc sn lng liên quan n "s bp bênh" nhiu hn là s bù p ca t l tng trng c s nhanh hn. V lnh vc tài chính, Kaminsky và Schmukler (2003) cho thy mc dù th trng tài chính có th tr nên bt n hn do hu qu trc mt ca t do hóa, s bt n s c gim i trong thi gian dài hn. i vi Trung Quc, cuc khng hong tài chính Châu Á nm 1997­98 ă giúp nh h́nh phng pháp tip cn vi t do hóa nc ngoài ca nc này: nó gim thiu nhng ri ro liên quan. Trong trng hp ca n , cuc khng hong n nc ngoài ca nc này vào u nhng nm 90 ă nh hng n chin lc tip theo nc này. C hai nc này ă t́m cách hn ch tích ly n nc ngoài bng tin ngoi t i vi các ch n t nhân, i tng d b tn thng nht trong các cuc khng hong tài chính trong thp k qua. Tng t nh vy, tích ly d tr chính thc ln là mt bin pháp t bo him tt trong trng hp ḍng vn vào b ngng t ngt. nhng phn trc, chúng tôi ă chng ḿnh rng Trung Quc và n chim mt phn rt nh trong n nc ngoài toàn cu. V́ lư do này, tác ng lan ta ca Trung Quc hay n ch trong gii hn nh v́ các nhà u t quc t các nc này vn c̣n mc thp. Tuy nhiên, iu này không có ngha là nhng nc này không gây ra nhng ri ro ǵ cho kinh t toàn cu. Th nht, ngân hàng c hai nc này u d b tn thng. iu này c bit áng quan tâm Trung Quc ni có lch s cho vay theo ch o ca chính ph dành cho các doanh nghip nhà nc, lng vn vay không hiu qu ln, và mc hiu qu thp có ngha là vic chuyn sang h thng ngân hàng thng mi c̣n xa mi c hoàn thin. Nhng lo ngi v kh nng phá sn có th gây bt n nh trong ngành ngân hàng nu nhng hn ch v ḍng vn ra c d b và nhng nhc im trong ngành ngân hàng không c gii quyt trc khi t do hóa tài chính, và ngi gi tin s chn gi nhng ngân hàng quc t có vn tt hn.29 Hn na, tín dng ă c m rng trong nhng nm gn ây, vi ri ro rng cht lng ca nhng khon vay mi quá 29. V́ lư do này, Obstfeld (2005) khuyn cáo mt phng pháp tip cn t t vi t do hóa tài khon vn văng lai và gi ư rng Trung quc có th hc các nc khác (Chilê, Israel) trong vic tng cng h thng tài chính trong nc trc khi m y tài khon vn. Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 135 thp (Setser 2005). Trong trng hp ca n , nh Kletzer (2005) nhn mnh, tài sn ca ngành ngân hàng tp trung nhiu là nhng khon n chính ph trong nc - in h́nh là có t l lăi sut thp và k hn dài, s chu áp lc tng lăi sut. Tuy nhiên, ă có nhng tin b áng k trong mt vài nm qua khi chính ph gim bt t l c phiu nm gia, ci thin qun lư ri ro, mc các khon vay kém hiu qu gim và lăi tng lên. Tính d b tn thng tim tàng th hai có liên quan n nh hng ca kh nng linh hot t giá hi oái ln hn trong bng cân i tài sn ngoi t ṛng ca các thc th trong nc. Mt biu hin là nhng thit hi vn c tho lun rt nhiu trong vic ct gi d tr ô la ln ca Trung Quc và n trong trng hp giá tr ca ng tin tng lên áng k so vi ng ô la.30 Ngoài giá tr ca ng tin trong nc so vi ng ô la, s dao ng ca giá tài sn quc t và t giá hi oái s ngày càng có nh hng mnh lên bn cân i ca các ngân hàng, các công ty và các h gia ́nh Trung Quc và n . Tm quan trng ca nhng tác ng v giá này tng lên vi vic toàn cu hóa tài chính, nh hng n s nng ng ca nhng v trí nc ngoài (Lane và Milesi-Ferretti 2006). iu thách thc là phi m bo rng ngành tài chính trong nc có kh nng qun lư nhng ri ro ó ca bng cân i. Cui cùng, mi quan tâm th ba là kinh t chính tr ca FDI. Nhng phe phái chính tr i lp trong nc có th làm gim ḍng vn FDI mi chy vào. FDI hng vào xut khu có th b tn hi bi áp lc bo h tng lên ca các th trng im n. V́ Trung Quc hi nhp quá cao vào chui sn xut hàng hóa châu Á, t́nh trn gim sút FDI s có nhng tác ng lan ta ngc ḍng xu n các nc Châu Á khác. Kt lun Trong chng này, chúng tôi nghiên cu tác ng ca Trung Quc và n n h thng tài chính quc t vi vic xem xét và so sánh c hai nc, phân tích nhng khía cnh khác nhau ca vic hi nhp tài chính quc t ca h và gn kt c im trong bng cân i tài sn ngoi t ṛng vi các chính sách liên quan n các h thng tài chính trong nc. Cn c vào tin trin và nhng thay i có th xy ra trong ngành tài chính trong nc ca nhng 30. Setser (2005) cng nhn mnh rng, ngc vi quy tc trong các nn kinh t ang phát trin khác, nhiu công ty ca Trung Quc b nh hng v mt tài chính nu s nâng giá ng tin nh vy xy ra v́ h bán bng tin ngoi t và n bng ng tin trong nc. 136 V i u ViNgi KhNg L nc này, phân tích này phù hp cho vic d báo tin trin tng lai ca h thng tài chính quc t. Tác ng tài chính quc t chính hin nay ca n và c bit là Trung Quc là tích ly cao bt thng v d tr nc ngoài. Mt khía cnh ni bt khác ca hi nhp tài chính hai nc này là tính bt i xng trong thành phn ca tài sn và n. Tài sn ca nhng nc này là d tr nc ngoài có li thp, luân chuyn và bo v h khi nhng cú sc bt li, nhng gây chi phí c hi cao. Tin n ca nhng nc này gm FDI, tin vay cha tr, và vn u t thng có t l thu hi cao. FDI có vai quan trng hn Trung Quc, trong khi ó u t qua danh mc u t th trng chng khoán óng vai tṛ hàng u n . Mc cho nhng quan tâm và lo lng gn ây liên quan n nh hng ca h n nhng nc ang phát trin, Trung Quc và n h́nh nh không xô vào u t nhng ni khác và mc cho s gia tng hot ng gn ây, h vn cha phi là nhng ngi tích ly ln tài sn nc ngoài phi d tr. Mt khía cnh ni bt ca quá tŕnh hi nhp ca hai nc là gim v trí con n ṛng, bt chp nhng d báo tân c in rng hai nc này s có thâm ht tài khon văng lai ln, cn c vào mc phát trin ca h. Dù s thay i trong v trí thc ca h là nht thi hay vnh vin là vn gn ây trong vic ánh giá tác ng trong tng lai ca Trung Quc và n lên h thng tài chính quc t. Chúng ta ă tranh lun rng nh hng ca Trung Quc và n n h thng tài chính quc t v c bn liên quan n tin trin ca h thng tài chính trong nhng nc này, k c các chính sách v t giá hi oái và t do hóa tài khon vn. V́ c Trung Quc và n có th tri qua s phát trin và t do hóa tài chính nhiu hn, các nc này s có nh hng tng lên cha tng thy i vi h thng tài chính quc t. Chúng tôi d oán rng bn cht ca vic hi nhp tài chính quc t ca nhng nc này có th s thay i. mt mc , thành phn ca bng cân i tài sn ngoi t ṛng s tr nên i xng hn ­ vi s tích ly tài sn nc ngoài phi d tr ln hn và phân b n nc ngoài cân i hn gia FDI, vn u t gián tip và tin n cha thanh toán c. Vic cân i li này có th là mt tin tt lành cho các nc ang phát trin có th nhn c phn nhiu hn ca ḍng u t ra ngoài t Trung Quc và n . mt mc khác, có trin vng ln (nhng không nghi ng) rng nhng nc khng l này có th tri qua mt thi k liên tc b thâm ht tài khon văng lai áng k. Bi v́ phn óng góp ca h trong sn lng toàn cu ngày càng tng, nhng thâm ht tài khon văng lai trong tng lai ca Trung Quc và n có th là mt yu t trung tâm trong giai on tip theo Ḥa nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n 137 ca cuc tranh lun v "nhng mt cân bng toàn cu". Nu kch bn này xy ra, nhng nc vay n tim nng khác s nhn c ḍng vn thc nh hn, s ng u vi chi phí vn cao hn hoc s gp phi c hai vn này. Nh́n chung, nhng tin trin trong tng lai là khó oán và ph thuc vào nhng yu t khác (ging nh nhng ng cong nhân khu rơ rt và nhng ci cách kinh t), nhng la chn chính sách trong nc và môi trng quc t. Nhng lnh vc chính phi giám sát khi phân tích nhng con ng mà Trung Quc và n có th i (và tác ng ca chúng n h thng quc t) k c nhng yu t sau ây. Th nht, iu thit yu là phi quan sát xem phng pháp tip cn v chính sách t giá hi oái ca h, c bit liên quan n áp lc phá giá ng tin liên tc ca th trng và môi trng chính tr quc t. Mc dù phá giá ng tin áng k có th chu c trc mt bi s tích ly d tr nhiu hn, vic này ngày càng tn kém và có th làm hi nhng mc ích chính sách khác. Th hai, s iu chnh mnh ca ng ô la M so vi các ng tin ln khác có th óng vai tṛ nh là ng̣i n bên ngoài cho vic chuyn sang linh hot hn t giá hi oái Trung Quc và n bi v́ ng Nhân dân t và ng Rupi có th tr nên kém giá tr (hn) so vi nhng ng tin ln, phù hp ó. Thc ra, nhng mi quan tâm n iu chnh cng có th y các nc này thay i thành phn ng tin d tr, nh hng n t giá lăi sut và có th c t giá hi oái (ít nht trong thi gian ngn hn). Mt hp phn chính th ba giám sát là các nc này thay th d tr bng nhng tài sn khác nc ngoài nhanh nh th nào. n mc mà môi trng quc t vn thun li, rt có th mt s trong nhng ư tng ă mô t trên mun b d tr truyn thng s bt u c thc hin. Th t, t do hóa kim soát vn y vn khó có th t c trong thi gian ngn và trung hn, bi v́ nhng yu kém tn ti trong vic ng u vi ḍng n không gii hn. Tuy nhiên, có th là các nc này s tip tc t do hóa tài chính trong nc nhm gây nh hng ti thành phn bng cân i quc t ca h và tài sn ngoi t ṛng ca ḿnh. H́nh thc chính xác ca quá tŕnh t do hóa này, thi im và không gian ca nó cha c xác nh và s c̣n tip tc gây chú ư. V́ nhng lư do ó, chúng tôi d oán rng s hi nhp tài chính quc t ca Trung Quc và n s phi tri qua thay i áng k trong nhng nm ti. C H N G 5 Nng lng và Khí thi Tác ng cc b và toàn cu t s tri dy ca nhng ngi khng l Zmarak Shalizi Vn bn vng thng không ni lên rơ ràng trong nhiu thp k bi tc tng trng dân s hoc tc gia tng thu nhp theo u ngi tng i chm. Nhng vn nh vy rt khó b qua khi tc tng trng không chm nh thc t ă chng minh Trung Quc trong hai thp k qua. S bin i nhanh chóng Trung Quc t mt nn kinh t da vào nông nghip tr thành công xng ca th gii ă kèm theo s thay i tng ng v s tp trung theo không gian và v trí ca dân c t nhng vùng nông thôn có mt thp n nhng vùng thành th có mt cao. S bin i này có tác ng áng k n s lng và cht lng ca các ngun tài nguyên thiên nhiên c s dng làm ngun u vào ca sn xut và tiêu th, và nh hng n kh nng ca môi trng trong vic hp th các ph phm ph lng ng trong không khí, nc và t. S gia tng gn ây v s tng trng n ang bt u phát sinh các vn tng t. Các chin lc phát trin nhm mc ích tng trng cao v tng sn phm quc ni (GDP) da trên chi phí thp, hiu qu thp và công ngh ô nhim cao có th to sc ép i vi các ngun tài nguyên thiên nhiên và các vùng trng hp thu ô nhim và cht thi. Ti Châu á ang xut hin mt c hi him hoi nhm chuyn hng sang con ng phát trin da trên vic s dng tài Tôi xin cm n s giúp ca Philippe Ambrosi, Siyan Chen, Shyam Menon ă cung cp nhng d liu thc t, và nhng ánh giá mô phng ca Jean Charles Hourcade và các ng nghip Renaud Crassous và Olivier Sassi cùng vi s óng góp ca P.R. Shukla và Jiang Kejun 139 140 V i u Vi Ngi KhNg L nguyên thiên nhiên hiu qu. C hi này phát sinh t k vng v mt khi lng ln u t s vào trong 50 nm ti (giá tr hàng ngh́n t ô la) nhm ô th hoá dân s (ng thi gim nghèo và gim bt s ng ngun cung cp dch v) (Ngân hàng Th gii 2003b). Gii quyt các vn ang ni lên a phng và trong nc s là ng c chính thúc y quc gia hành ng. Tuy nhiên vn này c̣n có khía cnh quc t nu các yu t ngoi sinh vt ngoài nng lc quc gia, gây tác ng n tài nguyên quc t. iu này s gây ra tn kém cho các nc khác, và thm chí có th gây ra xung t nu các t chc trong nc và quc t không xut hin mt cách kp thi cùng nhau gii quyt.1 Mc dù s tng h gia tng trng và tài nguyên thiên nhiên c tŕnh bày ây liên quan n các ngun tài nguyên rng ln và các vn qun lư tài sn Trung Quc và n , nhng chng này ch tp trung riêng v vn qun lư và áp ng nhu cu phát trin nng lng cho s tng trng gim thiu các hu qu tiêu cc cho sc kho và môi trng cc b và toàn cu. Mc tiêu ca chng này là tŕnh bày các vn sau: · Cái ǵ có th là nhu cu nng lng ca nhng Ngi khng l - nht là du và than - theo mt kch bn "mi vic âu s vào y" (BAU) · vào nm 2020 và 2050? Nhng ǵ có th là các mc khí thi gây thit hi cc b (chng hn nh ht cht phát x), khu vc (chng hn nh khí Ozon, sulphur và · ma a-xít) và toàn cu (CO2 nói riêng)? Cn có nhng can thip nào trong nc phát trin các ngành sn xut và s dng nng lng nhm to ra s khác bit ln trong nh hng phát trin nng lng, so vi kch bn BAU? Mc và thành phn s dng nng lng và khí thi V́ nhiu lư do, (chng hn nh cng nng lng ca mt nn kinh t và v.v...), ch cn phân tích mc s dng nng lng là . Tuy nhiên, các khí thi cc b và toàn cu do s dng nng lng d nhy cm vi thành phn ca nng lng và không ch vi mc ca nó. 1. Xây dng các th ch xác nh và thc thi tiêu chun thích hp (xem xét n quy mô và s phân b ca các yu t ngoi cnh, cng nh vic s dng các giá tr la chn) i vi các ngun u t này s quyt nh chng tŕnh u t tích lu có tng c phúc li xă hi hay không. Do ph thuc vào ng i, có kh nng s chn các ng i ca nng lng và các cht phát x không hiu qu. Tuy nhiên, ch v xây dng th ch không nm trong khuôn kh ca chng này. Nng lng và Khí thi 141 Nhng mi quan ngi ny sinh Có nhiu vn liên quan n vic qun lư cung cu nng lng Trung Quc và n . Tuy nhiên, mt vài mi quan ngi ln ang c c bit chú ư2. Nhu cu i vi nhiên liu hóa thch mc chung, Trung Quc và n mi nc hin chim tng ng 12% và 5% v s dng nng lng ca th gii. V thành phn, Trung Quc tiêu th than ít hn là sn xut, và c̣n li là xut khu (bng 5.1). Tuy nhiên, vic s dng xng du ca nó li tng nhiu hn là sn xut, phn c̣n li là nhp khu. i vi hu ht các nhiên liu khác, vic tiêu th và sn xut trong nc nói chung là cân bng. Sn xut than và du m trong nc ca n ch áp ng c mt phn nh mc tiêu th và tr nên ngày càng mt cân bng, nht là v du m (bng 5.1). C hai nc u sn xut gas, nhng vic tiêu th gas li không chim c mt phn áng k v s dng nng lng. Hin nay, Trung Quc là nc tiêu th nng lng ln th hai trên th gii, ng sau M. Tuy nhiên, tng tiêu th nng lng ca nó ch bng mt na ca M, và các mc tiêu th theo u ngi là khong 10% mc tiêu th M3. Nm 1980, Trung Quc ă có mt cng s dng nng lng thuc dng cao nht trên th gii, s dng GDP theo giá c th trng (xem bng 5.2)- gn by ln hn M và gn bn ln hn n 4. S dng s liu ng giá sc mua (PPP) làm tng quan vi M t 6,72 xung 1,64, nhng tng i vi n t 3,8 lên 5,0. Trên thc t là, vào 2003, so vi GDP (PPP), c Trung Quc và n có v hiu qu hn M. Tuy vy, nu tính n thc t là hu ht vic s dng nng lng din ra các ngành thng mi và có bng chng v s dng nng lng không hiu qu trong ngành công nghip (Hi ng Nng lng Th gii 1999), kh nng tit kim s dng nng lng ca Trung Quc và n dng nh vn ln. 2. Xem xét li các vn này cn bn c da trên vn hc ngun phái sinh. Trong vài nm qua, C quan Nng lng Quc t (IEA) Châu Âu, B Nng lng Hoa K và các c quan khác ă a ra nhiu báo cáo v nng lng Trung Quc và n xác nh c hng phát ng chính ca các ng nng lng và phát x và vai tṛ ca các chin lc chính sách khác nhau 3. D liu v nng lng c ly t Tp chí Nng lng Quc t hàng nm - 2003 ca Cc Qun lư Thông tin Nng lng M (US EIA) và d liu dân s ly t các Ch s Phát trin dân s Th gii ca Ngân hàng Th gii(2005b). 4. Cng là khi lng nng lng tiêu th cho mi n v sn lng kinh t. 142 V i u Vi Ngi KhNg L Bng 5.1 Cân bng nng lng Trung Quc và n , 1980­2003 S thay i sn xut và sn lng (Mtoe) S thay i sn xut và sn lng (Mtoe) Khisinh Nc Nm Than Du Khí t Ht nhiên Hydro hc,cht Tng thi nhân Trung quc 1980 316 107 12 5 180 0 620 1985 405 130 13 8 189 0 745 1990 545 136 16 11 200 0 908 1995 691 149 19 16 206 3 1,084 2000 698 151 28 19 214 4 1,115 2003 917 169 36 24 219 11 1,376 n 1980 50 11 1 4 148 1 215 1985 71 31 4 4 162 1 273 1990 97 35 10 6 176 2 326 1995 124 39 17 6 189 2 377 2000 143 37 21 6 202 4 413 2003 157 39 23 6 211 5 441 Tiêu dùng (Mtoe) Khisinh Nc Nm Than Du Khí t Ht nhiên Hydro hc,cht Tng thi nhân Trung quc 1980 313 89 12 5 180 0 599 1985 401 93 13 8 189 0 704 1990 535 110 16 11 200 0 872 1995 673 158 19 16 206 3 1,075 2000 664 222 26 19 214 4 1,149 2003 862 270 35 24 219 11 1,421 n 1980 53 34 1 4 148 1 241 1985 76 48 4 4 162 1 295 1990 104 63 10 6 176 2 361 1995 134 84 17 6 189 2 432 2000 159 114 21 6 202 4 506 2003 173 124 23 6 211 5 542 Ngun: IEA 2005a. Lu ư: Mtoe = triu tn du quy i. Nng lng và Khí thi 143 Bng 5.2 Thay i mt nng lng Trung Quc, n và M Da trên GDP Giá th trng Da trên GDP/ (mc c nh 2000 US$) PPP Yu t Nm(s) TQ  M TQ  M C/dng n/lnga 1980 101,936 26,805 15,174 24,922 5,051 15,157 2003 33,175 25,460 9,521 8,076 4,761 9,561 T l t/ 1980­ trng (%) 2003 ­4.76 ­0.22 ­2.01 ­4.78 ­0.26 ­1.98 So vi M 1980 6.72 1.77 n.a. 1.64 0.33 n.a. 2003 3.48 2.67 n.a. 0.84 0.50 n.a. T/i t l 1980­ 2003 0.52 1.51 0.51 1.49 n.a. Ngun: t USEIA 2005 và Ngân hàng TG 2005b. Note: n.a. = không có; PPP = ng giá sc mua. a. Tng tieu th nng lng s ch trong 1 n v sn lng. Thay i v thi gian là mt khía cnh quan trng v cng s dng nng lng Trung Quc và n . Trong giai on 23 nm, t 1980 n 2003, cng s dng nng lng Trung Quc ă gim khong 4,8% hàng nm- gim hn gp hai ln M vi mc 2% mi nm và gn 24 ln nhanh hn mc gim hàng nm n vi mc 0,2%.5 Kt qu là cng s dng nng lng ca Trung Quc ă gim khong mt na so vi M và trái li n tng khong 50% so vi cng ca M. S thay i ln trong hn hai thp k (c hai nc và so vi M) là nh nhau cho dù ta s dng GDP theo thi giá th trng hay PPP (xem hàng cui cùng bng 5.2). Các ngun nng lng trong nc Lng s dng in ca Trung Quc tng hn gp ôi trong thp k t 1986 n 1995 sau ó li tng gp ôi vào nm 2003 (Cc Thng Kê Quc gia 2005), Trung Quc có nn công nghip in nng phát trin nhanh nht trên th gii- ch yu t nhiên liu bng than. Công sut phát bng thu in là mt ngun in nng c bit quan trng ch các vùng min trung và phía tây. Ngành công nghip là ngành tiêu th in ln nht, tip theo là khu vc dân c và sau ó là ngành nông nghip. 5. Hu ht vic gim cng v nng lng Trung Quc t nm 1978 là do s thay i v công ngh, không phi là chuyn i c cu t công công nghip nng sang công nghip nh (Lin 1996) 144 V i u Vi Ngi KhNg L n có mt công sut phát in thit k là 112.000 MGW, xp x 10% công sut ca M (USEIA 2005). Xp x 70% in ca n c to ra t than. Khác vi Trung Quc, n không có ngun cung cp ln v than cht lng cao hay khí to ra in, do ó ngày càng phi nhp khu nhiu than và khí. Ngành công nghip là ngành tiêu th in ln nht n , tip theo là ngành nông nghip và sau ó là khu vc dân c. Nh Trung Quc, ngành in n phi tip tc ng u vi s thiu ht ln v cung - cu và có ngun cung cp in cht lng kém (ví d, in áp thp và mng li in không n nh). S thiu ht in cao im c c tính là khong 13% (theo Chính ph n 2003)- hu nh thp hn ă c c tính so vi ngun cp áng tin cy hn. S tht thoát v phân phi và truyn ti in mt s bang (nh Maharashtra) lên n khong 40% tng s ngun in c phát tp trung6. Giao thông Trong thp k trc, Trung Quc ă cam kt theo mt chin lc cnh tranh vi M trong vic ph thuc vào c gii hoá nh là mt phng tin vn ti chính. Chin lc này phn nào c quyt nh bi nhng tính toán v i li; nhng ng lc chính ca chin lc này là phc v cho thc hin chính sách công nghip7. Ngành công nghip ô tô c xem nh là mt ng lc phát trin tim nng cho toàn b ngành kinh t bi hiu qu gp bi ca nó thông qua mi liên kt gia ngi mua-nhà cung cp. Vi s chuyn i chin lc này, các phng tin s dng ít nng lng, nh xe p và xích lô ă c thay th bng các phng tin s dng nhiu nng lng hn nh xe máy, ô tô, xe ti. Tc phát trin ca i ng phng tin trung b́nh tng 5,7%/nm cho n ht nm 1999 và tng mnh n 26,5%/nm trong 5 nm qua, mc dù hin nay có nhng du hiu là tc 6. Nhng tht thoát này có th do tính cht k thut (chng hn tht thoát ng dây do bo tŕ kém, ḍng in quá ti, tiêu chun thit b kém, h s công sut thp ngoài gi cao im) hoc do tính cht thng mi (chng hn n cp ng in h th, ng h li, cung cp ng h không c o và thu li tc không u). Nhng vn v gim bt tht thoát bao gm thiu kim toán nng lng, không tách bit các tht thoát thành loi k thut và thng mi và có ít tính minh bch trong vic ghi ch s ng h và ghi hoá n. Các d liu sn có c trích dn trên không phân bit gia hai loi tht thoát, mc dù nhng tht thoát v thng mi, chng hn nh n cp, là tht thoát có tính thit thc nhng không có in tiêu th. 7. Hi ngh Quc hi ln th 16 ca ng Cng sn Trung Quc và Hi ngh ln th 8 ca Dân hi ă thit lp ngành công nghip ô tô nh là tr ct ca nn kinh t t nc. bit thêm chi tit, xem Website ca tiu Hi ng Ô tô thuc Hi ng Xúc tin Thng mi Quc t Trung Quc, http://www. auto-ccpit.org/). Nng lng và Khí thi 145 phát trin ang bt u gim nh. S hu ô tô Trung Quc vn ch là 8-10 xe/1.000 ngi, tng phn vi t l Nht Bn là gn 400 xe/1.000 ngi, và khong 500 xe/1.000 ngi M8. Khong hn 30 nm na, hoàn toàn có th tng tng c t l s hu ô tô Trung Quc s phát trin gp 10 ln, nu xét s phát trin d kin v thu nhp ca h gia ́nh và các chính sách hin hành ca chính ph. D kin, s dm trung b́nh ca phng tin theo mi h gia ́nh và khi lng hàng hoá vn chuyn bng xe ti s phát trin mnh. iu này là do s gia tng các toà nhà, vn pḥng và nhng khu dân c nm ri rác trong mt vùng ô th rng ln, làm tng khong cách gia h và gia các trung tâm ô th, các thc th thng mi và công nghip ngày càng da vào tính linh ng ca mng li ng quc l ang phát trin ni gia các thành ph Trung Quc và ni các vùng b bin vi t lin. S thâm nhp ca công ngh s dng nhiên liu hiu qu c̣n rt thp trong các phng tin c gii ây. Mt s thành ph n , nh êli ă cho thy s phát trin bùng n v s hu và s dng ô tô ging nh Trung Quc. Tuy nhiên, nh́n chung vic n da vào ngành ng b vn ti hành khách và thng mi vn thp hn nhiu so vi Trung Quc bi v́ n ă bt u phát trin ngành này mun hn nhiu. Nhng s phát trin gn ây ca tng lp trung lu và quyt nh m rng mng li quc l ca chính ph có l s kích thích s ph thuc ngày càng tng vào ng b. Ngoài ra c Trung Quc và n ă có s phát trin bùng n v vn ti ng không- mt ngành tiêu th chính các sn phm du la. S dng nng lng và khí thi, 1980 ­ 2004 Trung Quc là nc sn xut than ln nht trên th gii. Nm 2004, sn lng than gn nh gp ôi sn lng ca M (2,2 t tn so vi 1,1 t tn) (USEIA 2006). Tng các ngun tài nguyên than c c tính ca Trung Quc ch ng sau Liên Xô c, dù các ngun d tr c chng minh ng th ba trên th gii. Trung Quc là nhà xut khu ṛng v than và có l s vn gi vng v trí này trong ít nht mt thp k na. Nm 2003, than chim 67% sn lng nng lng s ch ca Trung Quc là 8. Con s s hu phng tin Nht và M là cao hn, khong 570/1.000 Nht và 780/1.000 M. S hu phng tin không ch bao gm ô tô mà c̣n c xe buưt, xe ti nh, xe ti, ch không phi xe máy (Ngân hàng Th gii 2005b) 146 V i u Vi Ngi KhNg L 1.216 triu tn tng ng du (Mtoe), du chim 12%, khí t nhiên chim 3%, thu in chim 2%, và khi sinh hc và cht thi khác chim 16% (Bng 5.1). Trung Quc có ngành nng lng ht nhân ang phát trin, nhng công sut ca nó ch chim 0,8% sn lng nng lng nm 2003. Gn ây hn, Trung Quc ă mnh dn tin ti vic phát trin in nguyên t, sc gió và nng lng mt tri, và theo ui các công ngh mi v khí hoá than và các loi tng t. Trong vic tiêu th nng lng thành phm, than cng tri hn các ngun nng lng khác, chim 72% lng tiêu th nhiên liu hoá thch và 58% tng lng tiêu th nng lng s ch. Nm 2003, tng sn lng nng lng s ch ca n c tính là 441 Mtoe, vi than chim 36% hn hp cung cp, du chim 9%, khí chim 5%, thu in chim 1%, in ht nhân chim 1%, và nng lng khi sinh hc và các nhiên liu tái to chim 48% (bng 5.1)9. Vic s dng dng các nhiên liu thng mi, chng hn nh than và du, ang phát trin nhanh song song vi s phát trin v kinh t (công nghip hoá và thu nhp theo u ngi ngày càng tng). Tuy nhiên, không nh Trung Quc, hn 60% h gia ́nh n vn ph thuc vào các ngun nng lng truyn thng nh g ci, phân súc vt và phn c̣n li ca hoa màu cho nhu cu nng lng ca h (TERI 2004). Vic s dng ngày càng tng các nhiên liu hoá thch (nht là than và du) c hai nc ang phát ra các khí thi có hi - các ht (ch yu có nhng nh hng cc b v sc kho nhng vùng ô th), sulphua và nit (ch yu có nhng nh hng khu vc qua tng Ôzon và ma axit i vi nông nghip và các h sinh thái) và CO2 (ch yu có nhng nh hng toàn cu di hin tng nóng lên ca trái t). Nhng nhân t ngoi sinh toàn cu M là nc phát khí thi các bon t nng lng ln nht th gii, nhng d kin Trung Quc s vt M trong hn mt thp k na. Vic thi khí cácbon Trung Quc c to ra do s phát trin nhanh chóng vic s dng các nhiên liu hoá thch, nht là than và du (khí ga cha phi là yu t óng góp chính). Vic thi khí CO2 n ch bng mt phn t Trung Quc, nhng cng ang phát trin do ph thuc vào các nhiên liu hoá thch, nht là s dng cho sn xut in. 9. 30 nm u, trc khi phát trin sn lng in thng mi, khi lng sinh hc truyn thng chim 66% tng ngun cp nng lng chính ca n . Lúc ó, khi lng sinh hc cng là mt ngun nng lng chính ca Trung Quc- xp x 30% (IBA 2005a). Nng lng và Khí thi 147 H́nh 5.1 S d ng nng l ng c b n là than và t ng khí th i CO2 do s d ng nng l ng hóa th ch,Trung Qu c và n , 1980­2003 )eotM(nahtgn 1.000 4.000 900 3.500 800 3.000 700 d 2 shníhcgn 600 2.500 CO 3tn) 500 2.000 khí m 400 1.500 thi lgnnn (triu 300 1.000 200 500 ugn 100 0 0 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2003 nm Than á, Trung Qu c CO2, Trung Qu c Than á, n CO2, n Ngu n: IEA 2005a, 2005b. Lu ư: : CO2= i-ô-xits các bon; Mtoe = tri u t n d u quy i. Nh thy rơ trong H́nh 5.1, vic thi khí CO2 c hai nc hoàn toàn là do s dng than. Các yu t kinh t-xă hi nào ang dn n nhng thay i v vic thi khí CO2 Trung Quc và n ? Tài liu gn ây bao gm giai on t 1980 n 1996/97 ă tha nhn tng trng v kinh t là ng lc ln nht cho vic phát thi khí tng cao c hai nc10. Tng lng gia tng khí thi theo thi gian ă bù p áng k do hiu qu nng lng c ci tin Trung Quc, nhng n s bù p này ít hn nhiu. Vic kh các bon (h thp lng thi khí CO2 bng cách gim yu t phát x thông qua s dng công ngh tt hn và s dng các nhiên liu có lng các bon thp) không phi là yu t quan trng trong giai on 2 thp k này Trung Quc hay n 11. Tuy nhiên, tm quan trng ca nó n ă gia tng trong nhng nm 1990. 10. i vi Trung Quc, xem Sinton, Levine và Wang 1998; Van Vuuren và nhng ngi khác 2003, và Zhang 2000. i vi n , xem Paul Bhattacharya 2004. 11. Yu t phát x c tính nh là các khí thi trên mt nng lng n v. 148 V i u Vi Ngi KhNg L Nhng yu t ngoi sinh cc b Nh lu ư ban u, s ph thuc quá nhiu vào nhiên liu hoá thch (nht là than) không ch làm tng khí thI CO2 mà cn phát trin các loi cht gây ô nhim cc b (chng hn ht cht l lng, sunphua iôxyt, ôxit Nit và v.v.v), gây hi cho sc kho, nht là các thành ph và tng Ozôn mt t và ma axit c bit các vùng nông thôn và các h sinh thái t nhiên12. Sunphua ioxyt và mui thi ra do t than là hai cht gây ô nhim chính cho không khí to thành ma axit mà hin làm nh hng gn 30% tng khi lng t Trung Quc (USEIA 2003) - các vùng này cng b nh hng bi làn sng mù t nhiên do Ozon to ra. Ti n cng vy, lng ma axit ang ngày càng tr nên ph bin. Theo H thng Thông tin Môi trng ca n , t vùng ông bc, các vùng Bihar, Orissa, West Bengal, và các vùng ven bin phía Nam có pH thp. Nu không áp dng các bin pháp gim bt ngay, tnh hnh nghim trng hon do ma axit gơy ra có th làm cho các vùng t này tr nên cn ci hay không thích hp cho nông nghip. Các nghiên cu n cho thy sn lng lúa ḿ trung b́nh gim 13-50% trong phm vi 10km ca các trm nhit in có công sut 500-2000MGW(Mitra và Sharma 2002). Các nghiên cu tng t Trung Quc ă kt lun rng cht lng không khí ô nhim ă gim sn lng ti a khong 5-30% cho xp x 70% hoa màu c trng Trung Quc (Chameides và nhng tc gi? khác 1999).13 Các ḷ nung và ni hi công nghip s dng than là các ngun tp trung ln nht v ô nhim không khí cho ô th, và vn ti ng b là ngun ô nhim không khí lu ng chính14. Các thành ph các nc phát trin có chiu hng có nng ô nhim cao hn các thành ph các nc công nghip (xem h́nh 5.2). Tu vào cht gây ô nhim không khí, mt nhóm 10 - 20 thành ph khác nhau tr thành các thành ph ô nhim nht trên th gii và nhiu thành ph Trung Quc và n có danh sách trong các nhóm này15. 12. Ozôn và các cht ôxy quang hoá c h́nh thành bi tác dng ca ánh sáng cc tím ca mt tri i vi Nit. Nng và sn sinh Ozôn ph thuc vào s góp phn ca Oxit Nit và ánh sáng cc tím. 13. Gi s nc và dinh dng, nhng mô phng v các mô h́nh thu hoch chng minh rng các sol khí làm cho sn lng thu hoch thp do gim chiu sáng mt tri trên b mt do ó gim nng sut biên ca các u vào khác 14. Cc Bo v Môi trng Nhà nc ca Trung Quc c tính s ô nhim v công nghip chim hn 70% tng lng ô nhim toàn quc, bao gm 72% v các khí thái sunphua ioxyt và 75% v bi khói (mt thành phn chính ca các ht l lng). 15. Các nghiên cu ca Barlier bao gm mt báo cáo c T chc Y t Th gii (WHO) a ra nm 1998. Nng lng và Khí thi 149 H́nh 5.2 So sánh ch t l ng không khí, m t s thành ph trên th gi i, 2000 T l trung b́nh nm 400 350 3) 300 (µg/m 250 nhimô 200 150 cht 100 50 Nng 0 cKinh i Tân c X-un Pa-ri lét B ngH Béc-lin ThiênTh Sydney Tô-ky-ô Th ôMexicoMumbaiBng-cBác-xê-lô-na t-an-gi-Xing-ga-poLuân-ôn L thành ph TSP SO 2 NO 2 Ngu n: Hao và Wang 2005. Chú ư: NO2= diôxit nit; SO2= sodium dioxide; TSP = ch t l l ng. Ngi ta có th nói rt nhiu v s ô nhim mt thành ph, mt a phng hay mt con sông bi v́ ánh giá s ô nhim trên mt vùng n v là mt chc nng ca các vùng c cp khí và lu vc sông c khoanh vùng. Nhng không có cách ánh giá tng ng cho mt vùng ln nh mt nc, do ó không th o c mc ô nhim trung b́nh Trung Quc hay n . Thay vào ó, c tính tng s ngi c t trong các mc và loi ô nhim khác nhau mc quc gia s hu ích hn. Nm 2003, hn mt na s dân thành th Trung Quc (58,4%) ă ri vào t́nh trng ô nhim vi s lng trung b́nh hàng nm ca ht cht thô vt quá 100 microgram/m3 theo tiêu chun ca Trung Quc (và gp hai ln tiêu chun M). Ô nhim không khí c c tính ă khin cho hn 420.000 ngi cht và 300.000 ca viêm cung phi 660 thành ph Trung Quc vào nm 150 V i u ViNgi KhNg L ó (theo Ngân hàng Th gii 2006a). n , Cohen và nhng tác gi khác (2004) ă báo cáo c tính 107.000 ngi cht vt quá con s nm 200016. Nhng n lc gim bt lng khí thi cc b Trung Quc bng cách gim bt sn lng và tiêu th than ă t c mt s thành công trong vic gim lng khí SO2 và các lng khí thi cc b khác trong vài nm cui thp k 1990 (Hao và Wang 2005). Vic gim lng thi SO2 là nh vic gim tiêu th than và các lng khí thi CO2 Trung Quc (xem h́nh 5.1). Dù GDP tng trng khong mt phn ba (+33,7%) trong giai on 1997 -2001, hu nh không có s gia tng v lng khí thi CO2 (+0.2%)-trái vi s gia tng 14% lng khí thi trong giai on 1980-1997 so vi t l GDP ă d oán. Nng SO2 cng ă gim gn 40%. S st gim này ă khin ngi ta lc quan rt nhiu v kh nng tách ri s gia tng nhu cu nng lng và khí thi khi s tng trng GDP. Mt s yu t - k c thng kê sai - gii thích rơ ràng s tách riêng này. Tm quan trng tng i ca các yu t này ang c bàn căi, nhng vic óng ca nhiu nhà sn xut than nh và không hiu qu cng rt quan trng (Sinton và Fridley 2000, 2003; Sinton 2001). Tuy nhiên, s tách bch này cng không th kéo dài c lâu. Trc s hin din ca bng giá in thp, ct in tm thi và thiu in do tng trng GDP hàng nm 9-10%, dn n vic phi s dng toàn b công sut phát in, bt k hiu qu ra sao. Kt qu là c lng thi SO2 (nht là các thành ph phía Bc) và CO2 ă có xu hng tng tr li. Vic khuyn khích s dng h thng ng b vn chuyn hàng và hành khách ă to ra nhu cu ̣i hi cao v du (xng du, iezen và các sn phm du khác) c Trung Quc và n . Vic nhp khu du gia tng, và i vi hai nc tác ng ti c hai vn cân i thanh toán và an toàn nng lng trong nc, và tác ng toàn cu vào các th trng nng lng ca th gii. Phn này nhm gii quyt vn tác ng toàn cu. S gia tng s dng nng lng gy ây ca nhng Ngui khng l là lư do cho s gia tng ln v s dng nng lng toàn cu, nhng s gia tng hàng 16 Các nghiên cu tng phn khác chng thc các kt qu này. Trung Quc, hu qu ca các mc ô nhim không khí hin nay c nêu rơ trong thng kê v y t cho mt s thành ph: "gn 4.000 ngi b cht non mi nm do bnh ng hô hp liên quan n ô nhim Trùng Khánh; 4.000 ngi Bc Kinh và 1.000 ngi Thng Hi và Thm Dng. Nu xu hng hin nay vn c tip tc xy ra, Bc Kinh có th mt gn 80.000 ngi, Trùng Khánh là 70.000 ngi và các thành ph ln khác có th phi chu tn tht hàng chc ngàn sinh mng cho n 2020. Vi ngành công nghip d kin s duy tŕ s tng trng nhanh chóng trong 20 nm ti, vic gim nhanh cng v ô nhim s cn thit không ngng hn ch các khí thi" (Dasgupta, Wang và Wheeler 1997, trang 3). n , Delhi ă c xem nh là thành ph có s t vong cao nht- khong 7.500 ngi cht mi nm (Brandon và Hommann 1995; WHO 2002; Ngân hàng Th gii 2005a). Nng lng và Khí thi 151 nm v s dng nng lng trên toàn cu ă không có ǵ khác thng so vi trc ây. Vic s dng nng lng ca nhng Ngi khng l không phi là tác nhân chính làm giá du tng lên gn ây. úng hn là s tht cht các ngun cung cp du trong bi cnh kh nng d tr gim và nhng thay i không ngng v a chính tr ă kéo giá c tng lên trong vài nm va qua. K t cui nhng nm 1980, giá c du thp ă tng i n nh và không lên xung17. ă có hai ngoi l: mt mi nhn tm thi (phn ánh s thay i) trong cuc khng hong vùng Vnh nm 1990-1991 vi các giá du tng vt 50% cao hn giá trung b́nh trong giai on tháng Nm 1990-1991 và s bt n trong cuc khng hong tài chính kéo dài Châu á nm 1997-1998 khi giá c mi thùng du st xung khong 12,90USD t tháng Giêng 1997 n tháng 12/1998. S st gim v giá c này ă phn ánh mt cn sc v âm cu, ch yu gây ra do s suy gim v nhu cu du Châu Á và tc gim va phi v hot ng kinh t Châu Âu và Nht Bn. S st giá này ă phn ánh s chm tr trong vic iu chnh gim sn xut ca T chc các Nc xut khu du m (OPEC). Tip theo s st giá này trong giai on 1999-2000 là s theo kp cân i v giá c di tác ng phi hp ca nhng ct gim v sn xut ca OPEC và s phát trin mi v hot ng kinh t toàn cu. Gia 2002 và 2004, giá du bc vào giai on tng dn nhng trong thi gian dài và k t 2004 giá du ă tng cao. Quá tŕnh thi gian và nhng yu t quyt nh v xu hng giá c gn ây không có im ǵ chung vi hai s kin trong nhng nm 1990 hay vi mt trong hai cn sc v du trong nhng nm 1970 (IMF 2005a) mà c bn là do chính nhng s phá v t ngt ngun cung v a chính tr.18 S gia tng nhu cu toàn cu trong bi cnh phát trin kinh t trên th gii ă khin giá du tng dn nhng u hn trong giai on 2002 - 2004. T 2002-2004, GDP toàn cu (di dng không i) ă cho thy tc tng trng hàng nm thay i tht thng nhng cao, dao ng trong khong 3- 4%, ch gim nh vào cui 2004 và cho n ht 2005 (theo Ngân hàng Th gii 2006a). S dng du thô trên toàn cu tng t 77,6 triu thùng/ngày (mbd) n 84,2 mbd t quư u 2002 n quư t 2004; và dù có nhng du hiu gim trong sut nm 2005, nó tip tc tng so vi s lng nm 2004 (trung b́nh +1,1 mbd), nêu rơ tính khó thích nghi tng i v s dng du liên quan 17. Do mc ích ca on này (tr phi mang ư ngha khác), giá du phi c hiu nh là giá du thô bán ti ni giao hàng, vi giá rt thp. S trung b́nh cng (trung b́nh hàng tháng) ca các cp trung gian Dubai, Brent và West Texas. 18. Giá c trung b́nh hàng nm tng 250% trong thi k 1973-1974 và 133% trong thi k 1978-1979, là do nhng hn ch to ln và t ngt gim cung liên quan n các s kin a chính tr. 152 V i u ViNgi KhNg L n các giá c cao hn trong thi gian ngn ("Các báo cáo Th trng Du" ca IEA). Các nc thuc T chc Hp tác và Phát trin Kinh t (OECD) chu trách nhim óng góp ln nht v s dng du thô trong giai on này (tng i u mc gn 60%). Phn óng góp ca Trung Quc tng t 6,06% (quư u 2002) n 7,87% (quư t 2004) s lng s dng du thô toàn cu. Nh vy, Trung Quc chu trách nhim cho s gia tng cao nht v s dng du toàn cu so vi mc s dng vào u 2001, trung b́nh 0.25 mbd lúc ban u và sau ó tng 2,1 mbd (tng ng 37% lng gia tng toàn cu). Hn na, dù vic s dng du thô các nc công nghip ang gim nh, song song vi vi s gim tc va phi v hot ng kinh t ca h nm 2001. à phát trin kinh t ca Trung Quc ln bù p s suy gim và to ra s gia tng thc v s dng du. K t 2005, khi nn kinh t th gii bt u chm li (và s dng du các nc công nghip ă chng li), tng trng kinh t Trung Quc ă tip tc duy tŕ mt phn tng trng trong s dng du. Mt câu chuyn tng t xy ra i vi n , dù con s a ra ít n tng hn. n ch chim 3-4% lng s dng toàn cu và 7% lng gia tng trung b́nh v s dng du toàn cu k t u nm 2001. Do ó, Trung Quc và n cùng nhau chim mt phn ln lng s dng du toàn cu gia tng thp k này (xem h́nh 5.3), nhng h vn ch chim 9-10% lng s dng du gp li. Ngoài ra, s tng trng v s dng du gn ây Trung Quc và n ă c bù p phn nào bi s chm li hay gim dn v lng s dng du các nc ch yu ph thuc vào du. Kt qu là s dng du gp li ă không phát trin mnh trong vài nm trc nh ă phát trin trong nhng nm 1990.19 n u 2005, ngun cung v du (và drawdown hàng tn kho) ít nhiu ă theo kp cu ang gia tng. Tuy nhiên, k t thi gian ó, vi kh nng sn xut d pḥng ca OPEC ang suy gim, th trng ă phi chu sc ép, dù vn này ă phn nào du xung vào khong cui 2005. Sut hàng lot t cung cp, s khan him ă m rng nhiu c hi phát trin ngn hn và nhng vn không phi là nhng mi quan tâm trong mt thi gian cung cp d tha, và ă góp phn mang li bt n.20H́nh 5.4 cho thy công sut sn xut d pḥng ca OPEC ă bt u gim xung u n vào gia 2002, a th 19 Trong nhng nm 1990 tng cu v du thô tng 1,61% hàng nm; trái li t 2000-2005 ă tng ít hn mt na mc ó (0,74%) 20 Thiu u t v công sut lc du trong thp k qua, kt hp vi tn tht ca nhà máy lc du cùng vi nhng cn băo Vnh Mexico cng ă hn ch th trng. Nng lng và Khí thi 153 H́nh 5.3 S d ng d u tng lên so v i quư 1 nm 2001, nhi u n c. 8,0 6,0 (mbd) 4,0 cu 2,0 0 Tmg ­2,0 ­4,0 Q1 1 200 Q1 2 200 Q1 3 200 Q1 4 200 Q1 5 200 Q1 6 200 quư và nm Trung Qu c Các n c OECD n Các n c n m ngoài OECD Ngu n: "Báo cáo th tr ng d u" IEA, trong các nm. Lu ư: mbd = tri u thùng ngày; OECD = T ch c h p tác và phát tri n kinh t . trng n gn hn nhng kim ch ràng buc v ngun cung du giá r. K t tháng Giêng 2004, công sut d pḥng này ă mc di 3 mbd. c tính s b ca Qu tin t Quc t tha nhn công sut d pḥng theo yêu cu là 5 mbd có th giúp n nh th trng b mt i mt na s n nh (theo IMF 2005a). Vi nhng bt n v a chính tr cùng vi sn lng ca Irc, Nigeria và Cng hoà Bolivariana de Venezuela (Xem h́nh 5.4), và s thiu u t (c ngc và xuôi chiu) trong dây chuyn cung cp, qui mô ca s st gim v công sut d tr li c̣n cao hn. Kt qu là, ngay c khi cung và cu c cân i t gia 2004 n gia 2004, giá c vn tip tc tng lên áng k. Xu hng giá c tng lên này ă không gim ngay c sau khi OPEC ă chp nhn mt gii pháp dung hoà vào gia 2004 - làm cho ngun d tr du thô thng mi ca OECD c b sung thêm y và gim bt lo s? tim tàng v thiu ht ngun cung cp trong bi cnh tc sn xut ca các nc không thuc OECD gim xung. Do ó, s cân bng v cung và cu, nh t c trong mô h́nh hàng tn kho ca th trng du ă ngng li d oán giá du thô trong vài nm qua, vi nhng dao ng th trng vt cu nhng giá li tng u n. S tng nhanh y kch tính v giá du k t 2004 ă phát sinh do 154 V i u Vi Ngi KhNg L g iênGT. 60 20 t y BT. 50 hngn 20 g htprAc iênGT. 50 20 uqgnv y B.T 40 20 iuTàv,ia ab gnêiGT. 40 Ari 20 ud Sa nm và y B.T 30 ar,atQ,a 20 tháng byiL,it al gnêiGT. 30 20 wauK, ezuen Ve deanair du. khu y C B.T 20 anIrfocilbu ival xut 20 OPE ca d gnêiGT. 20 20 xutn y BT. 10 s RepcimalsI,aisenodnI,air Boaci nc các epblRdnaa,i nm. các chc trong T= IEA OPEC Niger 20 ng geAl q, du" Ira ngày; l trng g thùng Sn êniG.T 10 th 20 cáo triu= 5.4 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 "Báo mbdư: H́nh )dbm( yticapac eraps Ngun: Lu Nng lng và Khí thi 155 cung khó thích nghi hn nhiu so vi trc ây kt qu là làm gim công sut d pḥng cùng vi nhng bt n gia tng v a chính tr. Giá c hin nay ang c thit lp theo mt s sp t không ngng trông ch vào s khan him trong tng lai c?a mt th trng c kích ng mnh bi nhng quan ng?i v trin vng trung hn cho các ngun cung cp nng lng giá r nh: · Gim tc tng trng sn xut các nc không thuc OPEC (bt · k giá du cao) mà d kin s t ti mc cao nht trong 5 - 10 nm S suy thoi sn lng d pḥng ca OPEC do phi chu sc ép t · nhng din bin chính tr và bt n xă hi ang gia tng. Chi tiêu không hp lư cho kho sát và duy tŕ các m du hin có, cng nh chi không cho các công sut thích hp ca nhà máy lc du trong bi cnh xác nh li nhu cu, gây thêm áp lc v cu cho các sn phm nh hn. Mô phng xu hng nng lng và khí thi n nm 2050 C Trung Quc và n s phi duy tŕ t l tng trng GDP cao trong nhiu thp k ti ci thin phúc li cho ngi dân và to ra vic làm cho lc lng lao ng ngày càng tng. S tng trng ó cn phi c tip sc bi du. Nhiu nhà phân tích du Trung Quc và n lu ư rng vic hai ngi khng l sn xut nng lng nhiên liu hoá thch s tng trng không áp ng nhu cu tiêu th. Kt qu là các nc này d kin s ngày càng ph thuc vào vic nhp khu nng lng. Mc ph thuc th nào s c quyt nh bi vic liu các nc này s tip tc thc hin gii pháp s dng nng lng có chi phí thp nhng gây ô nhim hay có các bin pháp quyt lit trong vic áp dng chin lc s dng nng lng a dng và cân bng hn. Trong vic d báo s dng nng lng v mt trung hn (trong thi hn 5 nm), thông thng ngi ta s dng s liu tng trng GDP và các cu trúc to nên GDP xác nh d báo và s dng mô h́nh kinh t lng d oán quan h àn hi gia vic s dng nng lng vi GDP d báo mc s dng nng lng. Tuy nhiên cách làm này cho các kt qu rt khác nhau ti các nc OECD thu nhp cao. iu này c bit úng t nhng nm 70 khi các nc bt u chuyn dch sang c cu kinh t da trên dch v trong giai on hu công nghip (mt phn phn ng trc cú sc giá du trc ó trong thp k 70). H s t l àn hi gia s dng nng lng và tng trng kinh t tng i gn nhau ti hu ht các nc ang phát trin (Zhang 2000; 156 V i u Vi Ngi KhNg L Liu 2004). Trong nhng nm 90, h s này giám 0.7-0.8 i vi n - thp hn nhiu so vi thp k 70. H s này thm chi ít n nh hn i vi nhng nc thc hin thay i c cu c bn, nh Trung Quc, ni h s giao ng t di 0,5 lên trên 1.21 Thc t, vic da vào s liu cc thp ca Trung Quc trong nhng nm 90 ă làm cho IEA và các nhà quan sát khác d báo thp nhu cu nng lng mnh ca Trung Quc trong giai on sau 2000 (IEA 2002).22 "Da trên s liu nng lng và kinh t gn ây (giai on 2002-04), Trung Quc mt ln na cho thy mô h́nh tng trng nng lng ca nc ang phát trin vi tl àn hi GDP ln hn mt.23 D báo nhu cu s dng nng lng trong thi hn ngoài 5 nm cn s dng các mô h́nh phc tp hn. Cn phân tách s tng trng ca nhiu loi nng lng khác nhau (ví d nhiên liu hoá thch vi nhiên liu tái to hoc các tiu thành phn ca hai loi nhiên liu này), chúng ta cn mt mô h́nh kinh t khác có th d báo thay i khác nhau trong ngành nng lng và cho thy chúng phn ng th nào i vi s thay i v giá c liên quan, s thay i v công ngh và sn lng ca các ngành khác nhau. iu này i hi s dng mt mô h́nh mô phng a ngành. Nhiu mô h́nh mô phng nng lng có thi gian d báo 20-30 nm v́ ngun vn c bn s dng sn xut nng lng kéo dài và các tác ng dài hn ca các khon u t hin ti không th hin trong thi gian ngn hn. Hn na cng cn phi có nhiu thi gian và công sc phân tích tác ng ca các ngun u t hin nay i vi khí thi trong tng lai. Các nhiên liu khác nhau có các h s khí thi khác nhau và vic chuyn loi nhiên liu s dng có th tác ng n ngun khí thi rt nhiu k c vi mc s dng nng lng nh nhau. Các yu t ngoi sinh liên quan n khí thi nng lng cng là mt hàm s quyt nh mc khí thi chung (ví d vic tp trung các cht ô nhim lâu tan nh CO2) ch không ch là khí thi hàng nm. iu này ̣i hi áp dng mô h́nh ít nht 50 nm, ging nh mô h́nh chúng ta s dng trong phn này.24 Yu t quan trng cn lu ư khi phân tích kt qu ca các mô h́nh này là chúng không phi là d báo hoc 21. Nh ă lu ư trên, co dăn thp bt thng mc 0.5% không c gii thích tha áng. Có l? iu này bt ngun t s kt hp các s liu sai, vic ci thin hiu qu gn vi công ngh công nghip mi và s chuyn i nhiên liu/thay i c cu và các bin pháp kinh t ch huy hà khc (óng ca các doanh nghip công nghip làng xă to vic làm và li nhun nhng s dng nhiu than bn) 22. Trong Trin vng nng lng th gii nm 2002, nhu cu nng lng s ch ti Trung Quc cho nm 2010 là 1,302 Mteo, trong khi nhu câu cu thc t t 1,422 Mtoe n nm 2003. 23. co dăn trong tiêu th nng lng t trung b́nh 1,47 trong giai on 2002-04 theo Cc thng kê quc gia Trung Quèc 24..Nhiu mô h́nh thay i khí hu hot ng trong thi gian 5 nm và kéo dài vài th k Nng lng và Khí thi 157 xác nh kt qu xy ra. Thay vào ó, các kt qu này ch là minh ho mang tính khám phá v hu qu ca các gii pháp la chn. S hu ích ca các kt qu này ph thuc vào tính phù hp ca mô h́nh s dng và các kch bn c la chn phân tích vn . La chn Mô h́nh Mô phng Trong quá tŕnh mô phng nng lng và khí thi i vi tng nc, mt s nhà phân tích ph thuc vào mô h́nh t trên xung cho toàn b nn kinh t, trong khi các nhà phân tích khác li s dng mô h́nh t di lên áp dng theo tng ngành, tng lnh vc công ngh riêng l. Mô h́nh th nht to ra nhiu kt qu khác nhau bi l chúng gi nh rng tt c các ngành u hot ng mc biên gii sn xut và ây không phi là iu thng din ra ti các nc ang phát trin. Mô h́nh th hai có xu hng to ra c hi công bng hn, nhng li không tính n hiu ng phn hi hoc hiu ng bù p ti các ngành khác ca nn kinh t hoc phân ngành khác trong ngành nng lng. Do c hai cách tip cn này u có im mnh và im yu nên ngi ta thng s dng mt "h thng các mô h́nh" (có ngha là s dng c hai mô h́nh trên) mô phng các kch bn c th cho tng nc.25 Các mô h́nh toàn cu a khu vc c s dng mô phng ng thi các ng thái din ra ti nhng nc ln nh Trung Quc và n nhm xác nh các kt qu toàn cu ca nhng ng thái ti các th trng nng lng khác nhau cng nh mc khí thi toàn cu. Mt s mô h́nh toàn cu a khu vc nh vy c ph bin là MERGE, Mô h́nh ánh giá khí hu mini (Mini-CAM), Mô h́nh thng nht Châu Á Thái B́nh dng và các mô h́nh khác)26. Phn này s dng các d toán do mô h́nh IMACLIM-R a ra ti Trung tâm nghiên cu quc t v Môi trng và Phát trin.27 Mô h́nh IMACLIM-R là mô h́nh cân bng chung tp trung vào các tiu ngành s dng nng lng (nhiên liu hoá thch- than, du, gas và các nhiên liu không hoá thch nh ht nhân, hydro, ng sinh hc và các nhiên liu tái 25. Trong mt "h thng các mô h́nh", sn phm ca mt mô h́nh c s dng là u vào ca mô h́nh kia thay v́ thit lp mt phng tŕnh thng nht mt cách toàn din hn nhng rât khó thit lp. 26. i vi MERGE, xem thêm Kypress (2000). Mô h́nh Mini-Cam xut phát t Pḥng thí nghim quc gia Tây Bc thái b́nh dng Hoa K (Edmonds, Wise, and MacCracken 1994; Edmonds, Wise, and Barns 1995). AIM t Vin nghiên cu môi trng quc gia Nht Bn (Morita et al. 1994) 27. bit thêm chi tit v mô h́nh này, xem thêm Crassous et al. (2006). 158 V i u Vi Ngi KhNg L to li), các ngành bin i nng lng (nh in) và các ngành s dng nng lng thô (nh công nghip, xây dng, vn ti và nhà ). d phân tích, mô h́nh này tp hp tt c các lnh vc khác vào mt mô h́nh chung. S tng trng c quyt nh mt phn bi các nhân t ni sinh (dân s, tit kim) và mt phn bi các nhân t ngoi sinh (s tng trng sn lng ngoi sinh, các bin i v thng mi, s cn kit ca ngun nng lng nhiên liu hoá thch r, v.v...). Mi nm mt mô h́nh cân bng tnh c s dng và s bin ng ngoi sinh trong c cu ca nn kinh t c mô phng (ví d mt kch bn có nhiu u t trong lnh vc giao thông và ngi tiêu dùng a chung mnh s thay i s to ra s tng trng c cu khác hn so vi mô h́nh có các gi nh i lp). So vi các mô h́nh nng lng-kinh t ang tn ti khác, mô h́nh IMACLIM-R có mt s u im: 1. Mô h́nh này a ra thông tin k thut v mc cung và cu ca ngành nng lng, bao gm hiu qu s dng (thng không c cp ti trong các mô h́nh s dng ch s àn hi xác nh nhu cu nng lng thành phm), kh nng mô phng yu t "va hc va làm" và có tính n mt cách thc t hn nhân t u t c bn xác nh xu hng u t và s dng công ngh. 2. Mô h́nh này bo m s nht quán gia thông tin k thut vi các c im ca bi cnh kinh t, bao gm mt lot giá c tng i.28 3. Mô h́nh này da trên s cân bng gia mô h́nh xác nh mc ti u v dài hn vi mt tm nh́n xa hoàn ho (có xu hng xem nh vai tṛ ca sc k thut và xă hi trong iu chnh kinh t) và các mô h́nh xác nh tính nng ng bt i xng.29 Mô h́nh IMACLIM-R là mt mô h́nh tng trng cho phép s bt i xng quá . Mô h́nh này có kh nng mô phng nhng bt cân i quá ngn hn (bt ngun t kt hp ca tm nh́n hn ch vào mt thi im nào ó và s tŕ tr ca h thng kinh t) và kh nng thích ng (xem im 1 trong danh sách). Tuy nhiên im này cng bao gm các c ch phn hi cn thit làm cho nn kinh t có th hi phc v dài hn, mt l tŕnh dài hn c xây dng do nhng thay i dân c, tng nng sut, tích t vn, và thay i v giá kéo cánh thng mi. Do vy s tng trng dài 28. Trong mô h́nh IMACLIM-R, phn ng giá c ph thuc vào thông tin k thut nh hiu qu nnglng hn là các h s trong hàm sn xut c bit khí giá bin ng trong khong thi gian dài hn 29. G nh a ra tc iu chính rt chm và có th dn n thit hi ln v GD Nng lng và Khí thi 159 hn không phc thuc vào nhng din bin ti u và hp lư.30 Trái li s tng trng tng lai ph thuc vào tm nh́n không hoàn ho v giá và s lng tng lai, quyt nh phân b u t và la chn công ngh trong lnh vc in. 4. Mô h́nh này cho phép s chu chuyn ca lung vn quc t gia các khu vc nh là mt hàm gii thích s chênh lch gia tit kim ni a và tng u t mong mun trong mi khu vc ca 9 khu vc trên toàn cu (mà Trung Quc và Ân là i din cho các khu vc khác nhau). Mô h́nh này da trên t l tit kim. T l tng tit kim ca mt nc hoc vùng c quyt nh bi xu hng dân c và c cu tui tác hn là nhng iu chnh lăi sut ngn hn. Tt c các khon tit kim c u t. Nhng khon u t d kin c mô h́nh hoá trên c s xác nh nhu cu tng u t trong tng lai (mt cách không hoàn ho). Mt khu vc có tha tit kim tr thành mt ngi xut khu vn trong khi mt khu vc thiu vn tài tr cho các nhu cu u t ca ḿnh tr thành ngi nhp khu vn. S tp hp quc t làm cu ni gia xut khu vn tha và tái phân b khon tin này ti các khu vc thiu tit kim cn thit áp ng các nhu cu u t ca ḿnh.31 La chn kch bn Kch bn tham kho hoc c s, c gi là kch bn "mi vic âu s vào y" (vit tt là BAU) c mô phng trong chng này.32 d theo dơi, ch có các kt qu ca kch bn này c mô t chi tit. Tt c các kch bn khác c tŕnh bày tóm tt và so sánh vi BAU. T l tng trng GDP b́nh quân hàng nm c gi nh trong BAU là 6.5-7.5% ti Trung Quc trong 1-2 thp k ti và 5-6% ti n gim xung 3-4% nm n 2050. T l tng trng b́nh quân trong tng lai tng i thp do nhng hn ch v th ch và k 30. Mc dù mô h́nh miêu t các hành vi, nó không nht thit th hin s thiu k vng. Th nht gi nh là ngi ta phn ng trc giá hin nay vi lng thông tin tt nht có c vào thi im a ra quyt nh. Th hai, co dăn chi phi nhng phi ng ó th hin hành vi thc t và bao hàm mt s nhân t n nh , s ri ro và v.v... 31. Trong mô phng, mt s nc có th c mô h́nh hóa là có t l xut khu vn c nh t trc. 32. Nm c s d báo là 2001, thay v́ nm 2005 c s dng trong các mô h́nh khác trong cun sách này. Nguyên nhân là s liu ca IEA v nng lng ca tng nc (s dng mô phng IMACLIM- R) và s liu D án phân tích thng mi toàn cu có th có c vi ch vài nm và cn bo m rng các d kin kinh t và chi tit nng lng c s dng trong mô phng là nht quán vói nm c s và c th nghim 1-2 nm. 160 V i u Vi Ngi KhNg L thut i vi nn kinh t, dn dn s kém hiu qu trong phân b ngun lc và hn ch kh nng duy tŕ t l tng trng rt cao trong giai on dài. Tuy nhiên, mt dng kch bn BAU c mô phng. c gi là BAU-H, mô h́nh này gi nh rng tng trng GDP hàng nm cao hn t 1-1.5 im phn trm ti c hai nc (ó là t 7,5-9% i vi Trung Quc và 7-8% ti n trong 1,2 thp k ti ). T l tng trng lc quan này da trên kt qu gn ây và da trên gi nh chính ph thc hin k hoch 5 nm. C BAU và BAU- H gi nh tip tc ph thuc nhiu vào nhiên liu hoá thch trong vài thp k ti, to tác ng xu n khí thi ti a phng (cht lng ng, sulphur, ozone và các cht tng t) và tm toàn cu (hiu ng nhà kính, c bit cht CO2) Kch bn thay th da trên chính sách (vit tt là ALT) c thit k thm ḍ mc các nhóm chính sách có th t 2 kt qu v s phân tách.33 Th nht là phân tách tng trng nng lng khi tng trng GDP thông qua vic gim s dng nng lng, thông qua tng cng hiu qu s dng nng lng hoc không trin khai ngành sn xut s dng nhiu nng lng hoc c hai bin pháp. Th hai là phân tách khí thi ra khi s tng trng nng lng thông qua vic chuyn i s dng nhiên liu t than sang gas (hoc than sch) hoc t nhiên liu hoá thch sang nng lng ht nhân hoc nng lng tái to (và nhng ci thin ng thi v hiu qu s dng nng lng). Vic bóc tách nh vy không din ra c lp nhau. ây ch là cách thc tin li mô t mc hiu qu ca chính sách trong vic tng cng hiu qu s dng nng lng ca nn kinh t và gim khí thi c hi. Ba nhóm kch bn c mô phng: 1. Kch bn cu (c vit tt là D) bao gm các hành ng b sung nhm ci thin hiu qu s dng và tit kim nng lng ngoài nhng s ci thin hiu qu ă c mô phng trong trng hp BAU (nh c mô t trong biu KAYA trong h́nh 5.6.)34. S ci thin b sung là (a) tng 25% mc hiu qu s dng nng lng trong các ngành tng hp (bao gm hiu qa n thun và nhng thay i c cu kinh t vi vic tng t trng dch v trong GDP so vi trng 33. Tham kho thêm thông tin v các gii pháp chính sách, xem thêm Shalizi (2005). 34. IEA gi ư vic ci thin hiu qu s dng nng lng óng vai tṛ quan trng nht trong vic qun lư nhu cu nng lng và gim khí thi CO2. Trong giai on 2002-30, nhng ci thin nh vy góp phn gimkhí thi hn 50% i vi nhóm 11 nc IEA (úc, an Mch, Phn Lan, Pháp, c, Italia, Nht bn, Na Uy, Thy in, Anh và M) do IEA có y s liu nhng nc này (xem thêm Bradley 2006) Nng lng và Khí thi 161 hp c s; (b) tng thêm 1,1% hiu qu hàng nm nh các thit b s dng nng lng hiu qu trong h gia ́nh, dn n tng 60% mc hiu qu so vi trng hp c s; và (c) tng 50% mc s dng nhiên liu ô tô n 2050 so vi trng hp c s 2. Kch bn cung (c vit tt là S) bao gm cung ng cao hn in ht nhân và thu in c Trung Quc và n so vi mc BAU, trong ó ă tính n vic m rng mt s ngành phi nhiên liu hoá thch.35 S ci thin b sung bao gm (a) tng 20% nng lc s dng thu in so vi trng hp c s; (b) tng 30% t trng cung ng in ht nhân trong trong u t mi sn xut in; (c) t trng nhiên liu sinh hc tng dn lên mc 10% trong tng nhiên liu c 2 ngi khng l sn xut. T trng tng nng lng gió và mt tri tng nhanh t mc rt thp lên mc cao nhng không bù p vic gim s dng khi sinh hc truyn thng; và (d) hiu qu nng lng tng lên 15% trong lnh vc s dng than cho ngành công nghip và 8% s dng than cho sn xut in trong tng u t mi sau nm 2005. 3. Kch bn c cung và cu (c vit tt là S&D) kt hp c bin pháp ci thin hiu qu và bin pháp thay i nhiên liu. iu này phù hp vi chin lng nng lng ca Trung Quc và n (Sarma, Margo và Sachdeva 1998l Liu 2003). Trong tài liu nghiên cu vit cho chng này, Shalizi (sp xut bn), kch bn BAU và ALT c mô phng trong hai bi cnh khác nhau: (1) trng hp c s gi nh không có hn ch trong quá tŕnh iu chnh ngn hn trên th trng nng lng và (2) bi cnh có hn ch trong quá tŕnh iu chnh trc nhu cu gia tng v nng lng trên khía cnh (a) phân b ngun cung ng than trong nc ti Trung Quc và n hoc (b) phát trin th trng du và khí trong tng li do nhng cú sc v ngun lc và a chính tr trên th trng du th gii hoc nhng khó khn ca ngành công nghip du khí th gii (bao gm c các nhà máy lc du) trong vic xây dng nng lc sn xut cn thit và úng lúc. iu này a ra mt s iu chnh nhm hoàn thin các phân tích trên. Nhng kch bn này to ra mt lot các kt qu có th so sánh c. Kt qu c quan tâm c bit trong nghiên cu này là nhu cu nng lng trong nn kinh t, khí thi toàn cu liên quan n nhu cu nng lng (tp trung 35. Lu ư vic chuyn nhiên liu thng to ra s ci thin ng hi hiu qu s dng nng lng. 162 V i u Vi Ngi KhNg L vào CO2), khí thi a phng liên quan n nhu cu nng lng (tp trung vào SO2) và nhu cu u t liên quan n các gii pháp phát trin nng lng khác nhau.36 Nhng mô phng này làm cho chúng ta có th so sánh các hu qu khác nhau ca vic tng tc hoc tŕ hoăn u t vào vic chuyn dch t kch bn BAU sang kch bn ALT và thm ḍ tim nng t tài tr hoc huy ng tài tr b sung bên ngoài cho mc tiêu này. Kch bn tham kho ­ BAU và BAU-H Hai kch bn c s th hin s tng trng nng lng và khí thi nhanh liên quan n s tng trng GDP nhanh và rt nhanh ca Trung Quc và n trong nhng thp k ti. Nhng kch bn này a ra các chun nng lng và khí thi mà qua ó chi phí và li ích ca các bin pháp can thip chính sách b sung có th c tho lun trong phn sau. Tác ng i vi quc gia Ti Trung Quc, các ngành s dng nng lng ch cht, ngành công nghip và dch v chim t trng s dng nng lng thành phm cao nht trong giai on nghiên cu, t trng này s tng trên 60% trong hai thp k ti trc khi gim xung di mc t trng hin nay vào nm 2050. T trng s dng nng lng sinh hot cng gim t 31% xuóng 25% và t trng trong ngành giao thông (ph thuc gn nh hoàn toàn vào xng) tng gp ôi lên 21% (xem bng 5.3). V nhiên liu, t trng in tng gn gp 3 ln. T trng gas và sn phm du tinh ch tng 2 im phn trm cho mi loi. T trng s dng than và khi sinh hc truyn thng gim nhiu. Vai tṛ ca than trong s dng nng lng gim khi ngành dch v phát trin hn ngành công nghip. Vai tṛ ca khi sinh hc truyn thng cng gim i trong tng lng s dng nng lng khi in thng mi thay th ngun nhiên liu này. Mc dù in ch chim 1/3 tng lng s dng nng lng vào nm 2050, nhng vic ph thuc nng n vào than (80%) sn xut in vào gia th k gii thích ti sao than vn chim t trng cao trong tng mc s dng nng lng ca Trung Quc. n 2050, s ph thuc ca Trung Quc vào than cho 36. Tng cht lng ng, thng c s dng trong báo cáo sc khe khó có th xác nh c và do ó không c tính n. Khí SO2e có th d tính c trong mô h́nh mô phng nên c a vào nghiên cu. Tuy nhiên không th ánh giá c tác ng ca nó i vi sc khe do nhng vn c tho lun trên. Nng lng và Khí thi 163 Bng 5.3 T trng ngành và nhiên liu trong tiêu th nnglng ti Trung Quc và n Trung Quc n 2005 2020 2050 2005 2020 2050 Tng tiêu th thành phm (Mtoe) 921.7 1,683.2 2,685.1 400.3 609.4 1,268.1 Ngành(%) Công nghip/dch v 58.5 62.2 54.6 32.7 39.3 48.3 Giao thông 10.2 14.4 20.8 10.4 12.3 16.0 S dng sinh hot 31.2 23.5 24.6 56.9 48.4 35.7 NHiênliu(%) Than 38.0 37.4 25.5 11.5 13.0 12.0 Sn phm tinh ch 25.0 27.4 27.8 27.5 27.7 25.7 Gas 2.6 3.4 4.4 2.7 3.0 3.3 in 13.3 20.3 35.8 9.9 17.3 37.5 Nhiên liu tái to và khi s/hc 21.1 11.5 6.6 48.3 38.9 21.5 Tng s dng n/lng s ch (Mtoe) 1,223.1 2,483.5 4,436.5 515.6 845.8 2,068.8 Than (%) 54.3 58.9 62.7 29.2 37.8 57.9 Du (%) 23.1 22.6 20.5 25.0 22.6 17.7 Khí t nhiên (%) 2.5 3.5 3.4 3.8 5.3 4.5 Ht nhân (%) 0.5 2.4 0.8 0.1 2.1 0.5 Hydro (%) 3.0 3.1 3.7 3.9 1.9 3.7 Nhiên liu tái to (%) 11.5 7.9 37.6 30.3 15.9 15.9 Ngun: Tính toán ca tác gi da trên mô h́nh mô phng. Lu ư: Mtoe = triu tn du quy i vic s dng nng lng vn c̣n cao (63% trong kch bn BAU và 65% trong kch bn BAU-H). Vic s dng nng lng s ch (ch không phi s dng nng lng thành phm) quyt nh mc khí thi ô nhim. Trong kch bn BAU, nhu cu s dng nng lng s ch ti Trung Quc s tng gp ôi vào nm 2020 và gp 4 vào nm 2050.37 Trong kch bn tng trng cao hn BAU- H, s gia tng khí thi CO2 s ln hn ôi chút mc gp 2,5 ln n nm 2020 và 5,2 ln n nm 2050. 37. Mô phng này da trên d tính ca chính ph Trung Quc cho giai on 5 nm ln th 11 và sau ó. 164 V i u Vi Ngi KhNg L Ti n , nhu cu nng lng thành phm t ngành công nghip và dch v tng t 33% lên 48% và nhu cu nng lng ca ngành giao thông tng t 10% lên 16%. Nhu cu nng lng thành phm t khu vc dân c gim t 57% xung 36% (bng 5.3). Tng t nh trng hp Trung Quc, s dch chuyn sang s dng in ti n làm tng t trng than trong nhu cu nng lng s ch t 1/3 nm 2001 lên gn 58% nm 2050. T trng s dng than tng so vi ngun thu in và khí ga biomass truyn thng. Trong kch bn BAU, nhu cu nng lng s ch tng gp 1,6 ln ti Án n nm 2020 và 3,6 ln n nm 2050. Trong kch bn BAU-H, mc tng cao hn áng k: gp 2,2 ln và 7,9 ln n nm 2020 và 2050.38 nh hng toàn cu u tiên chúng ta hăy xem xét giá du. Hin ti, Trung Quc chim 6% lng H́nh 5.5 T tr ng s d ng d u c a Trung Qu c và n và d oán giá D u th gi i, k ch b n BAU và BAU-H 14 160 12 140 120 du 10 Trung Qu c th (%) 100 8 Giá c gii/thùng US$) tiêu cu 80 6 th toàn 60 thô (2001 trng 4 n T 40 du 2 20 Gía 0 0 2001 2005 2009 2013 2017 2021 2025 2029 2033 2037 2041 2045 2049 nm Trung Qu c, BAU n , BAU Giá d u, BAU Trung Qu c, BAU-H n , BAU-H Giá d u, BAU-H Ngu n: Tính toán c a tác gi d a trên mô h́nh mô ph ng. Chú ư: BAU = k nh b n b́nh th ng; BAU-H = k ch b n tng tr ng cao. 38. Mô phng này da trên d tính chính thc ca chính ph Ân cho giai on nm nm ln th 10 và sau ó Nng lng và Khí thi 165 du s dng trên th gii; t trng này tng lên 10% nm 2050 trong trng hp BAU. Cn lu ư rng t trng tiêu th du ca Trung Quc trong tng tiêu th du th gii n nh sau nm 2030 do mc s dng du các nc ang phát trin khác s tng nhanh hn. Trong cùng thi k, t trng toàn cu ca n tng tng bc t 3% lên 5% trong trng hp BAU (xem h́nh 5.5). Trong trng hp c s, kt qu mô phng (tính theo giá ô la nm 2001) cho thy giá du nm 2020 là 61,90 ô la (hoc 62,47 ô la trong trng hp BAU-H) ít hn giá thc t nm 2006.39 Tuy nhiên, nh ă cp trên, vic tng giá du trong thi gian gn ây là không vng chc. Do ó có s khác bit rơ rt gia giá tr cao ca giá du trong giai on ngn hn và giá tr cao vnh vin và vng chc. Gía 62 ô la thùng du nm 2020 (hoc 133 ô la/ thùng nm 2050 trong h́nh 5.5) cn c so sánh vi mc gi n nh mà không tính n s bt n ngn hn trong thi gian gn ây. Mc giá b́nh thng khi ó có th là khong t 40-50 ô la mt thùng vào nm 2006 (ch không phi 75 ô la vào tháng 7/2006).40 n nm 2050, giá du thô s tng gp nm ln trong giai on 5 thp k t 2001-2050 (t 25 ô la lên 133 ô la mt thùng tính theo mc giá nm 2001). S gia tng này là khá ln nhng không phi là l lm trong lch s.41 Gía mt thùng du nm 1970 ch là 9 ô la tính theo ng ô la nm 2004 (hoc 1,8 ô la theo giá danh ngha nm 1970( (BP 2006). Nm 2004, trc khi giá du tng cao do sc ép trên th trng du khí và s bt n a chính tr, giá du là 36,4 ô la, tng gp bn ln trong hn 3 thp k.42 Liu các công ngh nhiên liu khác có th c s dung áp ng nhu cu du khí vi mc giá cao nh th không ? Câu hi này không th tr li c mt cách chc chn. S gia tng giá du n 2050 c thúc y bi s tng trng tip tc v nhu cu giao thông (c bit là giao thông ng b và hàng không) khp ni trên th gii. Nhu cu này s làm tng s dng du áng k và s không có ngun nng lng thay th c du khí (không nh lnh vc in, có th có nhiu gii pháp nhiên liu tái to thay th nhiên liu hóa thch). Trong khi mô phng mô h́nh này, s thâm nhp th trng ca 39. T l hoán i t ô la nm 2001 sang ô la nm 2004 là 1.065m và ti ô la 2005 là 1,092. 40. Vic h́nh thành giá du trong mô h́nh IMACLIM-R không tính n yu t ri ro (c th hin là óng vai tṛ chính), do ó giá du thô v ngn hn có th thp hn giá trên th trng du. 41. Trng hp này cng không gim sút qu so vi các d báo khác. D báo B Nng lng M trong cun Trin vng nng lng quc t nm 2006 a ra kch bn cao v mc giá du t 95 USD thùng (theo giá 2004) n nm 2030. 42. Giá 1970 i vi du thô nh ca Arp thm chí ít hn 1,26 o la theo giá nm 1970 tng ng vi 7ô la theo giá 2005. Nm 2003, giá t 40 ô la hoc gn gp 6 ln (IEA 2006). 166 V i u Vi Ngi KhNg L nhiên liu sinh hc hoc hydrogen thay th du khí phc v nhu cu giao thông là tng i hn ch trong giai on mô phng.43 Ngoi tr ethanol t mía ng (và mc ít hn là ngô), th́ tt c các nhiên liu sinh hc khác ang giai on nghiên cu và th nghim s khai. Hydrogen và liquefaction hin cha phi là các công ngh kh thi v mt thng mi và s không kh thi nh vy trong ṿng 1-2 thp k ti; s phi mt vài thp k sau ó mi có th thit lp c c s h tng cn thit chuyn sang s dng các nhiên liu thay th này. Do ó, da trên s hiu bit v các công ngh kh thi hoc có v kh thi trong hai thp k ti, kt qu mô phng cho thy xu hng giá du tng lên vn s tip tc do nhng iu kin v cung.44 Do nhân t thích ng cng c tính n trong mô h́nh này, nên vic tng giá s không dn n s thua thit nng n cho GDP, trong khi ó s tng giá du t ngt s dn n s thua thit GDP áng k, ít nht v mt ngn hn khi nn kinh t cha có kh nng iu chnh cn thit (Hamilton 2003). Theo thi gian, nn kinh t s tr li qu o dài hn. Nh Manne (1978) ă lu ư, nu có s k vng hoàn ho hoc s thích ng tng bc trong giai on dài hn trong mt th gii không có các cú sc t ngt, th́ ngi ta không ngh n s thay i GDP ln do nng lng ch là mt thành phn nh ca nn kinh t. S không có trng hp có nhng cú sc và s ngc nhiên.45 phân tích hành vi ca mô h́nh IMACLIM nhm phn ng trc s tng t bin giá du, mt mô h́nh c áp dng vi gi nh giá du th gii tng lên 35 USD thùng trong 2 nm so vi xu hng giá dài hn. Ti nh im, mc thit hi GDP là -3.2% ti Trung Quc (-1.6% lien tip trong 2 nm) và -7% ti n (-3.5% trong hai nm liên tip). n ây chúng ta chuyn sang vn khí thi. Trong trng hp BAU, khí thi CO2 t nng lng s dng s tng gp ôi vào nm 2020 so vi nm 2005 và tng gp 4 vào nm 2050 t mc 3,6 giga tn cabon (GtC) ti Trung Quc. Mc C02 tng gn gp ôi n 2020 và gp bn n 2050, t 1,6 GtC ti n . Tng khí thi ca hai ngi khng l vào nm 2050 s bng 44% tng khí 43. Nh ă lu ư trong tho lun v các bin pháp cung thc hin trong mô h́nh, mc s dng nhiên liu sinh hc d kin t 10% tng nhiên liu ti Trung Quc và n . i vi th gii, mc s dng c̣n thp hn (3% tng nhiên liu trong 50 nm ti da trên cun Trin vng nng lng th gii (IEA 2004). 44. Cn lu ư giá du có tính n vai tṛ tng lên ca ngun xng phi truyn thng và t hn. 45. Nh ă lu ư trc, gi nh "không có ngc nhiên" và "không có sc ép" trong kch bn BAU có th không thc t. Tuy nhiên, nhng kch bn này t ra tiêu chun hu ích ánh giá các t́nh hung có vn (cngnhc và sc ép) làm ngn chn kh nng iu chnh giá và sn lng nhanh chóng và suôn s. Nng lng và Khí thi 167 thi th gii vào nm ó, so vi khong 20% vào nm 2005. Khí thi S02 c hai nc cng theo qu o ging nh khía thi CO2. Kt lun chung là s tng mnh mc s dng nng lng ti Trung Quc và n chc s không n mc to ra s mt cân i c cu trên th trng nng lng toàn cu, Kt qu tiêu cc chính là lng khí thi CO2 to ra cho 2 nc và toàn cu (và ngoài 2050, s làm tng s cn kin lng d tr du khí truyn thng và phi truyn thng). iu ǵ xy ra vi nhng bin s này khi t l tng trng GDP cao hn ti Trung Quc và n ? Trong trng hp BAU-H, t trng ca Trung Quc trong s dng du khí th gii tng lên 14% và Ân lên 8% nm 2050. Tuy vy, giá du tng ch mc 62,47 ô la thùng ( so vi 61,9 ô la trong trng hp BAU) n nm 2020 và 139,8 ô la n nm 2050 (so vi mc 133 ô la thùng trong trng hp BAU).46 Vi t l tng trng GDP cao hn ti Trung Quc và n (BAU-H), phn c̣n li ca th gii s tng GDP thê 2 im phn trm so vi trng hp BAU c thúc y bi s tng trng kinh t nhanh hn ti hai quc gia khng l Châu Á. Trong kch bn BAU-H, nhu cu nng lng s ch trên toàn cu s tng lên cao hn 16 % n nm 2050. Khí thi carbon, s tng thêm 19,%. S tng trng nhanh hn v khí thi carbon so vi nng lng s ch là 5,3 im phn trm v t trng carbon trong tng cung ng nng lng toàn cu. Do hu ht các khu vc trên th gii u không th tránh vic s dng than nhiu hn và các nhiên liu hoá thch khác áp ng nhu cu nng lng cao hn. Trong kch bn tng trng cao hn, khí thi CO2 ca c Trung Quc và n nm 2020 s tng gp trên 2 ln (tng lên tng ng 2,2 GtC và 0,7 GtC) và gp sáu ln n nm 2050 (lên mc 4,9 GtC) và 11 ln (lên 3,2 GtC). C hai ngi khng l s chim 60% tng khí thi CO2 ca th gii vào nm 2050. Do vy khi so hai kch bn BAU và BAU-H, s dn n mt kt qu không ngc nhiên là trong bi cnh thiu các chính sách thay th nhm tng cng hiu qu nng lng và phi carbon hoá, mc s dng nng lng và CO2 s cao hn và t l GDP cng s cao hn. Do CO2 tip tc lng ng trong không khí trong thi gian dài, nên s tích t khí thi là iu lo ngi, ch không phi t l khí thi hàng nm.47 Ví d, hin 46. Trong kch bn BAU-H, giá du ch bng $6,80 mt thùng (+5.1%) cao hn kch bn BAU nm 2050. S khác bit nh din ra do gi nh rng chính sách nng lng uc thc hin hiu qu và úng lúc trong ngành than ca Ân và Trung Quc nhm áp ng nhu cu nng lng tng lên. Vic tng nhu cu giao thông và du khí là ln nhng cha to ra s bt cân bng ln trên th trng du khí. 47. Trng hp SO2 o không hoàn toàn úng nh vy. Các cht thi khác tan nhanh hn qua thi gian. 168 V i u Vi Ngi KhNg L tng này gây ra nhit cao hn và s m lên ca trái t. Khi phân tích hai vn này th́ ta thy rơ hn li ích ca s dng khong thi gian 50 nm trong mô phng. Nu phân tích ch hn ch n nm 2020 th́ chúng ta s thy t l tng trng GDP cao hn trong kch bn BAU-H s to ra lng CO2 ch 9% cao hn ti Trung Quc và 19% cao hn ti n so vi kch bn BAU. Tuy nhiên, n nm 2050 s khác bit là rt ln: 22% cao hn ti Trung Quc và 79% cao hn ti n (hoc 34% cao hn trong c hai trng hp), trong khi ó t l tng trng GDP hàng nm ch cao hn t 0,75% n 1,25% trong giai on 50 nm t 2001-50.48 Kch bn iu chnh hn ch trong nghiên cu ca Shalizi (sp xut bn) cho thy nu nhu cu nng lng không m rng nh d nh, GDP s thp hn ti Án (gim 8% nm 2030) và Trung Quc (gim 2%) và giá du th gii chc chn s cao hn 15% so vi d tính. Chúng ta không th d oán liu có khon u t tho áng tránh nhng hn ch không nhng nhng kt qu này chc chn cho thy ây là mt nhân t quan trng i vi s tng trng ca Trung Quc và n . Kch bn can thip chính sách ­ ALT-D, ALT-S và ALT S&D Nhng kch bn can thip chính sách thay th cho thy có th tng hiu qu nng lng và gim khí thi áng k mà không làm nh hng nhiu n tng trng GDP. Tác ng i vi quc gia Kch bn ALT (da trên chính sách) dn n vic gim áng k mc s dng nng lng và khí CO2 c Trung Quc và n (bng 5.4)49. Tác ng ca vic áp dng c hai nhóm bin pháp cung và cu là mnh hn so vi vic áp dng mt trong hai nhóm bin pháp. iu quan trng hn là tác ng tích cc i vi vic gim s dng nng lng và khí thi hàng nm là khá ln và tng lên theo thi gian vi tác ng tích cc i vi GDP. 48. T l tng trng cao hn t 1,0 n 1,5 % (gia kch bn BAU và BAU-H) c nêu trong phn kch bn "âu s có ó" cp n vài giai on 5 nm sau 2005. T l tng trng d kin gim xung 3-4% vào nm 2050. Do ó trong thi gian 30 nm, t l tng trng trung b́nh (gia kch bn BAU và BAU-H) ch là 0,75-1,25%. 49. Mc gim thm chí c̣n cao hn i vi khí SO2, khí thái có tác ng cc b nhng không c cp trong bng trên. Nng lng và Khí thi 169 2050 76.0 113.28 121.7 92.2 74.13 84.1 124.9 103.5 lng billions) nng t US$ 2020 96.7 95.2 119.68 116.3 114.3 36.64 113.4 110.5 u (2001 2005 71.53 99.8 101.2 101.0 18.44 99.9 102.2 102.1 2050 3.61 76.7 79.8 59.9 1.56 82.9 76.4 63.2 2 ) CO GtC( 2020 1.96 88.7 83.1 72.8 0.49 92.8 77.3 71.6 2005 0.90 99.0 98.5 97.6 0.26 99.1 98.1 97.2 2005­50, nàvc ch 78.8 98.4 75.9 84.8 99.3 83.7 s 2050 4,436.51 2,068.79 uQ lng oe) 90.3 95.8 86.7 94.1 93.8 88.7 nng (Mt 2020 2,483.52 845.84 ungrT dng 99.1 98.7 97.8 99.1 98.4 97.5 choUAB S 2005 1,223.12 515.61 it 2050 11.75 100.8 99.5 99.2 4.59 100.9 101.4 101.2 quan trillions) . liênócT i. GDP US$ 2020 4.46 99.4 99.5 98.6 1.35 99.4 99.8 99.0 phng quy mô du AL (2001 h́nh tn bn 2005 1.62 99.8 99.9 99.7 0.61 99.8 99.9 99.7 mô chk êntr iutr= oe ácctt iy U (%) (%) Mt tha -DTAL (%)-STAL (%) iy U tha -DTAL (%)-STAL (%) daig bon; tác car ómT hôngK chínhv u--Càv sách--BA u--C ung--C ungC -S&DTAL hôngK chínhv u--Càv sách--BA u--C ung--C ungC -S&DTAL ca tn oánt 5.4 igag= ngB Nc vàchk bn rungT ucQ n ínhT GtC:ư Ngun: uL 170 V i u ViNgi KhNg L Tính toán mc nng lng và khí thi tách khi tng trng GDP Biu KAYA tŕnh bày cách thc hp lư th hin mc bóc tách vic s dng nng lng và khí thi khi s tng trng GDP. Trc tung trong biu KAYA cho thy mc ci thin nng lng trong nn kinh t (tc là t l nng lng c s dng trong mi n v sn lng), t phi sang trái. Trc hoành cho thy mc ci thin carbon (kh carbon hoá) trong nn kinh t (tc là t l carbon thi trong mi n v nng lng) t trên xung di. Trong biu KAYA c tŕnh bày trên (5.6), vùng sáng th hin kch bn BAU; ḍng in m th hin kch bn thc hin các gii pháp cu (ALT-D); ḍng k chm th hin kch bn thc hin bin pháp cung (ALT-S), ḍng k en th hin kch bn thc hin kt hp c hai bin pháp c cung và cu (ALT-S&D). Trong chin lc BAU i vi Trung Quc và n , có s st gim mnh v mc s dng nng lng th hin mc hin i hóa ca ngành và áp dng công ngh mi. Tuy nhiên, mc s dng carbon tng lên c hai nc, nhng cao hn n . Trung Quc gim nh s dng carbon nhng ch din ra giai on sau trong thi k 50 nm trong kch bn. Liên quan n trng hp BAU, các bin pháp ALT-D nhm gim cu (bng cách tng hiu qa s dng nng lng), th hin mc gim s dng nng lng trong GDP và bo m rng vic s dng carbon không tng lên nh trong trng hp BAU. Trung Quc, các chính sách cu làm gim khí thi 0,84 Gtc, so vi mc gim 3,6 GtC khí thi vào nm 2050 (gim 23%). Ti n , các chính sách cu gim 0,27 GtC khí thi, so vi mc gim 1,6 GtC nm 2050 (khong 17%). So vi trng hp BAU, các bin pháp ALT-S thay i cung (ó là c cu nhiên liu cung cp cho nn kinh t) không th hin mc gim s dng nng lng trong GDP (không nh các bin pháp cu) c Trung Quc và n . Tuy nhiên Trung Quc các bin pháp này làm thay i mc gim carbon. n , sau khi thi gian u không s dng carbon, mc s dng carbon bt u tng (không nh Trung Quc) do t trng s dng khi sinh hc mang tính truyn thng trong các h gia ́nh cao hn ti n so vi Trung Quc (48% so vi 18%). Do ó vic chuyn t s dng khi sinh hc truyn thng sang s dng in thng mi cho các h gia ́nh dn n vic thay th khi sinh hc ít to ra carbon hn bng in da trên nhiên liu hoá thch thi nhiu carbon hn bt chp vic s dng nhiu hn ht nhân và và nhiên liu tái to phi truyn thng nh nng lng gió và mt tri sn xut ra in. Tuy nhiên các chính sách cung ă làm gim khí thi 30% ti n Nng lng và Khí thi 171 H́nh 5.6 M c nng l ng và khí th i phân tách trong tr ng h p tiêu dùng nng l ng thành ph m. a. Trung Qu c 0,85 2025 2050 BAU dng 0,80 2010 s ch ALT-D do s 0,75 2001 2005 lng 0,70 carbon ALT-S 2010 2050 Nng 0,65 ALT-S&D 2025 Mc 0,60 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0 1,1 m c s d ng nng l ng trong GDP (toe/tri u US$) b. n 0,80 0,75 2050 dng 0,70 s ch 2025 do s 0,65 ALT-D BAU lng carbon 0,60 2050 Nng 0,55 2010 Mc ALT-S 2005 0,50 2001 ALT-S&D 2025 2010 0,45 0,35 0,45 0,55 0,65 0,75 0,85 0,95 1,05 1,15 1,25 m c s d ng nng l ng trong GDP (toe/tri u US$) BAU ALT-S ALT-D ALT-S&D Ngu n: Tính toán c a tác gi d a trên mô h́nh mô ph ng. Lu ư: tC/toe = t n carboj/t n d u quy i. 172 V i u ViNgi KhNg L (T 1,56 GtC xung 1,19 GtC), mt mc gim cao hn hn mc 20% ti Trung Quc (t 3,6 GtC trong trng hp BAU xung 2,88 GtC). Vic kt hp các bin pháp gim cu vi các bin pháp chuyn dch nhiên liu (ALT-S&D) dn n vic gim s dng nng lng và carbon so vi vic s dng ch mt nhóm gii pháp. n nm 2050, vic áp dng kt hp hai nhóm bin pháp làm gim s dng nng lng trong GDP mc 24% ti Trung Quc và 25% ti n so vi kch bn BAU. Tác ng toàn cu Tác ng ca các kch bn chính sách ALT i vi giá nng lng th gii tng i khác nhau. S gia tng hiu qu s dng nhiên liu trong lnh vc giao thông ti Trung Quc và n làm gim giá du toàn cu khong vài im phn trm. Hiu qu gia tng trong vic s dng than và vic s dng thay th nhiên liu tái to và ht nhân sn xut in có tác ng to ln hn i vi giá than th gii, làm gim giá than 5-10% n nm 2050. iu này s có tác ng tích cc i vi n , nc có th phi nhp khu nhiu than hn trong tng lai. Tác ng này s th hin mnh hn trong kch bn cht ch hn.50 Các kch bn ALT có tác ng ln hn i vi khí thi và tác ng này ngày càng tng theo thi gian, thm chí ngoài nm 2050. Tuy nhiên, n nm 2050, các chính sách cu ti Trung Quc làm gim khí thi CO2 khong 15% và các chính sách cung gim khí CO2 mc 18%. Vic thc hin c hai nhóm bin pháp này làm gim 32% khí thi hoc gn 1/3 lng khí thi so vi lng khí thi c nêu trong kch bn c s. Tác ng chung ca chính sách i vi khí thi CO2 ti n có mc tng t. Các chính sách cu ti n giúp gim 12% khí thi và các chính sách cung gim khong 22% lng khí thi. Thc hin c hai bin pháp s làm gim khí thi 31% hoc gn 1/3 so vi lng khí thi CO2 trong kch bn c s. Nhu cu tài chính và u t b sung Nh c lu ư trong phn trc v xu hng nng lng và khí thi ALT, vic thc hin các bin pháp v cung hoc cu s làm gim nng lng và khí 50. Cn lu ư tác ng ca kch bn ALT so vi trng hp tham kho NAU là thp hn tác ng ca kch bn cht ch hn Nng lng và Khí thi 173 thi so vi trng hp ca BAU. Các bin pháp không làm gim tác ng ca nhau do ó vic thc hin c hai loi bin pháp u làm gim nng lng và khí thi áng k hn là vic ch thc hin 1 loi gii pháp. S suy gim này s tip tc trong giai on n và sau nm 2050. iu này li không úng i vi trng hp u t nng lng (xem ô cui trong bng 5.4). Thc hin các bin pháp ch gim nhu cu nng lng s làm gim nhu cu u t so vi trng hp BAU, theo ó các bin pháp thay i c cu cung ng nhiên liu làm tng áng k nhu cu u t. Tuy nhiên, vic thc hin c hai loi bin pháp s có tác ng ngay n nhu cu u t theo hng cao hn trong giai on u và thp hn trong giai on sau so vi trng hp BAU51. Có ngha là n nm 2050, nhu cu u t nng lng gim (trong trng hp ca Trung Quc, gim di mc BAU). Nguyên nhân cho s st gim này là vic thay i nhiên liu ch cn mt lng u t nh khi nhu cu thp hn.52 Mt im chính trong phân tích này là lung vn c n nh. Do ó vic tng u t trong ngành nng lng phi c tài tr thông qua gim ngun vn chy ra hoc gim các ngun u t trong nc. Mô phng ca chúng tôi t gi nh n áp dng bin pháp th nht giúp n tip tc phát trin GDP so vi BAU nhng làm gim tài sn tnh và to tác ng không thun i vi phúc li ca ngi dân, mt yu t không c tính ti trong mô h́nh này. minh ho, chúng tôi a ra gi nh trái ngc i vi Trung Quc có quá tŕnh tích t tài sn không c giám sát. Vn ch mc dù nhu cu u t b sung trong mô h́nh ALT là thc t nhng kt qu GDP không to ra các ch s phù hp xác nh hiu qu ca bin pháp này i vi phúc li ca ngi dân. Bin pháp này ph thuc vào vic gim sn lng, gim tài sn tnh và li ích ca vic gim khí thi. Theo quan im quc gia, chi phí u t ban u cao vào các gii pháp s dng nng lng thay th nhiên liu hoá thch là mt lo ngi. Do ó phn ng thông thng là ́nh hoăn ng dng các công ngh hin i cho n khi nhng sáng kin công ngh b sung làm gim chi phí.53 Theo ó, mt kch 51. Nhu cu u t cao hn 114% ti Trung Quc vào nm 2020 (ttng ng vi vic b sung 113 t USD tính theo giá nm 2001) và cao hn 110% ti n vào nm 2020 (ttng ng vi vic b sung 4 t USD tính theo giá nm 2001) 52. Khi kch bn cht ch c áp dng, tng u t cn thit trong trng hp BAU-f case cng thp hn trng hp BAU do GDP thp hn. 53. Trong mô h́nh IMACLIM-R s dng cho mô phng này ti chng này, yu t "va hc v a làm" c a vào mô phng, do ó u t vào công ngh mi s thúc y tc gim chi phí 174 V i u Vi Ngi KhNg L bn thay th c mô phng thm ḍ hu qu ca vic chm tr áp dng gii pháp trên. iu này cho thy vic tŕ hoăn s can thip chính sách giúp tit kim tin bây gi nhng s dn n nhu cu u t cao hn trong tng lai nhm t t l khí thi mc tiêu trong giai on c th. Tuy vy, thm chí nhu cu u t cao hn cng có th áp ng c bi l các khon u t này chim mt t trng nh hn trong lng GDP ln hn nh s tng trng kinh t. iu này ng h cm giác ban u v li ích kinh t ca vic tŕ hoăn can thip. Nhc im ca s tŕ hoăn can thip là li ích môi trng ca nhng chính sách này cng s b tŕ hoăn. Vn kch bn này ch ra là s không th bù p c y nhng li ích có th t c nh thc hin các can thip chính sách sm hn. Mc dù chi phí u t và li ích ca vic gim khí thi u s din ra trong tng lai, nhng giá tr hin ti ca hai chính sách này là không nh nhau. Vê giá carbon, c mc chi phí và li ích u tng ng nhau. Nu hành ng sm, giá n ca carbon s thp hn mc hin ti ($10-12 ô la mt tn CO2) theo mô phng v th trng carbon (C ch Phát trin sách)- iu ó có ngha là, không có lư do ǵ chm ch áp dng chính sách. Vic chm ch mt thp k dn n giá carbon cao hn hin nay to ra cùng mt lng li nhun. Gía carbon cao hn trên mc giá th trng và do ó s không hiu qu v chi phí. Kt qu là li ích gim chi phí tài chính ca vic tŕ hoăn u t s không bù p y chi phí khí thi tích t do s ph thuc lâu hn vào nhiên liu hoá thch.54-55 Kt lun Chng này ă a ra mt s nhn nh quan trng v tác ng ca s tng trng Trung Quc và n i vi khí thi và th trng nng lng. Hin ti nhu cu in ang tng lên rt nhanh c hai nc. Ngoài than, có các ngun nng lng giá thp trong nc vi tr lng hn ch sn xut ra in. Nhu cu du cng tng nhanh áp ng nhu cu i li và giao thông tng lên. S gia tng s dng nhiên liu hoá thch ang to ra khí hiu ng nhà kính có hi và tng chi phí y t công cng do ô nhim không khí ti a phng. Trong tng lai, các yu t ngoi sinh nng lng (a phng, khu vc và 54. Chng này không ánh giá mc trao i carbon quc t có th din ra sau hip nh Kyoto. 55. Chi tit y có th tham kho trong Shalizi (2006) and thus reduce the aggregate financial burden. Nng lng và Khí thi 175 toàn cu) chc chn s xu i, c bit nu nh không có s chuyn dch trong chin lc nng lng ca Trung Quc và n . Nhiu nc ang phát trin lo ngi rng nhu cu nng lng cao t Trung Quc và n s làm nguy hi n s tng trng ca h qua vic gia tng giá c trên th trng nng lng quc t. Tác ng này s nh và c bù p mt phn hoc y bi tác ng kích thích tng trng ca th trng ti Trung Quc và n . Bn thân nhng Ngi khng l lo ngi rng vic dch chuyn chin lc nng lng sang s dng nhiên liu to khí thi thp hn s làm gim các yu t ngoi sinh và sc ép i vi giá nng lng th gii trên th trng nng lng toàn cu, nhng li làm hn ch s tng trng thu nhp. Trên thc t có bng chng cho thy s gia tng hiu qu s to nhiu c hi gim s gia tng s dng nng lng mà không nh hng xu n s tng trng GDP. Mt s bin pháp ̣i hi chi phí cao hn nhng các nhu cu tài chính này u có th c áp ng c trên th trng vn trong nc và th gii. Chp nhn u t nh vy s có li cho quc gia và th gii. Cn có nghiên cu thêm nhm gn kt các mô h́nh toàn cu a khu vc th h mi v s tng trng ngoi sinh (nh mô h́nh IMACLIM-R) vi các mô h́nh phân tách hn ang c gii thiu hoc s dng ti Trung Quc và n . iu này s to ra mt mô h́nh hoàn ho hn nhm th nghin các chính sách c th phù hp vi các c hi và hn ch c th ca tng nc. iu này cng cho phép phân tích vn công bng và hu qu khác nhau ca các gii pháp can thip i vi các vùng dân c. 176 V i u ViNgi KhNg L Ph lc Bng 5A.1 Cân bng nng lng, 1980­2003 a. Trung Quc S thay i sn xut và sn lng (Mtoe) Khi s/hc và Nm Than Du Khí gas Hydro cht thi Ht nhân Tng 1980 316 107 12 5 180 0 620 1981 315 103 11 6 182 0 616 1982 332 104 10 6 184 0 636 1983 352 106 10 7 186 0 661 1984 387 116 11 7 187 0 708 1985 405 130 13 8 189 0 744 1986 423 131 14 8 191 0 767 1987 454 135 14 9 193 0 805 1988 488 140 15 9 195 0 847 1989 495 139 16 10 198 0 857 1990 545 136 16 11 200 0 908 1991 535 140 17 11 202 0 906 1992 555 143 16 11 203 0 929 1993 588 138 17 13 205 0 961 1994 630 144 18 14 205 4 1,015 1995 691 149 19 16 206 3 1,084 1996 722 158 21 16 207 4 1,128 1997 707 156 21 17 208 4 1,113 1998 698 156 24 18 209 4 1,109 1999 685 161 26 18 213 4 1,106 2000 698 151 28 19 214 4 1,115 2001 705 161 31 24 216 5 1,142 2002 765 168 34 25 217 7 1,216 2003 917 169 36 24 219 11 1,377 Tiêu th (Mtoe) Khi s/hc và Nm Than Du Khí gas Hydro cht thi Ht nhân Tng 1980 313 89 12 5 180 0 599 1981 311 84 11 6 182 0 594 1982 329 83 10 6 184 0 613 1983 348 85 10 7 186 0 637 1984 384 88 11 7 187 0 676 1985 401 93 13 8 189 0 704 1986 418 98 14 8 191 0 729 1987 446 105 14 9 193 0 767 1988 478 112 15 9 195 0 809 Nng lng và Khí thi 177 Bng 5A.1, tip Khi s/hc và Nm Than Du Khí gas Hydro cht thi Ht nhân Tng 1989 486 116 16 10 198 0 826 1990 535 110 16 11 200 0 872 1991 523 121 17 11 202 0 874 1992 541 132 16 11 203 0 904 1993 576 146 17 13 205 0 957 1994 615 145 18 14 205 4 1,002 1995 673 158 19 16 206 3 1,075 1996 700 172 19 16 207 4 1,119 1997 685 191 19 17 208 4 1,124 1998 678 188 22 18 209 4 1,119 1999 661 205 24 18 213 4 1,124 2000 664 222 26 19 214 4 1,149 2001 648 227 29 24 216 5 1,149 2002 716 244 32 25 217 7 1,241 2003 862 270 35 24 219 11 1,422 Xut khu tnh (Mtoe) Khi s/hc và Nm Than Du Khí gas Hydro cht thi Ht nhân Tng 1980 3 18 0 0 0 0 21 1981 3 19 0 0 0 0 22 1982 3 20 0 0 0 0 23 1983 3 21 0 0 0 0 24 1984 3 29 0 0 0 0 32 1985 4 37 0 0 0 0 41 1986 5 33 0 0 0 0 38 1987 8 31 0 0 0 0 38 1988 9 28 0 0 0 0 37 1989 9 22 0 0 0 0 31 1990 10 26 0 0 0 0 36 1991 12 19 0 0 0 0 32 1992 14 11 0 0 0 0 25 1993 12 ­8 0 0 0 0 4 1994 15 ­2 0 0 0 0 13 1995 18 ­9 0 0 0 0 9 1996 22 ­14 1 0 0 0 9 1997 22 ­35 2 0 0 0 ­11 1998 20 ­31 2 0 0 0 ­9 1999 23 ­43 2 0 0 0 ­18 2000 35 ­71 2 0 0 0 ­34 2001 57 ­66 2 0 0 0 ­6 2002 49 ­76 2 0 0 0 ­25 2003 55 ­101 1 0 0 0 ­45 178 V i u ViNgi KhNg L Bng 5A.1, tip b. n Thay i sn xut và sn lng (Mtoe) Khi s/hc và Nm Than Du Khí gas Hydro cht thi Ht nhân Tng 1980 50 11 1 4 148 1 215 1981 56 17 2 4 151 1 230 1982 58 22 2 4 154 1 241 1983 63 27 3 4 156 1 254 1984 68 30 3 5 160 1 266 1985 71 31 4 4 162 1 274 1986 77 32 5 5 165 1 285 1987 82 32 6 4 169 1 294 1988 89 34 7 5 171 2 307 1989 92 36 9 5 173 1 316 1990 97 35 10 6 176 2 326 1991 106 34 11 6 180 1 338 1992 111 30 13 6 182 2 344 1993 115 30 13 6 185 1 351 1994 118 36 13 7 187 1 362 1995 124 39 17 6 189 2 377 1996 131 37 18 6 190 2 384 1997 134 38 20 6 193 3 394 1998 131 37 21 7 195 3 395 1999 138 37 20 7 198 3 404 2000 143 37 21 6 202 4 414 2001 148 37 21 6 205 5 422 2002 151 38 23 6 208 5 431 2003 157 39 23 6 211 5 441 Tiêu th(Mtoe) Khi s/hc và Nm Than Du Khí gas Hydro cht thi Ht nhân Tng 1980 53 34 1 4 148 1 241 1981 60 36 2 4 151 1 253 1982 62 39 2 4 154 1 261 1983 66 40 3 4 156 1 271 1984 71 42 3 5 160 1 281 1985 76 48 4 4 162 1 296 1986 80 48 5 5 165 1 305 1987 86 50 6 4 169 1 317 1988 94 55 7 5 171 2 334 1989 97 60 9 5 173 1 346 1990 104 63 10 6 176 2 360 1991 112 65 11 6 180 1 375 Nng lng và Khí thi 179 Bng 5A.1, tip Khi s/hc và Nm Than Du Khí gas Hydro cht thi Ht nhân Tng 1992 118 68 13 6 182 2 388 1993 123 70 13 6 185 1 398 1994 127 74 13 7 187 1 410 1995 134 84 17 6 189 2 432 1996 142 89 18 6 190 2 447 1997 147 94 20 6 193 3 463 1998 144 101 21 7 195 3 472 1999 152 113 20 7 198 3 494 2000 159 114 21 6 202 4 506 2001 162 115 21 6 205 5 514 2002 168 119 23 6 208 5 527 2003 173 124 23 6 211 5 542 Xut khu tnh (Mtoe) Nm Than Du Khí gas Hydro Khi s/hc và Ht nhân Tng cht thi 1980 ­3 ­23 0 0 0 0 ­26 1981 ­3 ­20 0 0 0 0 ­23 1982 ­4 ­17 0 0 0 0 ­20 1983 ­3 ­13 0 0 0 0 ­16 1984 ­3 ­12 0 0 0 0 ­15 1985 ­4 ­17 0 0 0 0 ­21 1986 ­4 ­16 0 0 0 0 ­20 1987 ­5 ­18 0 0 0 0 ­23 1988 ­5 ­22 0 0 0 0 ­27 1989 ­6 ­24 0 0 0 0 ­29 1990 ­7 ­27 0 0 0 0 ­34 1991 ­6 ­31 0 0 0 0 ­37 1992 ­7 ­38 0 0 0 0 ­45 1993 ­7 ­40 0 0 0 0 ­47 1994 ­9 ­39 0 0 0 0 ­48 1995 ­10 ­45 0 0 0 0 ­55 1996 ­11 ­52 0 0 0 0 ­63 1997 ­14 ­56 0 0 0 0 ­69 1998 ­13 ­64 0 0 0 0 ­77 1999 ­15 ­75 0 0 0 0 ­90 2000 ­15 ­77 0 0 0 0 ­93 2001 ­14 ­78 0 0 0 0 ­92 2002 ­16 ­80 0 0 0 0 ­97 2003 ­15 ­85 0 0 0 0 ­100 Source: IEA 2005a. Note: Mtoe = million tons of oil equivalent. 180V i u ViNgi KhNg L C H N G 6 Nhng Ngi khng l na thc na tnh S tng trng không ng u ti Trung Quc và n Shubham Chaudhuri và Martin Ravallion S ni lên ca Trung Quc và n trong nn kinh t toàn cu là ch tho lun sôi ni trong gii chính sách, kinh doanh và báo chí quc t. Vi t l tng trng GDP trên u ngi b́nh quân hàng nm gn 9% trong sut mt phn t th k qua, s phát trin kinh t ca Trung Quc là không có tin l. V phn ḿnh, vi t l tng trng kinh t GDP trên u ngi b́nh quân gn 4% nm k t nm 1981, s ct cánh ca n dng nh ch kém ngon mc hn khi so vi Trung Quc. Ti c hai nc, s tng trng i kèm theo s st gim ln (và thm chí là ngon mc trong trng hp ca Trung Quc) t l ói nghèo tuyt i c o c bng mc thu nhp hoc tiêu dùng. H́nh 6.1 th hin hai xu hng ti hai nc trong giai on 1981-2003 (1). T l ói nghèo trên u ngi c tính toán trên c s so sánh 2 nc. Ḍng ói nghèo mà Ngân hàng th gii áp dng là mc thu nhp chun toàn cu 1 USD/ngày hoc tng ng 32,74 USD mt tháng tính theo ng giá sc mua nm 1993 . Trung Quc bt u giai on này vi t l ói nghèo cao hn, nhng nhanh chóng vt n . Nhiu ngi bày t s quan ngi v tác ng phân phi ca quá tŕnh tng 1. Vào thi im vit chng này, tác gi ch có d liu s b cho n trong nm tài khóa 2004/05, im này không c cp trong h́nh 6.1. D liu s b cho thy t l ói nghèo chung ca n trong h́nh 6.1 c duy tŕ, mc dù t l này không tng lên (theo im % nm) k t u nhng nm 90. 181 182 V i u Vi Ngi KhNg L H́nh 6.1 Tng tr ng và xóa ói gi m nghèo, 1981­2003 1.400 70 1.200 60 ngày) US$) 1.000 50 ngi USD1 2000 800 40 nghèo u 600 30 s di GDP 400 20 Dân nhp (constant 200 10 Thu 0 0 (% 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 nm T l nghèo TQ GDP trên u ng i TQ T l nghèo  GDP trên u ng i  Ngu n: ánh giá nghèo t Chen và Ravallion (2004); GDP t tài kho n qu c gia. trng ti hai nc. Cuc tranh lun trong nc v các bin pháp ci cách thúc y tng trng ngày càng tr nên quyt lit vi nhiu ư kin khác nhau. Nh́n chung ngi ta cm thy rng li ích t tng trng lan ta ht sc không ng u, trong ó mt b phn dân c b tt hu c v giá tr tng i và tuyt i. úng là nhng ngi khng l ă thc tnh khi s suy thoái kinh t, nhng ó ch là s tnh gic bi l mt b phn dân c trong xă hi vn c̣n ói nghèo (v mt tng i và tuyt i). S bt cân i này này càng th hin rơ qua s bt b́nh ng thu nhp theo cách tính thông thng c hai nc. n lt nó, nhng ng thái này ă làm mt s nhà quan sát phi t câu hi v tính bn vng ca tng trng. Ngi ta gii thích hin tng này nh th nào? S tng trng din ra không ng u nh th nào? Liu chúng ta có th tin vào các s liu cho thy s bt b́nh ng ang gia tng? Nu vy, liu chúng ta có nên quan ngi mt b phn dân c có v nh b tt hu (ít nht v giá tr tng i)? và Liu ́u này có mang li ri ro cho s bn vng v tng trng và gim nghèo không? Trong chng này, chúng tôi c gng tr li nhng câu hi này. Rơ ràng là nhng câu hi này rt c quan tâm ti hai nc, nhng chúng cng áng c chú ư ti nhng nc khác na bi v́ tác ng ca s ni lên ca Trung Quc và n i vi th gii ph thuc rt nhiu vào vic liu nhng ngi khng l có th duy tŕ c t l tng trng mà h ă t c trong sut gn ¼ th k qua không. Và s bn vng ó ph thuc vào vic liu nhng Nhng Ngi khng l na thc na tnh 183 quan ngi v s tng trng không ng u n nay có phi là nhng quan ngi hp lư không và liu s bât b́nh ng ó có t ra nhng ri ro i vi s tng trng trong tng lai không. Sau khi lu ư mt s vn v s liu, chng này xem xét cách thc din ra s tng trng không ng u ti Trung Quc và n và h lu ca s tng trng không ng u ó i vi s bt b́nh ng và ói nghèo là ǵ. T nhng phân tích da trên s liu kho sát h gia ́nh và tng s liu t ngun chính thc, chúng tôi ch ra rng s tng trng din ra không ng u v mt a lư, ngành, và cp h gia ́nh. iu này có ngha là thành tu trong gim nghèo cng din ra không ng u và s bt b́nh ng thu nhp tng lên. Nu s tng trng din ra cân bng hn th́ t́nh h́nh gim nghèo s mnh hn. Tip ó chúng tôi gii thích ti sao tng trng li không ng u và ti sao ây là iu áng lo ngi. Do tính cht phc tp ca các vn và nhng khó khn trong vic gii tŕnh các vn này mt cách thc tin, nên phn tho lun có th phn nào mang tính phng oán. Chúng tôi c cu phn tho lun da trên ư tng rng có c loi bt b́nh ng "tt" và "xu", các ng c và khía cnh ca bt b́nh ng và s tng trng không ng u u mang khía cnh tt và xu di góc tác ng ca nó i vi c tính công bng và s tng trng và phát trin dài hn. Chúng tôi lp lun rng con ng phát trin ca nhng ngi khng l b nh hng và to ra c hai loi bt b́nh ng xu và tt. Mc dù bt b́nh ng tt, ch yu là loi bt b́nh ng th hin vai tṛ ca các bin pháp khuyn khích v kinh t là ht sc quan trng i vi s tng trng n nay, nhng có ri ro rng nhng bt b́nh ng xu có th làm cn tr các cá nhân trong vic liên kt vi th trng và hn ch u t và tích lu vn vt cht và con ngi, iu này có th làm nguy hi tính bn vng ca tng trng trong nhng nm ti. Chúng tôi lp lun rng cn có các chính sách nhm duy tŕ nhng bt b́nh ng tt-tc là tip tc áp dng các khuyn khích i vi sáng to và u t- ng thi gim thiu các loi bt b́nh ng xu thông qua vic u t vào ngun vn con ngi và c s h tng nông thôn nhm giúp ngi nghèo nông thôn tip cn th trng. Làm rơ các vn v s liu Luôn có nhng nguyên nhân nghi ng v các s liu kinh t và các bin pháp tính toán tính bt b́nh ng và ói nghèo. Nhng vn này tng i khác bit gia hai nc. 184 V i u Vi Ngi KhNg L Mt s vn s liu ă che ph nhng ánh giá trc ây v thc trng ói nghèo và bt b́nh ng Trung Quc. Mt s vn là nhng vn chung din ra các nc khác; mt s vn mang tính c thù ti Trung Quc. Mt im không b́nh thng v s liu Trung Quc là U ban s liu quc gia (NBS) s dng các công c kho sát hàng nm khác cho khu vc nông thôn và thành th, ó là Kho sát h gia ́nh nông thôn, và Kho sát h gia ́nh a phng. Mc dù ă có n lc bo m tính nht quán, nhng vn c̣n tn ti mt s vn . i vi kho sát nông thôn, cng tn ti mt s vn v tính nht quán nh tho lun trong các nghiên cu ca Ravallion và Chen (sp xut bn). Mt trong nhng vn nghiêm trng hn là nm 1990, có mt s thay i v phng pháp nh giá tiêu th sn phm nông nghip trong Kho sát H gia ́nh nông thôn: giá thu mua công (c nh giá dói mc giá th trng) c thay th bng giá bán a phng2. i vi nm 1990 (nm duy nht mà 2 phng pháp c so sánh), nghiên cu ca Ravallion và Chen (sp xut bn) cho thy rng phng pháp nh giá mi to ra s bt b́nh ng thp hn mt chút. Trong nm 1990, ch s Gini i vi khu vc nông thôn Trung Quc gim t 31,5% xung 29,9%. Ch s ói nghèo tính theo u ngi nông thôn gim mnh t 37,6% xung 29,9%. Nhng tác ng này th hin t l tiêu th nông sn cao trong s dân nghèo Trung Quc. Mt vn khác trong các nghiên cu trc ây là không iu chnh c s khác bit v chi phí sinh hot ti các môi trng sng khác nhau. iu này có th nh hng n kt qu so sánh v phân phi theo thi gian và không gian. Mc chênh lch gia nông thôn và thành th gim i áng k khi ngi ta tính n chi phí sinh hot cao hn thành th (theo nghiên cu sp xut bn ca Ravallion và Chen). Xu hng tích cc trong s bt b́nh ng gia thành th-nông thôn k t nm 1980 (mà nhiu tác gi ă lu ư trong nghiên cu) ă bin mt khi ngi ta tính n t l lm phát cao hn ti khu vc thành th so vi khu vc nông thôn, mc dù xu hng tích cc trong s bt b́nh ng thành th-nông thôn k t gia nm 1990 vn th hin rơ (Nghiên cu sp xut bn ca Ravallion và Chen). Vic khó tip cn các d liu vi mô ca Trung Quc ă làm hn ch kh nng ca các nhà nghiên cu trong vic gii quyt các quan ngi v d liu. 2. Cho n gia nhng nm 90, chính ph thu mua lng thc vi giá thp hn th trng. S dng mc giá này inh giá tiêu dùng dn ti ánh giá quá mc mc ói nghèo và bt b́nh ng. Thông l này nh́n chung ă b loi b t nhng nm 90 tr i và giá bán lng thc a phng bt u c s dng nh giá. Nhng Ngi khng l na thc na tnh 185 Tuy nhiên, cng có mt s d liu vi mô i vi mt s tnh và khong thi gian c chn. Ravallion và Chen (1999) ă s dng các d liu vi mô ca bn tnh phía Nam Trung Quc chnh sa các phng pháp ánh giá v ói nghèo và bt b́nh ng. Vic chnh sa các s liu kho sát gc có xu hng làm gim s bt b́nh ng và t l tng theo thi gian. Không phi tt c các vn v s liu u có ngha là mc bt b́nh ng hoc tng bt b́nh ng thp hn trên thc t. Ví d, nu chúng ta tính n vn tuân th (mt s ngi giàu có không có mt trong kho sát), th́ chúng ta có th thy t l bt b́nh ng mc cao hn3. Chúng ta hin cha có c s gii quyt vn này Trung Quc, nhng chúng ta ng rng vn tuân th là áng lo ngi thành th Trung Quc hn là khu vc nông thôn. Vic giám sát ói nghèo ti n k t nhng nm 1960 da ch yu vào kho sát chi tiêu h gia ́nh c thc hin trong khuôn kh Kho sát Mu quc gia. c im ni bt là chi tiêu tiêu dùng trên u ngi ca h gia ́nh c s dng làm ch s phúc li cá nhân. Ḍng ói nghèo có giá tr thc t c nh theo thi gian và không gian (khu vc nông thôn và thành th các bang) c quyt nh bi các thông s a lư gia k. Vn d liu chính là vic ánh giá t́nh h́nh ói nghèo và bt b́nh ng n trong nhng nm 90 ă b bao ph bi vn liên quan n s nht quán v s liu gia hai t kho sát chính din ra trong nhng nm 90 (Deaton 2001; Sen và Hiamnshu 2004a, 2004b).4 Cng có nhng quan ngi v cht lng kho sát ánh giá mc thu nhp hoc tiêu dùng. Các kt qu kho sát v thu nhp và tiêu dùng i vi các mu i din quc gia thng không tng thích vi các thông s t tài khon quc gia. iu này cng úng i vi GDP thng bao gm các ngun tiêu dùng trong nc ngoài h gia ́nh. iu ngc nhiên hn là s chênh lch gia mc và t l tng trng tiêu dùng t nhân trong tài khon quc gia; Ravallion (2003) a ra các bng chng. S chênh lch v mc và t l tng trng ca tiêu dùng c xác nh qua Kho sát mu quc gia ca n 3. iu này không nht thit phi nh vy. Tuy nhiên có bng chng h tr cho Hoa K (Korinek, Mistiaen và Ravallion 2006). 4. K t khi tin hành kho sát mu quôc gia trong nhng nm 50, kho sát t thi hn tiêu dùng trong 30 ngày. Cách làm này thay i nm 1999/2000 vi ṿng kho sát th 55 (b́nh quân khong 60% tng tiêu dùng), trong ó kho sát nh ra thi gian tiêu dùng trong 7 và 30 ngày cho cùng nhóm h gia ́nh và câu hi t ra cho thi gian tiêu dùng 7 ngày trc khi hi v thi gian tiêu dùng 30 ngày. Trái li, chi tiêu cho các hng mc tiêu dùng phi lng thc không thng xuyên (chim khong 20% tng tiêu dùng) c tính trong thi gian tiêu dùng 1 nm. Thi gian tiêu dùng 30 ngày c s dng i vi các hng mc tiêu dùng phi lng thc thng xuyên mua. 186 V i u Vi Ngi KhNg L và trong tài khon quc gia là c bit lo ngi. Tuy nhiên, cng cn lu ư rng (c tính toán trong thc t) s tiêu dùng t nhân trong tài khon quc gia bao gm nhng ni dung không thy trong kho sát (Deaton 2005)5. Ngoài s khác bit v tính toán, các kho sát cng gp phi vn v sai lch báo cáo (c bit i vi thu nhp, có v nh ít nghiêm trng hn vn tiêu dùng) và hin tng không tr li mt cách có ch ích.6 Cng có mt s vn v s liu trong khi so sánh trng hp ca Trung Quc và n . Trung Quc thng s dng s liu thu nhp h gia ́nh (trên u ngi) làm bin s ánh giá trong khi n li s dng s liu chi tiêu tiêu dùng (trên u ngi). Ngoài ra, các s liu v s khác bit theo không gian v chi phí sinh hot li tng i thiu c hai nc. Hn na, vic so sánh sc mua gia các nc gp tr ngi do mt s quan ngi v s liu giá và vn ch s-s liu chun.7 Mt vn liên quan n s liu cn cp ó là liu các phng pháp tính toán bt b́nh ng thông thng có tính n s bt b́nh ng gia các nhóm không. Tt nhiên, bt k s tính toán v bt b́nh ng nào u nêu bt s khác bit, nhng iu cha rơ là s bt b́nh ng gia các nhóm có c chú ư hay không nh tác gi Kanbur (2001) ă tng cp. Mc dù vn này dn n mt s câu hi sâu hn v ch ngha cá nhân và vai tṛ ca bn sc nhóm, nhng là nhng vn nm ngoài khuôn kh ca nghiên cu này. Mc dù vy, chúng tôi cng s tp trung lu ư n nhng s khác bit nht nh gia các nhóm ti Trung Quc và n . Cách thc din ra s tng trng không ng u S tng trng ti Trung Quc và n trong mt phn t th k qua là không ng u. S không ng u này là khá rơ rt trên mt vài khía cnh (liên quan n nhau), có tác ng n s bt b́nh ng, gim nghèo và phát trin con ngi ti hai nc. Phn này nêu lên 4 lun im: 5. Deaton và Kozel (2005) xut bn các nghiên cu v vn này và vn ánh giá ói nghèo ti n . 6. Trong ánh giá ói nghèo, mt s nhà nghiên cu ă thay th kho sát bng s dng tài khon quc gia (GDP hoc tiêu dùng trên u ngi); ví d xem nghiên cu Bhalla (2002) và Sala-i-Martin (2002). Vic thay th này nhm bo m rng s chênh lch là khách quan trên khía cnh phân phi. Tuy nhiên, gi nh ó là sai; ví d s không tr li kho sát có chn lc có th to ra nhng sai sót không mang tính trung lp. Xem thêm tho lun trong bi cnh ánh giá ói nghèo ti n ca Ravallion (2000). 7. Chúng tôi nh́n chung không cp n các vn s liu trong chng này không phi bi v́ chúng tôi ngh chúng không quan trng mà bi v́ ây không phi là ch tho lun sâu vn này. Nhng Ngi khng l na thc na tnh 187 1. S tng trng không ng u ti các bang n và các tnh Trung Quc có ngha là tin b gim nghèo din ra không ng u 2. S tng trng không ng u din ra gia các ngành, trong ó s tng trng ca ngành s cp tt hu hn so vi s tng trng trong ngành cp 2 và cp 3 ti c hai nc và thu nhp nông thôn tng chm hn so vi thu nhp thành th. 3. S tng trng không ng u din ra ti cp h gia ́nh. c bit, thu nhp cp phân phi cao nht tng nhanh hn cp thp ti c hai nc. iu này có ngha là s bt b́nh ng tng lên, c bit mnh m trong trng hp ca Trung Quc. 4. Do s tng trng nhanh hn ti hai nc din ra không ng u trên nhng khía cnh ó, to ra nhng kt qu tht vng trên phng din tin b gim nghèo và các khía cnh (phi thu nhp) khác ca i sng. S tng trng không ng u theo a lư ă to ra nhng tin b không ng u trong gim nghèo. Kt qu tng trng ca Trung Quc và n c̣n che ph s không ng u áng k v tng trng cp a phng. T l tng trng GDP ti các tnh Trung Quc (trong giai on 1978-2004) dao ng t mc thp 5, 9% ti Qinghai n 13, 3% ti Zhejiang. Ti n , t l tng trng GDP ti các bang trong giai on 1980-2004 dao ng t mc thp 1, 7% ti Jammuand Kashir lên mc cao 8, 7% ti Goa. Trong s 16 bang ca n , bang Bihar (bao gm c bang mi thành lp Jharkand) có t l tng trng thp nht là 2, 2% và bang Karnataka có t l tng trng cao nht mc 7, 2%. T l tng trng cp tnh và bang cao hn và ít n nh hn vào khong nm 1980 ti Trung Quc và nm 1990 ti n 8. Mc dù vy, s khác bit theo a lư v t l tng trng ă to ra s chênh lch theo vùng ti c hai nc. n , các bang trc ây vn nghèo hn tng trng chm hn, dn n s chênh lch vô iu kin c v mc tng i và tuyt i9. Xu hng này th hin rơ trong h́nh 6.2 cho thy t l tng trng b́nh quân hàng nm trên u ngi ca các bang so vi mc GDP b́nh quân u ngi ban u ca các bang nghèo nht. Các bang nghèo ca n ang chu s tng trng 8. Ti n , ví d ngoi tr trng hp các bang thc hin Cách mng xanh nh Punjab và Haryana và bang Maharashtra, t l tng trng hàng nm t trc nhng nm 80 là gn 2% 9. Xem thêm nghiên cu ca Ghosh (2006) bit thêm các th nghim kinh t lng cho thy s chênh lch tng trng cao ti n trong giai on sau ci cách. 188 V i u ViNgi KhNg L H́nh 6.2 T l tng tr ng t i c p a phng 14 12 on (%) 10 gôa 2004 8 và ngi 6 u 4 1978­80 2 GDP 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 GDP trên u ng i c a t nh và bang so v i t nh và bang nghèo nh t T nh TQ,1978 Bang Â, 1980 Ngu n: C c th ng kê qu c gia TQ, Niên giám th ng kê TQ, các nm; T ch c kh o sát TW n . tích cc tuy nhiên t l tng trng cao sau giai on ci cách li din ra các bang khác. Ti Trung Quc, các tnh nghèo lúc u ă có th theo kp c các tnh giàu ban u v t l tng trng (h́nh 6.2). Bt kp có ngha là không có s chênh lch tng i, tuy nhiên s chênh lch tuyt i gia các tnh có xu hng tng lên. Cng có du hiu chênh lch vùng gia vùng duyên hi và vùng ni a Trung Quc (xem nghiên cu Chen và Fleisher 1996; Jian, Sachs và Warner 1996; Sun và Dutta 1997; Raiser 1998; và Kanbur và Zhang 1999). S không ng u v tng trng theo không gian ă dn n nhng tin b không ng u v gim nghèo theo hai cách. Th nht, do s tng trng thu nhp ca các h gia ́nh gn lin vi gim nghèo ti cp a phng c Trung Quc và n . Do ó, s tng trng không ng u v a lư cng có ngha là nhng tin b gim nghèo din ra không ng u, trong ó mt s tnh và bang có thành tích gim nghèo nhanh hn nhiu so vi các tnh và bang khác10. Ti Trung Quc, khu vc duyên hi có thành tích tt hn khu vc ni a. T l gim nghèo trong giai on 1981-2001 là 8% nm i vi các tnh ni a so vi 17% ti các tnh duyên hi. Ti n , hu ht các bang min 10. Trng hp n ă c cp y trong nghiên cu ca Datt và Ravallion (2002) và Deaton và Drèze (2002), trng hp Trung Quc c nêu trong nghiên cu ca Ravallion và Chen (sp xut bn). Nhng Ngi khng l na thc na tnh 189 Tây và Nam, bán o n (ngoi tr Andhra Pradesh) t c thành tích khá tt trong khi các bang lc hu hn là Bihar, Madhya Pradesh, Rajasthan và Uttar cùng vi các bang min ông t c tng t ít thành tu v gim nghèo trong giai on 1993-1994 và 1999-2000. Th hai, s tng trng nhanh nht không xut hin ti nhng ni tác ng mnh m nht i vi gim nghèo. iu này th hin rơ khi chúng ta so sánh t l tng trng gia các tnh th hin mi quan h co dăn gia tng trng và gim nghèo so vi t trng nghèo ban u (so sánh này nhm bo m tng trng có tác ng n gim nghèo quc gia ti mt tnh nht nh). Nu nh tng trng có tác ng mnh m nht i vi nghèo ói ti các tnh tng trng, th́ ta hn ă thy mi quan h t l nghch gia t l tng trng và àn hi gim nghèo. Tuy nhiên, c hai nc u không th hin rơ mi quan h này, cho dù là quan h t l thun hay nghch (Xem nghiên cu ca Ravallion và Chen (sp xut bn) v trng hp ca Trung Quc và nghiên cu ca Datt và Ravallion (2002) v trng hp ca n ). Tng trng không u gia các ngành làm tng khong cách thu nhp gia thành th-nông thôn và làm cn tr n lc gim nghèo Khía cnh th hai ca s tng trng không ng u c hai nc c th hin gia các ngành. T l tng trng trong ngành s cp (nông nghip) không ch theo sau ngành bc 2 (công nghip) và bc 3 (dch v) mà c̣n gim sút k t nm 1980 (h́nh 6.3). V mt danh ngha, thu nhp và chi tiêu thành th rơ ràng ă tng nhanh hn thu nhp nông thôn trong mt phn t th k qua ti hai nc. i vi n , iu này th hin qua s gia tng t trng tiêu th thành th- nông thôn t di 1,4% nm 1983 ti 1,7% nm 2000. Thm chí nm 1981, t trng thu nhp gia thành th và nông thôn là khong 2,5% - cao hn nhiu so vi t trng tng t ti n . K t ó, mc dù có nhng giai on t trng thu nhp thành th-nông thôn gim, nhng xu hng chung vn là tng lên. Vic iu chnh s khác bit v chi phí sinh hot có th làm lu m xu hng này mt chút. i vi Trung Quc, t trng lm phát thành th cao hn nông thôn; và khi tính n nhân t này, th́ ta không thy xu hng tng t trng thu nhp thành th-nông thôn (xem nghiên cu sp xut bn ca Ravallion và Chen).11 11. Có các vn v d liu khác có tác ng không rơ lm i vi s chênh lch nông thôn-thành th. Vic m thiu ngi nhp c nông thôn ti khu vc thành th Trung Quc dn n vic xác nh quá 190 V i u ViNgi KhNg L H́nh 6.3 T l tng tr ng GDP theo ngành, 1980­2005 a. Trung Qu c nông nghi p công nghi p ngun d ch v 0 2 4 6 8 10 12 14 16 T l tng tr ng trung b́nh nm (%) b. n nông nghi p công nghi p ngun d ch v 0 2 4 6 8 10 12 14 16 T l tng tr ng trung b́nh nm (%) 1980­85 1995­2000 1985­90 2000­05 1990­95 Ngu n: C c th ng kê qu c gia TQ, Niên giám th ng kê TQ, các nm; T ch c kh o sát TW n . Tuy nhiên, có nhng giai on, bao gm giai on t 1997 n nay, s chênh lch gia thành th-nông thôn có xu hng tng lên. Hn na, cho dù có tính n s chênh lch v chi phí sinh hot, th́ khong cách tuyt i v thu nhp gia thành th và nông thôn cng tng lên. iu này cng úng vi trng hp ca n . mc mc và t l tng trng trong t trng ô th -nông thôn. Do tác ng này, t l phn hi kho sát thành th có xu hng thp hn ti khu vc nông thôn. Có th khng nh ngi giàu có t l phn hi thp hn. Kt qu tho lun ca chúng tôi vi Ban thng kê quc gia Trung Quc cho thy vn này ngày càng nghiêm trng ti Trung Quc. Nhng Ngi khng l na thc na tnh 191 Bng 6.1 Xóa ói gim nghèo và kt cu ngành ca tng trng Trung Quc n Tng trng và thành phn (1) (2) (3) (4) (5) Tng trng GDP ­2.60 ­0.99 u ngi (­2.16) (­3.38) Ngành s cp ­8.07 ­7.85 ­1.16 (t trng) (­3.97) (­4.09) (­2.96) Ngành bc 2 ­1.75 3.41 (t trng) (­1.21) (1.84) Ngành bc 3 ­3.08 ­3.42 (t trng) (­1.24) (­2.74) Ngành bc 2+3 ­2.25 (­2.20) R2 0.21 0.43 0.42 0.75 Ngun: Ravallion và Chen sp xut bn (TQ, 1981­2001); Ravallion và Datt 1996 ( 1951­91). T trng óng góp theo ngành ca tng trng có ư ngha i vi vic gim nghèo ti c hai nc trong thp k gn ây. iu này có th thy trong bng 6.1, trong ó th hin nhng thay i v t l nghèo theo thi gian (ó là s khác bit v t l nghèo theo u ngi) trên c phng din t l tng trng GDP trên u ngi nói chung (ó là s thay i t l GDP trên u ngi) và t l tng trng GDP trong 3 ngành. T l tng trng theo ngành c o c theo t trng óng góp ca tng ngành th hin thc t là các ngành có t l tng trng ging nhau cha chc ă có tác ng nh nhau i vi gim nghèo nu nh ngành ó óng góp t trng thp hn nhiu trong tng thu nhp so vi các ngành khác. Khi ă xác nh t trng óng góp tng ngành, ta có th gi nh xem ni dung tng trng ó có tác ng n gim nghèo ngày không. iu lu ư là phng pháp hi quy nên c coi là các công c xác nh t trng óng góp hn là mô h́nh xác nh h qu i vi gim nghèo. Vic gii thích k hn phi xác nh ni hàm t l tng trng và thành phn ca tng trng; Ravallion và Chen (nghiên cu sp xut bn) ă a ra mô h́nh gim nghèo Trung Quc. i vi Trung Quc, t l àn hi ch s giàm nghèo và tng trng GDP là khá n tng mc 2,6. Có ngha là c 10% t l tng trng em li 26% 192 V i u Vi Ngi KhNg L t l gim nghèo. Khi tng trng c bóc tách theo ngành, th́ iu rơ ràng là thành phn tng trng theo ngànhh có vai tṛ quan trng i vi gim nghèo. Tác ng ca tng trng trong lnh vc s cp cao hn nhiu so vi tng trng ngành cp hai và cp ba. Tác ng ca hai ngành này i vi gim nghèo là tng ng nhau. T l àn hi ca tng trng i vi gim nghèo nh́n chung thp hn ti n so vi Trung Quc (ct 4). i vi n , t trng ngành ca tng trng là nhân t quan trng mc dù s tng trng ngành cp 3 là tng i quan trng hn ti Trung Quc12. iu này th hin s khác bit gia hai nc trong vic phân b t nông nghip. Ti khu vc nông thôn Trung Quc, các iu kin ban u vào giai on u ci cách to ra mc bt b́nh ng tng i thp trong vic tip cn t ai. Qúa tŕnh phi tp th hóa bt u cui nhng nm 70 ă to ra s phân b t ai tng i b́nh ng ít nht trong ni b các xă. (gia các xă, cách duy nht bo m s công bng trong phân b t ai là cho phép s di chuyn ca ngi dân, vn không c coi là mt gii pháp áng mong mun). iu này có ngha là s tng trng nông nghip là mt công c mnh m trong vic xóa nghèo và bt b́nh ng Trung Quc (xem thêm nghiên cu sp xut bn ca Ravallion và Chen). t nông nghip c phân b bt b́nh ng hn ti n . iu này làm gim tác ng ca s tng trng nông nghip i vi gim nghèo ti n so vi Trung Quc. Vic tng thu nhp nông thôn, cho dù nh s tng trng nông nghip hoc (c bit trong trng hp ca Trung Quc) nh s tng viclàm phi nông nghip nông thôn, u là nhân t quan trng giúp gim nghèo. Bng 6.2 cho thy t l gim nghèo thay i theo thi gian (s khác bit v t l nghèo trên u ngi) nh s tng trng v thu nhp nông thôn và thành th, mt khái nim th hin tác ng ca di c t khu vc nông thôn ra thành th. Có th nói rng c hai nc s tng trng thu nhp nông thôn là nhân t quan trng giúp gim nghèo. Ravallion và Chen (nghiên cu sp xut bn) cng báo cáo v óng góp ca ngành i vi gim nghèo ti Trung Quc, trong ó khng nh tm quan trng ca tng trng kinh t nông thôn. Khong 72% vic gim các ch s nghèo xut hin ti Trung Quc trong giai on 1981-2001 nh có s gim nghèo ti nông thôn so vi 5% là nh s gim nghèo thành th và 23% là do chuyn dch dân c t nông thôn ra thành th. 12. Lu ư rng h s tng trng trong ngành cp 2 và 3 i vi n là tng i ng u (bng 6.1). iu này cho thy s khác bit trong t l tng trng to tác ng phân phi i vi gim nghèo. Nhng Ngi khng l na thc na tnh 193 Bng 6.2 Xóa ói gim nghèo và kt cu tng trng ô th-nông thôn T l tng trng hoc tác ng dch chuyn dân s Trung quc n T l tng trng thu nhp nông thôn (tính theo t trng) ­2,56 (­8,43) ­1,46 (12,64) T l tng trng thu nhp thành th (tính theo t trng) 0,09 (0,20) ­0,55 (­1,37) Dân s 0,74 (0,16) ­4,46 (­1,.31) R2 0,82 0,90 Ngun: Ravallion và Datt 1996 (n ); Ravallion và Chen sp xut bn (Trung Quc). Kt qu trong bng 6.1 và 6.2 cho thy h́nh thc tng trng không ng u gia các ngành ti n và Trung Quc, trong ó t l tng trng ngành s cp tt hu so vi ngành cp 2 và cp 3 và thu nhp nông thôn tng chm hn so vi thu nhp thành th- có ngha là tin b gim nghèo ă gim hn so vi trin vng. Chúng ta th xem liu có th t thêm thành qu gim nghèo nu s tng trng kinh t din ra ng u hn thông qua mô h́nh mô phng gi nh. Theo mô h́nh này, gi nh c ba ngành tng trng ng u ­ có ngha là t trng ca các ngành trong GDP nm 1981 tip tc không i theo thi gian. Bng 6.1 tính c t l gim nghèo theo các gi nh khác nhau v t l tng GDP. Ví d, nu gi nh t l tng trng cân bng và Trung Quc duy tŕ c t l tng trng GDP nh vy trong giai on 1981-2001, th́ t l gim nghèo khi ó s gim c 16.3% nm, thay v́ t l 9.5% trên thc t. Nh vy thay v́ mt 20 nm a ch s nghèo tính theo u ngi t 53% xung 8% th́ trong trng hp này ch mt 10 nm. Tt nhiên ngi ta có th t câu hi liu có th t c s tng trng cân bng theo ngành mà không làm gim t l tng trng kinh t chung không và do ó, gi nh trên c coi là trng hp cao. Và dng nh có nhng du hiu ca s bù p theo ngành gia t l tng quan gia t l tng trng khu vc s cp ca Trung Quc và t l tng trng ca khu vc cp 2 và 3 là -0,414 trong giai on này. iu này có ngha là trong trng hp có s tng trng cân bng hn, trong ó t l tng trng ca khu vc s cp cao hn, th́ t l tng trng chung s gim xung. áng lu ư là mi tng quan t l nghch ó khá yu v mt s liu--mc áng k khong 6%--và có nhng giai on ngn (1983-84; 1987-88; 1994-96) mà c tng trng ca khu vc s cp và tng trng ca khu vc bc hai và ba u trên mc trung b́nh. 194 V i u Vi Ngi KhNg L Nghiên cu tng t n cho thy nu nh không có s bt cân bng trong tng trng gia các ngành và khu vc a lư th́ t l tng trng quc gia k t khi ci cách trong u nhng nm 90 hn ă to ra t l gim nghèo gp ôi so vi t l gim nghèo trong lch s n (Datt và Ravallion 2002). Các bng chng cng cho thy các bang có t l phát trin nông thôn ban u thp và mc phát trin vn con ngi thp thng có t l àn hi thp gia ói nghèo vi tng trng kinh t (Ravallion và Datt 2002). Tng trng không ng u gia các h gia ́nh dn n gia tng bt b́nh ng S không ng u trong tng trng kinh t gia các h gia ́nh vi mc sng khác nhau c th hin rơ trong ṿng cung tng trng (GIC), th hin t l tng trng hàng nm trong giai on thi gian tng ng vi mi mc t l phân b (c xp hng thông qua thu nhp hoc tiêu dùng trên u ngi)13. H́nh 6.4 th hin ch s GIC ca Trung Quc và n trong giai on 1990-99 và 1993-99. Trong c hai trng hp, t l tng trng trong hng cui ca bng phân phi thp hn so vi t l tng trng hng u ca bng phân phi. ng ṿng cung không dc nhiu trong trng hp ca n 14. T l tng trng ti Trung Quc trong nhng nm 90 tng nhanh khi dch chuyn lên cao hn trong bc thang thu nhp, vi t l tng trng hàng nm trong nhng nm 90 tng lên khong t 3% i vi nhóm dân c nghèo nht lên hn 10% i vi nhóm dân c giu nht. Mc dù t l tng trng chung là 6,2%, t l tng trng i vi nhóm 20% dân c nghèo nht (theo chun nghèo "1 ô la ngày" ca Trung Quc nm 1995) là 4%. 13. Xem thêm Ravallion và Chen (2003) có nh ngha và ni dung chính xác ca GIC. 14. Ni dung chi tiêu GIC ca n trong nhng nm 90 ph thuc nhiu vào nhng iu chnh khc phc vn nht quán gia kho sát 1999/2000 và các kho sát trc ó. GIC tŕnh bày trong h́nh 6.4 da trên nhng d toán ca Sundaram và Ten-dulkar (2003). Các tác gi này ă gii quyt vn nht quán bng cách d toán chi tiêu tiêu dùng da trên mt giai on tham kho chung cho các hng mc tiêu dùng. Sau ó, tác gi gp s liu phân phi nông thôn và thành th, gi nh s khác bit chi phí sinh hot ca thành th và nông thôn là 33% trong giai on 1993/94 và 38% trong giai on 1999/2000. iu này phù hp vi ch s GIC c xác nh theo d tính ca Deaton (2001) da trên "giai on tham kho chung". Nu không có n lc nào c thc hin gii quyt vn liên quan n tính nht quán, th́ ta ch cn n gin s dng d toán thô "cha iu chnh" t mi cuc kho sát. Ch s GIC cho thy mt mô h́nh tng trng có li hn cho ngi nghèo vi t l tng trng gim t hn 2% i vi nhóm ngi nghèo nht n khong 1% i vi nhóm giàu nht trong bng phân phi (Ravallion 2004b). Nhng Ngi khng l na thc na tnh 195 H́nh 6.4 ngcong tng tr ng Trung Qu c (1990­99) và n (1993-99) 10 nhp 9 nm 8 7 Trung Qu c 1990­99 tiêu/thu hàng 6 chi (%) 5 ngi 4 u 3 n 1993/99 trng 2 trên 1 tng 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 T l dân c nghèo nh t tính theo thu nh p và chi tiêu trên u ng i Ngu n: Ravallion và Chen 2003 (Trung Qu c , s d ng thu nh p h gia ́nh); Ravallion 2004a ( n , s d ng chi tiêu h gia ́nh vào tiêu dùng). Ch s GIC i vi n trong nhng nm 90 th hin h́nh ch U nh, vi t l tng trng thp nht - khong 1% i vi nhóm dân c ng th 10 và có s khác bit nh hn gia t l tng trng ca nhóm dân c ng u (gn 2%) và t l tng trng ca nhóm dân c ng thp nht (ch trên 1%) so vi trng hp ca Trung Quc. Nh chúng tôi ă lu ư, thm chí các kho sát i din quc gia vi mu ln (nh c s dng xây dng h́nh 6.4) thng không th hin t́nh h́nh nhóm giàu nht trong bng phân phi. Trong trng hp n , nhng bng chng t ngun thông tin khác cho thy thu nhp nhóm giàu nht tng nhanh, ví d, da trên nghiên cu v t l óng thu, Banerjee và Pikety (2003) ă báo cáo nhng ngi siêu giàu ti n , thuc nhóm th 99,99 có t l tng trng thu nhp cao hn mc 285% trong giai on 1987-88 và 1999-2000. H́nh 6.5 th hin xu hng bt b́nh ng thu nhp ti hai nc. Theo quan im so sánh gia hai nc, n vn c̣n là nccó s bt b́nh ng thu nhp tng i thp (Ngân hàng th gii 2005c, 2006), nhng iu này không úng i vi trng hp ca Trung Quc. Ch s Gini v bt b́nh ng thu nhp i vi Trung Quc tng t mc 28% nm 1981 lên mc 41% nm 2003 196 V i u ViNgi KhNg L H́nh 6.5 Xu h ng b t b́nh ng thu nh p, 1978­2003 45 b́nh 40 bt Ginit 35 sô ng 30 H 25 1978 1983 1988 1993 1998 2003 nm Trung Qu c, thu nh p n , tiêu th Ngu n: Tính toán c a tác gi ( n ); Ravallion và Chen s p xu t b n (Trung Qu c). (mc dù khôngdin ra liên tip) và tng cao hn trong mt s giai on và mt s tnh15. Thc t là vic tính toán s bt b́nh ng Trung Quc s dng s liu thu nhp trong khi n s dng s liu tiêu dùng (trên u ngi). iu này không gii thích s khác bit v cách tính toán bt b́nh ng trong h́nh 6.5. Trong mt s nm, có th o c mc bt b́nh ng da trên vic s dng s liu tiêu dùng trong trng hp ca Trung Quc. Khi thc hin iu này, t l bt b́nh ng da trên tiêu dùng ch thp hn ôi chút so vi s bt b́nh ng da trên thu nhp. Và có th vn c̣n cao hn nhiu trong trng hp ca n (Chen và Ravallion 2006). Trong trng hp ca n , ngi ta thy ch s Gini tng trong nhng nm 90 mc dù s gia tng này ít rơ ràng hn ti Trung Quc (h́nh 6.5)16. Tuy nhiên c̣n quá sm nói Ân ang tri qua xu hng tng bt b́nh ng ging nh Trung Quc ă tri nghim. Nh th hin trong h́nh 6.516, nh́n li thi gian, s bt b́nh ng gia tng ti n là mt hin tng gn ây.17 15. Lu ư rng con s sau thp hn i chút so vi d toán trc ây v Trung Quc v́ ă c ính chính li theo s thay i v phng pháp nh giá kho sát ( nh ă tho lun trên) và s khác bit v chi phí sinh hot thành th - nông thôn, vn có xu hng tng lên theo thi gian do t l lm phát cao ti khu vc thành th (khi s kim soát và tr cp giá b dn loi b i vi mt s mt hàng, bao gm c nhà ). Nu không có s iu chnh này, d tính ch s Gini i vi nm 2003 s tng lên hn 45%, thay v́ 41%. 16. H́nh 6.5 s dng Kho sát mu quc gia "dày". Mu mng trong giai on nhng nm 90 cng khng nh s gia tng v mc bt b́nh ng (Ravallion 2000). 17. Lu ư rng s so sánh theo thi gian ch có th din ra khi s dng s liu thi gian thng nht, s dng phng pháp Deaton khc phc vn v tính nht quán. Nhng Ngi khng l na thc na tnh 197 Thc vy, không có xu hng tng mnh v s b́nh ng tiêu dùng ti n cho n u nhng nm 90 (Bruno, Ravallion, và Squire 1998).18 Nhng nhn thc "trên thc t" rng s bt b́nh ng ang gia tng mnh m n có v không d phù hp vi cm nhn c th hin trong h́nh 6.5. Tuy nhiên nhng cm nhn ca ngi dân cng có th là sai lm và ngay c các d liu cng không phi là hoàn ho. Nh chúng ta ă lu ư, các con s da trên kho sát có th cha th hin ht các khon li nhun i vi ngi giàu và iu này phù hp vi bng chng v hoàn thu. S thay i rơ rt v tiêu dùng và phong cách sng mà ngi giàu th hin có th không c th hin y trong các bin pháp tính toán bt b́nh ng da trên kho sát. Cng có th iu quan trng hn là nhn thc v bt b́nh ng tng lên nhanh chóng ti n có th phn ánh s gia tng bt b́nh ng tuyt i, ă c th hin trong khong cách tuyt i gia ngi giàu và ngi nghèo, nh là mt s khác bit rơ ràng t nhng khong cách tng ng (Ravallion 2004a). Có bng chng cho thy nhiu ngi xem xét bt b́nh ng v phng din tuyt i hn là phng din tng i (xem nghiên cu ca Amiel và Cowel nm 1999). Tng trng không ng u theo ngành và a lư góp phn làm gia tng bt b́nh ng. Do c hai ngi khng l u bt u ci cách khi ă có khong cách ln v mc sng gia thành th và nông thôn, nên s tng trng không ng u, trong ó thu nhp thành th tng nhanh hn nông thôn cng làm tng sc ép vi bt b́nh ng. Các d liu v thi gian trong nghiên cu ca Ravallion và Chen (sp xut bn) a ra bng chng trc tip cho thc t này ti Trung Quc. Nu không tính n s tng trng v thu nhp nông thôn và thành th, th́ t trng dân s thành th tng lên cng không có tác ng ln i vi s bt b́nh ng. Và giai on s chênh lch v thu nhp gia thành th và nông thôn tng (gim) cng là giai on bt b́nh ng gia thành th và nông thôn tng (gim). iu này cng có ngha là gia tng trong khong cách thành th - nông thôn ă tr thành mt im ni bt c c ngi dân và chính ph nhc ti, vt quá c phn óng góp ca nó trong vic tính toán s bt b́nh ng và ói 18. Vào thi im vit nghiên cu này, kt qu ca ṿng kho sát mu quc gia th 61 cho giai on 2004/05 vn cha c công b. Ch có kt qu s b vào thi im vit, nhng các kt qu ó cho thy s bt b́nh ng gia tng ti n k t nhng nm 90, tip tc din ra n nm 2005 và có th ă tng lên nh c tŕnh bày trong h́nh 6.5. Mc dù vy, cn phân tích k hn khi có d liu v mô. 198 V i u ViNgi KhNg L nghèo truyn thng. im này bt ngun mt phn t nim tin rng s chênh lch thành th-nông thôn th hin (ít nht là phn nào) s thiên v thành th trong quá tŕnh ci cách và các la chn chi tiêu công cng b sung. iu này càng c cng c bi nhng s v lm dng xy ra trên thc t hoc b coi là có lm dng quyn lc chính tr a phng làm phng hi n ngi nông dân nghèo hoc nhng ngi nông dân nghèo mt t (các cuc tranh chp t ai hay xy ra v hp ng t ai và vic chuyn i quyn s dng t ti khu vc nông thôn Trung Quc là minh chng). Tng t nh vy, nhng quan ngi bt b́nh ng theo khu vc din ra mnh m ti c hai nc mc dù tm quan trng v mt nh lng ca bt b́nh ng tng lên gia các khu vc (tnh và bang) có v ln hn ti n . Mc dù bt b́nh ng gia các nhóm c cp nhiu trong các cuc tho lun chính sách, nhng iu quan trng là cn lu ư bt b́nh ng tng lên trong ni b thành th và nông thôn cng là mt nhân t chính th hin s gia tng t́nh trng bt b́nh ng nói chung; i vi Trung Quc, bt b́nh ng tng lên nông thôn là nhân t quan trng gây nên bt b́nh ng nói chung. Trong khi ó bt b́nh ng n tng nhiu hn thành th hn là nông thôn. Ni dung ngành ca tng trng GDP cng là mt nhân t xác nh s thay i trong bt b́nh ng. Ví d, bng 6.1 cho thy tng trng khu vc s cp ti Trung Quc có quan h tng quan vi t l bt b́nh ng thp hn trong khi li không có s tng quan vi tng trng khu vc bc hai và ba (theo nghiên cu sp xut bn ca Ravallion và Chen). S thay i ch s Gini i vi t l tng trng ti khu vc s cp là -0,478 vi t l t là -2,76. Cng có xu hng tích cc trong t́nh trng bt b́nh ng (khong 5% nm), là s c lp ca t l tng trng khu vc t nhân. Liu t l tng trng ca ngành s cp phi cao hn bao nhiêu có th ngn chn s gia tng trong t l bt b́nh ng ? Mt t l tng trng 7% hàng nm là cn thit tránh gia tng bt b́nh ng, trong khi ó t l tng trng ca ngành s cp trung b́nh hàng nm là di 5% trong giai on 1981-2001. Ch trong 2 giai on (u nhng nm 80 và gia nhng nm 90) t l tng trng nông nghip cao ngn chn s gia tng trong bt b́nh ng. S chênh lch gia t l tng trng trong GDPngành s cp và t l ti thiu cn thit ngn chn bt b́nh ng gia tng là c bit ln trong giai on gn ây. T trng ngành ca tng trng kinh t gn ây ti Trung Quc cho thy s gia tng bt b́nh ng rơ rt. C̣n quá sm kt lun mt cách t tin rng s gia tng bt b́nh ng gn Nhng Ngi khng l na thc na tnh 199 ây ti n bt ngun t nhng nhân t ging nhau. Mc dù vy, chúng ta có th chc chn "s thiên v thành th" trong quá tŕnh tng trng ca n k t khi ci cách din ra ă to sc ép làm tng t l bt b́nh ng nói chung. Ti sao tng trng không ng u và ti sao iu này li quan trng Ti sao có tng trng không ng u v tng th cng nh theo ngành và a lư trong các thp k gn ây và chúng ta gii thích th nào v s không ng u này ? Chúng ta có cn phi lo ngi v vic mt b phn dân c c Trung Quc và n b tt hu? Chúng ta có phi lo ngi v mc bt b́nh ng ang gia tng không? Nhng câu hi này d t ra hn là tr li do tính cht phc tp và a chiu ca quy tŕnh to ra s bt b́nh ng và tng trng không ng u. Các chính sách óng vai tṛ quan trng nh là các iu kin ban u v mt lch s (ví d các th ch c k tha) và a lư (nh là mt yu t quyt nh kh nng tip cn th trng và các dch v công cng). Các lc lng kinh t cng rt quan trng nh các nhân t chính tr và xă hi. Tr li nhng câu hi này mt cách thu áo nm ngoài khuôn kh ca chng này. iu chúng ta có th làm là cung cp mt cách ánh giá da trên vic chuyn ti nhng chng c t các ngun khác nhau. Chúng ta s c cu các cuc tho lun da trên s phân bit gia bt b́nh ng tt và xu ­ các ng lc và khía cnh ca s tng trng không ng u có ư ngha tt và xu i vi mc sng ca ngi nghèo. Chúng tôi s lp lun rng con ng phát trin sau ci cách ca c hai ngi khng l b nh hng và to ra c hai loi bt b́nh ng. Bt b́nh ng tt Bt b́nh ng tt th hin và cng c các bin pháp khuyn khích da trên th trng cn thit thúc y sáng to, tinh thn kinh doanh và tng trng. Các bng chng riêng r cho thy s gia tng bt b́nh ng sau khi áp dng ci cách th trng ti Trung Quc và n ít nht phn nào th hin vic thc thi hiu qu các bin pháp khuyn khích da trên th trng mi c áp dng, khác bit so vi thi k trc ây, khi mà mc bt b́nh ng thp 200 V i u ViNgi KhNg L do các bin pháp can thip và bóp méo các quy nh c a ra nhm cn tr các ng c thúc y n lc và sáng to cá nhân. Có l mt ví d in h́nh v vai tṛ ca s bt b́nh ng tt (và các ng c kinh t kèm theo nó) trong s tng trng ca Trung Quc chính là s khích l i vi sn xut nông nghip trong u nhng nm 1980 thông qua H thng Trách nhim H gia ́nh. Theo h thng này, các h nông thôn c giao t và tr thành nhng ngi s hu u ra t mnh t ó. iu này ă làm gia tng mnh m ng lc sn xut. Trc khi h thng này c áp dng, t ai c khai thác tp th và tt c các thành viên chia s chung sn lng khá là b́nh ng. Trong bi cnh ó, ng lc thúc y n lc cá nhân rt yu và nhng cuc ci cách i vi h thng này là ht sc cn thit nhm y mnh tng trng kinh t nông thôn trong giai on u ca quá tŕnh quá Trung Quc (nghiên cu ca Fan 1991 và Lin 1992). Ban u, nhng ci cách này làm gim bt b́nh ng v́ nó giúp tng thu nhp nông thôn so vi thu nhp thành th. Tuy nhiên sau ó mt s h gia ́nh làm vic hiu qu hn các h khác, tùy thuc vào s nhy bén canh tác ca h, iu kin th nhng, kh nng tip cn th trng. iu này to sc ép gia tng bt b́nh ng nông thôn. Mt ví d khác c a ra trong nghiên cu ca Park (2004) khi phân tích s gia tng chênh lch lng ti Trung Quc k t khi thchin ci cách nm 1980. Vào u thi k này, khu vc thành th Trung Quc ă có h thng tr lng c nh, chính ph ph trách phân b lao ng và t l hc phí thp (Fleisher và Wang 2004). Khi ó, có rt ít ng lc thúc y ci thin cht lng hot ng hoc hc thêm k nng. T vic áp dng lng c nh và mc di chuyn lao ng thp, Trung Quc dch chuyn dn ti h thng th trng trong nhng nm 90, trong ó tp trung phát trin khu vc doanh nghip ngoài quc doanh nng ng và mt th trng lao ng m. Nh nhng ci cách làm tng quy mô vic làm trong khu vc t nhân ang m rng và phát trin th trng lao ng cnh tranh, s chênh lch lng ă tng lên áng k da vào k nng và kinh nghim làm vic. Mc hc phí cng tng lên (Heckman và Li 2004; Park 2004). Nh́n v tng lai, tác ng ca s xut hin ca h thng giáo dc c m rng sau quá tŕnh ci cách ti Trung Quc (theo ó t l li nhun có xu hng cao hn các cp hc cao hn) th́ vic tng mc hc phí s to sc ép làm gia tng bt b́nh ng dù giáo dc s góp phn làm gim nghèo ói. Ti n , có xu hng bt b́nh ng lng gia tng trong nhng nm 90. Mt phn do có các mc lng khác nhau theo tŕnh giáo dc khác nhau. S chênh lch này th hin s phát trin ca các th trng lao ng và sn Nhng Ngi khng l na thc na tnh 201 phm ngày càng cnh tranh (Dutta 2005). Mt ví d khác v s chênh lch gia tng th hin vai tṛ ca các ng lc trong vic thúc y tng trng liên quan n s chênh lch v tng trng gia các bang ca Án trong nhng nm 90. Trong thi gian này, mt s bang có tng trng cao trong khi mt s bang khác kém hn. C Ahluwalia (2000) và Kohli (2006) cho rng it nht gia tng bt b́nh ng th hin phn nào phn ng ca u t t nhân i vi s khác bit trong môi trng u t các bang khác nhau. Khi Kohli (2006) lu ư nhng phn ng ó khích l các nhà lănh o ca bang a ra nhng bin pháp nhm ci thin môi trng kinh doanh và thu hút u t t nhân tt nhiên trong gii hn v chính tr và nng lc ca các bang. iu này trái ngc vi giai on trc khi t trng u t công cng trong tng u t ln hn nhiu. Có bng chng n cho thy tác ng ca các bin pháp khuyn khích c nhân lên nhiu ln nh s có mt ca các nn kinh t tích t trong các hot ng công nghip. Lall và Chakvarty (2005) cho thy a dng công nghip (vn cao hn ti các vùng công nghip hn hp và thành ph) to ra tác dng gim chi phí thông qua kinh t tích t. Do ó các n v công nghip t nhân thng thích tp trung ti các khu công nghip có mt dày nhm tng mc ca các cm công nghip. Ngc li, các quyt nh a im ca các ngành công nghip quc doanh có th ít chu b tác ng bi các tính toán chi phí mà b nh hng nhiu bi mong mun to ra s cân bng vùng tt hn. Kt lun ca hai hc gi Lall và Chakravorty là các cuc ci cách, vic gim u t công cng và s xut hin ca khu vc t nhân vi t cách là ngun u t công nghip mi ch yu ă góp phn to nên bt b́nh ng theo không gian cao hn trong hot ng công nghip. Bt b́nh ng xu Các quy tŕnh ang din ra ti Trung Quc và Ân chc chn không phi mang tính ngu nhiên nh các nghiên cu ă ch ra. Cái by ói nghèo a lư, các h́nh thc phân bit xă hi, s thiu vn con ngi và thiu kh nng tip cn tín dng và bo him, nn tham nhng và nh hng không ng u là nhng nhân t tác ng ng thi làm tng s bt b́nh ng và ngn chn mt s nhóm dân c nht nh trong vic thoát khi các hot ng truyn thng có nng sut thp. Tht bi ca th trng tín dng thng là gc r ca vn ; chính ngi nghèo có nhiu hn ch nht trong vic u t vào vn con ngi và c s h tng. Nhng bt b́nh ng xu, có gc r bt ngun t tht 202 V i u Vi Ngi KhNg L H́nh 6.6 T l tng tr ng t i c p a phng, so v i t l nghèo ban u 7 % 6 nhp nm 5 thu 4 hàng 3 trng b́nh 2 1 tng trung 0 0 10 20 30 40 50 60 T l nghèo ban u (%) So v i t nh nghèo nh t (bang) T nh TQ Bang Â, nông thôn Bang Â, thành th Ngu n: C c th ng kê qu c gia TQ, Niên giám th ng kê TQ, các nm; T ch c kh o sát TW n . bi ca th trng, tht bi trong iu phi, và trong qun lư ă ngn cn các cá nhân trong vic liên kt vi th trng và hn ch u t vào vn con ngi và c s h tng.19 ây chúng tôi tp trung vào hai khía cnh ca bt b́nh ng xu. Bt b́nh ng u tiên liên quan n a im vi s có mt ca nhân t ngoi sinh, cn tr s di chuyn và ph thuc quá nhiu vào ngun lc a phng. Nhng c im này ă to ra nhng cái by ói nghèo a lư. Có ngha là mt h nghèo mt khu vc giàu tài nguyên có th thoát nghèo, trong khi mt h tng t sng mt khu vc nghèo th́ hot ng tŕ tr hoc càng nghèo hn. ây có th là mt nguyên nhân ti sao nhng tnh nghèo ban u thng có t l tng trng thp hn sau ó (h́nh 6.6). Mc dù nhng phát hin này da trên các d liu cho thy s tn ti ca các by ói nghèo ó, nhng cng khó có th có kt lun cui cùng v vic này. Có th tham kho các bng chng vi mô rơ hn v yu t ngoi sinh mang tính 19. Ngân hàng th gii (2005c, chng 5) có mt tng kt hu ích v các lp lun và bng chng gii thích ti sao mt s loi bt b́nh ng không hiu qu khi chúng ̣i hi nhng c hi không b́nh ng thng tin. Xem thêm tng quan hu ích v các lp lun lư thuyt ca Aghion, Caroli, và Garcia-Peñalosa (1999). Nhng Ngi khng l na thc na tnh 203 a lư gii thích nhng cái by ó trong các nghiên cu ca Jalan và Ravallion (2002) và Ravallion (2005), trong ó có s dng các d liu h gia ́nh nông thôn Trung Quc. Nhng c im a lư thun li cho vic thoát nghèo bao gm nhng iu kin thun li do nhà nc kim soát (nh mt ng nông thôn) và các thun li do khu vc t nhân to ra (nh mc phát trin nông nghip a phng). Khía cnh quan trng th hai liên quan n s bt b́nh ng v phát trin ngun nhân lc- thng gn vi s tht bi ca th trng tín dng phía cu. Tuy vy iu này cng th hin s tht bi ca chính ph trong lnh vc cung ng dch v. Chúng tôi lp lun trong phn trên rng vic tng hc phí và chênh lch lng th hin s bt b́nh ng tt bi v́ iu này phn ánh th trng lao ng c t do hn và có nhiu ng lc to ra công vic và h́nh thành k nng. ng nhiên nhng ngi ít c hc hành và có ít tài sn hoc kh nng tip cn tín dùng th́ có ít kh nng áp ng các bin pháp khuyn khích cng nh tn dng c nhng c hi mi do các ci cách th trng to ra. Do ó, bt b́nh ng v c hi tích ly vn con ngi là nhng bt b́nh ng "xu" ch nó làm gim tác ng ca tng trng i vi ói nghèo c hai nc.20 Giáo dc c s c ph cp nhiu hn ti Trung Quc trong giai on u ci cách so vi Án . Trung Quc cng gn t c t l ph cp giáo dc tiu hc. Tuy nhiên, nhng bt b́nh ng trong các cp giáo dc trên tiu hc vn tn ti và tr thành ngun gc bt li ngày càng quan trng do giáo dc ph thông c s (và mt s nc là ph thông trung hc) ă tr thành mt iu kin tiên quyt tip cn các công vic phi nông nghip, c bit ti thành th ni mà mc lng cao hn nhiu so vi mc lng nông nghip. Do ó, vic thiu giáo dc là mt cn tr rt quan trng i vi trin vng thoát nghèo ti Trung Quc cng ging nh nhng ni khác. Bt b́nh ng v giáo dc ca n rơ ràng ln hn ti Trung Quc (c trong giai on u và k t khi tin hành ci cách) (Ngân hàng th gii 2005c). S chênh lch v tŕnh giáo dc ă cn tr tng trng có li cho ngi nghèo. S chênh lch mà chúng ta ă nh́n thy trong tác ng ca tng 20. Lu ư, nhn nh v bt b́nh ng v vn nhân lc là xu cng nht quán vi quan im ca chúng tôi cho rng thu nhp không ng u (ví d nh th hin mc chênh lch v tin lng ngày càng tng) mang tính tích cc. Thu nhp không ng u bt ngun t s a dng ca li nhun thu c do nhng n lc khác nhau. Không ng u v vn nhân lc là do khác bit v vn, kt qu ca s tht bi ca chính ph (bên cung) và th trng (bên cu), nht là nhng tht bi ca th trng tín dng. 204 V i u Vi Ngi KhNg L trng kinh t phi nông nghip i vi ói nghèo th hin s bt b́nh ng trên mt s khía cnh nh nng sut nông nghip thp, mc sng nông thôn thp so vi khu vc thành th, và tŕnh giáo dc c bn thp ă cn tr ngi nghèo tham gia vào quá tŕnh tng trng phi nông nghip (Ravallion và Datt 2002). Khác bit gia các bang trong các bc giáo dc u tiên là nhân t chính gii thích tác ng ca tng trng phi nông nghip i vi ói nghèo. Cng ging nh Trung Quc, tŕnh giáo dc thp, tài sn ít, hoc kh nng tip cn tín dng hn ch ă làm cn tr ngi dân trong vic hng li t các ci cách th trng. Nhng cn tr chính sách, s thiên v và th Nhng sai sót chính sách v c ch quan và khách quan ă góp phn to ra tng trng không u và tht bi trong vic chuyn hóa tng trng thành nhng tác ng tích cc hn v xóa ói gim nghèo và phát trin ngun nhân lc ti hai quc gia khng l này. Nhng sai sót này thuc mt trong ba dng: th nht, chính sách cn tr chc nng th trng; th hai, chính sách thiên v li ích ca mt s vùng và ngành ngh; và th ba là các chính sách th hin s th i vi mt s lnh vc hot ng cn s can thip ca chính ph. Có lp lun cho rng nhng quy nh lao ng nghiêm ngt ca n và vic u ăi m rng các ngành kinh t quy mô nh là rào cn i vi tng trng trên din rng. Mc dù có mc tiêu cân bng phân phi, song các chính sách này li hn ch tng trng doanh nghip, làm gim c hi vic làm và cn tr chuyn dch lao ng khi lnh vc nông nghip (Ngân hàng Th gii 2006). Vi mt t nc 1 t ngi, ch 8 triu ngi lao ng n c nhng quy nh này bo v, theo Ngân hàng Th gii (2006), "Có v nh các quy nh lao ng hin hành bo v nhng ngi lao ng ang có vic làm bng cách `ngn cn' nhng ngi lao ng khác có c hi c làm vic" (trang 17). Nhng quy nh này có l ă không thúc y vic thu hút lao ng, và có th ă giúp duy tŕ mt s lng ln lao ng trong lnh vc nông nghip, ln hn nhiu so vi các nc khác có cùng mc óng góp giá tr gia tng ca ngành nông nghip (Virmani 2005). Trong nhng nm gn ây, mc dù GDP tng, song t l to vic làm ca n li không bt kp vi tc tng ca lc lng lao ng. Mt s tác gi ă gi tng trng ca n là tng trng phi vic làm (Mehta 2003). ây ch là nhng quan sát mang tính gi m, song cái giá phi tr ca nhng chính sách trên i vi ngi nghèo ca n vn cn phi tip tc c ánh giá c th. Nhng Ngi khng l na thc na tnh 205 Trung Quc, tr ngi i vi vic di chuyn lao ng khi ngành nông nghip thông qua di dân trong nc là do nhng hn ch ca chính ph di h thng h khu (hukou), trong ó quy nh mi ngi lao ng bt buc phi có ng kư c trú chính thc ti mt khu vc thành th và s dng h tng c s ni ó. Nhng ngi khi sinh ra ă mang ng kư c trú nông thôn s mt rt nhiu thi gian mi có th giành c ng kư c trú thành th.21 Các ri ro khác ca di dân là vic các h gia ́nh nông thôn phi i mt vi nguy c b mt t ă c ng kư hành chính và ngi di c nông thôn b phân bit i x di nhiu h́nh thc khác nhau thành th. Có th d toán s b mc chi phí i vi ngi di c do nhng chính sách này qua nghiên cu ca Shi, Sicular và Zhao(2004). Các tác gi này báo cáo rng sau khi tính n s khác bit v chi phí sinh hot và c im ca ngi lao ng, th́ có th xác nh mc lng ca thành th cao hn lng ti nông thôn khong 50%. Chi phí di c cao ng sau nhng khong cách này có th là s gia tng ca nghèo ói và bt b́nh ng. Cng có nhng hn ch tng t i vi di c nông thôn và thành th. Nhng hn ch v di dân làm gia tng bt b́nh ng và to ra nhng thit hi áng k i vi sn lng. Không ch lao ng gia các ngành c phân b không hiu qu mà nhng hn ch trên c̣n làm cho Trung Quc khó thc hin mô h́nh kinh t tích t tp trung (Au và Henderson 2006). Theo nhn nh (áng tin cy) th́ chi phí ca di c làm gim thu nhp ti các ngành nghèo (s dng nhiu lao ng), và iu này làm tng ói nghèo và bt b́nh ng. Nhng phân bit i x v chính sách bt li cho ngi nghèo c̣n bao gm các bin pháp chi tiêu công và chính sách công nghip to u ăi hn cho các khu vc duyên hi Trung Quc so vi các vùng ni a (nghèo hn). C Trung Quc và n u không quan tâm n lnh vc cung cp dch v. H thng giáo dc ca n khá ni ting v s thiu ht, không ch i vi ngi nghèo (Drèze và Sen 1995; PROBE 1999). Trong ó ngi ta lo ngi nhiu v vn cht lng dch v (Ngân hàng Th gii 2006). Trong khi ó, Trung Quc có xut phát im cân bng hn trong cung cp dch v (mc dù có khong cách ln gia thành th và nông thôn), song nc này cng tri qua s bt b́nh ng ngày mt tng trong tip cn lnh vc y t và giáo dc (Zhang và Kanbur 2005). S yu kém và chênh lch gia các vùng trong cung cp dch 21. Mc dù có nhng cn tr i vi di c, Trung Quc có t l thành th hóa nhanh hn n . Dân s thành th ca Trung Quc tng t 19% nm 1980 lên 39% nm 2002. Ti n , dù không có nhng hn ch nh vy nhng t trng dân c thành th tng t 23% lên 28% trong cùng k. 206 V i u Vi Ngi KhNg L v c hai quc gia u có th nh́n thy c, ít nht là mt phn nào ó do s chênh lch ln ngày càng tng ca chi tiêu công cng trên u ngi gia vùng giàu và nghèo ca t nc, vi vic phân phi li tài chính khá hn hp và do vy dn n s ph thuc nng n ca chính quyn a phng i vi các ngun lc ti ch. Chúng ta s quay li im này khi bàn v chính sách. Tính nng ng: Các bt b́nh ng tt có th chuyn thành các bt b́nh ng xu nh th nào Khi không có th ch kim soát và cân bng phù hp, th́ bt b́nh ng s gia tng (thm chí lúc u ây là loi bt b́nh ng tt) cng có th dn các hin tng nh tham nhng, ch ngha t bn thân hu, c quyn c li hoc các n lc hng li t nhng c hi mi và hn ch nhng ngi khác tip cn các c hi ó hoc thay i các lut l ca cuc chi nhm duy tŕ nhng li th ban u22. Do ó nhng bt b́nh ng xu xut hin theo thi gian. S tng trng và hot ng ca các doanh nghip làng xă Trung Quc (TVEs) ă chng minh cho tính nng ng này. S tng trng và phát trin ca các TVEs nhiu khu vc khác nhau ca Trung Quc, bt u t gia nhng nm 1980, thng c coi nh mt ví d thành công ca chin lc ci cách th ch tng bc ca nc này ­ trong trng hp này là vic phi tp trung hóa kinh t mà trong ó chính quyn a phng c trao quyn thành lp các TVE và gi li li nhun ca các doanh nghip này (Oi 1999). Kh nng kim soát và t ch, kt hp vi vic kim ch ngân sách ngt nghèo áp t trên, cui cùng ă mang li ng lc úng n u t và hot ng mt cách hiu qu. Vic gia tng sn lng và vic làm phi nông nghip có th không ng u theo không gian nhng li giúp làm gim bt b́nh ng (do nhng sáng kin trên có c s nông thôn rng ln) và góp phn vào s tng trng ca Trung Quc cho n gia nhng nm 90. Tuy nhiên, vi s bùng n ca các TVE và s cnh tranh tng lên trong các nhóm sn phm khác nhau to ra sc ép i vi chính quyn tnh và a phng trong vic tng cng bo h cho các TVE mà h qun lư ti a phng. iu này to ra nhiu rào cn thng mi và s xâm nhp th trng ca các doanh nghip bên ngoài, dn n s phân tán th trng các nhân t 22. Các lp lun trc có th tham kho trong các nghiên cu ca North (1990) và Hellman (1998) Nhng Ngi khng l na thc na tnh 207 sn xut và sn phm ca Trung Quc và làm xu i môi trng u t ti nhiu a phng (Ngân hàng th gii 2005 c). Nhn thc và chp nhn bt b́nh ng: Bt b́nh ng xu có th loi b bt b́nh ng tt Bt ng xu ht sc có hi. Th nht, chúng trc tip làm gim tim nng tng trng do các b phn dân c b tt hu s thiu c hi tip ni hoc óng góp cho quá tŕnh tng trng. Th hai, bt b́nh ng xu trong bi cnh k vng ca ngi dân lên cao có th to ra nhng nhn thc tiêu cc v các li ích ca ci cách. Bi l ngi dân khó có th xác nh c ngun gc bt b́nh ng bit c bt b́nh ng nào là tt hoc xu, nên xă hi không có s v tha i vi bt b́nh ng bt k dng nào. S thiu v tha có th gây ra bt n nh xă hi hoc to cn tr mnh hn i vi các ci cách cn thit, do ó gián tip e da tính bn vng ca tng trng. Trên thc t, s tn ti ca các bt b́nh ng xu s loi b các bt b́nh ng tt. Han và Whyte (2006) báo cáo kt qu kho sát hn 3000 ngi Trung Quc trng thành c phng vn nm 2004. Kho sát cho thy 40% nhng ngi tr li hoàn toàn ng ư rng s bt b́nh ng t nc nh́n chung là quá ln và 32% tng i ng ư vi quan im này. iu ngc nhiên là phi n 80% mong mun "chính ph thu hp khong cách " bo m mc sng ti thiu. iu thú v là qua các kho sát nhn thc cho thy không phi nhng ngi kém th nht nh nông dân hoc ngi di c t nông thôn là nhng ngi bày t quan ngi nht i vi t́nh trng bt b́nh ng không công bng. iu lu ư là hu ht nhng ngi tr li u tin rng tŕnh giáo dc, kh nng và h lc u c n áp ti Trung Quc. Mc quan ngi cao i vi bt b́nh ng không hàm ch s bt măn i vi kt qu phân b ca các ci cách kinh t. Tuy nhiên có nhng du hiu cho thy nhn thc (hoc nhng kinh nghim trc tip) v bt b́nh ng xu ă to ra s bt măn ngày càng tng i vi ci cách ti Trung Quc và Ân . Các cuc biu t́nh xă hi v s bt b́nh ng khác nhau ang ngày càng ph bin ti Trung Quc. Theo mt cuc thm ḍ do Vin khoa hc xă hi Trung Quc tin hành nm 2002, 60% trong s 15 ngh́n ngi tr li phng vn cho rng các quan chc ng và chính ph c hng li nhiu nht t ci cách, trong khi các cuc thm ḍ d lun khác (c cp trong nghiên cu ca Pei 2006) luôn coi tham nhng là mt trong nhng vn nghiêm trng nht 208 V i u ViNgi KhNg L ti Trung Quc. Trong quá tŕnh xem xét các nguyên nhân kinh t ca s bt n xă hi ti Trung Quc, Keidel (2005) cho rng s bt măn i vi nhng xáo trn v kinh t do các cuc ci cách to ra là mt phn cn thit to nên bt b́nh ng tt nhng li b gia tng do tham nhng và sai phm trong các doanh nghip nhà nc và chính quyn a phng. H s cnh sát báo cáo trong bn tin chính thc c trích dn trong nghiên cu ca Gill (2006) cho thy s lng các cuc biu t́nh tp th, các cuc xung t bo lc dng nh là nhng hin tng ca s bt n xă hi ă tng lên gp 10 ln t 8.300 v nm 1993 lên gn 80.000 v nm 2005. Pei (2006) cho rng nhng du hiu bt măn xă hi làm cho Trung Quc khó có th thc hin các bin pháp ci cách cn thit khc phc nhng yu kém c cu c̣n tn ti, c bit trong lnh vc tài chính - nhng bin pháp ci cách vn ht sc quan trng i vi vic duy tŕ tng trng theo nhn nh ca Qy tin t quc t (Tseng và Rodlauer 2003). Do vy, Pei (2006) ă vit v "s quá b mc by" ca Trung Quc (trang 2). Ti n , s tht bi chính tr ca chin dch tranh c "n ti sáng" ca ng Bharatiya Janata nm 2004 c coi là do thiu chú ư n bt b́nh ng ang ni lên sau các cuc ci cách thúc y tng trng. Nhng lư gii nh vy thng gây nghi ng, tuy nhiên có bng chng t các cuc thm ḍ quan im cho thy bt b́nh ng tng lên là mt quan ngi chung ti n . Trong cuc kho sát bu c quc gia nm 2004, ¾ nhng ngi tr li cho rng các cuc ci cách trong 15 nm qua ă ch làm li cho ngi giàu (Suri 2004). Trong ng dân ch ca n , nhng tâm lư nh vy ă to sc ép chính tr buc chính ph phi tŕ hoăn nhng ci cách cn thit (Bardhan 2005). Ví d, nm 2005 chính ph phi rút b k hoch t nhân hóa 13 doanh nghip công nghip nhà nc hàng u. Nhng lo ngi v s bt b́nh ng gia tng và tin b chm v gim nghèo ă dn n các chng tŕnh gim nghèo mi. Duy tŕ nhng bt b́nh ng tt và gim nhng bt b́nh ng xu Vic a ra mt nhóm các gii pháp và th ch úng n nhm m bo tng trng c duy tŕ và lan ta rng khp là nhng u tiên cao trong chng tŕnh ngh s ca hai Ngi khng l. Mc dù bt b́nh ng hay c cp trong các din thuyt chính tr ti n trong nhiu thp k qua, nhng ây Nhng Ngi khng l na thc na tnh 209 li là mt hin tng tng i mi ti Trung Quc, ch xut hin vi t cách là mt quan ngi ln trong nhng nm gn ây.23 Liu các nhà hoch nh chính sách có nên quá lo lng v hin tng bt b́nh ng gia tng không? Có th iu này là hin nhiên trên mt khía cnh nào ó. Hn 5 thp k trc ây, W. Arthur Lewis (1954) quan sát rng mt c im rơ rt ca quá tŕnh chuyn i c cu ti các nn kinh t có t l lao ng thng d cao là s chuyn dch tng bc lao ng thng d t các hot ng truyn thng có nng sut thp sang các hot ng hin i có nng sut cao. Ông cho rng quá tŕnh này chc chn s kéo theo sau hin tng bt b́nh ng gia tng, trong ó mt s ngi có th vt qua c quá tŕnh quá trong khi nhng ngi khác b tt hu ít nht là tm thi24. Nh Lewis ă cp: "s phát trin phi không b́nh ng bi v́ s phát trin không bt u ng thi ti mi ni ca nn kinh t". Nu qu thc nhng ǵ chúng ta ang chng kin ti Trung Quc và n là quá tŕnh chuyn i xă hi nh vy, th́ vic ngi dân b tt hu có th bt kp c ch là vn thi gian. Khi ó bt b́nh ng tng lên ch là mt hin tng nht thi mc dù nó có th tip tc gia tng trong vài nm na do quá tŕnh quá din ra trong thi gian hàng thp k (thm chí i vi mt xă hi và nn kinh t thay i nhanh chóng nh Trung Quc). Khi quá tŕnh quá hoàn tt, gn nh chc chn là s có gia tng v mc bt b́nh ng so vi thi k trc ci cách bi l nhng ng c bt b́nh ng tt bt u phát huy tác dng nh ci cách. Tuy nhiên, nh chúng tôi ă tho lun ây, có mt s nguyên nhân cn c tin rng các nhà hoch nh chính sách quan tâm n vic bo m mc sng tuyt i cao hn, nht là cho ngi nghèo, th́ cng cn quan tâm n bt b́nh ng xu. Trong phn này, chúng tôi c gng a ra mt khuôn kh khái nim n gin suy ngh xem các nhà hoch nh chính sách Trung Quc và n cn phi làm ǵ khc phc t́nh trng bt b́nh ng tng lên, và xem xét mt s các gii pháp chính sách, bao gm nhng gii pháp c thc hin gn ây ti hai nc. 23. Han và Whyte (2006) trích dn kt qu ca kho sát nm 2004 tin hành các quan chc cao cp do Trng ng ca Trung ng ng Cng sn tin hành. Theo ó, bt b́nh ng v thu nhp là lo ngi nht, vt lên các vn khác. 24. Khía cnh th hin s chênh lch nng sut - gia nông thôn và thành th, nông nghip truyn thng và hin i, nông nghip và công nghip, v.v...- s thay i theo bi cnh, thm chí trong cùng mt t nc. Khía cnh nào là phù hp nht s quan trng cho vic hoch nh chính sách. 210 V i u Vi Ngi KhNg L Xác nh các thách thc và tránh các chn oán sai lm Chúng ta thng coi mc tiêu bo m s tng trng bn vng là iu hin nhiên nhm em li li ích cho ngi nghèo to ra s gim nghèo tuyt i ln và bn vng25. Các n lc loi b bt b́nh ng xu không nên làm tn hi n các nn tng to ra bt b́nh ng tt mc e da n mc sng dài hn ca ngi nghèo. Thách thc ây là nhm xác nh các gii pháp chính sách nhm tác ng trc tip n nhng bt b́nh ng xu mà không làm tn hi n nhng bt b́nh ng tt. T xut phát im nh vy, rơ ràng là chúng ta không nên chp nhn nhng chính sách tái phân phi làm nh hng xu n mc sng dài hn ca ngi nghèo. Vic chp nhn quan im không có s ánh i gia thu nhp và bt b́nh ng không có ngha là không có s ánh i cp các chính sách c th. Vic gim bt b́nh ng bng cách to thêm nhng méo mó cho nn kinh t có th to ra các tác ng m nht i vi tng trng và gim nghèo. Tuy nhiên chúng tôi không khng nh rng s có mt s ánh i nh vy vi tt c các chính sách tái phân phi. Tim nng thc hin chính sách cùng c li ­ thúc y s tng trng công bng - bt ngun t thc t là mt s nhân t cn tr tng trng ̣i hi rng ngi nghèo c chia s ít hn c hi to ra t tng trng. S gim nghèo nhanh hn ̣i hi phi kt hp tng trng nhiu hn, mô h́nh tng trng có li cho ngi nghèo hn, và thành công trong vic gim bt b́nh ng làm hn ch trin vng ca ngi nghèo trong vic th hng các c hi mà tng trng to ra. Hc hi t qúa kh: tránh s ánh i sai lm Kinh nghim ca Trung Quc và n trong ¼ thp k qua cho thy mt s các bài hc quan trng liên quan n các nh hng chính sách chung cn thit và kh thi. Mt bài hc là mi s ánh i gia tng trng và công bng thng, mc dù không phi là luôn luôn, là mt s ánh i sai. Nh chúng tôi ă cp trên, có th ánh i trong mt s loi bt b́nh ng nht nh, ch không phi trong mi loi bt b́nh ng. S kt hp úng các chính sách có th to ra kt qu cùng thng i vi tng trng, gim nghèo và gim s bt b́nh ng (hoc ít nht là không tng). 25. V nh ngha "s tng trng có li cho ngi nghèo" và các nh ngha liên quan trong tài liu, xem thêm Ravallion (2004b) Nhng Ngi khng l na thc na tnh 211 Vic th nghim gii pháp ánh i gia tng trng và công bng to ra mt s vn phân tích. Trong trng hp ca Trung Quc, ít nht khi so sánh các t l tng trng vi thay i v bt b́nh ng chúng ta thy không có du hiu cho thy bt b́nh ng cao hn là cái giá ca s tng trng cao ca Trung Quc. Mi quan h tng h gia t l tng trng GDP và s khác bit trong ch s Gini là -0,05; và h s thay i t ch là 0,22. Vic th nghim này không cho thy s tng trng cao hn n thun s dn n s gia tng mc bt b́nh ng. Mc dù mc bt b́nh ng tng ng thi vi s gia tng ca thu nhp trung b́nh, nhng iu này phn ánh s trùng hp v thi gian hn là mi quan h liên quan gia tng trng và bt b́nh ng. Giai on tng trng nhanh hn không to ra s gia tng nhanh trong mc bt b́nh ng; qu thc, giai on gim bt b́nh ng (1981-85 và 1995-98) có t l tng trng cao nht trong thu nhp h gia ́nh. Giai on tng trng cao nht trong ngành s cp (1983­84, 1987­88, và 1994­96) không dn n t l tng trng thp hn các ngành khác (Ravallion và Chen). Chúng tôi cng không thy rng các tnh có t l tng trng thu nhp nông thôn cao hn phi chu s gia tng v bt b́nh ng. iu ngc li có l c̣n úng hn. Ngun gc t l tng trng ca ngành s cp cao hn ti Trung Quc có th là rt khác trong giai on u 1980 và gia 1990. Trong giai on trc ây, tng trng nông nghip c thúc y bi nhng ng lc sn xut nh áp dng h thng Trách nhim H gia ́nh, theo ó ngi nông dân chu trách nhim s dng các u ra nông nghip26. Trong giai on 2 (gia nhng nm 90), chính ph vn hành mt chính sách thu mua thc phm trong nc theo ó ngi nông dân có ngha v bán mt s liu nông sn c nh cho chính ph vi mc giá thng thp hn mc giá th trng a phng (nhng h c quyn bán sn lng c̣n li theo giá th trng). i vi mt s nông dân, ây là mt khon thu bên l bi l h sn xut nhiu lng thc hn s lng phi bán cho nhà nc, nhng i vi nhng ngi nông dân khác, iu này nh hng n quyt nh sn xut ca h. Ravallion và Chen ă a ra các bng chng cho thy vic gim mc thu n trên s to ra vic gia tng áng k thu nhp cho nn kinh t nông thôn, c bit i vi ngi nghèo. 26. Tài liu này nêu tm quan trng ca ci cách i vi h thng này trong vic thúc y s tng trng kinh t nông thôn trong giai on u ca quá tŕnh quá Trung Quc (Fan 1991; Lin 1992). 212 V i u Vi Ngi KhNg L Giúp nông dân nghèo tip cn th trng Vic gim gia tng bt b́nh ng và bo m s gim nghèo nhanh hn ̣i hi tng thu nhp khu vc nông thôn tt hu c hai nc. iu này ̣i hi vic ci thin tip cn th trng. Vn là iu này cn thc hin nh th nào. Luôn có s la chn gia vic u t vào phát trin khu vc nghèo (vic làm cho ngi dân) hoc to thun li cho vic di c sang khu vc khác (ngi dân t́m vic làm). t ra s la chn này chc chn là quá n gin hóa vn . Vic di c n các khu vc thành th chc chn có li cho ngi nghèo c hai nc. Tuy nhiên vic di c thng không kh thi i vi các h nông thôn nghèo vn thiu u t tha áng vào các khu vc nghèo, nht là phát trin ngun nhân lc. Ngc li mc dù có kh nng tng thu nhp nông nghip hn na (chng hn thông qua vic a dng hóa sang trng cây có giá tr gia tng cao hn) hoc thúc y vic làm phi nông nghip nông thôn, nhng t trng nông nghip trong GDP chc chn s gim i c hai nc. V trí a lư và khong cách xa xôi cng làm hn ch kh nng thc hin các hot ng kinh t phi nông nghip các vùng nghèo. Thay vào ó, chúng tôi t vn xác nh và khc phc nhng tht bi ca chính ph và th trng, ng thi gii quyt s bt b́nh ng tài sn làm ngn cn ngi nghèo tip cn nhng c hi to li nhun cho s t thng tin. Theo quan im này c hai nc u có ba u tiên. Th nht, c s h tng nông thôn cn có mt u tiên cao. Trung Quc bt u quá tŕnh ci cách vi mt c s h tng nông thôn nghèo. Nhng hn ch tài chính và cho vay có ngha là phi mt 10 nm mi có th u t m rng c s h tng nh h thng ng bt u trin khai nm 1990. S khác bit v c s h tng nông thôn gia các nc gii thích rơ s tng trng tiêu th cp h gia ́nh nông nghip ti khu vc nông thôn Trung Quc (Jallan và Ravallion 2002). Hoàn toàn có th thu c li nhun khá cao t các chng tŕnh phát trin c s h tng c chun b tt ti khu vc nông thôn nghèo (Ravallion và Chen 2005). Ti n , cht lng nghèo nàn ca c s h tng nông thôn c tha nhn là mt cn tr i vi s tng trng và gim nghèo. Ngi ta tin rng s t c nhiu kt qu trong vic to ra s tng trng công bng hn nu c s h tng và tài chính nông thôn c ci thin ti n . Mc dù ây không phi n gin ch là vn xây dng c s h tng. Thay vào ó, iu này t ra các vn sâu sc hn v nhu cu phi ci cách các th ch hin ti và to ra các bin pháp khuyn khích (Ngân hàng th gii 2006). Nhng Ngi khng l na thc na tnh 213 Th hai, cn có chính sách tt hn trong vic cung cp các dch v giáo dc và y t có cht lng cho ngi nghèo. Và th ba, cn có chính sách cho phép các th trng nhân t sn xut và sn phm ch cht (lao ng, t ai và tín dng) c phát huy hiu qu tt hn theo hng có li cho ngi nghèo. Ti n , iu này ̣i hi phi phi iu tit hóa th trng lao ng ti khu vc chính thc. Trung Quc, vic gim các cn tr chính sách i vi di c và xây dng các ci cách lut pháp cho phép s phát trin ca th trng quyn s dng t ai ti khu vc nông thôn Trung Quc (trao giy chng nhn quyn s dng t cho ngi nông dân h có th bán, cm c hoc chuyn giao cho con cháu) là nhng u tiên. Nc láng ging Vit Nam cng có bc i này trong nhng nm 90 và các bng chng hin có cho thy v c bn, các ci cách này ă góp phn gim nghèo (Ravallion và Van de Walle 2006). Chi tiêu công và chính sách tài chính óng vai tṛ quan trng trong vic thc hin các u tiên này. Tuy nhiên nhân t quan trng là vic huy ng ngun tái chính và xác nh phng thc chi tiêu. Vic loi b s phân bit i x ngi nghèo trong thu thu và chính sách chi tiêu cng là nhân t ht sc quan trng. Nh chúng tôi ă cp, vic chính ph gim thu n ca ngi nông dân thông qua các ch tiêu thu mua lng thc là mt công c quan trng gim nghèo ti Trung Quc, Theo quan im này, chính sách gn ây ca Trunng Quc trong vic min thu cho nông dân các khu vc nghèo là rt áng c hoan nghênh mc dù khong có các ngun thu thay th các vùng nghèo, ngi ta có th d oán mt s gim sút u t công và dch v cn thit cho gim nghèo hoc mc chính quyn a phng bi thng t ai cho ngi dân bán t ai giành cho các hot ng phi nông nghip s c tr thp hn. Mt vn tip din c hai nc là làm th nào tng cng các ngun lc tài chính a phng ti các khu vc nghèo. u tiên ca hai nc dành cho vic phân cp hóa chi tiêu xă hi s có tác ng hn ch i vi kt qu phát trin con ngi và nghèo ói nu nh iu này không i kèm vi các n lc ca các cp trung ng trong vic tái phân b tài chính ln hn cho vùng nghèo t các vùng giàu có hn. Các sáng kin gn ây Các nhà lănh o chính tr và các nhà hoch nh chính sách c hai nc ang c gng t́m cách giúp nhng ngi nông dân nghèo tip cn c tin tŕnh tng trng. Trung Quc, vic gim và loi b dn thu và phí 214 V i u Vi Ngi KhNg L nông nghip cng nh vic áp dng hn ch tr cp giáo dc tiu hc nhng a phng nghèo trong gian on sau ca k hoch 10 nm là nhng bng chng cho thy s chuyn dch ln trong u tiên ca chính ph nhm nhn mnh hn na vic ci thin i sng nông thôn. Mt phn chính ca k hoch là mt gói các gii pháp nhm thc hin cái mà các nhà lănh o gi là xây dng mt nông thôn xă hi ch ngha mi. Gói gii pháp này ̣i hi vic loi b h thng tt c các loi thu nông nghip. Tuy vy, vic loi b thu và phí nông nghip dn n nhng quan ngi mi. Nh chúng tôi ă lu ư, i vi nhiu chính quyn a phng nông thôn, c bit là các tnh và khu vc nghèo ni a, nhng khon thu và phí này là ngun thu nhp chính c s dng trang tri cho các dch v công cng a phng, nht là y t và giáo dc. Chính sách này có kh nng làm nh hng không ch n s tip cn và cht lng các dch v y t và giáo dc mà c̣n có tác ng n ói nghèo trên khía cnh tiêu dùng. Trung Quc là trng hp tng i c bit do nhng ngi nghèo có t l tit kim cao. Mc dù vic phân tích trit và chi tit vn này vn cha c thc hin nhng kinh nghim và cm nhn cho thy vic tit kim pḥng trng hp au m không có bo him và các ri ro khác, tip kim trang tri vic hc hành cho con cái, tit kim trang tri cho chi phí tui già u óng vai tṛ quan trng trong vic gii thích ti sao ngi nghèo Trung Quc tit kim nhiu nh vy. Chính ph có v nhn thc rt rơ v nhng quan ngi v cht lng dch v nghèo nàn ti nông thôn và do vy phn ln khon kinh phí cho vic thc hin chin lc "xây dng mt nông thôn xă hi ch ngha mi" ă dành cho các dch v y t và giáo dc nông thôn. Trong s nhng sáng kin cp trên bao gm các k hoch cung cp vài t nhân dân t t chính quyn trung ng cho hàng chc triu hc sinh tiu hc và trung hc và bo m giáo dc 9 nm min phí cho hc sinh nông thôn. Chính ph trung ng cng t k hoch tng gp ôi tr cp cho nông dân nu h tham gia qu hp tác xă y t do nhà nc tài tr c xây dng nhm gim gánh nng tài chính. Các yu t khác ca k hoch bao gm vic tng chi tiêu tr cp cho các nông dân và tng u t ca chính ph trong các công tŕnh nông thôn. K hoch m bo i sng ti thiu, thng c gi là dibao, là gii pháp chính ca chính ph i vi các thách thc mi ca vic bo tr xă hi trong mt nn kinh t mang tính th trng hn. K hoch này nhm m bo thu nhp ti thiu ti khu vc thành th thông qua vic thu hp khong cách gia thu nhp thc t và "ḍng dibao" mà ngi a phng thng gi. V lư Nhng Ngi khng l na thc na tnh 215 thuyt, iu này s loi b ói nghèo dibao, nhng k hoch này vn cha t c mc tiêu ch yu do nó cha áp dng c cho ht các i tng cn thit(Chen, Ravallion và Wang 2006). Vic ci cách chng tŕnh và m rng i tng-bao gm các khu vc nông thôn (hay b băo) - t ra mt s thách thc. Nu các k hoch này c thc hin hiu qu và nhm vào nhng khu vc nghèo và các h nghèo ti khu vc nông thôn Trung Quc, th́ trin vng gim nghèo là rt kh quan, c bit là nhng ngi nghèo v khía cnh tiêu dùng, trong giai on 5 nm ln th 11. Cng có mt s các sáng kin mi n . o lut bo m vic làm nông thôn nm 2005 bo m 100 ngày lao ng mt nm vi mc lng nông nghip ti thiu cho ít nht mt thành viên trong gia ́nh. iu này s có tác ng ln i vi nghèo ói nông thôn. Tuy nhiên iu vn không rơ ràng là ây có phi là gii pháp hiu qu nht v chi phí hay không, nu chúng ta cân nhc tt c các chi phí liên quan, bao gm c c hi b l thu nhp ca nhng ngi tham gia chng tŕnh (Murgai và Ravallion 2005). Ngân sách ca chính ph nm 2006/07 cng kêu gi tng chi tiêu ln cho c s h tng nông thôn, to vic làm, dch v y t và giáo dc. Các chng tŕnh mi bao gm d án Bharat Nirman (Xây dng n ) nhm cung cp in nng, tip cn ng xá trong mi iu kin thi tit và nc sch cho tt c các làng xă ca n ; chng tŕnh Sarva Siksha Abhiyan, nhm bo m giáo dc c s ti thiu cho hc sinh. Các chng tŕnh này không nhm vào ngi nghèo nhng chúng có li cho ngi nghèo bi l nhng làng mc nào thiu các dch v nh vy thng là các làng nghèo. Kt lun Tng trng kinh t ít khi cân bng gia các vùng hoc ngành ca mt nn kinh t ang phát trin. C Trung Quc và n u không phi là mt ngoi l. Chúng tôi thy mô h́nh tng trng sau ci cách không c bit có li cho ngi nghèo c hai nc. Trung Quc, s tng trng trong khu vc cp mt (ch yu là nông nghip) góp phn gim nghèo và bt b́nh ng nhiu hn s tng trng ca ngành bc hai hoc bc ba. n , do s bt b́nh ng trong tip cn t ai cao hn Trung Quc, nên tng trng nông nghip óng vai tṛ kém quan trng hn trong gim nghèo so vi s tng trng ngành bc ba. c hai nc, ă có s không ng u ln v a lư trong lnh vc tng trng, trong ó nhiu khu vc b tt hu, bao gm nhng khu vc 216 V i u Vi Ngi KhNg L khi nguyên là khu vc nghèo nht. Trong thi gian gn ây, s bt b́nh ng nh́n chung tng lên c hai nc. Ngi nghèo n bt u quá tŕnh ci cách hin nay mà không có li th nh ngi nghèo Trung Quc v kh nng tip cn t ai và tŕnh giáo dc. Bt b́nh ng v phát trin nhân lc và tip cn c s h tng thit yu ti hai nc (có th là nhiu hn n ) ang cn tr trin vng ca ngi nghèo trong vic chia s nhng li ích kinh t có c nh ci cách. c tính a lư ca bt b́nh ng và nhng chênh lch v ngun lc tài chính và nng lc ca chính ph ang là nhng lo ngi chính sách ang ni lên cho tng lai ca c hai nc. Trong tng lai, bt b́nh ng cao gia tng s làm cho hai nc khó có kh nng duy tŕ nhng tin b trong gim nghèo. Tuy nhiên s không hu ích nu ta ch tho lun v bt b́nh ng vi t cách nh mt nhân t chung khi tho lun v các gii pháp chính sách. Các chính sách cn tp trung vào khía cnh c th ca bt b́nh ng nhm to ra hoc duy tŕ các c hi b́nh ng cho s tham gia hng li t nhng li ích t tng trng kinh t. Ngi ta cho rng c hai nc ang chng kin s gia tng bt b́nh ng xu bi l theo thi gian bt b́nh ng tt (có li cho s tng trng hiu qu) tr thành bt b́nh ng xu và nhng bt b́nh ng xu s xóa nḥa nhng bt b́nh ng tt. Mc dù c hai nc cn phi quan tâm n nhng bt b́nh ng xu mà chúng tôi ă ch ra, chúng tôi nghi ng rng Trung Quc ang có nhng ri ro ngn hn ln hn: bt b́nh ng tng lên s làm hn ch tng trng. Chính ph Trung Quc ă có th bù p cho bt b́nh ng tng lên thông qua tng trng kinh t cao. Thm chí có lp lun cho rng chính bt b́nh ng tng lên to c s cho tng trng ca Trung Quc thông qua vic duy tŕ s n nh xă hi. Thách thc ch nhng bt b́nh ng xu ang ny sinh ti Trung Quc càng làm cho nc này khó có th thúc y s tng trng cn thit nhm khc phc nhng bt b́nh ng ó. Duy tŕ tng trng s i hi phi to ra hiu qu tt hn trong các gii pháp chính sách c thc hin thúc y tng trng. Cho dù vn bt b́nh ng tng lên có c gii quyt thành công hay không, th́ iu này cng s có tác ng i vi th gii. Nu vn này không c gii quyt, th́ s có ri ro là t l tng trng cao s tr nên khó có th duy tŕ c và do ó to ra hiu ng lan ta i vi thng mi và tng trng các ni khác. Nu vn bt b́nh ng c gii quyt, tùy thuc vào cách thc gii quyt th nào, có th có mt s chi phí ngn hn i vi tng trng, mc dù vic gii quyt nhng bt b́nh ng xu có li cho s tng trng. Cng có th có mt s hu qu i vi thng mi thông qua s Nhng Ngi khng l na thc na tnh 217 thay i v ni dung ngành ca thng mi. Ví d, c hai nc, kh nng m rng cây thng v có th làm gim bt s quan ngi v bt b́nh ng gia tng. Ngi ta hy vng rng mt phn áng k ca sn lng ca cây thng v trong vic m rng này có th c xut khu ra nc ngoài. Các sáng kin mi ang thc hin c hai nc có th là nhng bc i úng hng mc dù cn có các nghiên cu ánh giá liên tc v tính hiu qu ca các gii pháp này so vi các chin lc thay th. Có th có các vn quan trng nhng cha c gii quyt tha áng liên quan n s cân bng hp lư gia các gii pháp can thip khác nhau. Tuy nhiên mt thách thc thm chí c̣n khó khn hn vn tn ti: ó là vic ci thin qun tr iu hành- nng lc, trách nhim gii tŕnh và s phn hi, c bit là (nhng không ch gii hn) cp a phng. Nu thách thc này không c áp ng, th́ tính hiu qu ca bt k sáng kin nào c mô t trên cng s có th không c bo m. C H N G 7 Qun tr và Tng trng kinh t Philip Keefer Trng hp ca Trung Quc và n cho thy tng trng kinh t và gim nghèo, iu quan trng là cn cho phép các doanh nghip t nhân tham gia cnh tranh trên th trng (vn trc ây h b cm tham gia) và chính ph cn cung cp các dch v thit yu, nh c s h tng nhm thúc y nng sut. Các chng trc ă làm rơ vn này. Chng này nêu lên mt bài hc th hai (vn ít c ư), là kinh nghim ca hai t nc rng ln và hoàn toàn khác nhau này khng nh tm quan trng ca công tác qun tr quc gia i vi tng trng và phát trin. Thêm vào ó, mc dù Trung Quc và n khác nhau v th ch chính tr, nhng hai nc này vn có chung mt c im quan trng: quyn kim soát và cân bng trong tng lp lănh o cp cao ca chính ph. Mt nh ngha ph bin ca qun tr quc gia là tp trung vào kt qu- ó là mc chính ph ban hành và thi hành chính sách v́ li ích ca tt c công dân. Mt nh ngha khác li tp trung vào nhng bin pháp khuyn khích mà chính ph a ra nhm thc thi các chính sách v́ li ích ca mi công dân, da trên tính nng ng và th ch chính tr quyt nh kt qu ca qun tr. Nhóm các tiêu chí qun tr mà Ngân hàng Th gii thit lp trong giai on 1996-2004 (Kaufmann, Kraay và Mastruzzi, 2005) ă bao quát c hai nh ngha trên. Các tiêu chí ó là: "ting nói và trách nhim gii tŕnh" và "bt n chính tr và t́nh trng bo lc" liên quan mt thit ti t́nh h́nh chính tr, quyt nh kt qu qun tr. n t im cao hn hn Trung Quc v tiêu 219 220 V i u Vi Ngi KhNg L chí ting nói ngi dân nhng thp hn hn v n nh chính tr. C hai im s này phn ánh t́nh trng bu c cnh tranh ti n .1 Các ch s qun tr bao gm 4 ch s sau: (1) hiu lc chính quyn, (2) cht lng công tác lp pháp, (3) nhà nc pháp quyn, (4) kim soát tham nhng. Các ch s này nh hng ti phát trin theo nhiu cách. Chng này s cp ti nh hng ca các ch s trên ti vic bo m quyn s hu, mt nhân t chính i vi tng trng kinh t và thng c th hin di dng các bin s nh: hiu lc chính quyn, pháp lut hay kim soát tham nhng. Trung Quc ă ng trên n khi xp hng v hiu lc chính quyn và nm 2004 v kim soát tham nhng, nhng li di n v hiu lc lut pháp. Mc dù hai nc có s khác bit rơ rt trong vic bo m ting nói ngi dân, nhng kt qu ca iu này th́ không khác bit lm v mt s liu. Vic phân tích gp phi hai vn . Th nht, iu ǵ ă làm cho hai t nc này phát trin nhanh chóng dù hiu qu qun tr quc gia ch mc trung b́nh? Tng trng kinh t thn tc Trung Quc nhng hiu qu qun tr quc gia ch t mc trung b́nh (xp x phân v 50 trên mt trm, theo Ngân hàng Th gii). Các chính ph ca nc nghèo có th nh́n vào thc tin này mà kt lun dù hiu qu qun tr quc gia thp, h vn có th t c tc tng trng kinh t cao. Tuy vy, phân tích di ây s ch ra rng kt lun này là hoàn toàn sai lm. Kt qu qun tr quc gia ca Trung Quc và n , dù ch mc trung b́nh chung nhng vn cao hn các nc nghèo khác. S khác bit ă tác ng ti tng trng ca hai ngi khng l này so vi các các nn kinh t khác. Hn th na, c Trung Quc và n u có th trng rng ln vi nhiu nhân công r, chính iu này ă hp dn các nhà u t bt chp hiu qu qun tr quc gia mc nào. Các nc có th trng nh hn cn phi có các bin pháp cng rn hn nhm tng cng chính sách và môi trng qun tr có th t c tc tng trng tng t. Cui cùng, tng trng kinh t c hai quc gia này u không phi t nhiên mà có, mà u do kt qu ca các tin b t c trong qun tr quc gia nhng nm cui thp niên 70 và u thp niên 80. Vn th hai là ti sao c Trung Quc và n u có hiu qu qun tr quc gia tng t nhau mc dù th ch chính tr khác nhau và h́nh thc cnh tranh chính tr khác nhau? Chính ph các nc nghèo có th kt lun rng th ch chính tr không liên quan ti hiu qu qun tr quc gia. Nhng bng 1. Ví d: n t phân v trên 50, trong khi Trung Quc ch t di 25 trên mt trm trong tng s các quc gia tham d. Qun tr và Tng trng kinh t 221 chng sau ây li chng minh iu ngc li. Cùng mt thi im, c hai quc gia u tri qua nhng thay i chính sách mang li thay i tích cc cho tc tng trng. Nhng thay i chính tr khá ging nhau, c bit là vic tng cng c ch i trng i vi các lănh o cp cao. Tc tng trng kinh t cao và hiu qu qun tr quc gia trung b́nh: Qun tr Quc gia vn là vn cn quan tâm. Vào u nhng nm 1980, kinh t ca Trung Quc và n bt u ct cánh. Trung Quc, tc tng trng kinh t t gn 8%/nm, gp ôi nhng nm 1970. Ti n , tc tng trng cng xp x nh vy, tng t gn 0% nhng nm 1970 ti 3,5% nhng nm 1980. Tc phát trin ca n gn gp ôi và Trung Quc gp nm ln mc phát trin trung b́nh ca th gii. Thot nh́n khó có th ánh ánh giá vai tṛ ca qun tr quc gia i vi s bùng n tng trng kinh t này. Cng không th s dng các ch s ca Ngân hàng Th Gii tính toán mc hiu qu ca qun tr quc gia và tc tng trng bi v́ các ch s ch tính ti nm 1996. Thay vào ó, chúng ta có th s dng ch s t mô h́nh ánh giá ri ro cho các quc gia trên th gii (ICRG) so sánh Trung Quc và n vi các quc gia khác (theo Knack và Keefer, 1995). Ch s này là tng hàm ca cht lng b máy qun lư, nhà nc pháp quyn và t́nh trng tham nhng có liên quan ti các ch s v qun tr quc gia ca Ngân hàng Th Gii v hiu lc chính quyn, pháp lut và kim soát tham nhng. im cao nht trên thang im là 18. u nhng nm 1980, ch s v qun tr quc gia tính theo ICRG ca n là 9 và ca toàn th gii là 9,3. 10 nm sau ó, ch s ca th gii là 9.6, ca Trung Quc là 10 và ca n là 7.1 T́nh h́nh kinh t vi mô Trung Quc khng nh kt lun rng tng trng có th tng cao dù môi trng qun tr ch mc trung b́nh. Cai, Fang và Xu (2005) phát hin ra các công ty thng chi mt khon rt ln hi l cho các quan chc chính ph (khon chi này c xp vào ḍng ngân sách có tên "chi phí gii trí và i li" trong s sách k toán công ty) nhm tránh nhng gánh nng hành chính và nguy c chính quyn thc hin các hành vi c hi. V́ nhng can thip chính tr là mi e ngi ca các nhà lănh o công ty và nó nh hng ti quyt nh kinh doanh ca công ty ó. Nee và Opper (2006) phân tích mt cuc iu tra 72 công ty niêm yt trên th trng chng khoán Thng Hi. H a ra các câu hi v mc can thip ca các c quan hoc 222 V i u Vi Ngi KhNg L ng viên ca ng Cng sn Trung Quc trong 63 quyt nh kinh doanh khác nhau ca công ty trên nhiu lnh vc, t tài chính và u t ti nhân s và quan h i ngoi. Nh́n chung, các công ty u cho rng có can thip nht nh tt c các lnh vc. H cng a ra nhng bng chng cho thy quyn lc ca các quan chc chính ph và các lănh o ng b i vi các quyt nh ca mt công ty có nh hng tiêu cc ti li nhun và s công bng ca công ty ó. ng thi, mi quan h tt vi chính ph là iu kin cn thit có c c hi vay vn. Theo s liu ca Ngân Hàng Th Gii nm 2003 v môi trng u t ca Trung Quc, Nee và Opper (2006) phát hin trong quá tŕnh vay vn ca công ty, công ty ph thuc ln vào s h tr hành chính ca chính ph. Hn 40% các công ty quc doanh, công ty tp th, công ty t nhân và các t nhân, nhn c h tr chính ph có c khon vay ngân hàng. Ch có 15% không báo cáo nhn c h tr t chính ph vay ngân hàng. Tng t, 32% công ty t nhân có giám c ang nm gi các v trí chính thc trong ng c nhn các khon cho vay, trong khi ó 17% các công ty không có c li th này. n tuy không có bng c v tác ng ca can thip ca chính ph i vi hành vi ca doanh nghip, nhng rơ ràng là kh nng tip cn các u vào kinh t c bn không liên quan n các lc lng th trng. Ví d, công ty có th vay t các ngân hàng thng mi quc doanh, chim gi phn ln nht các khon tín dng, mà ngân hàng không ánh giá yu t liên quan nh kh nng sinh li hay thay i li nhun ca công ty (Banerjee, Cole, và Duflo 2003)2 Mc dù hiu qu qun tr quc gia ca Trung Quc và n ch mc trung b́nh, kinh nghim ca hai nc này cho thy 3 lư do các nc nghèo cn n lc gp ôi tng hiu qu qun tr quc gia ca t nc ḿnh. Th nht, Trung Quc và n u có hiu qu qun tr quc gia tt hn hn các nc nghèo khác. Trên thang im t 0 ti 18, Trung Quc và n u hn các nc có thu nhp b́nh quân u ngi tng t 2 n 3 im vào nm 1985 và 1990.3 1. Vic tính toán thu nhp cá nhân cng cho nhng kt qu tng t v́ s dng t giá trao i tính thu nhp cá nhân cho kt qu chính hn là s dng 2. Mc dù ch phân phi tín dng rt áng chú ư n , Xu và Yeung (2006) ch ra các công ty Trung Quc thc cht có phn hi tt hn v vic tip cn tín dng so vi các công ty n . Theo s liu ca Ngân Hàng Th Gii v môi trng u t, c hai t nc, công ty nào tip cn tín dng ngân hàng tt hn s hot ng hiu qu hn và t tc tng trng cao hn , to giá tr gia tng nhiu hn. Hiu qu này thy rơ hn và nhiu hn Trung Quc 3. Theo các hi quy c bn v các ch s thit ch v mô theo thu nhp b́nh quân và bin gi ca t nc. Qun tr và Tng trng kinh t 223 , các (0.37) (3.05) (2.29) (1.81 (1.29) (1.68) (1.22) (2.28) (112) 0.26 nhng ca (6) 0.007 0.006 0.001 193 tham oán ­0.004 ­0.0005 0.0002 0.0002 ­0.008 s d ch hn các ucQ (7.44) (4.62) (4.51) (0.47) (1.31) (1.62) (112) 0.33 (5) ngtlàiag nhanh 193 trng rungT 0.049 ­0.0002 ­0.0019 0.00004 0.0002 ­0.005 quctr tng sy qun th s (8.10) (6.33) (3.34) (3.46) (0.53) (1.33) (1.74) (112) 0.36 Chí (4) ... 193 0.050 giac chonàv ­0.0002 0.0016 ­0.0015 0.00005 0.0002 ­0.006 qu ucQ tng (2.61) (5.22) (2.82) (1.89) (1.22) (1.68) (1.27) (2.24) (112) 0.27 choor rungT ca (3) ri s 193 ­0.029 0.008 ­0.005 0.001 ­0.0005 0.0002 0.0002 ­0.008 cmvtc bin các ongtr qu 1990-2004àv n (4.59) (4.80) (4.62) (0.50) (1.18) (1.70) (112) 0.32 dn dng (2) s 193 1980-89 0.018 Hng H ­0.002 ­0.002 0.00005 0.00015 ­0.006 im c n. nh. n hn. thi nguyv ngoc (4.79) (6.40) (3.31) (3.57) (0.56) (0.23) (1.82) (112) 0.35 ongtr strv chm ongtr dn tính (1) Ch liu trng 193 0.018 tng ­0.0023 0.0016 0.0016 0.00005 0.00015 ­0.006 gii; ongtrt dóc th kê nhciág 1980­2004, trin hôngK ct th - thng G. ngi, phát ICR biu u ngtr PPP ngi iu)tr ct u) chnh) s liu ch theo tr theo on n Du. tng u nh,c tui ácC, s­t quân chnh) 100 theo iaig ăla u)k thôn Ch quy hc háck s nông 2005b mua. pháp b́nh quan iu iai(giag s nh a hông)k=0,óc= on iuóc quân 1,000s óc on, ô t nhp (u dân hn(thi trung iig dân ă th sciág chàv, quyt thu ngT thuc (1 iaig quctr sinh b́nh on; la ng- mtr mtr on) on) liêu ch ca ph 7.1 s ucQ hông)k=0,óc= ô nhp nhàv 1990­2004=0,óc= hàng ngB Bin rungT (1n iaig (u iag ngang: nhp s thu PPP qun iaig hc iaig (1 s huT (u ng Dân ngT nh, Ch phnlT tui 14 phnlT s Ngân (u ngT (u 1980s qucS PPPú:ch quan tínhóc trng s R2 Ngun: Ghi mc bin ngTa. 224 V i u Vi Ngi KhNg L s cân bng v sc mua. S khác bit này chênh lch khong 1.5 so vi thu nhp trung b́nh ca c nc. Th hai, nh ă bit, hiu qu qun tr quc gia có nh hng ti tng trng kinh t. Bng 7.1 a ra kt qu kho sát mi tng quan gia suy thoái vi tng trng kinh t theo u ngi (tính theo n v tin t a phng) trong giai on 1980-2004 theo mt ct ngang ca các quc gia.4 ct 1 và 4 ca bng này, thu nhp theo u ngi giai on u, qun tr quc gia và s dân di 14 tui có liên quan cht ch ti tng trng kinh t. Nhng hi quy này gii thích mt na cho tng trng ca n - h s n cho thy 1.8% tng trng hàng nm theo u ngi ca n cha c gii thích. Nhng hi quy này cng góp phn gii thích gn mt na t l tng trng hàng nm ca Trung Quc (8.7%)- h s Trung Quc ch ra tc tng trng thu nhp b́nh quân u ngi ln hn 5% c gii thích do thu nhp u ngi, nhân khu hc, qun tr quc gia và các nhân t khác. Chúng ta không hy vng gii thích tng trng kinh t ca hai ngi khng l này bng c im quc gia nh qun tr , v́ c hai u t mc tng t. Dù chúng ta có xem xét qun tr quc gia (hi quy 1 và 3) hay không (hi quy 2 và 5) th́ t l tng trng ca n và Trung Quc vn cha có li gii thích là nh nhau.5 Tuy nhiên, t bng 7.1 chúng ta có th thy rng hiu qu thit ch v mô ca Trung Quc so sánh vi các quc gia khác ă em li 0.75% tng trng kinh t mi nm trong giai on 1980-2004. Th ba, c Trung Quc và n u có th trng rng ln và tim nng. Các nc nghèo khác không có c th trng nh vy. Chính th trng rng ln ă bù p rt nhiu cho các ri ro kinh doanh có th xy ra khi trong môi trng qun tr quc gia yu kém. Ngoài yu t môi trng chính sách, chúng ta thng k vng u t nc ngoài chy vào các quc gia có tim nng tng trng trong tng lai cao nht. Fan cùng nhiu nhà nghiên cu khác (2006) ă so sánh u t trc tip nc ngoài (FDI) ca Trung Quc vào thp niên 1990 vi các nc khác. H a ra kt lun tng trng FDI cao vt ch yu nh vào tim nng tng trng kinh t có th t c (da trên tc tng trng kinh t các nm trc). Nói cách khác, tng trng FDI là nh vào nhng c hi to ln ti th trng Trung Quc m ra cho u t nc ngoài nh thông qua vic thc 4. Vic tính toán thu nhp cá nhân cng cho nhng kt qu tng t v́ s dng t giá trao i tính thu nhp cá nhân cho kt qu chính hn là s dng s cân bng v sc mua. S khác bit này chênh lch khong 1.5 so vi thu nhp trung b́nh ca c nc. 5. Không có bin s ca qun tr quc gia vào thp niên 1980 ti Trung Quc Qun tr và Tng trng kinh t 225 hin mt s bin pháp chính sách vào cui nhng nm 1980 và u nhng nm 1990. FDI vào Trung Quc nhiu hn 80% so vi các nc khác v́ t l li nhun cao hn. Chính yu t này ă ln át nh hng (cng khá mnh) ca môi trng th ch, là yu t làm gim 30% FDI vào Trung Quc6. Ct 3 và 6 ca bng 7.1 ă làm rơ câu hi này. Các hi quy ă tách 2 h s o quy mô th trng, tng thu nhp và tng dân s. Thu nhp quc gia ch ra 2 kt qu trái ngc: nhng nc có tng thu nhp thp th́ thng có th trng nh hn, do ó s cn tr u t, nhng nhng nc nghèo hn có mc thu nhp b́nh quân thp hn li có kh nng tt hn trong vic bt kp các nc khác, do ó tc tng trng cao. Tng dân s là ch s cho 2 yu t: th nht là qui mô ca th trng vi yu t u và lao ng và yu t th 2 là qui mô tim nng ca th trng nu thu nhp binh quân theo àu ngi tng lên, iu này cng th giá tr ca các u t hin ti ca quc gia. T ct 3 và 6 trong bng 7.1 ta thy rng tng dân s tng thêm 100 triu ngi th́ thu nhp b́nh quân theo u ngi tng t 0,6 n 0,8 %. Tng thu nhp ca c nc gim 3 triu ô th́ t l phát trin kinh t hàng nm tng t 0,4-0,5 %. Các hi qui này cng gián tip chng minh rng qui mô ca th trng s giúp ci thin thit ch v mô yu kém. Trc ht, h s thit ch v mô gim 1/3 sau khi kim soát c qui mô ca th trng. Th 2, s phát trin ca Trung Quc c gii thích hoàn toàn ct 6 khi các ci cách v chính sách cho phép khai thác th trng em li li nhun cao hn ng thi cng làm gim nhng ri ro ca thit ch v mô. Mt khác n , ni mà nhng ci cách v chính sách không rơ rt lm th́ vic tính toán qui mô ca th trng chính là nghch o ca h s thit ch v mô. Thay v́ tng nhanh hn 1,8% nh trong ct 1 và 2 th́ tc phát trin ca n li chm hn tc phát trin ca qui mô th trng là 2,9%.7 S có ư kin a ra là nhng iu kin thun li ca Trung Quc và n 6. Huang s tho lun v các chính sách ca Trung Quc ă to iu kin thun li hn cho u t nc ngoài vi u t trong nc. iu này a ti mt im quan trng, ó là các nhà u t nc ngoài t tràn vào Trung Quc vi hy vng có li nhun cao bt chp ri ro v an ninh quyn s hu và hp ng 7. Nhng nc "thn ḱ" có nn thit ch v mô kém, chng hn nh Hàn Quc trong nhng nm 1960 hay Indonesia, rt ít vào các th trng ln khc phc nhng hn ch ca nn thit ch v mô y. iu này i lp hn vi các kinh nghim chung c tng kt trong bng 7.1. Nhng nc này cng chc chn gii quyt nhng vn v u t-thit ch v mô thông qua u t cho 1 s ít các gia ́nh có mi quan h mt thit vi nhà vua và/hoc quân i. Sau cùng, trong tt c các trng hp, nhng dàn xp v th ch này là không n nh, và trong 1 vài trng hp nhng thay i v th ch c̣n to ra 1 môi trng an toàn cho thit ch v mô ng thi to ra s phân chia gia cp. 226 V i u Vi Ngi KhNg L ă c phóng i lên. Thc t là th trng 2 quc gia này thng b phân tán nh bi nhng mng li giao thông và các rào cn bo h thng mi ca tng vùng trên tng quc gia. Nhng nhng rào cn y ch tn ti nhng quc gia nh và thng kém phát trin hn.8 Ngoài ra, các nhà u t Trung Quc và n áng l ă có th xut khu các trang thit b sn xut sang các quc gia này. T trng xut khu trong GDP ca Trung Quc ă tng t 10% nm 1980 lên gn 20% nm 2000, và 6% lên 12% trong GDP ca n . Trong giai on này, thu nhp b́nh quân theo u ngi tng gp 4 ln Trung Quc và tng gp ôi n . Do ó, mc dù mc tiêu th h gia ́nh vn chim khong 50% GDP trong nc Trung Quc nhng li gim t 74% xung 65% ti n , hay nói cách khác, phn ln tng trng nhm áp ng nhu cu tiêu dùng trong nc tng. V́ vy, các nhà u t thm chí có lí do quan tâm ti qui mô ca th trng. Các lư do này bao gm các nn kinh t tích tr tn ti trong nhng th trng rng ln cho ti nhng th trng lao ng không n nh ( bt k yu t mi nào cng khó làm tng mc thu nhp). Kochhar et al. (2006) ă coi thành công ca n chính là nh nhng th nghim mi, nhng th nghim y tng cùng vi qui mô ca nn kinh t. Bng chng ây cho thy các nc nghèo không có kh nng áp dng nhng kinh nghim ca n và Trung Quc bi nó s nh hng ti qun tr nhà nc: nh́n chung h qu ca thit ch v mô nh hng ti phát trin; qun tr nhà nc ca Trung Quc và n trung bt ḱ trng hp nào cng u tt hn các nc nghèo khác; và nu ch có qun tr nhà nc mc trung b́nh nh trng hp Trung Quc và n , các nc nghèo cha th phát trin v́ hu ht các nc nghèo u không có tim nng em li li nhun. Phn tip theo ca chng này s s dng nhng bng chng lch s ca Trung Quc và n a ra cùng mt kt lun nh trên nhng theo mt cách khác: Trung Quc và n bt u phát trin nhanh chóng sau khi 2 nc này ci thin áng k môi trng qun tr công. Phn tip phân tích "nhng ngi khng l" này xác nh các iu kin mà các nc có hoc 8. Mc dù nh hn nhiu so vi 2 láng ging ca ḿnh nhng Nepal cng phi i mt vi nhng hn ch v giao thông do c im a lí. Và không ging nh Trung Quc và n , các thành ph Nepal ă áp dng nhng rào cn thng mi trong nc nh ánh thu vào các mt hàng nhp khu vào nc này. Qun tr và Tng trng kinh t 227 không có bu c cnh tranh cn phi t c to ra nhng h qu thit ch v mô tt.. ng sau nhng s liu so sánh gia các nc Kinh t chính tr và các kt qu qun tr V́ tng trng bùng n Trung Quc và n vào nhng nm 1980 nên chúng ta mun bit iu ǵ ă xy ra i vi qun tr trong sut nhng nm 1970. Tuy nhiên khi có quá ít s liu v hiu qu ca qun tr quc gia t nhng nm 1970 tr i, nhng ta có th da vào s phát trin nhng c im chính tr ca nhng ngi khng l này nh nhng ch s v ting nói ca ngi dân và qun tr theo nh nh ngha ca Ngân hàng Th gii hiu nhng ng c ca chính ph nhm t c các kt qu qun tr tt. Trc tiên câu hi t ra là nhng ch s v ting nói ca ngi dân và trách nhim gii tŕnh ca Trung Quc và n hoàn toàn khác nhau nhng kt qu qun tr ca hai nc li ging nhau. iu này tht áng ngc nhiên. Ngi ta thng gi nh khi có bu c gia các bên i lp khin các nhà lănh o chính tr quan tâm hn ti phúc li xă hi, bao gm c vic theo ui kt qu qun tr quc gia tt. Mt tài liu có sc thuyt phc tranh lun rt chính xác v iu này: các cuc bu c ngn không cho nhng thành phn u tú ln át nhng thành phn không u tú, do ó mà khuyn khích u t và tng trng ca nhng thành phn không u tú này (nh trng hp Acemoglu và Robinson nm 2006).Thc t, im s qun tr quc gia các quc gia có bu c cnh tranh, tính trung b́nh, có rt ít s khác bit so vi nhng nc không có bu c cnh tranh. Chng hn nh nm 1995, im s qun tr quc gia ca nhng nc nm trong nhóm th 50 trong tng s nhng nc có bu c cnh tranh gn bng im s ca nhng nc thuc nhóm th 50 trong tng s nhng nc không có bu c cnh tranh. (11,0 so vi 10,7 trên tng s 18)9. Mt mt, h́nh thc bu c cnh tranh m bo cht lng qun tr s c ci thin; mt khác nhng nc không có bu c cnh tranh, các nhà lănh o có th có ng lc thit lp nhng th ch giúp tng cng môi trng qun tr quc gia. Hu ht nhng thc o v ting nói ngi dân và tính dân ch u không tính 9. Nhng nc c xp vào nhóm các nc có bu c cnh tranh vi iu kin h ghi im s ti a (7) v c ch s hành pháp và lp pháp ca sc cnh tranh bu c theo c s d liu ca Các Th Ch Chính Tr (Beck và các ng nghip, 2001). 228 V i u ViNgi KhNg L n im này. Trng hp Trung Quc và n phân tích nhng tr ngi và thun li trong quá tŕnh ci thin kt qu qun tr. Thách thc trong vic to ra kt qu qun tr tt có th tóm gn trong mt câu hi: bao nhiêu phn trm dân s cm thy yên tâm rng chính ph s không có nhng hành vi c hi? Phn tho lun trong chng này tp trung vào nhng c im chính tr ca nhng nc có nh hng ti câu tr li cho câu hi này. Kim ch i trng chính tr là mt c im quan trng. Nhng nhà lănh o không qua bu c có th m rng s phn trm dân s này ti mt mc mà h có th thit lp nhng ng phái ln cùng vi nhng th ch ni b, bao gm c kim ch i trng chính tr ni b theo ư mun ca lănh o. iu này giúp các thành viên thoát khi ni lo là s b lănh o trng pht mt cách c oán.ây là gii pháp mà Trung Quc ă thc hin gii quyt vn ca nc h. Kim ch i trng chính tr trong ch dân ch cng có th bành trng che ph ca chic ô cm quyn tt bng cách tng li ích xă hi cùng vi quyn c ph quyt các sáng kin c oán ca chính ph. Mc dù n không ngng c hng li t kim ch i trng chính tr k t nm 1977, c bit là t nm 1989, nhng nhng s kin din ra u nhng nm 1970 ă phá v kim ch i trng c bên trong ln bên ngoài trong vic thc hin quyn lănh o ca Quc hi. c hai nc kim ch i trng chính tr suy yu vào nhng nm 1970 - mt thp k tng trng chm, và c cng c vào nhng nm 1980 và 1990 ­ giai on phát trin nhanh hn. Thm chí ngay c nhng nc có bu c cnh tranh và kim ch i trng, nhng thiu sót chính tr có th làm gim nhng sáng kin chính tr giúp nhm tng cng qun tr quc gia tt (theo Keefer và Khemani 2005). Ví d, khi ngi dân không hiu bit y v mi liên h gia mt quyt nh chính tr c th và phúc li xă hi mà chúng em li (ví d nh trng hp ci cách qun tr công), các chính tr gia s không cnh tranh c trên phng din chính sách ó. Thiu hiu bit và không tip cn c vi ngun thông tin, chm tr, và môi trng kinh t phc tp vi y ry nhng cú sc, tt c các yu t trên gây nên khó khn v thông tin.Mt thiu sót chính tr na xy ra khi các ng phái không thc hin c li ha vi dân chúng. Các ng phái phi quay sang nhng nhóm ngi mà h có th nói nhng li ha áng tin ­ nhng khi nhóm ngi này ít i th́ nhng sáng kin ci thin qun tr cng b thu hp i (theo Keefer và Vlaicu 2005). Mt ln na, nhng ngi dân nghèo và sng ni ho lánh khó có th bit c mi quan h gia nhng ng thái chính tr và môi trng qun tr hoc khó có th ánh giá úng tm quan Qun tr và Tng trng kinh t 229 trng ca môi trng qun tr quc gia n cuc sng ca chính h. Tng t nh vy, nhng quc gia b nh hng bi nhng cng thng xă hi, nhng cái giá phi tr cho vic thc hin li ha chính tr áng tin vi ngi dân s làm chi phí cho vic thc hin nhng li ha vi mt nhóm i tng c th b gim bt. Mi mt ng c viên chính tr i din cho mt nhóm li ích khác nhau và do ó không giành c ḷng tin nhng ngi thuc nhóm khác. Nhng thiu sót chính tr lư gii ti sao nhng quyt sách ti n thng tp trung vào tr cp và chính sách kinh t v mô hn là ci thin cht lng dch v xă hi, nâng cao cht lng qun tr quc gia và to môi trng pháp lư thun li cho doanh nghip. Nhng óng góp chính tr cho li ích ca dân khin ngi dân khó nhn thc c u im ca nhng vn c lit kê phía sau, iu này cho phép nhng ng viên thng c t ra nhy cm hn vi nhng li thnh cu ca các nhóm li ích c bit chng i vic ci t. Thay i chính tr và qun tr n Tng trng ca n thng c gii thích là kt qu ca ci cách hành chính vào nm 1991. Tuy nhiên, tng trng b́nh quân u ngi hàng nm n vào nhng nm 1980 và 1990 là vn bng nhau (khong 3,5%) so vi di 1% vào nhng nm 1970.10 Rodrik và Subramanian (2005) thy nhng con s này không nói lên c iu ǵ. Kohli (2006) cho rng ó là nhng ci cách chính sách khiêm tn. Tuy vy tm quan trng ca nhng ci cách này là s chuyn dch t mô h́nh phát trin da trên tái phân phi sang mt mô h́nh thân thin hn i vi li ích kinh doanh t nhân. Phn này s gii thích nguyên nhân tng trng nhanh hn trong nhng nm 80. Trong nhng nm 70, c môi trng chính sách và qun tr u xu i. T́nh h́nh ó dng li trc khi din ra giai on tng trng trong nhng nm 80. Nhiu chính sách sai lm ă c a ra trong nhng nm 70. Trong cuc bu c 1967, t trng s gh ca ng Quc i trong Quc hi gim 19%, t t l a s phiu 54%. Kt qu yu kém trong bu c làm gim chi phí khi ng viên ri ng, và ng bt u tan ră. Indira Gandri ă c gng lôi kéo 10. Thu nhp c tính theo ng tin a phng c nh. Tính không n nh cng gim áng k; lch tiêu chun ca tng trng hàng nm vào nhng nm 1970 gp hai ln so vi lch tiêu chun nhng nm 1980 và 1990. lch tiêu chun nhng nm 1970 cng là du hiu ca nhng th ch dân ch yu kém, nh Quinn và Woolley (2001) cho thy các nc dân ch thng bc l s tng trng không n nh. 230 V i u ViNgi KhNg L ng h ca nhóm trng phái can thip ng h vic tng vai tṛ ca nhà nc trong hot ng kinh t. Chính ph ă quc hu hoá các ngân hàng ln và tng cng v th ca các doanh nghip nhà nc. Shanker và Nayak (1983) c tính giá tr gia tng ca các doanh nghip nhà nc trong giai on 1968- 69 ă tng t 15% trong tng giá tri gia tng ca các công ty chính ph, phi chính ph, công ty trách nhim hu hn t nhân, công ty nhà nc quy mô ln và va phi tài chính, lên mc 26% trong giai on 1977-78. T́nh h́nh "License Raj" cng m rng rt nhanh. Nm 1970, tt c các doanh nghip phi ng kư vi B ph trách hot ng công ty và doanh nghip không th m rng sn xut các b không phê duyt và ôi khi cn Th tng phê duyt. Nm 1976, sau 8 nm liên tip hn ch các hot ng ca doanh nghip, chính ph ă sa i o lut tranh chp công nghip, theo ó các doanh nghip có trên 300 lao ng phi có s ng ư ca chính ph trc khi sa thi lao ng (Frankel 2005). Qun tr quc gia yu kém trong nhng nm 70 ít c tho lun mc dù mt s thay i chính sách th hin rơ yu kém này. Các quy nh License Raj không c áp dng mt cách minh bch và nhng ngi ch ngân hàng không c n bù y khi mt tài sn do quc hu hoá. Hn na, nhng ng c chính tr thúc y qun tr tt ti n suy gim trong nhng nm 70. Các s kin trong thp k này làm gim kim ch và i trng c bên ngoài và bên trong các nhà lănh o ng. Trc nm 1967, xung t li ích có nh hng ln ti quá tŕnh ra quyt nh ni b ca ng; nhng li ích này ă làm hn ch s c oán ca các nhà lănh o. Nhng ngi ng u ng Quc i bao gm c nhng ngi không ng h nn kinh t công nghip Mahatma Gandhi và nhng ngi ng h nn kinh t công nghip nhng theo ch ngha xă hi mà i din là Jawaharlal Nehru, ln nhng chin binh sn sàng cm v khí ng h mô h́nh tái phân phi. Nm vai tṛ trên chính trng c̣n có các nhà lănh o ít chu nh hng ca ư thc h - nhng ngi qun lư mng li nhng ngi ng h chính tr ca Quc hi, vn là n v ṇng ct huy ng c tri. Frankel (2005) mô t mng li này theo cách sau: Nh́n chung các ng chính tr quc gia không tuyn chn nhng ngi xut thân t tng lp nông dân nghèo khó. Thay vào ó h t iu chnh ḿnh cho phù hp vi nhng c cu quyn lc hin d dàng giành c s phiu ng h. Ngi c hng li chính t vic b phiu là nhng thành phn thành t nht bao gm giai cp a ch, nhng cá nhân có th khai Qun tr và Tng trng kinh t 231 thác mng li rng gm nhng giai cp truyn thng, ngi thân trong gia ́nh, các mi quan h kinh t (ca ngi lnh canh và ngi lao ng ph thuc) t chc mt nhóm nhng ngi ng h trc tip (trang 20). Nhng li ích ca nhng giai cp a ch này v́ th mà c th hin y trong ng Quc i và h có th bác b vic thay i chính sách. Nm 1946, ngi àn ông quyn lc nht trong ng Quc i là Sardar Vallabhai Patel ­ trung uư trng ca11 Mahatma Gandhi. Ông là ngi chu trách nhim xây dng ng a phng. Ông thng xuyên chim u th trong các cuc xung t vi Nehru (ví d, bng cách gây tr ngi cho các ng viên ng xă hi tranh c quyn lănh o ng quc i [Frankel 2005]), và ch khi Patel cht i, Nehru mi có th thúc y quá tŕnh công nghip hoá do nhà nc óng vai tṛ ch o (Nayar 1990). Tháng 11 nm 1969, ng Quc i giành c di na s phiu bu (43,7%), ln u tiên t l ng h ng này gim xung thp hn 50%.Các i th ca Gandhi ri ng, làm yu i s kim ch i trng trong ni b ng.11 Không lâu sau, Gandhi nm các chc nng ch cht ca các thành viên ni các và trc tip ch o h. Nm 1970, bà chuyn 60 trong s 100 b phn thuc B Ni v (và 7 trong s 14 viên chc cao cp) sang ban th kí ni các, và bà trc tip giám sát các hot ng t́nh báo, chính sách và hành chính ch yu ca chính ph (Frankel 2005). Mt oàn kt trong ni ng không nht thit dn n s suy gim kim ch chính tr trong vic thc hin quyn hành pháp nu nó buc ng Quc i (I) phi cai tr cùng khi liên minh, thay th t kim tra trong ni b ng bng giám sát bên ngoài; nu nó làm tng thách thc bu c cho ng ca Gandhi, hoc tng cng kim tra trong ni b ng ng quc i I tng quyn lc. Không bin pháp nào nêu trên c thc thi. Giám sát bên ngoài ă không có hiu lc trong nhng cuc bu c nm 1971, khi mà ng quc i I tng a s phiu ca ngh vin lên 68%. Bên trong, cuc khng hong khin cho vic ng thun trong ni b ng tr nên khó khn hn. ng thun ó vai tṛ quan trng trong thc hin kim ch i trng chính tr t bên trong. Ngoài các cuc khng hong chính sách i ngoi nhng nm 1970, n c̣n b nh hng bi mt mùa và thiu lng thc, mt cuc khng hong kinh t bt u t nm 1973 do giá du tng cao và lm phát vt quá 23% trong giai on 1973-1974 (Frankel 2005, 11. Bà thit lp Quc hi R (sau này là Quc hi I - ch cái u tiên ca India, n ); các u viên Quc hi cp cao thành lp ra Quc hi O (ch cái u tiên ca t Organization - t chc). 232 V i u Vi Ngi KhNg L trang 647; Brass 1990, trang 40). Các cuc biu t́nh bo ng công khai trên din rng và n l din ra sau nhng cú sc này. Hàng lot các cuc biu t́nh do sinh viên khi xng Gujarat và Bihar ă khin chính ph phi iu 40 000 quân ti Bihar. Các nhà hot ng chính tr và nhng ngi biu t́nh thm chí c̣n nhn c s ng h ca Jayaprakash Narayan, mt ngi có uy tín v́ ông thân cn vi Mahatma Gandhi và v́ ông ng h ngi dân nghèo; và sau khi tham gia "Phong trào J.P", mt phong trào rng khp n n ra thách thc chính quyn Indira Gandhi c trong và ngoài quc hi (Frankel 2005). Nm 1974, 700 000 công nhân ng st ă ́nh công - chim mt na lc lng lao ng trong ngành; 20 ngày sau cuc ́nh công kt thúc sau khi chính ph bt gi nhng ngi cm u v biu t́nh và 20.000 công nhân (Frankel 2005, trang 530). Nm 1975, sau khi t nc c lp, cuc ám sát mt quan chc ni các u tiên din ra trong mt v n bom ă git cht b trng b giao thông ng st L. N. Mishra (Frankel 2005). i mt vi mt vin cnh chính tr trc mt và cái giá quá cao duy tŕ s ng h thm chí ngay trong ng Quc i, nm 1975 Indira Gandhi ă tuyên b trong mt thông báo khn cp, ni lng hoàn toàn nhng hn ch c trong và ngoài ng i vi quyn lc ca bà. Hàng ngh́n thành viên ng cp a phng ă b cm tù và nhng i th chính ca bà ă b bt (Brass 1990). Bà hoăn cuc bu c quc hi d nh t chc nm 1976, v́ vy làm suy yu vai tṛ ca c quan lp pháp vi c quan hành pháp (Brass 1990, trang 42). Cui nm 1976, bà thông qua ln sa i th 42 ca Hin pháp theo ó quy nh tng thng cn lng nghe ư kin thành viên ni các và hn ch quyn lc ca tng thng i vi th tng. Lut sa i ln th 42 to thun li cho vic giám sát pháp lư i vi c quan hành pháp. Vic giám sát này rt sát sao. Chng hn nh toà án ti cao bác b ngay lp tc vic quc hu hoá ngân hàng nm 1969 và n lc ca chính ph trong vic xoá b các qu en và c quyn ca nhng ngi thuc ḍng dơi hoàng gia trc ây. Thúc gic phi a ra tuyên b khn cp, tháng 6 nm 1975 toà án ti cao ca Allahabad tuyên án th tng Gandhi phm ti thao túng bu c bt hp pháp và ra lnh cho bà phi ri b chc v. Lut sa i ln th 42 trao v trí ng u cho Các nguyên tc ch o v các Quyn c bn. Các nguyên tc ch o là nhng mc tiêu mang tính hin pháp liên quan n vic thc hin công bng xă hi, và vic theo ui mc tiêu này ph thuc nhiu vào hành ng ca c quan hành pháp. iu ó phn ánh rơ c s hin pháp ca vic rà soát mang tính pháp lư. Ví d, toà án s dng Các Quyn c Qun tr và Tng trng kinh t 233 bn bo v quyn tài sn ca công dân trong trng hp quc hu hoá ngân hàng và c quyn ca hoàng thân quc thích (Frankel 2005). Tóm li, nhng nm 1970 chng kin s suy gim cht lng ca các chính sách liên quan n khu vc t nhân và suy gim cht lng trong môi trng qun tr ­ th hin qua vic quc hu hoá ngân hàng và s suy gim kim ch i trng i vi hành pháp. Không có ǵ áng ngc nhiên khi tng trng din ra chm trong nhng nm 1970. Và sau ó vào nhng nm 80 khi tng trng c hi phc tr li, th́ xu hng u t c nh hng tích cc bi chính sách và qun tr ă phát trin theo chiu hng tt lên. Ci cách chính sách và qun lư vào cui thp niên 70 . Li kêu gi t chc bu c li ca th tng Gandhi nm 1977 ă giúp chm dt t́nh trng tiêu cc trc ó ng thi a t nc tr li chiu hng phát trin tích cc. Sau các cuc bu c liên minh Liên minh Janata lên nm quyn ánh du tht bi nng n ca ng Quc i. Chính quyn mi ă thc hin nhng ci cách chính sách khiêm tn, chm dt t́nh trng sai lm chính sách: m rng danh mc cp phép u t ; t do hóa tip cn tín dng và trao i ngoi hi; thc hin các bin pháp nhm tng s lng các mt hàng c sn xut khi ă c cp giy phép bt k; và ni lng chính sách kim soát giá c (xem Kohli 2006; Kochhar 2006). Cùng lúc, quyt nh ca ng Cng sn tách khi liên minh vi ng Quc i vn ă tn ti t nm 1969, càng minh chng cho doanh nghip thy chính ph dn chm dt can thip sâu vào nn kinh t (Frankel 2005). Mi trng qun tr cng c ci thin. Th ch tam quyn phân lp c khôi phc. Chính quyn Janata băi b iu lut sa i s 42 và thông qua iu lut sa i s 44, theo ó khôi phc li vic áp dng "T́nh trng khn cp" c quy nh trong Hin pháp và u th ca các Quyn c bn. Toà án ti cao thit lp li quyn xem xét s thng nht gia các iu lut vi các quyn c bn ca hin pháp ă c quy nh trong trng hp Minerva Mills tháng 5 nm 1980 (Frankel 2005). Nhng bng chng trên không chng t c n vào nhng nm 80 ca th k XX là mt mô h́nh chính ph liên hip và quá tŕnh ra quyt nh ă c th ch hóa. Chính ph Janta vn ch nm quyn n nm 1981 ă s dng tt c các công c chính thc và không chính thc nhm loi b các thng c bang t thi ng Quc i. Trong cuc bu c nm 1984, sau các cuc bo ng tôn giáo và v ám sát bà Indira Gandhi, ng Quc i dành 234 V i u Vi Ngi KhNg L c hn 70% s gh ti c quan lp pháp. Theo ó, th tng mi Rajiv Gandhi lên nm quyn mà không chu s kim soát bi các thành viên trong liên minh cm quyn. Tuy nhiên có mt s khác bit quan trng gia giai on nhng nm 1980 vi thi k sau cuc bu c nm 1971. Kt qu cuc bu c nm 1977 công nhn ng Quc i có th b ri khi nhim s. Nh vy ln u tiên trách nhim gii tŕnh trong bu c c cng c mt cách vng chc n . Các cuc bu c này trc ht cho thy rng không chính ph nào n loi b c cách thc qun lư yu kém. ng thi cho thy tính cht cnh tranh a ng phái th hin rơ trong các ch th ngoài th ch ví d nh các cuc biu t́nh ln hay các tuyên b t́nh trng khn cp.12 Do ó, mc dù chim a s gh trong quc hi, chính ph ca nhng nm 1980 phi ng u vi mt cuc thm tra bu c vn cha h có tin l trc ó. Thêm mt bng chng na cho kt lun trên ây. Vào nhng nm 1970, BERI là mt t chc chuyên v dch v phân tích và d oán thông tin v 45 quc gia trên th gii có bao gm n nhng không có thông tin v Trung Quc. Mt trong tiêu chí mà BERI theo dơi là cht lng thc thi hp ng. Bin s này ă tng t 1,15 lên 1,93 (trên tng im là 4,0) trong khong thi gian t 1970 n 1980. Mc tng này không phi do s thay i v phng pháp nh lng hay do tin b trm nm có mt mà do im trung tuyn ca 45 quc gia gim nh (t 2.43 xung c̣n 2.30). Ci cách chính sách và qun tr vào cui thp niên 90 Vào nm 1991, Narashimha Rao lănh o ng Quc i ang chim thiu s ă tin hành t do hóa các hot ng kinh t khi nhng ḱm hăm t thp niên 70. ng lc ca nhng ci cách này chính là cuc khng hong khi mà n ă tiêu ht nhng khon vay nc ngoài t nhng nm 1980, d n lên n 21% trong tng s thu tài khon hin ti và tin lăi phi tr bng 20% chi tiêu chính ph. Tuy nhiên, chính ph Rao ă ban hành các quy nh giúp gii quyt các ngun tài khoá hn hp ca cuc khng hong; ct gim s lng các ngành công nghip vn là c quyn sn xut ca khi nhà nc; xoá b c ch xin cp phép i vi t nhân khi thành lp hay m rng doanh nghip; 12. Bu c nm 1967 c coi là s kin bc ngot chm dt s chuyên qun ca ng Quc i. Mc dù ng Quc i ch nm gi 41% s phiu, nhng i th gn nht là Bharatiya Jana Sang cng ch t c 9%. Qun tr và Tng trng kinh t 235 phá giá ng rupi; cho phép quy i các tài khon văng lai; d b hn ngch i vi hàng nhp khu và gim thu; d b các hn ch i vi u t nc ngoài, và cho phép các th ch tài chính nc ngoài c u t vào hai th trng chng khoán ca n . Nhng ci cách trên n nh mc tng trng kinh t vào nhng nm 80 mà không phi gánh chu mt cân i v tài khoá và thng mi do các chính sách ca nhng nm 80 gây ra. Tuy nhiên thành tu ca các ci cách trên mi ch dng li ó. Lư do là vn c̣n nhng sai sót trong nhng chính sách trng yu. Bao cp vn duy tŕ mc ln, các doanh nghip nhà nc c̣n cng knh, n xu c̣n ph bin trong ngành ngân hàng và nhng quy nh cng nhc trong th trng lao ng vn là mt vn ni cm. Nhng ci cách trong các lnh vc trên cn c h vin n Lok Sabha phê chun nên các ci cách này ă không th thc hin c. Các ch s kinh doanh ca Ngân hàng Th gii ă giám sát môi trng pháp lư và iu tit ca các quc gia, có nh hng trc tip ti chi phí ca các hot ng kinh doanh. n nm 2004, n vn b ánh giá thp hn các quc gia khác do cng nhc trong qun lư vic làm cng nh chi phí thc hin hp ng, thm chí khi không xét n ch s thu nhp b́nh quân theo u ngi. T nm 1996 n 2004, n ă tht lùi t v trí th 44 xung ví trí 27 so vi các nc khác trong bng xp hng ch s cht lng qun tr ca Ngân hàng Th gii. Kt qu qun tr dng nh c ci thin trong nhng nm 90 mc dù s liu vn cha rơ rt. ánh giá v ri ro ca các quc gia nhn nh: cho n nm 1992, mc tng v ch s pháp quyn ca n - mt trong ba ch s c s dng to thành ch s qun tr 18 im ­ là khong 3.0 hoc thp hn. K t nm 1994, con s này là 4.0 (ví thang im là 6.0). Tuy vy, tham nhng có bin chuyn tích cc dù nh trong nhng nm 80, 90 th́ tr nên t hn k t nm 2001. Thêm vào ó, theo ch s qun tr ca Ngân hàng Th gii, t nm 1996 n 2004 n rt ít tin b v tính hiu qu trong hot ng ca chính ph, thc thi lut và kim soát tham nhng. Kim soát và cân bng chính tr ngày càng n sâu vào i sng chính tr ca n . S phân tách chính tr, yu t làm tng kh nng h́nh thành các chính ph liên minh, ă tng áng k trong sut giai on 80-90. Xác sut hai thành viên c quan lp pháp c la chn ngu nhiên thuc các ng khác nhau tng t 50% trong nhng nm 1980 lên 70% trong nhng nm 1990 (Beck, 2001). Các chính ph liên minh tr thành nhu cu cp bách trong thp niên 90. Nu vào nhng nm 1980, t l hai thành viên c quan lp pháp trong liên minh chính ph thuc hai ng khác nhau không c vt quá 2% th́ n 236 V i u Vi Ngi KhNg L nhng nm 90 con s này là hn 30%. Nguy c chính ph có nhng hành ng áp t do ó c gim xung trong nhng nm 1990. iu này cng phù hp vi các báo cáo ICRG v ci thin cht lng lut pháp. Nhng khía cnh chính tr khác v qun tr hiu qu, c bit là nhng mt cha hoàn chnh v chính tr thay i chm hn. Các ng tip tc gp khó khn khi cam kt bu c vi mc tiêu s thúc y tng trng kinh t, bao gm ci cách qun tr. Nhng c tri nghèo, tŕnh giáo dc thp và sng vùng xa rt khó có th giám sát vic thc hin nhng chính sách này. Thêm na, ch mt s tng lp xă hi c hng li t nhng ci cách tng trng. Trong môi trng chính tr nh vy, thông thng các nhà chính tr u tiêu thc hin các chính sách gi li ha vi nhng nhóm li ích trung thành vi ḿnh hoc nhng chính sách d thc thi nh tr cp (xem Wilkinson, 2006). Ví d, không ch các ci cách m ca th trng là khó khn mà c nhng n lc nhm nâng cao cht lng ca các c quan hành chính, gim tham nhng, xoá b nhng tr ngi v lut pháp cn tr tng trng. Nhng n lc này càng tr nên khó khn bi v́ chúng mâu thun hoc không liên quan ti li ích ca các nhóm c tri góp phn vào thành công ca các nhà chính tr. S cha hoàn chnh v chính tr chính là lư do v́ sao ci cách chm tr. Hu ht các ư kin cho rng ci cách chm chp chính là do s phân tán chính tr. Nhng mc phân tán ti n vn c̣n thp theo chun th gii. Hn na, lp lun trên không tính n ng c ca cá nhân các nhà chính tr.13 Các li ích rng ln do ci cách kinh t mang li không em li s ni bt v mt chính tr. Kohli (2006) ă chng minh chính ph min cng m ca th trng cho liên minh chính tr gia các nhà chính tr vi các nhóm li ích c bit (các công ty). Theo ó ci cách khuyn khích các công ty có liên quan ti quan chc u t nhng li không cho phép s gia nhp rng răi ca các công ty mi. Chính sách h tng cho thy mt góc nh́n khác v nh hng ca s cha hoàn chnh v chính tr. C s h tng c coi là cn tr chính i vi các chính sách ca n . Tuy nhiên, chi tiêu cho c s h tng gim xung trong nhng nm 1990s, quay tr v mc ca nhng nm 1970 (khong 1,5 % GDP). Vào thp niên 1980 con s này là hn 2% GDP. S st gim này do khó khn v kinh t v mô và tài khoá.14 Các vn kinh t v mô li không gii thích c 13. Chia r chính tr n vào thp niên 90 th k XX thc cht vn nh so vi các quc hi dân ch khác. Sau này, xác xut hai thành viên c quan hành pháp c bu không cùng mt ng là khong 67% 14. Li gii thích này tuy vy mang tính cng iu. Vic tái cp ngun chi , theo ó s không c̣n dành cho các d án mang tính chính tr nhng không hiu qu và thiu s công bng trong tr cp hoàn toàn có th m bo vn cho u t vào h tng c s mang tính hiu qu cao. Qun tr và Tng trng kinh t 237 s bóp méo trong phân b vn cho c s h tng nhm thiên v các d án em li li ích chính tr ln nht. Nó cng không gii thích c nhng khó khn trin miên trong vic loi b nhng lc cn c coi là ln nht i vi tng trng kinh t. Nhng thiu sót v hính tr gii thích nhng vn này rơ ràng hn (Wilkinson, 2006b). K t nm 2004, tng trng hàng nm ă tng lên 6%. C̣n quá sm phân tích bn cht ca s tng trng nhanh chóng này. Song lu ư là ng Quc i lên nm quyn tr li vào nm 2004. Ln này cng ging nh nhng nm 70, ng Quc i li liên minh vi ng Cng sn chim a s gh song ln này, kt qu có nhiu khác bit. thp niên 70, liên minh hai ng ă thc hin các chính sách tái phân phi thông qua sung công tài sn và qun lư trc tip ca chính ph i vi nn kinh t. Tng trng thi gian này gn nh là 0%. Không i ngc vi cuc ci cách nm 1991, mt liên minh tng t ă tp trung vào vic thc hin công bng và tái phân phi thông qua các chng tŕnh vic làm mang tính hiu qu hn. Thay i này cho thy tinh thn và nhn thc nâng cao v tm quan trng ca vic ci thin i sng rơ rt cho ông o dân chúng. Tuy nhiên thc t là chính sách này vn tp trung vào tái phân phi thay v́ tin hành ci cách nhm thúc y tng trng. Nó cho thy s cha hoàn thin v thông tin cng nh v chính tr vn tip tc là khó khn cho các ng thu c li ích chính tr t các chính sách trên. Qun tr nhà nc Trung Quc thi k hu MaoTrch ông. Môi trng chính sách ca Trung Quc trc nm 1980 ni ting là khc nghit i vi s phát trin ca các doanh nghip t nhân cng nh các bin pháp kích thích th trng, có l là khc nghit nht trên th gii. Môi trng qun tr ca Trung Quc cng yu kém ti thi im ó. Các quy nh mang y du n cá nhân và các chính sách c oán ă to ra cm giác thiu an toàn cho c các ng viên Trung Quc và nhng ngi dân b́nh thng. Shrink (1993) vit rng, trc nm 1978, "Mao Trch ông c gng duy tŕ uy tín cách mng ca ḿnh và ngn chn xu hng th ch hóa... thông qua các chin dch ln nh i nhy vt và Cách mng vn hóa" (tr. 8). Bn thân Cách mng vn hóa cho thy n lc ca Mao Trch ông nhm pht l ng cng sn và các i th ca ông. Cuc cách mng này do các Hng v binh thc hin, di s ch huy trc tip ca Mao Trch ông. Trong thi k Cách mng vn hóa, hàng ngàn ng viên ă phi làm nhng công vic h ng, b a v các vùng nông thôn lao ng ci to, hoc b giam cm (Theo Shirk, 1993). 238 V i u Vi Ngi KhNg L Các hot ng chính tr quan trng di thi Mao Trch ông thng khó d oán trc, ó là mt du hiu khác cho thy vic thiu s hn ch i vi các hành vi c hi. C 2 ngi k nhim do Mao Trch ông la chn u cht v́ các hot ng chính tr. (Theo Whiting 2001, tr. 11) Tng trng kinh t bùng n sau khi xóa b nhng ngn cm v hot ng kinh t t nhân và nhng ci cách trong qun tr nhà nc nhm loi b t́nh trng thiu an toàn k trên. T nm 1952 n nm 1980, t l tng thu nhp b́nh quân u ngi tng hàng nm mc di 2,5% (The Shirk 1993). T nm 1980 tr i, t l này tng gp 3 ln. Sn lng nông nghip t mc tng trng hàng nm là 7% t nm 1978 n nm 1988, cao gp 3 ln so vi 26 nm trc ó (Theo Shirk). Ngành sn xut cng phát trin mnh m. Trong giai on 1978-87, óng góp ca doanh nghip t nhân nông thôn trong tng giá tr sn xut công nghip tng t 8,7% lên 23,1%15 (Byrd và Gelb 1990). T trng giá tr sn phm công nghip ca các công ty t nhân ­ không b chính ph qun lư ­ tng gn gp ôi t nm 1978 n nm 1988, t 22% lên 43% (Theo Shirk 1993). Nhng ci cách chính sách ng sau nhng thay i này rt n tng. n nm 1983, C ch khoán trong nông nghip ă c thc hin xuyên sut Trung Quc. C ch này cho phép các h nông dân canh tác trên t ca tp th, gi li sn phm h làm ra sau khi ă óng thu cho nhà nc. Các thay i chính sách quan trng ă khuyn khích ngành sn xut t nhân phát trin. Các h gia ́nh có th dùng li nhun u t vào máy móc nông nghip, xe ti và công c sn xut và tham gia vào hot ng sn xut và buôn bán cá th. Các doanh nghip làng xă (township and village enterprises - TVE) thuc s hu tp th có th c cá nhân hoc mt nhóm thuê li (Theo Shirk 1993). u t vào khu vc nông thôn dn h́nh thành: trong nhng nm 80, u t ca các công ty t nhân chim 19%, u t ca các hp tác xă chim 13% tng u t vào tài sn c nh (Huang ­ sp xut bn). Chính sách nm 1979 ă m rng kinh t i ngoi và cho phép các công ty nc ngoài u t vào Trung Quc. Chính ph Trung Quc cng chuyn công tác qun lư giao dch thng mi và u t quc t cho chính quyn a phng, cho phép chính quyn a phng trc tip hp tác vi nc ngoài. Các quan chc chính quyn a phng óng vai tṛ trung tâm trong các cuc ci cách này. Thc vy, mt lư do quan trng tp trung vào các TVE 15. Nm 1987 có khong 2 phn 3 các hp tác xă chính thc thuc s hu tp th, 1 phn 3 thuc s hu t nhân ca 1 cá nhân hay 1 nhóm Qun tr và Tng trng kinh t 239 là chuyn tin thuê t ti các cán b ṇng ct a phng, giúp h bù p các thit hi do quá tŕnh phi tp th hóa gây ra (theo Oi 1999).16 Tp trung vào TVE cho phép các cán b ang qun lư mô h́nh hp tác xă xut hin t trc ­ di thi Mao Trch ông ­ tip tc s dng mô h́nh ó phân phi công vic và tài nguyên khác (theo Oi 1998). Các cán b này thc hin quá tŕnh phi tp th hóa t ai, v́ cp a phng, t ai vn thuc s hu tp th. H thuê ngi qun lư các TVE. Nh Oi (1999) quan sát thy, mc dù chính quyn xă cho nhng ngi qun lư thuê các TVE, nhng nhng cán b và chính quyn a phng vn kim soát biên ch, kim soát u t và dây chuyn sn xut, và cui cùng, h là nhng ngi nm gi phn li nhun mà các h nông dân phi np. Whitting (2001) vit rng "Thc vy, các cán b xă phê chun s lng ngi làm vic và mc lng mi doanh nghip TVE." (tr. 204) Các cán b a phng cng tham gia vào các doanh nghip t nhân bên cnh các TVE. Mt mt, quá tŕnh t do hóa trong nông nghip thúc y u t t nhân vào khu vc nông thôn và tài sn chính trong quá tŕnh t do hóa nông nghip là t ai do các cán b a phng qun lư. Mt khác, có mt s bng chng cho thy s thiu an toàn i vi các nhà u t t nhân trong nhng nm 1980. S thiu an toàn này có th c gii quyt nu các cán b a phng tham gia vi t cách là i tác. ni nghèo tài nguyên nh thành ph Vn Châu, mc dù các cán b a phng c bit ng h u t t nhân v́ thành ph này thiu vn duy tŕ TVE nhng các doanh nhân vn có mi lo ngi tài sn b sung công, nên h ch u t các khon tin nh, ri tm ngng u t sau này tip tc, hoc khi ă u t n mc nht nh th́ chuyn t tái u t li nhun sang mua "nhà giá cao" hoc mua "phn m ca t tiên". (Theo Whitting, 2001, tr. 148) Vn tín nhim trong quá tŕnh phát trin Trung Quc Các quan chc a phng s không u t trên quy mô ln nu không có m bo rng u t s mang li li nhun. Trên thc t, Oi (1999) cho bit, chính quyn xă yêu cu các hp tác xă tái u t trung b́nh khong 50% li nhun S tp trung vào các hp tác xă cng làm nh i các t tng chng i s phát trin ca khu vc t nhân. Ví d, Oi (1999, tr. 74) ă dn li ca mt cán b nông thôn vào nhng nm 80, coi các doanh nhân là "nhng tên côn " (di tou she). 240 V i u Vi Ngi KhNg L thu c.17 Cho dù trong vai tṛ qun lư các hp tác xă, hay là nhng cá nhân có quan h cht ch vi các nhà u t t nhân, th́ ti sao các cán b xă li tin rng lănh o cp trên không trut hu phn li nhun h qun lư? Lănh o ng Cng sn cn làm cho các cán b ṇng ct tin tng vào li ha ca ng (vic này có thành công hay không không th ánh giá qua ch s v ting nói ca ngi dân hoc trách nhim gii tŕnh, v́ ci cách ch tác ng n các cán b ṇng ct ch không có tác ng n ngi dân nói chung) Hai tác gi Che và Qian (1998a, 1998b) cho rng, thu hút u t, chính ph ă cho phép chính quyn a phng thành lp các hp tác xă và thc hin i mi tài khóa nm 1980, cho phép chính quyn a phng gi tt c li nhun thu c, nhiu hn nh mc quy nh trc. Quy nh này cho phép chính quyn a phng gi li nhiu li nhun hn, ng thi yêu cu h cung cp nhiu hàng hóa công cho a phng hn. i mi này c mô t là "a phng t quyt" (fenzao chifan) (Theo tác gi Whitting, 2001, tr.76). Theo Che và Quian (1998b), quá tŕnh phi tp th hóa có th thc hin c v́ chính ph và chính quyn a phng có cùng ng c ngha v cung cp hàng hóa công cng, nh cách làm ng a phng và c bit là duy tŕ an ninh trt t. Chin lc này không th áp dng vi các công ty t nhân không có ngha v cung cp các hàng hóa công cng cho a phng. Có hai lư do cn xem xét gii thích thêm. Nhng ci cách tài khóa này ă b o ngc khi chính ph thy ngun thu ngân sách trung ng gim trong khi vn u t không gim (xem thêm Wong, 1992). Hn na, gia chính ph trung ng và chính quyn a phng có xung t v loi hàng hóa công cn cung cp, và chính ph n lc rt nhiu cung cp hàng hóa công cng thit yu. Thm chí vào u thp niên 80, lănh o trung ng phi giám sát cht ch quá tŕnh giáo dc và duy tŕ trt t xă hi, nhn mnh vai tṛ ca nhng dch v này vi chính quyn a phng.18 n nhng nm 1990, xung t li ích gia chính ph trung ng và chính quyn a phng ngày càng ln. Ví d, các cán b a phng làm tng t́nh trng bt n xă hi khi bán 17. Mt vài phn trong s u t này không sinh li. Ví d, mt phn vn u t c s dng xây nhà cho nhng ngi lao ng (Theo Nee, 1992). Hn na, không th chc chn rng TVE ă c tái u t hay ch n gin là s dng các khon vay t ngân hàng nhà nc. Trong c 2 trng hp, sn lng tng nhanh là du hiu cho thy khon u t ln vào sn xut. 18. Các vn tng t cng xy ra trong chính sách kinh t v mô ­ xung t v li ích gia chính ph trung ng và chính quyn a phng rơ nét hn. Huang (1996) cho rng chính ph dùng nhng lo ngi v s nghip ca các cán b a phng ngn chn h áp dng chin lc m rng (ngha là, có xem xét n các khon tín dng ngân hàng), áp dng các yu t lm pháp bên ngoài trên khp c nc. Qun tr và Tng trng kinh t 241 t ai s hu tp th nhng không n bù tha áng cho hoa li ca nhng ngi nông dân, hoc cho phép các công ty a phng pht l các quy nh v môi trng. Th ch trong ni b ng và nhng cam kt áng tin cy i vi các nhà u t nhng nm 1980 Mt cách gii thích khác v s sn ḷng u t ca các cán b ṇng ct chính là s th ch hóa ca ng cng sn Trung Quc (CPC) ­ C ch i trng hàng ng lănh o cao nht và h thng ánh giá, ct nhc minh bch hn. Quá tŕnh th ch hóa bt u khi ng Tiu B́nh lên cm quyn nm 1977. Thách thc i vi ông khi y là phi tng nim tin vào ng cng sn Trung Quc, thông qua phát trin nn kinh t nhiu thành phn, mang li li ích cho mi ngi dân Trung Quc, trong khi vn m bo c quyn ca các cán b ṇng ct ca ng, duy tŕ ḷng trung thành và các cam kt ca h i vi ng. Ch́a khóa thc hin các mc tiêu trên là phi tng nim tin ca các cán b ṇng ct vào ng, cho h tin rng h s c ng n áp nu nh các quyt nh ca h giúp kinh t tng trng trong tng lai. Ci cách nm 1980 mang li rt nhiu li ích cho các quan chc a phng. Nhng m bo tính hiu qu ca ci cách ­ mang n li ích cho tt c mi công dân ­ th́ phn thng cho nhng cán b ṇng ct phi áng tin cy. Nh Huang (2003) vit, v́ các hp tác xă do nhng cán b nhà nc iu hành, nên ng Tiu B́nh tp trung vào xây dng các quy nh ánh giá, ct nhc sao cho tht áng tin cy. ng Tiu B́nh "lănh o bng lut, phân cp chính quyn rơ ràng và hoch nh chính sách tp th, thay th cho t́nh trng tp trung quyn lc quá và các lut l gia trng thi Mao Trch ông" (Theo Shirk 1993, tr. 9. Xem thêm Whitting 2006). n nm 1983, Ban t chc ca ng cng sn Trung Quc ă thc hin tiêu chí ánh giá cán b c th và xác thc, t ánh giá tng sn lng và u t trong nhng nm u cho ti bin pháp ánh giá tng trng kinh t và n nh xă hi nhng nm 1990. ng cng to ra nhiu c hi m nhn các v trí ch cht hn cho các cán b có công bng vic áp dng ch ngh hu bt buc i vi các ng viên (Theo Manion, 1992). Mt s iu kin làm tng chi phí khi băi b các quy nh này ca chính ph trung ng. Trc ht, vic thc hin c các qui nh mi rt tn kém, v́ phi ào to li hàng ngàn cán b, ng thi phi xây dng b máy ánh giá 242 V i u Vi Ngi KhNg L tn kém. Khon u t này s mt i nu không quan tâm úng mc n các quy nh mi c a ra. Th hai, bn thân ng Tiu B́nh ă có uy tín. Ông ă phi tr giá cho vic ng h h thng qun lư cán b nh trên di thi Mao Trch ông. Mao Trch ông dùng Cách mng vn hóa không ch xóa b h thng này, mà c̣n loi b chính ng Tiu B́nh (Theo Manion, 1985). V́ phi tr giá t cho vic ng h h thng này nên khi ng Tiu B́nh lên cm quyn nm 1978, ông ă gây dng c uy tín cho ḿnh trong vic ng h h thng này. Th ba, k hoch này ă c mt lot các c ch i trng trong ni b ng, trong ó quan trng nht là nhóm các nhà lănh o cao cp. Sau khi Ch tch Mao Trch ông qua i, quyn lc ă c chuyn vào tay nhiu nhà lănh o khác ca ng. Ví d, ng Tiu B́nh làm theo ư kin ca các ng viên ln tui. S k nhim lănh o ít tuân theo các quy nh thông thng song các quyt nh vn cn c 30 nhà lănh o hoc nhiu hn na thông qua. (Theo Shirk 1993.)19 Shirk cng ch ra rng ci cách trong nhng nm 80 thc t b làm chm li do thiu s ng thun gia các nhà lănh o cp cao. Nguyên tc ng thun khin ci cách khó khn song ngc li khi mun dng thc hin ci cách cng không d. Trong bi cnh ci cách biên ch, quyt nh sa thi gn 20 triu cán b lâu nm ch c các nhà lănh o cp cao ng ư khi li ích ca h ă c tha măn (Manion 1992). C ch i trng cng cn tr các thay i n phng i vi quá tŕnh ct nhc cán b hoc s thiu quan tâm n các tiêu chun ct nhc cán b. T nm 1978 n nm 1995, Li và Zhou (2005) thy rng khi kinh t ca mt tnh càng phát trin th́ kh nng lănh o ca ca tnh c ct nhc càng cao, ng thi kh nng b cách chc càng thp. Các ngun u t và qun tr hiu qu sau 1990 Vào thp niên 90, có s chuyn i mô h́nh phát trin. u t ca các nhóm ngoài nhà nc, c bit là u t nc ngoài tng áng k. u t vào tài sn c nh ca t nhân nông thôn và các TVE gim mnh trong tng u t vào tài sn c nh. Trong khi ó, t trng u t ca các công ty u t nc ngoài và các doanh nghip thành th tng xp x 14% trong tng u t giai 19. ây là môt ví d in h́nh ca s lng lo: mc dù s ng ư tp th ca các nhà lănh o ti cao là quan trng thi hi tng bí th CPC nm 1987, nhng các nhà lănh o chn cách pht l th tc chính thc là cn có s phê chun ca U ban trung ng (Shirk 1993) Qun tr và Tng trng kinh t 243 on 2001 ­ 2003. Giai on 1986 ­ 1990 con s này nh hn 3% (Huang s cp trong phn sau). S chuyn dch v mt chin lc này ă t ra hai câu hi. Mt là làm th nào thay i c ch qun tr ca nhng nm 1980 nhm khuyn khích u t nc ngoài và t khu vc ngoài quc doanh? Hai là làm sao s thay i này giúp cho các nhà lănh o tip tc cân bng li ích ca nhà nc vi toàn b dân chúng? Mô h́nh tng trng ca thp niên 80 ch yu da trên u t ti ch ca các nhóm quc doanh s ti gp phi ba khó khn sau. Th nht, các công ty quc doanh ti a phng có nhng ng c chính tr cng nh ng c cá nhân rt ln ti a hoá doanh thu và vic làm song li không quan tâm n li nhun. iu này khuyn khích h chp nhn vay n và n thu tng cao và vn m bo tng trng. Vào nm 1989, khong 18% các c s sn xut quy mô làng xă gp phi nhng khó khn nghiêm trng. Chính ph buc phi cho phép 800.000 c s TVE óng ca. Khong 2, 2 triu doanh nghip phi hp nht vi các doanh nghip khác hoc phi c cu li (Nee, 1992). Quá tŕnh ci cách doanh nghip lên n cc im vào nm 1997 khi chính quyn trung ng quyt nh d b quyn gây nh hng ca chính quyn a phng vi các quyt nh cho vay; óng ca hàng trm ngân hàng cp và các th ch tài chính cp a phng; chuyn quyn cho vay ca bn ngân hàng thng mi quc doanh chi nhánh cp tnh và a phng lên cp trung ng Bc Kinh (xem Shih, 2004). Th hai, mô h́nh ca thp niên 80 làm cn kit các ngun thu ca trung ng theo ó thu ngân sách trong tng GDP gim t 30% nm 1970 xung c̣n 23% nm 1985 và 12,6% vào nm 1993 và 10% vào nm 1995. Khon thiu ht này buc lănh o trung ng không c̣n la chn nào khác mà phi iu chnh li c ch tài chính h́nh thành trong giai on 1980. Theo c ch c, chính quyn a phng c hng nhng khon chia khng l t doanh thu ca t nc (Yang, 2004). Th ba, các nhà chc trách a phng cha thc s là các c quan công quyn tin cy nh mong i ca chính ph. Mi lo v s suy thoái quyn lc ca chính quyn trung ng ă c nêu ra t cui nhng nm 80 u 90 ca th k (xem Nee, 1992). Biu hin rơ rt nht ca s suy thoái này trên mt trn kinh t là vic h́nh thành các rào cn thng mi liên a phng nhm bo v các c s kinh doanh ca a phng ḿnh khi s cnh tranh bên ngoài. ng thi, nhu cu v nhng cán b trung thành ca ng cng gim bt trong giai on 1990 hn giai on 1980 trc ó. Khi bt u quá tŕnh ci cách, các nhà lănh o ng không dám t tin là ci cách s mang li li ích 244 V i u Vi Ngi KhNg L cho nhng ngi dân b́nh thng trong xă hi. Nhng thc t, iu này ă xy ra. Tuy nhiên, trc nhng nguy c tht bi, chính ph quan tâm c bit ti vic duy tŕ ḷng trung thành ca cán b. n nm 1990, tính cp thit này b thu hp do các ci cách theo nh hng th trng ă chng t thành công ca ḿnh. Chi phí duy tŕ s trung thành ca các nhóm quc doanh tng cao do vào nhng nm 1990, các ng viên có nhiu c hi làm n tt t bên ngoài hn so vi giai on 1980. Nee và Opper (2006) ă ch ra rng "sc hút ca các c hi ngh nghip hp dn trong th trng kinh t ang phát trin n r ă khin nhiu nhân viên chính ph t́m kim các công vic bên ngoài sau khi ri nhim s" (trang 11). Thay v́ chú trng vào TVE hay các c s quc doanh trong nc, chính ph chuyn hng tp trung thu hút u t trc tip nc ngoài FDI, ri sau ó là u t trong nc và u t t nhân. Vào nm 1991, các công ty t nhân chim khong 5,7% tng giá tr sn xut công nghip. Các công ty ngoài quc doanh mà ch yu là TVE chim 52,7% (Hoàng, 1993). FDI tng t 0,9% trong tng u t vào tài sn c nh nm 1983 ln 15% nm 1997. Trong khi doanh nghip ngoài quc doanh (bao gm ch yu là các TVEs) u t FDI chim 2,6% ca u t c nh nm 1983 và tng lên 31,7% vào nm 1997. n gia nm 2003, các doanh nghip tp th TVEs chim th phn nh trong tng doanh s bán hàng và li nhun. Nhng nó liên tc gim mnh và n gia nm 2005 th́ th phn ca nó ch c̣n mt na. Các công ty t nhân có vn u t trong nc hoc nc ngoài chim th phn ln trong các ngành sn xut , chim 60% th phn nm 2005 (theo Ngân hàng Th gii 2005). Huang (2003) cho rng FDI tng do các chính sách lut pháp và tài chính ca chính ph, theo ó to u tiên cho u t nc ngoài hn là u t trong nc. Tuy nhiên nhng chính sách này có th xem nh n lc nhm duy tŕ li ích cho các quan chc a phng. Ví d, cho n gia thp niên 90 ca th k trc, các doanh nghip t nhân buc phi ng kư kinh doanh ging nh các doanh nghip tp th, và iu này chính thc t doanh nghip di quyn qun lư ca chính quyn a phng (Huang 2003). Nm 1992, môi trng hot ng cho các doanh nghip trong nc bt u thay i khi ng Tiu B́nh kêu gi s ra i ca nhiu doanh nghip t nhân hn na. Nm 1998, ngân hàng trung ng ni lng nh mc cho vay, gây bt li nghiêm trng cho các doanh nghip t nhân, và cui cùng chính ph ă cho phép doanh nghip t nhân xut khu ra nc ngoài. Trong Hin pháp ca Trung Quc, trc nm 1999 khu vc t nhân c coi là khu vc không th thiu trong nn kinh t Trung Quc và c t ngang bng các doanh nghip Qun tr và Tng trng kinh t 245 khác.20 Tháng 7 nm 2001, Giang Trch Dân thông báo rng các doanh nhân nu mun có th gia nhp ng Cng sn (theo Huang 2003). T trng gia vn u t trong và ngoài nc ă gim t 48% nm 1996 xung 29% vào nm 2000 ( theo Huang 2003). Mt trong du hiu chng t s thông thoáng ca chính sách ca Trung Quc i vi u t trong nc là nc này ă vt qua các nc nghèo khác trong vic gim chi phí cho các nhà u t. Theo ch s kinh doanh ca Ngân hàng th gii, trc nm 2004, chi phí cho công tác trin khai hp ng và nhng iu khon kht khe v tuyn dng ă vt quá chun so vi các nc khác trong vic kim soát thu nhp theo u ngi. Cng nh trc ây, mt câu hi chính là ti sao các nhà u t, c bit là các nhà u t nc ngoài li có phn ng i vi nhng thay i v chính sách này? Mc tin cy ca h thng ánh giá chung ca nhng nm 80 nhm bo v các nhà u t trong nc khi nhng quyt nh c oán ca ng dng nh không có tác dng tng t bo v các nhà u t nc ngoài trong nhng nm 90. Chúng ta li nh li bng chng do nhóm tác gi Fei (2006) a ra. Theo ó, ch riêng qui mô ca th trng Trung Quc không thôi cng ă có th thu hút mt ngun vn rt ln t khu vc t nhân nu nhng rào cn v u t c d b. cp trung ng, cuc ua ni b gia nhng ngi tài chng t s tuân th ngày càng cao các qui tc trong sut thi k 80-90. Di thi Mao Trch ông, các cuc ua y ôi khi kt thúc trong bo lc. Tuy nhiên di thi ng Tiu B́nh và trong c các giai on sau na vn không trm trng lm v́ nhng h́nh pht nh không c bt vào các v trí lănh o không c̣n tr nên quá nghiêm trng nh ngi ta tng ngh. Quá tŕnh th ch hóa s kim ch và cân bng trong ni b ng CS Trung Quc ă làm gia tng nhng khó khn cho bt k cá nhân lănh o ng nào mun hành ng mt cách c hi. S kim soát và cân bng v chính tr ngày càng tng ă to ra mt nn móng vng chc cho các ci cách hành chính và lp pháp trong sut nhng nm 90. Di s bo h ca Lut t tng hành chính 1989, ă có gn 10.000 v kin kin các c quan chính ph c thng kê vào nm 1989, và con s này ă tng lên 98.000 vào nm 1998. Trong 460.000 v kin c thng kê trong thi gian ó, có khong 35% bên nguyên thng kin (Yang 2004). Clarke, Murrell và Whiting (2006) ă ch ra tng cng th ch hóa các ngh quyt v gii quyt tranh chp pháp lư, thay th các ngh quyt gii quyt tranh chp chung v hành 20. Các doanh nghip có vn u t nc ngoài c ghi nhn t bn Hin pháp 1982 (Huang 2003). 246 V i u Vi Ngi KhNg L chính nhm to iu kin cho các c s sn xut quy mô làng xă. Nhng ci cách hành chính din ra nhiu nht vào nm 2005 trong ó xut mt b lut toàn din v qun lư các dch v dân s nhm cng c nhng n lc qun lư nhm hin i hóa b máy nhà nc ca Trung Quc (Nee and Opper 2006). Nhng n lc này ít nht cng nhm to ra mt môi trng u t an toàn hn. Yang (2004) ă nhn nh, "i vi ng Tiu B́nh, n nh chính tr, c bit là tính thng nht trong ng li lănh o ng là iu kin cn ci cách kinh t. Ông cng nhn thy rng, thúc y phát trin kinh t thông qua ci cách s óng vai tṛ thit yu nu cá nhân ngi cm quyn chng minh c hiu lc ca nhng ci cách ă t c trong nhng nm 80" (trang 6). Cui cùng, chính ph Trung Quc ă bit tn dng v th tài chính quan trng ca ḿnh nâng cao t l li nhun cho các nhà u t, thông qua vic s dng u t ln cho c s h tng. Nói mt cách chính xác th́ ây là khon u t giúp Trung Quc m rng th trng, mt trong nhng li th chính ca nc này. Ví d nh Trung Quc ă tng mng li ng xá ca ḿnh lên 23% t nm 1990 n 1995 và 50% nm 2002 (theo các ch s phát trin ca Ngân hàng th gii 2005b). iu này ă thu hút ngun vn u t t nhân v́ 2 lư do chính. Th nht, mc dù các nhà quan sát u có chung nhn nh rng u t công cng Trung Quc mang li li nhun thp, mt phn do nhng u t y nhm vào các tnh nghèo, nhng c s h tng c ci thin áng k. Ví d nh các cng bin t chun quc t ca Trung Quc ă giúp nâng cao li nhun cho u t t nhân trong hot ng buôn bán. Th hai, có c nhng u t khu vc công cng có hiu qu th́ chính ph luôn phát hành trái phiu: nhng u t y s nhn c nhng li ích cao v mt chính tr nu các nhà u t t nhân bit tn dng c s h tng mi. Nu chính ph a ra nhng chính sách không hp lư th́ các nhà u t s b i và ngay lp tc tin u t cho c s h tng s mt, iu này cng ging trng hp các u t ban u ca chính ph phát trin h thng ánh giá cán b ng s mt nu chính ph a ra nhng tiêu chun không rơ ràng trong vic ánh giá s tin b ca cán b. Khó khn v qun tr trong nhng nm 1990 Ti sao các nc n nguyên ng khác không áp dng các chin lc ca ng cng sn Trung Quc thu hoch nhng thành qu kinh t tng t nh vy? Trên thc t, trng hp ca Trung Quc ă cho thy rt rơ là các Qun tr và Tng trng kinh t 247 nhà lănh o ca các ng nên thành lp nhng ng ln hn na nhm bo v các ng viên ca ḿnh khi nhng quyt nh c oán ca ng ḿnh, và cng chính là bo v tính n nht ca ḿnh (Gehlbach and Keefer 2006). Ví d, mun các ng viên tuyt i trung thành vi ng th́ h phi c tr lng cao hn bên ngoài. Và khi s lng ng viên tng lên th́ ng nhiên tin lng chi tr cho h cng tng theo.21 Trung Quc ă phi u t rt nhiu tin, thm chí vt quá c d tính cho quá tŕnh thúc y và ánh giá trong ni b ng, chng hn mô h́nh mà Trung Quc gii thiu nhng nm 70-80. Chia s quyn lc là iu khó xy ra v́ cá nhân mt lănh o ca mt chính ph không qua bu c có th nm trong tay nhiu quyn lc hn các nhà lănh o khác (thng là v quân i). Tuy nhiên quyn kim soát và cân bng chính tr chính là h qu ca cân bng quyn lc gia các lănh o ch cht. Và khi phân chia quyn lc trong hàng ng lănh o không cân bng, nh di thi Mao Trch ông Trung Quc, khó có th thit lp mt ch kim soát và cân bng v chính tr. Do ó, mc dù nhng iu chnh quan trng trong nhng nm 1990 ă chng t kh nng thích ng ca lănh o Trung Quc trc nhng th thách v kinh t, xă hi nhng ngi ta không my ngc nhiên khi cuc thng lng (cho nhng iu chnh y) gia các lănh o và các nhóm ch cht trong ng din ra không my suôn s. Nhng iu chnh vào nm 1990- ây cng là nm hot ng ca các c s sn xut làng xă gim sút, lng vn u t và thu cùng gim- khin tin lng mà chính ph tr cho các công chc b gim sút . gim thiu nhng tht thoát trong vic chi tr tin lng cho các cán b , chính ph trung ng Trung Quc ă tin hành t nhân hóa 250,000 doanh nghip va và nh vào nm 1997 thông qua vic bán c phn cho các ng viên vi giá thp. Mt khác, các ci cách này ă em li h qu là nó li to iu kin cho các ng viên chy theo nhng li ích cá nhân ca ḿnh trong khi gây sc ép lên xă hi, và c bit là lên ng. Tham nhng, chim t và thiu giám sát trong vic cung ng các loi hàng hóa công (giáo dc, công tác bo v an toàn mô trng, vân vân) là nhng hin tng mà các cán b ng d mc phi. S kim ch và cân bng c y mnh cp c s s giúp ci thin qun tr cp a phng. Vic iu chnh quyn lc gia các lănh o ă làm suy yu nguyên tc qun lư cán b và qun tr nhà nc và iu này khin ngi dân có phn 21. Ngoi l ây là ng c ư thc h. Các nhà lănh o a ra ư thc h tp hp nhng ngi ng h, nhng h có th có th to rt ít li ích kinh t cho nhng ngi ng h. 248 V i u Vi Ngi KhNg L ng. Theo Huang, t nm 1993 n 1997, s v biu t́nh tng t 8.700 n 32.000 v. Theo báo cáo chính thc th́ s v ́nh công tng t 58.000 nm 2003 lên 74.000 nm 2004. Con s gia tng có mi liên h trc tip vi nhng n lc ca các cán b c s nhm tng lng cho h, chuyn t nông thành t phc v hot ng công nghip và các mc ích s dng khác cng nh s yu kém trong giám sát t́nh trng ô nhim môi trng do hot ng sn xut ca các doanh nghip a phng gây ra. Ví d nh kt qu ca cuc iu tra do Anthony Saich trng i hc Havard ă ch ra rng, trong gia on 2002-2005, t l ng h chính ph trung ng vn c̣n rt cao, trong khi chính quyn cp a phng li không nhn c s ng h nh vy. ("Các yu t tích cc" 2006, trang 15). Trong bn báo cáo trc i hi i biu ln th 16 tháng 11 nm 2002, ch tch Giang Trch Dân nhn mnh: "Nu chúng ta không y lùi nn tham nhng th́ mi quan h máu tht gia ng và nhân dân s b nh hng nghiêm trng, ng s mt i v th là ng cm quyn trong ḷng dân và ng ó s t sp " (Yang 2004, trang 257). V nguyên tc,ng phi có kh nng kim kim soát nn tham nhng và và sai thi nhng cán b không hoàn thành nhim v. Trên thc t, chính ph ă tng cng phát hin các hin tng tham nhng cp a phng, c bit chú ư ti các cán b cao cp các tnh, huyn, xă nhm th hin quyt tâm ca chính ph trong vic loi tr các ng viên trn tránh nhim v hoc thu nhng khon tin trái pháp lut, ḱm hăm s phát trin ca ng. Nm 2000 t l ng viên là cán b cp cao b k lut cao gp 3 ln so vi nm 1993. T nm 1995 n nm 2000, mi nm có t 4000 n 6000 cán b cp cao cp tnh, huyn, xă chu k lut ca ban thanh tra và k kut (DIC). S v liên quan n kinh t bao gm c tham nhng mà các y ban thanh tra & k lut cp tnh x lí, chim 22% trong tng s v kim tra nm 1987, 48% nm 1997, các v vic ln-gian ln trên 10.000 t- tng t 6% lên hn 30% vào nm 2000. Trong s nhng cán b vi phm chu k lut, 25% b khai tr khi ng, 69% chu các h́nh thc k lut nh hn và 6% b a ra pháp lut (Wedeman 2004). Tuy nhiên chính ph không th t do làm mi chuyn. Ḷng trung thành ca cán b ng c ánh giá da trên tính minh bch ca chính ph. Tính minh bch d c duy tŕ nu có ít các mc tiêu và nhng mc tiêu y d dàng tip cn. Nu có quá nhiu mc tiêu c ra và li khó ánh giá, nh trong trng hp i phó vi nn tham nhng, th́ nhng quyt nh nôn nóng trong vic phát giác tham nhng có th khin hàng ng lănh o trong ng b nh́n nhn nh là nhng cán b c oán. Ví d, lănh o có tác ng rt ln i vi phát trin kinh t và to công n vic làm. Qun tr và Tng trng kinh t 249 Trong c ch ánh giá cán b, ci thin môi trng và an ninh trt t xă hi là mt tiêu chí ánh giá ng li ca các cán b lănh o, trong ó phát trin kinh t là thc o quan trng nht. Không có các tiêu chun rơ ràng ánh giá hot ng ca các cán b y th́ chính ph s không a ra các h́nh pht cho các cán b tuy óng góp thành công cho phát trin kinh t nhng li yu kém trong các hot ng khác. Và hu qu là, cuc chin chng tham nhng tr nên ri rc, không trit và ôi khi mang nng tính chính tr. (Yang 2004). Chi phí cho mt chin dch chng tham nhng không hiu qu y-cng là chi phí thanh tra các cán b- là rt ln. Quan h vi cán b a phng vn to ra s an toàn cho nhà u t t nhân. Tuy nhiên iu này s mt nu nh s tín nhim ca cán b vi ng b gim sút. Các cán b a phng có trách nhim thu thu, thc thi pháp lut cng nh m ng nhng nhim v không th thiu khác. Ngoài ra, mt vài khó khn v thu nhp ca các cán b ng có mi liên h mt thit vi ng: h có thu nhp khi ng vn là ng cm quyn và h vn ng trong hàng ng ca ng. khc phc nhng khó khn ngày càng tng v qun tr quc gia cp a phng, ng ă tng cng các th ch giám sát cán b a phng và hot ng ca ng viên. Các th ch này u hot ng theo c ch t trên xung và giúp lănh o giám sát cán b ca ḿnh. Ngi dân cng có th tip cn vi c ch giám sát t trên xung này. Tuy nhiên ch nhng cá nhân vi tim lc tài chính mnh mi có th tip cn vi c ch giám sát này v́ chi phí cho mt chuyn khiu kin, i ti trung ng và t́m úng quan chc cn gp là không nh. Các th ch theo c ch t di lên nhm ánh giá các cán b cp a phng, c bit là các cuc bu c a phng li c s dng trit hn. Các th ch này có u im là giao cho nhng cá nhân có uy tín hn chu trách nhim k lut các cán b vi phm. Tuy nhiên, nhng th ch y vn c̣n có nhng hn ch nghiêm trng trong vic tách ri nng lc ngh nghip ca các cán b vi các quyt nh ca lănh o cp cao. Trong quá tŕnh phát trin thit ch v mô trong nhng nm 90, Trung Quc vn lu ư cng c các th ch nhm ci thin cht lng qun tr và h tr phát trin toàn din. Chính iu này to nên s khác bit gia Trung Quc và các nc khác không có bu c. nhng nc y, nim tin vào t́nh bng hu luôn c cao. Ví d nh Mexico di thi Porfirio Díaz ă luôn tn dng các quan h thân thit (các mi quan h cá nhân, gia các doanh nhân và các nhà lănh o chính tr) thu hút u t và phát trin. Nhng phát trin kinh t luôn phi i kèm vi vic hi l cho nhng ngi bn ca Díaz ă tr 250 V i u Vi Ngi KhNg L thành tâm im cho các cuc ni dy, và cui cùng ă lên ti nh im và bin thành cuc cách mng Mexico vào u nhng nm 1900 (Haber, Razo, và Maurer 2003). Mong i cho tng lai: Nhng kinh nghim ca Trung Quc và n trong nhng nm 80 và 90 ă khng nh hai iu, th nht qun tr quc gia có vai tṛ quan trng i vi phát trin và hai là tm quan trng qun tr quc gia tt ti c cu chính tr và th ch qua ó to iu kin thun li cho lănh o chính ph thc hin các li ha mt cách uy tín vi ngi dân. C hai quc gia này ch bt u phát trin sau khi ci thin môi trng qun tr vn mc rt thp. Mc dù cht lng qun tr quc gia mi mc trung b́nh nhng c hai quc gia này u vt qua nhng th thách mà c các quc gia có bu c cnh tranh và các quc gia không có bu c cnh tranh gp phi. Trung Quc ă cân bng c vic tha măn li ích ca ng viên vi li ích ca toàn dân trong khi vn th ch hóa cnh tranh gia nhng ngi ng u ng, iu này không h có các nc khác. Nn qun tr n ă tin b hn trc mc dù bóng en ca nn chính tr da trên các mi quan h quen bit cng hn ch ng lc duy tŕ ch y. C hai quc gia này u nhn mnh tm quan trng ca s kim soát và cân bng v chính tr là gia các ng hay các ban ngành ca chính ph nh n hay gia các phe phái ca mt ng cm quyn nh Trung Quc. Thành công không ngng ca chính ph Trung Quc trong vic cân bng gia nhu cu ca ng viên vi nhu cu ca qun chúng chính là ch́a khóa t c kt qu qun tr trung b́nh. Khi mc lng tng và siêu li nhun t nhng th trng ln li gim th́ mt nn qun tr tt tt vn là ch́a khóa tip tc phát trin. iu này yêu cu các cán b lănh o phi thành công trong vic thúc y k hoch th ch hóa nhng hn ch v ch ngha c hi ca các quan chc chính ph trong ni b ng. Ví d, các i hi c s và toàn quc ă to ra nhng nh hng ngày càng tng trong công tác xây dng pháp lut, phê chun vn bn, rà soát các chính sách và giám sát ngân sách ng thi qun lư và giám sát các hot ng ca các cán b và các c quan (Whiting 2006). Vai tṛ ngày càng tng ca i hi ng các cp th hin thông qua vic tng s lng các th kư ng cp tnh và ây chính là nhng ngi ng u các i hi i biu cp tnh. S lng y tng t 13 ngi trong tng s 31 ngi nm 1998 lên 23 ngi trong tng s 31 ngi nm 2003 (Yang 2004). H qu tng lai ca nn qun tr s ph thuc vào mc mà nhng th ch Qun tr và Tng trng kinh t 251 này có th bo m an toàn cho các nhà u t và công dân mà không gây tác ng xu lên các cán b ng viên ng Cng Sn Trung Quc. Khi ng Cng sn Trung Quc gim tin lng tr cho ng viên th́ ng buc phi có nhng chính sách khen thng c bit ln hn so vi nhng ǵ ng viên có th nhn c bên ngoài ng. Ví d, quá tŕnh th ch hóa ngày càng cao ̣i hi nhiu bin pháp quyt lit hn na i phó vi nn tham nhng hoc tng cng phi hp gia các cán b và ṭa án a phng, khen thng cán b nu cn nhm nâng cao ḷng trung thành ca h vi ng. Xing-ga-po ă rt thành công vi mô h́nh này. Tính n nh ca mi quan h gia lănh o và cán b ph thuc vào các ch trng ca ng. Nu chính ph tri qua nhng bin ng nghiêm trng, hoc nu bt n chính tr xy ra quá nhanh trong khi chính ph cha kp hoàn thành tho lun v quan h gia lănh o và công chc nhm ci thin nn qun tr a phng, th́ cái giá phi tr có c ḷng trung thành ca cán b s tng lên, và hu qu là khó ci thin nn qun tr. Bc i thn trng ca Trung Quc i vi nhng thay i kinh t v mô ln nh ci cách khu vc tài chính hoc th ni t giá trao i ngoi hi ă khng nh tính nhy cm ca chính ph i vi nhng cú sc ca nhân dân gây ra ví d nhng ngi b nh hng bi nhng bin ng kinh t tiêu cc mang li hay nhng qun chúng b mt nim tin vào các chính sách ca chính ph. Kinh nghim nm 1989 cng ch ra rng nhng phn ng trc nhng cú sc này thng hng vào khu vc t nhân trong nc: sau các s kin ti qung trng Thiên An Môn nm trc, thái chính thc i vi doanh nhân ă xu i nghiêm trng (Huang 2003). Do tng trng ph thuc vào u t t nhân, và ngày nay mc ln hn nhiu so vi nm 1989, thay i thái chin lc nh vy s có tác ng ln i vi tng trng và u t. n có nhiu th ch bo m tín nhim th hin qua các c ch kim ch và cân bng. Ví d, n không l thuc vào bt ḱ mt ng nào. Nhng th ch này có kh nng m bo mt nn qun tr trung b́nh i phó vi các cuc khng hong kinh t và bt n v chính tr sâu sc. Các cú sc kinh t và chính tr cha chc là mi e da c bit cho qun tr quc gia và tng trng ca n . Tuy nhiên, trc nhng s không hoàn ho v chính tr, th́ c ch kim ch và cân bng vn là ch́a khóa m bo cho quyn s hu li có th là cn tr i vi quá tŕnh ci cách. Vn then cht cho tng lai là phi ci thin các chính sách và qun tr nói chung, tc là m ca kinh t cho phép tham gia rng răi, sáng to cao hn và tham gia ông o hn ca nhiu thành phn kinh t trong tt c các loi th trng. Nhng hn 252 V i u Vi Ngi KhNg L ch v chính tr ă làm gim sút t l b phiu theo ui mc tiêu trên. S phân tng trong xă hi, thiu giáo dc, s cô lp và ói nghèo ă khin các c tri tham gia bu c ch yu nhm có c các li ha trao c quyn c li và nhng tr cp. Tuy nhiên n cng ă bt u quá tŕnh phi tp trung, thit k các chng tŕnh bu c a phng và giao trách nhim cung cp dch v công và ngun thu nhiu hn cho chính quyn a phng. Nc này cng th nghim nhng bin pháp a nhng ngi thit tḥi vào h thng chính tr, bao gm c vic cho phép ph n và nhng ngi có a v thp hn c tham gia vào các hi ng chính quyn a phng. Chính quyn a phng mi này s vt qua nhng tr ngi ci thin nn qun tr, ví d thông qua vic loi b các hàng rào thông tin vn cn tr vic thc hin tính chu trách nhim ca chính quyn các cp. Cui cùng, n và Trung Quc cho thy nhng du hiu kh quan v phát trin. Phát trin có th thúc y các ci cách qun tr quc gia các nc. Wilkinson (2006b) lí lun rng tng trng n dng nh ang to ra mt tng lp c tri không dung th cho nn chính tr thân hu. Ti Trung Quc, tng trng trong nhng nm 1990 cng c nim tin ng Cng Sn vào nhng quyt nh c dân chúng ng h. Do vy ng chp nhn ri ro m ca nn kinh t cho u t t nhân và thng tay k lut nhng ng viên tham nhng. iu này cho phép lănh o k vng nhiu hn vào các cán b, ch không ch vào tng trng nhm chia s các li ích ca tng trng mt cách rng răi hn cho các ng viên và công dân, nâng cao cht lng các dch v công cng, gim ô nhim môi trng và minh bch hóa công tác qun lí t ai cp a phng. Tài liu tham kho 253 Tài liu tham kho Acemoglu, Daron và James A. Robinson. 2006. Bn cht kinh t ca Ch c tài và Dân ch. New York: Cambridge University Press. Aghion, Philippe, Eva Caroli, và Cecilia Garcia-Peñalosa. 1999. "Bt b́nh ng và tng trng kinh t: Vin cnh ca các Hc thuyt tng trng mi". Tp chí Kinh t s 37 (4): 1615­60. Ahluwalia, M. S. 2000. "Thc trng kinh t ca các nc giai on hu ci cách." Tp chí Kinh t và Chính tr, ngày 6-5, 1637­48. "Chic iu ḥa nhit li tàn trc sc nóng cnh tranh Trung Quc". 2005. Thi báo Tài chính, tháng 24. Aizenman, Joshua và Jaewoo Lee. 2005. "D tr quc t: Quan im thn trng và trng thng, Lư thuyt và thc tin." Tài liu nghiên cu 11366, Vin nghiên cu Kinh t Quc gia, Cambridge, MA. Allen, Franklin, Jun Qian và Meijun Qian. 2005. "H thng tài chính ca Trung Quc: Quá kh, hin ti và tng lai." Bn sao. Trng Wharton, Philadelphia. Amiel, Yoram và Frank Cowell. 1999. "Suy ngm v bt b́nh ng: ánh giá cá nhân và phân phi thu nhp", Cambridge, UK: i hc Cambridge. "Mt vùng châu th" 2006. Thi báo Tài chính, ngày 8/5. "Mnh lnh o c và chính tr cp bách", 2006. Thi báo Tài chính, ngày 24 tháng 4. Ananthakrishnan, Prasad và Sonali Jain-Chandra. 2005. "Tác ng ca thun li hóa thng mi i vi n trong ngành dt may." Tài liu nghiên cu 05/214, Qu Tin t Quc t, Washington, DC. Ando, M. và F. Kimura. 2003. "H́nh thành mng li Sn xut và Phân phi Quc t khu vc ông Á." Tài liu nghiên cu 10167, Vin nghiên cu Kinh t Quc gia, Cambridge, MA. Arora, Ashish và Suma Athreye. 2001. "Ngành công nghip phn mm và Phát trin Kinh t ca n ." Tài liu tho lun 2001/20, i hc Liên bang/Hc vin nghiên cu Kinh t Phát trin Th gii, Helsinki. Arora, Ashish và Alfonso Gambardella. 2004. "Toàn cu hóa Ngành công nghip phn mm: Vin cnh và C hi i vi các nc phát trin và các nc ang 254 V i u Vi Ngi KhNg L phát trin." Tài liu nghiên cu 10538, Vin nghiên cu Kinh t Quc t, Cambridge, MA. "Trin khai Cách mng thép." 2005. Kinh t Trung Quc, ngày 23 tháng 5. Au, Chun-Chung và J. Vernon Henderson. 2006. "Nhng quy nh nghiêm ngt v di c ă hn ch tích ly và nng xut lao ng ca Trung Quc nh th nào." Tp chí Kinh t phát trin 80: 350­88. "T ng hóa." 2006. Kinh t Trung Quc, ngày 5 tháng 6. Bai, Chong-En. 2006. "H thng Tài chính ni a và các lung vn: Trung Quc." Tài liu tham kho ca Múa vi nhng ngi khng l: Trung Quc, n và Kinh t toàn cu. Hc vin nghiên cu Chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Balakrishnan, Karthik, Ananth Iyer, Sridhar Seshadri và Anshul Sehopuri. 2006. "Chui cung ng t ng ca n ngă ba ng." Bn sao. i hc Purdue, West Lafayette, IN. Banerjee, Abhijit, Shawn Cole và Esther Duflo. 2003. "Tài chính ngân hàng n ." Bn sao. Khoa Kinh t, i hc Công ngh Massachusetts, Cambridge. Banerjee, Abhijit và Thomas Piketty. 2003. "Thu nhp hàng u n : 1956­2000." Bn sao. Khoa Kinh t, i hc Công ngh Massachusetts, Cambridge. Bardhan, P. 2005. "Bn cht ca vic Phn i ci cách Kinh t n ." Tp chí Kinh t và Chính tr, 26 tháng 11. http://www.epw.org.in/showArticles. php?root=2005&leaf=11&filename=9388&filetype=html. Beck, Thorsten, George R. Clarke, Alberto Groff, Philip E. Keefer và Patrick P. Walsh. 2001. "Công c mi trong Kinh t Chính tr so sánh: C s d liu ca các Hc vin Chính tr." Tp chí Kinh t ca Ngân hàng Th gii 15 (1): 165­76. Beck, Thorsten, Asli Demirgüç-Kunt và Ross Levine. 2006. "C s d liu mi v Cu trúc và Phát trin Tài chính (1960­2004)." Tài liu nghiên cu chính sách 2146, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Bergsten, C. Fred, Bates Gill, Nicholas Lardy và Derek J. Mitchell. 2006. "Trung Quc: Bc tranh tng quát: Nhng iu th gii cn hiu v cng quc ang ni lên này." New York: Vn chung/Hc vin Kinh t Quc t/Trung tâm Chin lc và Nghiên cu Quc t. Bhalla, Surjit. 2002. "Hăy mng tng rng không có t nc nào: ói nghèo, Mt b́nh ng và Tng trng trong k nguyên Toàn cu hóa." Washington, DC: Hc vin Kinh t Quc t. Tài liu tham kho 255 "Các cng quc ln trong ngành thit k Chip ti n " 2006. IEEE Spectrum March. Blanchard, Olivier và Francesco Giavazzi. 2005. "Tái cân bng tng trng s tng trng Trung Quc: Cách tip cn 3 chiu." Tài liu nghiên cu 05-32, Hc vin Công ngh Massachusetts, Cambridge. BP. 2006. "Nng lng: Rà soát s liu ca ngun nng lng th gii" 2006. http://www.bp.com/statisticalreview. Bradley, R. 2006. "Thay i cách chúng ta s dng nng lng." Bài phát biu ti Tun Nng lng do Ngân hàng Th gii t chc, Washington, DC, 6­8 tháng 3. Brandon, Carter J. và Kirsten Hommann. 1995. "Cái giá ca s tŕ tr." Tài liu ni b, B phn Môi trng Nam Á, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Branstetter, Lee và Nicholas Lardy. 2006. "Trung Quc i phó vi toàn cu hóa" Tài liu nghiên cu 12373, Vin nghiên cu Kinh t Quc gia, Cambridge, MA. Brass, Paul R. 1990. "Chính tr n k t khi c lp." New Cambridge - Lch s n , tp IV.1. Cambridge, UK: i hc Cambridge . Briscoe, John. 2005. "Chng chi vi cn sóng d tng lai.", Washington, DC: Ngân hàng Th gii. Broadman, Harry. 2007. "Con ng t la ca châu Phi: Mt trn kinh t mi ca Trung Quc và n ." Washington, DC: Ngân hàng Th gii. Bruno, Michael, Martin Ravallion và Lyn Squire. 1998. "Công bng và tng trng các nc ang phát trin: Trin vng c và mi ca các vn chính sách." Trong cun Phân phi thu nhp và tng trng cht lng cao ca Vito Tanzi và Ke-young Chu. Cambridge, MA: MIT Press. Byrd, William và Alan Gelb. 1990. "Ngành công nghip làng xă t nhân Trung Quc trong quá tŕnh ci cách kinh t Trung Quc." Tài liu nghiên cu chính sách và các vn i ngoi 406 (tháng 4), Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Caballero, Ricardo, Emmanuel Farhi và Pierre-Olivier Gourinchas. 2006. "H́nh mu cân bng ca s mt cân bng toàn cu và t l lăi sut thp." Tài liu nghiên cu 11996, Vin Nghiên cu Kinh t Quc gia, Cambridge, MA. Cai, Hongin, Hanming Fang và Lixin Colin Xu. 2005. "n, Ung, Công ty, Chính ph: iu tra tham nhng t nhng chi phí du lch và gii trí ca các Công ty Trung Quc." Tài liu nghiên cu 11592, Vin nghiên cu Kinh t Quc gia, Cambridge, MA. 256 V i u Vi Ngi KhNg L Chameides, William L., H. Yu, S. C. Liu, M. Bergin, X. Zhou, L. Mearns, G. Wang, C.S. Kiang, R. D. Saylor, C. Luo, Y. Huang, A. Steiner và F. Giorgi. 1999. "Nghiên cu in h́nh v tác ng ca khói mù khu vc i vi nông nghip: c hi tng nng sut cây trng ti Trung Quc thông qua kim soát khí thi?" K yu Vin khoa hc quc gia 96 (2): 13626­33. Chamon, Marcos và Eswar Prasad. 2005. "Yu t quyt nh i vi tích ly ca các h gia ́nh Trung Quc." Bn sao. Qu Tin t Quc t, Washington, DC. Chan, Sarah và Qingyang Gu. 2006. "u t Trung Quc tp trung vào khu vc t lin." Tp chí Kinh t Vin ông, tháng 5. Chaudhuri, Sudip. 2004. "Ngành công nghip dc phm." trong cun C cu ngành công nghip ca n , ca Subir Gokarn, Anindya Sen và Rajendra R. Vaidya. New York: i hc Ox-ford. Che, Jiahua và Yingyi Qian. 1998a. "Quyn s hu trí tu không c bo h và Quyn s hu Công ty ca Chính ph." Tp chí Kinh t 113 (2): 467­96. . 1998b. "Môi trng th ch, Chính ph cng ng và qun tr doanh nghip: T́m hiu v các doanh nghip làng xă Trung Quc." Tp chí Lut pháp, Kinh t và T chc 14 (1): 1­23. Chen, Jian và Belton M. Fleisher. 1996. "S mt b́nh ng thu nhp ca khu vc và Tng trng kinh t Trung Quc." Báo Kinh t so sánh 22: 141­64. Chen, Kun và Martin Kenney. n phm sp xut bn "Các trng i hc/ Vin nghiên cu và H thng Ci tin khu vc: Trng hp ca Bc Kinh và Shenzhen", Tp chí Phát trin Th gii. Chen, Shaohua và Martin Ravallion. 2004. "Thc trng ca nhng ngi nghèo nht th gii ra sao k t u nhng nm 1980?" Tp chí Quan sát Nghiên cu ca Ngân hàng Th gii 19 (2): 141­70. . 2006. "So sánh v mc mt b́nh ng và t́nh trng ói nghèo gia Thu nhp và Tiêu dùng." Bn sao. Nhóm Nghiên cu Phát trin, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Chen, Shaohua, Martin Ravallion và Youjuan Wang. 2006. "Dibao: Mc thu nhâp ti thiu c bo m ti các thành ph ca Trung Quc?" Tài liu nghiên cu chính sách 3805, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. "Trung Quc xut hin ni bt trên mt trn dc phm ca n ." 2006. http://www.bain.com/bainweb/publications/in_the_news_detail. asp?id=24912&menu_url=for_the_media.asp. "Trung Quc: Ngành dc phm ă không nhn thy tim nng." 2005. Tp chí phân tích Oxford, ngày 8 tháng 9. Tài liu tham kho 257 "Thành công ca ngành công ngh cao ca Trung Quc không phi là iu hin nhiên." 2005. Thi báo tài chính, 25 tháng 10. "Trung Quc: T́nh trng thiu nc gây ra nhng nguy c ln." 2006. Tp chí phân tích Oxford, 13 tháng 2. "Chic nm châm t lnh Trung Quc tr thành mt món bán chy." 2005. Thi báo Tài chính, 18 tháng 11. Trích dn s liu ca Trung Quc. 2005. Bc Kinh: Tài liu thng kê ca Trung Quc. Clarke, Donald, Peter Murrell và Susan Whiting. 2006. "Vai tṛ ca lut pháp trong phát trin kinh t Trung Quc." Tài liu nghiên cu Pháp lut và Lư thuyt lp pháp 187, i hc George Washington, Washington, DC. Clarke, George R. và Scott J. Wallsten. 2006. "Có phi Internet ă thúc y thng mi? Thc tin ca các nc phát trin và ang phát trin." iu tra kinh t 44 (3): 465­84. Cohen, Aaron J., H. Ross Anderson, Bart Ostro, Kiran Dev Pandey, Michal Krzyzanowski, Nino Künzli, Kersten Gutschmidt, Arden Pope, Isabelle Romieu, Jonathan M.Samet và Kirk Smith. 2004. "Nhng tác ng o c ca t́nh trng ô nhim không khí vùng ô th." Trong cun so sánh các ri ro y t: Gánh nng khu vc và toàn cu ca cn bnh do nhng nhân t tim n nguy c chính c xác nh, tp 2, ca M. Ezzati Majid, A. D. Lopez, A. Rodgers và C.J.L. Murray, 1353­433. Geneva: T chc Y t Th gii. Commander, Simon, Rupa Chanda, Mari Kangasniemi và L. Alan Winters. 2004. "Có phi vic di c ca lc lng lao ng lành ngh là chy máu cht xám? Thc t ca Ngành công nghip phn mm n ." Tài liu tho lun 1422, Hc vin nghiên cu lao ng, Bonn, c. Cooper, Richard N. 2006. "Lao ng ca Trung Quc và n hi nhp vi kinh t th gii nh th nào?" Tài liu tham kho ca cun Múa vi nhng ngi khng l: Trung Quc, n và nn kinh t toàn cu. Hc vin Nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Corbett, Jenny và Tim Jenkinson. 1996. "Ngun tài chính cho ngành công nghip, 1970­1989: Mt so sánh quc t." Báo Kinh t Quc t Nht Bn 10: 71­96. Crassous,Renaud,Jean-CharlesHourcade,OlivierSassi,VincentGitz,Sandrine Mathy và Meriem Hamdi-Cherif. 2006. "IMACLIM-R: Mt khuôn mu cho các vn phát trin bn vng." Tài liu tham kho ca cun Múa vi nhng ngi khng l: Trung Quc, n và nn kinh t toàn cu. Hc vin nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. 258 V i u Vi Ngi KhNg L Dasgupta, Susmita, Hua Wang và David Wheeler. 1997. "Thành công: Ci cách chính sách và Tng lai ca Ô nhim công nghip Trung Quc." Tài liu nghiên cu chính sách 1856, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Datt, Gaurav và Martin Ravallion. 2002. "Có phi tng trng kinh t giai on sau ci cách ca n ă b ngi nghèo li phía sau?" Báo Vin cnh Kinh t 16 (3): 89­108. D'Costa, Anthony. 2006. "Xut khu, Mi liên kt gia các trng i hc và ngành công nghip, thách thc v sáng ch ti Bangalore, n ." Tài liu nghiên cu chính sách 3887, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Deaton, Angus. 2001. "T l ói nghèo n giai on 1999-00.", Bn sao. Chng tŕnh nghiên cu v Nghiên cu Phát trin, i hc Princeton, Princeton, NJ. . 2005. "T́nh trng ói nghèo Th gii ang phát trin (hay Tng trng Th gii nghèo)" Nghiên cu Kinh t và S liu 87 (1): 1­19. Deaton, Angus và Jean Drèze. 2002. "Xem xét li t́nh trng ói nghèo và Mt b́nh ng n ." Tp chí Kinh t Chính tr, 7 tháng 9, 3729­48. Deaton, Angus và Valerie Kozel. 2005. "Cuc chin ói nghèo ca n ." Delhi, India: Macmillan. Devlin, Robert, Antoni Estevadeordal và Andres Rodríguez-Clare. 2006. "S ni lên ca Trung Quc:C hi và thách thc i vi M La tinh và Ca-ri-bê." Cambridge, MA: David Rockefeller Center, i hc Harvard. DfID (V Phát trin Quc t). 2005. "Tác ng ca Tng trng và T do hóa Thng mi Trung Quc và n i vi t́nh trng ói nghèo châu Phi." DCP 70, Báo cáo, London. Dimaranan, Betina V., ed. Sp xut bn. "Thng mi toàn cu, H tr và Sn xut: C s d liu GTAP 6 Data Base." Tây Lafayette, IN: Trung tâm phân tích thng mi ṭan cu, i hc Purdue. Dollar, David và Aart Kraay. 2006. "Không phi ngi i vay hay ngi cho vay: Liu quan im v giá tr tài sn nc ngoài bng 0 ca Trung Quc có ư ngha v mt kinh t?" Báo Kinh t Tin t 53 (5): 943­71. Dooley, Michael, David Folkerts-Landau và Peter Garber. 2003. "Tham lun v H thng Bretton Woods System." Tài liu nghiên cu 9971, Vin nghiên cu kinh t quc gia, Cambridge, MA. Drèze, Jean và Amartya. 1995. "n : Phát trin kinh t và C hi xă hi". Delhi, India: i hc Oxford. Dutta, P. 2005. "Gii thích v mt b́nh ng tin lng n ." Tài liu nghiên Tài liu tham kho 259 cu ca B phn Nghiên cu v ói nghèo 29, Pḥng Kinh t, i hc Sussex, Vng quc Anh. Edmonds, James A., M. Wise và D. Barns. 1995. "Chi phí và hiu qu ca các Hip nh nng lng nhm thay i khí thi i--xít các-bon", Chính sách nng lng 23: 309­36. Edmonds, James A., M. A. Wise và C. MacCracken. 1994. "Công ngh nng lng tiên tin và thay i khi hu: Phân tích da trên Mô h́nh ánh giá thay i toàn cu (GCAM)." Pḥng thí nghim ông Bc Thái B́nh Dng, Richland, Washington. Eichengreen, Barry. 2004. "Mt cân bng toàn cu và Bài hc t Bretton Woods." Tài liu nghiên cu 10497, Vin nghiên cu Kinh t Quc gia, Cambridge, MA. Eichengreen, Barry và Pipat Luengnaruemitchai. 2004. "Ti sao châu Á không có th trng trái phiu ln hn?" Bài tham lun ti Trng i hc Hàn Quc/Hi tho BIS, "Nghiên cu th trng trái phiu châu Á" Xê-un, tháng 3. Eichengreen, Barry và Yung Chul Park. 2003. "Ti sao hi nhp tài chính châu Á không bng châu Âu?" Tài liu nghiên cu PEIF-4, Vin nghiên cu châu Âu, i hc California, Berkeley. Ngân hàng Trung ng châu Âu. 2006. "Tích ly d tr ngoi t" Tài liu 43, Nhóm c trách y ban Quan h Quc t, Frankfurt, c. Evenett, Simon J. và Anthony J. Venables. 2002. "Tng trng xut khu các nc ang phát trin: Xâm nhp th trng và các Ḍng thng mi song phng." http://www.alexandria.unisg.ch/Publikationen/22177. Fan, Joseph P. H., Randall Morck, Lixin Colin Xu và Bernard Yeung. 2006. "Liu vic iu hành tt có a li ngun vn u t nc ngoài? Gii thích cho trng hp thu hút FDI c bit ca Trung Quc." Tài liu tham kho cho Cun "Nhy múa vi nhng ngi khng l: Trung Quc, n và nn Kinh t toàn cu." Hc vin nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Fan, Shenggen. 1991. "Tác ng ca thay i công ngh và Ci cách th ch i vi tng trng ca ngành nông nghip Trung Quc." Báo Kinh t Nông nghip châu M 73: 266­75. FAO (T chc Nông lng ca Liên Hp Quc). 2006. "Tng trng nhanh ca mt s nn kinh t châu Á: Bài hc và Tác ng ti Nông nghip và An ninh lng thc: Trung Quc và n ." Pḥng khu vc châu Á và Thái B́nh Dng. Bng-cc: FAO. 260 V i u ViNgi KhNg L Farrell, Diana và Aneta Marcheva Key. 2005. "H thng tài chính tt hu ca n ." McKinsey Quarterly 2. Fehr, Hans, Sabine Jokisch và Laurence Kotlikoff. Sp xut bn. "Có phi Trung Quc s dùng ba tra ca chúng ta và mi chúng ta n ti? Mô phng con ng chuyn i kinh t, tài chính và nhân khu hc ca Hoa K, EU, Nht Bn và Trung Quc." Trong cun Chính sách Tài chính và Qun lư ông Á, ca Takatoshi Ito và Andrew Rose. Chicago: i hc Chicago. Fernandez, Juan Antonio và Laurie Underwood. 2006. CEO Trung Quc. Xinh-ga-po: John Wiley & Sons. "S liu cho thy Trung Quc là nc nhp khu ḍng v phng tin." 2006. Thi báo Tài chính, 11 tháng 2. Fleisher, Belton và Xiaojun Wang. 2004. "S chênh lch v tay ngh, Quay li trng hc và s phân on th trng trong mt nn kinh t chuyn i: Trng hp ca Trung Quc i lc." Báo Kinh t phát trin 73: 315­28. Frankel, Francine R. 2005. "Kinh t chính tr ca n giai on 1947­2004: Cuc cách mng tng bc." Niu ê-li: i hc Oxford. Freund, Caroline và Caglar Ozden. 2006. "nh hng ca xut khu ca Trung Quc i vi trao i thng mi ca khu vc M La tinh vi Th gii." Bn sao. Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Friedman, Edward và Bruce Gilley, eds. 2005. Nhng ngi khng l châu Á: So sánh gia Trung Quc và n . New York: Palgrave Macmillan. Fujita, Masahisa và Nobuaki Hamaguchi. 2006. "K nguyên ang n ca Trung Quc + 1: Vin cnh ca Nht Bn v Mng li sn xut ông Á." Tài liu tham kho ca Dancing with Giants: China, India, and the Global Economy. Hc vin nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Gallagher, Kelly Sims. 2006. "Gii hn trong quá tŕnh nhy vt v phát trin công ngh nng lng? Thc t Ngành công nghip ô tô ca Trung Quc." Chính sách nng lng 34 (4): 383­94. Gehlbach, Scott và Philip Keefer. 2006. "Nhng cam kt áng tin cy ca ch chuyên quyn." Bn sao. i hc Wisconsin-Madison. Genberg, Hans, Robert McCauley, Yung Chul Park và Avinash Persaud. 2005. "Tích ly chính thc và Qun lư tin t châu Á: S k bí, Thc tin và Tng lai." Luân-ôn: Trung tâm nghiên cu chính sách kinh t. Ghosh, Madhusudan. 2006. "Ci cách kinh t, Tng trng và S chia r khu vc n ". Bn sao. i hc Visva-Bharati, West Bengal, n . Gill, B. 2006. "S bin i ni a ca Trung Quc: Dân ch hóa hay Mt trt t?" Trong cun Toàn cnh Trung Quc: iu mà gi ây th gii cn hiu v môt siêu cng ang ni lên, ca C. Fred Bergsten, Bates Gill, Nicholas Tài liu tham kho 261 Lardy và Derek J. Mitchell, ch. 3. New York: Vn công chúng/Hc vin Kinh t Quc t/Trung tâm Nghiên cu Quc t và Chin lc. "Bin i toàn cu." 2006. Tp chí Kinh t Trung Quc, 19 tháng 6. Gokarn, Subir, Anindya Sen và Rajendra R. Vaidya, eds. 2004. "C cu ngành công nghip n ." New York: i hc Oxford. Gokarn, Subir và Rajendra R. Vaidya. 2004. "Ngành công nghip ph tùng ô tô." Trong cun C cu ngành công nghip n ca Subir Gokarn, Anindya Sen và Rajendra R. Vaidya. New York: i hc Oxford. Goldstein, Andrea, Nicolas Pinaud, Helmut Reisen và Xiaobao Chen. 2006. "S ni lên ca Trung Quc và n : Cha ng iu ǵ trong ó có tác ng i vi châu Phi?" Trung tâm Phát trin, OECD, Paris. Goldstein, Morris và Nicholas Lardy. 2005. "Vai tṛ ca Trung Quc trong h thng Bretton Woods System c hi sinh: Mt trng hp nhm bn sc" Tài liu nghiên cu 05-2, Hc vin Kinh t Quc t, Washington, DC. Goodfriend, Marvin và Eswar Prasad. 2006. "Khuôn kh cho Chính sách tin t c lp Trung Quc." Tài liu nghiên cu 06/111, Qu Tin t Quc t, Washington, DC. "Nh là p" 2006. Tp chí Kinh t, 25 tháng 3, 14­16. Gordon, James và Poonam Gupta. 2005. "Hiu bit v Cách mng dch v ca n ." Trong cun Kinh nghim mi ca n và Trung Quc v Ci cách và Tng trng, ca Wanda Tseng và David Cowen. New York: Palgrave Macmillan. Chính ph n , B nng lng. 2003. "S liu 2003." http://powermin.nic. in/JSP_SERVLETS/internal.jsp. Chính ph n , y ban K hoch. 2002. "Tm nh́n n 2020". New Delhi. Grace, Cheri. 2005. "Báo cáo ngn cho DfID: Cp nht v t́nh h́nh Trung Quc và n và Tip cn dc phm." London: B phn Phát trin Quc t. Haber, Stephen, Armando Razo và Noel Maurer. 2003. "Chính tr ca Quyn s hu trí tu: Bt n nh chính tr, Cam kt áng tin cy và Tng trng Kinh t Me-hi-cô, 1876­1929." Cambridge, UK: i hc Cambridge. "Công ty Haier to ra 1000 vic làm ti Qun Kershaw." 2006. The State, April 11. http://www.thestate.com/mld/thestate/. Hamilton, James D. 2003. "Th nào là mt cú sc du la?" Báo Kinh t 113: 363­98. Han, Chunping và Martin King Whyte. 2006. "Toàn cnh tâm trng xă hi v 262 V i u Vi Ngi KhNg L t́nh trng bt b́nh ng thu nhp ti Trung Quc ngày nay." Bn sao, i hc Harvard, Cambridge, MA. Hanson, Gordon và Raymond Robertson. 2006. "Trung Quc và tin trin gn ây ca xut khu ngành ch to ca M La-tinh." Bn sao. Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Hao, Jiming và Litao Wang. 2005. "Ci thin cht lng không khí Trung Quc: Trng hp ca Bc Kinh." Báo ca Hip hi Qun lư không khí và rác thi 55: 1298­305. Hausmann, Ricardo và Dani Rodrik. 2003. "Phát trin kinh t nh t khám phá." Báo Kinh t Phát trin 72: 603­33. Heckman, James và Xuesong Li. 2004. "S thiên v trong la chn, Li th cnh tranh và li ích ca giáo dc: Bng chng t Trung Quc nm 2000." Tp chí nghiên cu Kinh t Thái B́nh Dng 9 (3): 155­71. Hellman, Joel. 1998. "Ngi chin thng s giành tt c: Tính chính tr ca ci cách cc b trong thi k chuyn i hu cng sn." Tp chí Chính tr th gii 50 (2): 203­34. "Tp oàn siêu th Wal-Mart ă ti." 2005. Tun báo Kinh t, 4 tháng 4. Hertel, Thomas W., ed. 1997. Phân tích thng mi ṭan cu, Mô h́nh và ng dng. Cambridge, UK: i hc Cambridge. Holz, Carsten A. 2006. "Ci cách và tng trng ti Trung Quc: các d toán ca Angus Maddison áng tin cy nh th nào?" Tp chí Thu nhp và Tài sn 52 (1): 85­119. "Honda s u t 652 triu ô la vào th trng n ." 2006. Thi báo Tài chính, 5 tháng 7. Huang, Yasheng. 1996. "Lm phát và kim soát u t Trung Quc." Cambridge, UK: i hc Cambridge. . 2003. "Bán Trung Quc: u t trc tip nc ngoài trong giai on ci cách." New York: i hc Cambridge. . Sp xut bn. "Tính cht t bn ca Trung Quc n âu?" trong cun S tay quc t v kinh t phát trin ca Amitava Krishna Dutt và Jamie Ros. Aldershot, UK: Edward Elgar. Huang, Yasheng và Tarun Khanna. 2005. "Mô h́nh kinh doanh trong và ngoài nc." Trong cun Nhng ngi khng l châu Á: So sánh Trung Quc và n , ca Edward Friedman và Bruce Gilley. New York: Palgrave Macmillan. Hummels, David và Peter Klenow. 2005. "Tính a dng và cht lng ca xut khu quc gia." Tp chí Kinh t châu M 95 (3): 704­23. Tài liu tham kho 263 Ianchovichina, Elena. 2004. "Phân tích chính sách thng mi trong bi cnh hoàn thu". Tp chí Báo Mô h́nh chính sách 26: 353­71. Ianchovichina, Elena và Pooja Kacker. 2005. "D báo và nhng yu t quyt nh tng trng th gii ang phát trin" Tài liu nghiên cu chính sách 3775, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Ianchovichina, Elena và Will Martin. 2004. "Tác ng kinh t ca vic Trung Quc gia nhp T chc Thng mi Th gii." Tp chí Kinh t ca Ngân hàng Th gii 18 (1): 3­28. "IBM s hin din n vi khon vn u t 6 t ô la M." 2006. Thi báo Tài chính, 7 tháng 6. IEA (T chc nng lng quc t). 2002. Toàn cnh nng lng th gii 2002. Paris: OECD. . 2004. Toàn cnh nng lng th gii 2004. Paris: OECD. . 2005a. "Cán cân nng lng ca các nc ngoài OECD ­ Cán cân m rng." tp 2005, 01. OECD, Paris. . 2005b. "Khí thi CO2 t nhiên liu," vol. 2005, 01. OECD, Paris. . 2006. "Giá nng lng thô(US$/bbl)," vol. 2006, 01. OECD, Paris. . Trong nhiu nm. "Báo cáo th trng du m." http://www. oilmarketreport.org. IMF (Qu Tin t Quc t). 2005a. "Th trng du m s tip tc tht cht?" Ṭan cnh Kinh t th gii , ch. IV. Washington, DC. . 2005b. Toàn cnh Kinh t Th gii: Xây dng các th ch. Washington, DC. . 2006a. Báo cáo v s n nh tài chính toàn cu. Tháng 4. Washington, DC. . 2006b. Ṭan cnh kinh t th gii, c s d liu, tháng 9 nm 2006. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/02/data/index.htm. "n : S xâm nhp ca Trung Quc vào th trng xut khu dt may." 2005. Tài liu phân tích ca Oxford, 20 tháng 5. "n : H tng c s yu kém làm cn tr tng trng ô th." 2006. Tài liu phân tích ca Oxford, 11 tháng 7. Jalan, Jyotsna và Martin Ravallion. 2002. "Nhng cái by ói nghèo theo a lư? Mt mô h́nh tng trng tiêu dùng vi mô khu vc nông thôn Trung Quc?" Tp chí kinh t lng ng dng 17: 329­46. "Hàng hóa hàm lng cht xám cao ca Nht Bn c công nhn rng răi n ." Japanese White Goods Get High Recognition in India." 2006. Báo Nht Bn, 1 tháng 4/. 264 V i u Vi Ngi KhNg L Jean, Sébastien, David Laborde và Will Martin. 2005. "Hu qu ca vic s dng nhng công thc mi thay th trong ct gim rào cn nông nghip." trong cun Ci cách thng mi nông nghip và Ṿng phát trin ô-ha ca Kym Anderson và Will Martin, ch. 4. Washington, DC: Ngân hàng Th gii. Jenkins, Rhys và Chris Edwards. 2006. "ng lc Châu Á và Tiu Châu Phi Saharan." Bn tin IDS 37 (1): 23­32. Jian, Tianlun, Jeffrey Sachs và Andrew Warner. 1996. "Xu hng mt b́nh ng gia các vùng Trung Quc." Tp chí Kinh t Trung Quc 7 (1): 1­21. Joseph, K. J. 2004. "Ngành công nghip in t." trong cun C cu ngành công nghip ca n ca Subir Gokarn, Anindya Sen và Rajendra R. Vaidya. New York: i hc Oxford. Ju, Jiandong và Shang-Jin Wei. 2006. "Gii pháp cho hai nghch lư các lung vn quc t." Bn sao. Qy Tin t Quc t, Washington, DC. Kaminsky, Graciela và Sergio Schmukler. 2003. "Tn thng ngn hn, Li ích dài hn: Tác ng ca t do hóa tài chính." Tài liu nghiên cu 9787, Vin Nghiên cu Kinh t Quc gia, Cambridge, MA. Kanbur, Ravi. 2001. "Chính sách kinh t, Phân phi và ói nghèo: Bn cht ca s bt ng." Phát trin th gii 29 (6): 1083­94. Kanbur, Ravi và Xiaobo Zhang. 1999. "S mt b́nh ng khu vc nào: Din bin ca quá tŕnh mt b́nh ng gia nông thôn-thành th và vùng duyên hi-ât lin Trung Quc." Tp chí Kinh t so sánh 27: 686­701. Kaplinsky, Raphael, Dorothy McCormick và Mike Morris. 2006. "nh hng ca Trung Quc i vi Tiu vùng châu Phi." Vn pḥng Trung Quc, U.K. V Phát trin Quc t, Bc Kinh. Kaufmann, Daniel, Aart Kraay và Massimo Mastruzzi. 2005. "Các vn qun lư IV: Ch s qun lư giai on 1996­2004." Tài liu nghiên cu chính sách 3630 (tháng 6), Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Keefer, Philip và Stuti Khemani. 2005. "Dân ch, Chi tiêu công và ngi nghèo: T́m hiu v ng lc chính tr trong cung cp dch v công cng." Tp chí quan sát nghiên cu ca Ngân hàng Th gii 20 (1): 1­28. Keefer, Philip và Razvan Vlaicu. 2005. "Dân ch, Uy tín và ch ngha thân hu" Tài liu nghiên cu chính sách 3472, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Keidel, Albert. 2005. "C s kinh t ca bt n xă hi Trung Quc." Tài liu ca i thoi M - Âu v Trung Quc ln th 3, Washington, DC, 26­27 tháng 5. Khanna, Tarun và Krishna Palepu. 2004. "Tin tŕnh ca Quyn s hu tp Tài liu tham kho 265 trung Án : Mô h́nh tng quát và Lch s ngành công nghip phn mm ca n ." Tài liu nghiên cu 10613, Vin nghiên cu kinh t quc gia, Cambridge, MA. Kletzer, Kenneth M. 2005. "T do hóa các lung vn u t n : Tht gim tài chính, Chính sách kinh t v mô và Ci cách tng bc." trong cun Din àn chính sách n 2004, ca Suman Bery, Barry Bosworth và Arvind Panagariya, 1­40. Washington, DC: Brookings Institution Press. Knack, Stephen, và Philip Keefer. 1995. "Các th ch và hiu qu hiu qu kinh t: Các kho sát trên phm vi toàn quc s các công c th ch khác nhau." Kinh t hc và chính tr hc 7 (3): 207­27. Kochhar, Kalpana, U. Kumar, R. Rajan, A. Subramanian, và I. Tokatlidis. 2005. "Mô h́nh phát trin ca n : Nhng ǵ ă xy ra, nhng ǵ s n?" Tài liu tŕnh bày ti lot hi tho Carnegie-Rochester v Chính sách Công, Trng Kinh doanh Tepper , i hc Carnegie-Mellon, Pittsburgh, PA, 18­19 tháng 11. . 2006. "Mô h́nh phát trin ca n : Nhng ǵ ă xy ra, nhng ǵ s n?" Tài liu Công tác s 06/22, Qy Tin t Th gii , Washington, DC. Kohli, Atul. 2006. "Chính tr và phát trin kinh t ti n , 1980­2005, Phn I và II." Tun báo kinh t và chính tr, 1/4, 1251­60, và 8/4, 1361­70. Korinek, Anton, Johan Mistiaen, và Martin Ravallion. 2006. "Không phn hi kho sát và Phân b thu nhp." Nht báo v s Bt công Kinh t 4 (2): 33­55. Công ty KPMG . 2006. Sn xut ti n : C hi, thách thc và nhng câu truyn thn thoi. Báo cáo s 211-786. Kuijs, Louis. 2005. "u t và tit kim ti Trung Quc." Tài liu nghiên cu chính sách s 3633, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. . 2006. "Trung Quc trong tng lai: Mt nc tit kim hay i vay" Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n , và nn kinh t toàn cu. Vin nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Kypreos, K. 2000. "Mô h́nh SÁT NHP vi nhng thay i k thut ni sinh." bài tŕnh bày ti Hi tho v lp mô h́nh kinh t chính sách môi trng và nhng thay i k thut ni sinh, ti Amsterdam, 16­17 tháng 11. Lall, Sanjaya, và Manuel Albaladejo. 2004. "Kh nng cnh tranh ca Trung Quc: Mt mi e do cho các nhà sn xut xut khu ông Á?" Phát trin Th gii 32 (9): 1441­66. Lall, Sanjaya, và John Weiss. 2004. "Trung Quc mi e da cnh tranh ca 266 V i u Vi Ngi KhNg L Châu M La Tinh: Phân tích cho giai on 1990­2002." Nhà xut bn Queen Elizabeth Tài liu Công tác s120, i hc Oxford, UK. Lall, Somik, và Sanjoy Chakravorty. 2005. "V trí công nghip và s by b́nh ng v không gian: Lư thuyt và dn chng t n ." Xem xét li ngành kinh t hc phát trin 9 (1): 47­68. Lane, Philip. 2006. "Bng tài khon i xng ca n và Trung Quc." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. và the Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Lane, Philip, và Gian Maria Milesi-Ferretti. 2002. " Di chuyn ngun vn dài hn." trong cun Kinh t hc v mô NBER Hàng nm 2001, ed. Ben S. Bernanke và Kenneth S. Ro-goff, 73­116. Nhà xut bn Cambridge, MA: MIT. . 2006. "S giàu có b ngoài ca các quc gia: Thng ke li và m rng v ti sn và n nc ngoài, giai on 1970­2004." Tài liu Công tác s 06/69, Qy tin t quc t, Washington, DC. Lane, Philip, và Sergio Schmukler. 2006. "Hi nhp tài chính quc t ca Trung Quc và Âns ." Tài liu Tho lun s 5852, Trung tâm nghiên cu chính sách kinh t London. Lardy, Nicholas R. 2004. "Trung Quc liu có phi là mt thách thc kinh t hung mnh mi?" trong cun Hoa k và nn kinh t th gii: Chính sách kinh t i ngoi trong thp k mi, ed. C.Fred Bergsten. Washington, DC: Hc vin kinh t hc quc t. Lewis, W. Arthur. 1954. "Phát trin kinh t vi ngun cung ng vô tn lc lng lao ng." i hcManchester v nghiên cu Kinh t và Xă hi 22: 139­91. Li, David D. 2006. "Các khon u t ln trong nc không qua trung gian và n chính ph: Nhng thách thc trong quá tŕnh ci t lnh vc tài chính ti Trung Quc." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. và the Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Li, Hongbin, và Li-An Zhou. 2005. "Chính tr và hiu qu kinh t: Vai tṛ sang to ca vic kim soát cá nhân ti Trung Quc." Nht báo kih t hc công cng 89 (9/10): 1743­62. Lim, Edwin, Michael Spence, và Ricardo Hausmann. 2006. "Trung Quc và nn kinh t toàn cu: nhng vn và quan im trung hn." Tài liu Công tác s 1265, Trung tâm phát trin quc t, i hc Harvard, Cambridge, MA. Tài liu tham kho 267 Lin, Justin. 1992. "ci cách nông thôn và tng trng nông nghip ti Trung Quc." Tng quan kinh t Hoa K 82: 34­51. Lin, Xiannuan. 1996. Chin lc nng lng ca Trung Quc: c cu kinh t nhng la chn công ngh và t́nh h́nh tiêu th nng lng. Westport, CT: Praeger. Lindert, P. H. 2000. "Ba th k bt công ti Anh và M." Trong cun s tay Phân b thu nhp, Tp . I, ed. A. B. Atkinson và F. Bourguignon, 167­216. Amsterdam: North Hollvà. Liu, Gang. 2004. "óc tính nhu cu nng lng và s có dăn nhu cu nng lng ti các nc OECD: Phng pháp bng s liu ng." Tài liu Tho lun s 373, Pḥng nghiên cu, thng kê Norway, Oslo. Liu, Shijin. 2003. "Nhng thách thc và mc tiêu phát trin ca ngành công nghip nng lng Trung Quc n nm 2020." Bài thuyt tŕnh ti Din àn phát trin Trung Quc 2003, Chin lc ci t ngành nng lng quc gia ca Trung Quc, 15­17 tháng 11. Loayza, Norman, P. Fajnzylber, và C. Calderon. 2005. Tng trng kinh t ti M la tinh và Ca- ri-bê" S liu thc t chun hóa, chú gii, và d báo. Washington, DC: Ngân hàng Th gii. Ma, Jun, Nam Ngyuen, và Jin Xu. 2006. ng lc sáng to ca Trung Quc. Hong Kong (Trung Quc): Ngân hàng Deutsche , 18 tháng 5. Maddison, Angus. 2003. Nn kinh t th giói: Thng kê lch s. Paris: OECD. Manion, Melanie. 1985. "H thng qun lư cán b sau thi Mao trch ông: Vic b nhim, thuyên chuyn và cho ngh các cán b ng và nhà nc." Quư san Trung Quc 102 (Tháng 6): 203­33. . 1992. "Chính tr và chính sách thi sau khi Mao trch ông ngh hu." Quư San Trung Quc s 129 (March): 1­25. Manne, Allen. 1978. "Liên h gia kinh t và nng lng: Chuyn ng ngôn con voi và con th?" Trong cun Bc tin trong kinh t hc nng lng và ngun lc, Tp . 1, ed. R. Pindyck. Greenwich, CT: JAI Press. Markusen, J., T. Rutherford, và D. Tarr. 2005. "Thng mi và u t trc tip trong ngành dch v cho các nhà sn xut và th trng chuyên môn trong nc." Nht báo Canada v kinh t 38 (3): 758­77. Mattoo, Aaditya, Deepak Mishra, và Anirudh Shingal. 2004. Duy tŕ Duy tŕ s phát trin ca ngành dch v ti n , tip cn th trng nc ngoài, ci cách trong nc và àm phán quc t. Washington, DC: Ngân hàng Th gii. 268 V i u Vi Ngi KhNg L McKinsey Global Institute. 2005. S phát trin ca th trng lao ng th gii. New York: McK-insey & Company. Mehta, Pratap Bhanu. 2003. "Mt vn vô danh--Nn kinh t n không to c nhiu vic làm." T in tín, 17 Tháng 12. Mengistae, Taye, Lixin Colin Xu, và Bernard Yeung. 2006. "Trung Quc vs. n : Nh́n nhn tm v mô khi so sánh hiu qu kinh t v mô." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Vin nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Min, Weifang. 2006. "Xu hng phát trin hc sau i hc ti TQ trong thi gian gn ây." 8 tháng 5. Mishra, Deepak. 2006. "Cung cp vn cho tc tng trng nhanh chóng ca n và s nh hng chung ti nn kinh t th gii." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Vin nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Mitra, Devashish, và Beyza P. Ural. 2006. "Ngành công nghip sn xut ti n : mt ngành tng trng chm chp trong nn kinh t phát trin nh v băo toàn cu." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Vin nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Modigliani, Franco, và Shi Larry Cao. 2004. "S hn lon trong hot ng tit kim ti TQ và lư thuyt ṿng i." Nht báo Lư thuyt kinh t 42 (1): 145­70. Morita, Tsuneyuki, Mikiko Kainuma, Hideo Harasawa, và Keiko Kai. 1994. "Mô h́nh hi nhp Châu Á Thái B́nh Dng nhm ánh giá các lua chn chính sách gim thiu khí ga gây hiu ng nhà kính. Cht thi vào không khí và nhng tác ng làm nóng lên ca trái t." Vin nghiên cu môi trng quc gia, Ibaraki, Nht bn. Mukherji, Joydeep. 2005. "Nguyên nhân gây ra s khác bit v phát trin: hn c s phân chia ch ." Trong cun Nhng gă khng l Châu Á: So sánh Trung Quc và n , ed. Edward Friedman và Bruce Gilley. New York: Palgrave Macmillan. Murgai, Rinku, và Martin Ravallion. 2005. "m bo vic làm ti nông thôn n : chi phí và li ích gim nghèo?" Tun san Kinh t và chính tr, 30 Tháng 7, 3450­55. Cc thng kê TQ. 2005. Niên giám thng kê 2005. Beijing. Tài liu tham kho 269 Naughton, Barry. 1995. Vt lên k hoch: Ci cách kinh t TQ, 1978­1993. New York: Nhà xut bn i hc Cambridge. . 2006. "Kim soát t theo chiu t trên xung di: SASAC và s c hu trong vic duy tŕ s hu nhà nc ti TQ." nh. i hc California, San Diego. Nayar, Baldev Raj. 1990. Nn kinh t chính tr ti khu vc công cng ca n . London: Sangam Books. Nee, Victor. 1992. "ng lc t chc cho vic quá th trng: Nhng mô h́nh lai to: quyn s hu trí tuy và nn kinh t hn hp ti TQ." Tun san Khoa hc qun lư 37 (1): 1­27. Nee, Victor, và Sonja Opper. 2006. "Ch ngha t bn c chính tr hóa ti TQ." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Viên nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Nichols và Surhan Cam, 1­22. New York: Palgrave Macmillan. Nikomborirak, Deunden. 2006. "Nghiên cu so sánh v vai tṛ ca ngành dch v trong phát trin kinh t ti TQ và n Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Viên nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Noble, Gregory W. 2006. "S ni lên ca ngành công nghip ô tô TQ và n và tác ng i vi các nc ang phát trin." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Viên nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. North, Douglass C. 1990. Các th ch, s thay i th ch và hiu qu kinh t. Cambridge, UK: NXB i hc Cambridge. "n phn khó khn ." 2006. Nhà kinh t hc, 3 Tháng 6. Obstfeld, Maurice. 2005. "S rng buc gia ng nhân dân t và ng ô la các khía cnh khác nhau." Bn sao, i hc California, Berkeley. Obstfeld, Maurice, và Kenneth Rogoff. 2005. "S bt cân bng v lun tài chính trong các tài khon toàn cu và s iu chnh t giá hi oái." Các tài liu thng kê v hot ng kinh t 1: 67­146. Vn pḥng Tng cc ng kim n . 2003. "Tng tài sn các h gia nh ti Án theo iu tra 2001." http://www.censusindia.net/2001housing/S00- 020.html. Oi, Jean Chun. 1989. Nhà nc và Nông dân ti TQ ng i: Nn kinh t chính tr ca Chính ph Làng. Berkeley: Nhà xut bn i hc California. 270 V i u Vi Ngi KhNg L . 1999. Nông thôn TQ ct cánh: các nn tng th ch ca ci cách kinh t.Berkeley: Nhà xut bn i hc California . Padhi, Asutosh, Geert Pauwels, và Charlie Taylor. 2004. "T do hóa nn công nghip dt may n ." Quư san McKinsey Tháng 10. Panagariya, Arvind. 2004. "n trong nhng nm 1980s và 1990s: Chin thng trong u tranh ci cách.", tài liu Công tác s 04/43, Qy Tin t Th gii, Washington, DC. . 2006. "n và TQ: Thng mi và u t nc ngoài" Bn sao. i hc Colum-bia, New York. Park, Albaret, Xiaoqing Song, Junsen Zhang, và Yaohui Zhao. 2004. "Gia tng bt công v thu nhp ti thành th TQ, 1988 n 1999." Bn sao. Khoa kinh t, i hc Michigan, Ann Arbor. Patnaik, Ila, và Ajay Shah. 2006. "Mi liên quan gia các ḍng luân chuyn vn và h thng tài chính trong nc ca n ." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Viên nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. . Forthcoming. "Kinh nghim ca n vi vn ḍng luân chuyn vn." Trong cun Kim soát vn và các ḍng luân chuyn ti các nn kinh t mi ni: Chính sách, hot ng và kt qu, ed. Sebastian Edwards. Chicago: Nhà xut bn i hc Chicago. Paul, Shyamal, và Rabindra N. Bhattacharya. 2004. "Vic thi khí CO2 t vic s dng nng lng ti n : Phân tích phân ly." Chính sách nng lng 32: 585­93. Pecht, Michael, và Y. C. Chan. 2004. Ngành công nghip in t ca Trung Quc. College Park, MD: Nhà xut bn CALCE EPSC. Pei, Minxin. 2006. bc quá b ḱm kp: hn ch ca ch chuyên quyn. Cambridge, MA: Nhà xut bn i hc Harvard. Petri, Peter A. 2006. "Có phi ông Á ang tr nên c lp hn?" Nht san Kinh t châu Á 17 (3): 381­94. Prasad, Eswar, và Raghuram Rajan. 2005. "T do hóa tài khon vn có kim soát: mt gi ư." Tài liu Tho lun Chính sách s 05/7, Qy Tin t Th gii , Washington, DC. . 2006. "Mt c ch cho chính sách tin t c lp hn ca TQ." Tài liu công tác s 06/111, Qy Tin t Th gii, Washington, DC. Prasad, Eswar, Kenneth Rogoff, Shang-Jin Wei, và Ayhan Kose. 2003. Tác ng ca t do hóa tài chính i vi các nc ang phát trin: Mt vài dn chng thc nghim. Tài liu 220. Washington, DC: Qy Tin t Th gii . Tài liu tham kho 271 Prasad, Eswar, và Shang-Jin Wei. 2005. "Phng pháp tip cn ca TQ vi các ḍng luân chuyn vn: cách thc và nhng phng pháp lun gii kh d." Tài liu Công tác s 05/79, Qy tin t quc t, Washington, DC. PROBE Team. 1999. Báo cáo công khai v t́nh h́nh giáo dc c s. New Delhi, India: Nhà XB i hc Oxford. Puga, Diego, và Anthony Venables. 1999. "tích t t bn và phát trin kinh t: thay th nhp khu và t do hóa thng mi." Nht san Kinh t 109: 292­311. Quinn, Dennis P., và John Woolley. 2001. "Dân ch và hiu qu kinh t: u tiên s n nh." Nht báo hoa k v khoa hc chính tr s 45 (3): 634­57. Radhakrishnan, K. G. 2006. "Ngành công nghip phn mm non tr ca n ." Tng quan kinh t vin ông. Raiser, Martin. 1998. "Tr cp bt b́nh ng: ci cách kinh t, chuyn giao tài khóa và s hi t tt c nhng im trên ti các tnh ca TQ." Nht báo nghiên cu phát trin s 34: 1­26. Ranciere, Romain, Aaron Tornell, và Frank Westermann. 2005. "Khng hong có h thng và tng trng." Tài liu Công tác s11076, U ban nghiên cu kinh t quc gia,Cambridge, MA. Ravallion, Martin. 2000. "Liu các thc o nghèo ói có nên b gn vi các tài khon quc dân không?" Tun báo kinh t và chính tr, 26 tháng 8, 3245­52. . 2003. "o lng tng lng phúc li xă hi ti các nc ang phát trin: mc tng hp gia các tài khon quc dân và s liu kho sát" Tng quan kinh t hc và thng kê 85: 645­52. . 2004a. "nhng khái nim khác nhau v bt b́nh dng trong cuc tranh lun v toàn cu hóa." Trong cun Din àn Thng mi 2004, ed. Susan Collins và Carol Graham, 1­38. Washing- ton, DC: Nhà xut bn pháp lut Brookings. . 2004b. "Tng trng h tr nghèo ói: mt cun sách vơ lng." Tài liu Công tác s3242, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. . 2005. "Nhng tác ng ph ca phát trin nông thôn: Dn chng t TQ." Trong cun S bt b́nh ng theo không gian và s phát trin, ed. Ravi Kanbur và Anthony Venables, 137­62. New York: Nhà xut bn i hc Oxford. Ravallion, Martin, và Shaohua Chen. 1999. "Khi ci cách kinh t nhanh hn ci cách v mt thng kê: o lng và lư gii s bt b́nh ng ta nông thôn TQ." Bn tin kinh t hc và thng kê Oxford 61: 33­56. 272 V i u Vi Ngi KhNg L . 2003. "o lng tng trng h tr nghèo ói vi." Nhng lá th kinh t hc 78 (1): 93­99. . 2005. "Nhng nh hng không nh́n thy c: Tit kim ti h gia ́nh trc các d án phát trin ti các khu vc nghèo ói." Nht báo kinh t hc công cng 89: 2183­204. . Forthcoming. "Bc tin ca TQ trong pḥng xóa ói gim nghèo." Nht báo kinh t hc phát trin. Ravallion, Martin, và Gaurav Datt. 1996. "Tng trng kinh t vi các yu t cu thành có vai tṛ ra sao vi ngi dân nghèo ca n ?" Tng quan kinh t Ngân hàng Th gii 10: 1­26. . 2002. "Ti sao tng trng ti mt s vùng ca n li có nh hng gim nghèo tích cc hn so vi các vùng khác?" Nht báo Kinh t hc Phát trin 68: 381­400. Ravallion, Martin, và Dominique van de Walle. 2006. "Vic mt t biu hin s thành công hay tht bi ca Vit Nam trong thi k quá ?" Tài liu Công tác nghiên cu Chính sách s3871, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Rawski, Thomas. 2006. "Nhng thc o quc t ca s phát trin bùng n ti TQ: xu hng, vin cnh và tác ng." Bài thuyt tŕnh ti Din àn Yale ông Á v kinh t chính tr, New Haven, CT, 31 Tháng 5. Reisen, Helmut, Vàrea Goldstein, và Nicolas Pinaud. 2006. "Trung Quc và n có ǵ h tr châu Phi?" Tài liu thuyt tŕnh ti Hi ngh phát trin toàn cu thng niên ln th 7, St. Petersburg, Russia, 18 tháng 1. "Ri ro song hành cùng tng trng." 2006. Oxford Analytica, 20 tháng 2. Rodrik, Dani. 2006a. "chi phí xă hi ca vic d tr ngoi t." Nht báo kinh t quc t 20 (3): 253­66. . 2006b. "Có ǵ c bit v kim ngch xut khu ca TQ?" Bn sao. Kennedy School, i hc Harvard, Cambridge, MA. Rodrik, Dani, và Arvind Subramanian. 2005. "T s phát trin ca o Hindu n vic tng nng sut: Bí n v s chuyn giao tng trng ti n ." Tài liu ni b ca IMF 52 (2): 193­236. Rolvà-Holst, David, và John Weiss. 2005. "Cng ḥa nhân dân Trung hoa và nhng nc láng ging: dn chng v thng mi khu vc và tác ng ca u t." Lư thuyt kinh t châu á thái b́nh dng 19 (2): 18­35. Roy, Tirthankar. 2004. "ngành công nghip dt may." Trong bài C cu ngành công nghip ti n , ed. Tài liu tham kho 273 Subir Gokarn, Anindya Sen, và Rajendra R. Vaidya. New York: Nhà XB i hc Oxford. Sala-i-Martin, Xavier. 2002. "phân b thu nhp th gii (thng kê t phân b c tính ca tng nc)." Tài liu Công tác s 8933, U ban nghiên c kinh t quc gia, MA. "Sanyo mun n tng trng mnh m." 2006. Nihon Keizai Shimbun, 3 tháng 4. Sarma, E.A.S, J. N. Margo, và A. S. Sachdeva. 1998. "Vin cnh nng lng ca n tính n nm 2020." Tài liu trinh bày ti i hi toàn cu ln th 17 v nng lng, Houston, TX, 13­18 tháng 9. Saxenian, AnnaLee. 2006. The New Argonauts. Cambridge, MA: Harvard University Press. Schiff, Jerald, Enric Fernvàez, Renu Kohli, Sudip Mohapata, Catriona Purfield, Mark Flanagan, và Dimitri Rozhkov. 2006. "Nhng vn ni cm ti Ân ." Báo cáo quc gia s. 06/56, Qy Tin t Th gii , Washington, DC. "Bán hàng tht n gin." 2006. Business Week, 27 tháng 2. Sen, Abhijit, và Himanshu. 2004a. "ói nghèo và bt b́nh ng ti n 1." Tun san kinh t và chính tr, 18 tháng 9, 4247­63. . 2004b. "ói ngèo và bt binh ng ti n 2: khong cách ngày càng tng trong nhng nm1990s." Tun báo kinh t và chính tr, 25 tháng 9, 4361­75. Setser, Brad. 2005. "Bài toán khó cho TQ: th trng tài chính bên ngoài phát trin mnh trong khi th trng tài chính trong nc yu kém." Bài thuyt tŕnh ti hi ngh CESifo, "T́m hiu nn kinh t TQ," Munich,tháng 6 Shalizi, Zmarak. 2005. "Phát trin bn vng và s dng khôn ngoan tài nguyên thiên nhiên ti TQ." Bài thuyt tŕnh ti din àn th k 21. Beijing, 5­7 tháng 9. . 2006. "gii quyt vn nn thiu nc ti TQ và nhng hu qu v mt xă hi và môi trng." Tài liu Công tác Nghiên cu Chính sách s3895, World Bank, Washington, DC. . Forthcoming. "nng lng và khí thai: nhng tác ng khu vc và toàn cu ca TQ và n ." Tài liu Công tác Nghiên cu Chính sách s, Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Shanker, Kripa, và T. G. Nayak. 1983. "Nhng thay i v c phn thu nhp, mt nghiên cu so sánh v khu vc doanh nghip t nhân và nhà nc ti n , giai on 1960­61 n 1977­78." Tài liu ca ngân hàng d tr n 4 (June): 82­109. 274 V i u Vi Ngi KhNg L Shi, Xinzheng, Terry Sicular, và Yaohui Zhao. 2004. "bt b́nh ng v thu nhp thành th và nông thôn ti TQ trong nhng nm 1990s." Bn sao. Trung tâm nghiên cu kinh t quc gia TQ, i hc Bei-jing. Shih, Victor. 2004. "gii quyt vn n khó ̣i: nhng khó khn v chính sách chính tr và tài chính ti TQ." Quư San Trung Quc s 922­44. Shirk, Susan L. 1993. Lô gíc chính tr trong ci cách kinh t ti TQ. Berkeley: Nhà XB i hc California. Sigurdson, Jon. 2005. Trung Quc siêu sc mnh công ngh. Northampton, MA: Edward Elgar. Sinton, Jonathan. 2001. "s chính sác và áng tin cy ca các thng kê nng lng ca TQ." Tng quan kinh t TQ 12 (4): 373­83. Sinton, Jonathan E., và David G. Fridley. 2000. "iu ǵ ang xy ra? Xu hng tiêu th nng lng ti TQ hin nay." Chính sách nng lng 28: 671­87. . 2003. "Nhn xét v các s liu thng k gn ây ca TQ v nng lng." Tp chí Trung Quc 6 (2): 6­14. Sinton, Jonathan E., Mark D. Levine, và Qingyi Wang. 1998. "Hiu qu s dng nng lng ti TQ: Nhng vic ă làm tt và nhng thách thc." Chính sách nng lng 26 (11): 813­29. "Phát trin n nh." 2006. Tun báo kinh t và chính tr, February 25. Srinivasan, T. N. 2003a. "TQ và n : cp nht v hiu qu kinh t, cnh tranh, và Hp tác.." Tài liu Công tác s199, i hc Stanford Trung tâm phát trin quc t, Palo Alto, CA. . 2003b. "Ci cách kinh t n ." Tài liu 190, Trung tâm phát trin quc t Stanford i hc Stanford, Stanford, CA. . 2006. "TQ n và nn kinh t th gii" Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Viên nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Stevens, Christopher, và Jane Kennan. 2006. "làm sao xác nh c tác ng v thng mi ca TQ lên các nc nh?" Bng tin ca Vin nghiên cu phát trin 37 (1): 33­42. Streifel, Shane. 2006. "tác ng ca TQ và n ti th trng hàng hóa toàn cu: tp trung vào các sn phm kim loi khoáng sn và du khí." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Viên nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Sull, Donald N., và Yong Wang. 2005. Hàng sn xut ti TQ: Các giám c Tài liu tham kho 275 phng tây hc c ǵ t nhng doanh nhân tiên phong ca TQ. Boston: Nhà XB i hc kinh doanh Harvard. Summers, Lawrence. 2006. "phn ánh lên tài khon toàn cu s tích ly ca các th trng mi xut hin." L. K. Jha, Ngân hàng d tr n , Mumbai,tháng 3 Sun, Haishun, và Dilip Dutta. 1997. "Tng trng kinh t TQ trong giai on 1984­93: Trng hp ch ngha hai cc khu vc." Qúy san th gii th ba 18 (5): 843­64. Sundaram, Krishnamurty, và Suresh D. Tendulkar. 2003. "ói nghèo n trong nhng nm 1990s: kt qu xem li cho tt c: n và 15 quc gia ln trong giai on 1993­94." Tun báo kinh t chính tr, 15 tháng 11, 4865­73. Suri, K. C. 2004. "Dân ch, ci cách kinh t và kt qu bu c ti n ." Tun báo kinh t chính tr, 39 (51), 5404­11. Sutton, John. 2004. "Mng li cung ng ph kin ô tô ti TQ và n : mt nghiên cu tiêu chun." Bn sao. Suntory và Trung tâm quc t Toyota v kinh t hc và các lnh vc liên quan, Trng kinh t London. Swamy, Subramanian. 2005. "ui theo TQ, liu n có theo kp?" Trong cun Nhng gă khng l châu á: so sánh TQ và n , ed. Edward Friedman và Bruce Gilley. New York: Palgrave Macmillan. Tan, Kong-Yam. 2004. "Th trng hn n và nh hng lên tng trng kinh t." tài liu chun b cho k hoch 5 nm ln th 11 ca TQ. Ngân hàng Th gii, Washington, DC. "Hăng thép Tata t làm nhc ḿnh khi áp ng nhu cu ca n vi công ngh quá cao và bán qung vi giá r." 2006. Thi báo tài chính, 24 tháng 3. "Vin thông và công ngh." 2006. Trung Quc kinh doanh, 5 tháng 6. TERI (Vin nng lng và tài nguyên). 2004. danh mc d liu ca TERI niên giám 2004. New Delhi, India: TERI Press. "n hôm nay, th gii ngày mai." 2005. T nhà kinh t hc, 2 tháng 4. "Toshiba t phá vào th trng in gia dng n ." 2006. Dây chuyn kinh doanh, 5 tháng 5. Tseng, Wvàa, và Markus Rodlauer, eds. 2003. Trung Quc: cnh tranh trong nn kinh t toàn cu. Washington, DC: IMF. UNCTAD . New York: United Nations. Báo cáo vê Thng mi và phát trin nm 2005 ca T chc Thng mi và Phát trin Liên Hip quc UNDP Chng tŕnh Phát trin Liên hp quc 2002 Báo cáo v phát trin con ngi nm 2002: Nng cao dân ch trong 276 V i u Vi Ngi KhNg L mt th gii b chia r. Nhà xut bn ai hoc OXFORD. New York Vng quc Anh, U ban Công Nghip và Thng mi 2005. Báo cáo phát trin. London "Quá ti ngh nghip?Làm th nào gii quyt nhng nguy c n và Trung Quc Thi báo tài chính, 20 tháng 7. USEIA (C quan thông tin v nng lng ca M). 2003. "Tng quan v vic s dng nng lng ca Trung Quc. http://www.fe.doe. gov/international/EastAsia_and_Oceania/chinover.html. . 2005. Báo cáo thng niên v Nng lng toàn cu 2003 http://tonto.eia.doe.gov/bookshelf/SearchResults.asp?title=International+E nergy+Annual&submit=Search&product. . 2006. Báo cáo thng niên v Nng lng toàn cu 2004 http://www.eia.doe.gov/iea/. Van Vuuren, Detlef, Zhou Fengqi, Bert de Vries, Jiang Kejun, Cor Graveland, and Li Yun. 2003. "Vin cnh Nng lng và Khí thi ca Trung Quc trong th k 21- S khám phá da trên nhng la chn phát trin và Gim thiu c bn" Chính sách nng lng 369-87 Virmani, Arvind. 2005. "Các c ch chính sách, s tng trng và nghèo ói ca n : Nhng bài hc rút ra t s tht bi ca Chính ph và s thành công ca các doanh nghip." Tài liu trang 170. U Ban Nghi ên cu và phát trin kinh t Quc t n , New Delhi. Walmsley, Terrie, Betina Dimaranan, and Robert McDougall. 2002. "Vin cnh c bn cho Mô h́nh GTAP nng ng." tài liu ca Cuc hp Ban C vn, ài Loan ngày 2-3/06 Warnock, Francis, and Veronica Warnock. 2006. "Ḍng chy ngun vn quc t và lăi sut ca Hoa ḱ" i hc Virginia Charlottesville. "n , hăy thn trng." 2006. T nhà kinh t hc, 6 tháng 5. Wedeman, Andrew. 2004. "mc tham nhng ngày càng tng ti TQ." Qúy san Trung Quc 895­921. " n hăy thn trng" 2006. T nhà kinh t hc ngày 6/05 Whalley, John. 2006. "hiu qu hot ng ca MFA ca các nc ang phát trin." tài liu công tác só 12178, U ban nghiên cu kinh t quc gia, Cambridge, MA. Whiting, Susan H. 2001. Quyn lc và s giàu có nông thôn TQ: nhng thay i th ch kinh t chính tr. New York: Nhà xut bn i hc Cambridge. . 2006. "Tng trng, qun lư và pháp lut: nhng th ch pháp lun ni b ca ng nhà nc TQ." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng Tài liu tham kho 277 gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Viên nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Wilkinson, Steven I. 2006a. "gii thích mô h́nh thay i ca nhng mi liên h gia nhng ngi bu c ti n " Trong cun Nhà tài tr, khách hàng và chính sách: Mô h́nh gii tŕnh dân ch và cnh tranh chính tr ed. Herbert Kitschelt và Steven I. Wilkinson. Cambridge, UK: Cambridge Nhà xut bn i hc. . 2006b. "Chính tr hc tiêu dùng c s h tng ti n ." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Viên nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Wong, Christine P. W. 1992. "ci cách tài khóa và công nghp hóa a phng: quá tŕnh ci cách nhiu vn sau thi k Mao trch ông." Trung Quc hin i 18 (2): 197­227. Ngân hàng Th gii. 1994. Ci cách ngoi thng ti TQ. Washington, DC. . 2002. "Hp 2.3: Ṿng luân chuyn vn gia hng công và Trung Quc." Trong cun Tài chính phát trin toàn cu 2002: Cung cp tài chính cho các quc gia nghèo nht, 41. Washington, DC. . 2003a. Vin cnh kinh t toàn cu và các nc ang phát trin 2004. Wash-ington, DC. . 2003b. Báo cáo phát trin th gii 2003: Phát trin bn vng trong mt th gii nng ng. New York: Nhà xut bn i hc Oxford . . 2004a. ánh giá môi trng u t 2004: Nâng cao kh nng cnh tranh trong lnh vc sn xuât. Washington, DC. . 2004b. "Chính sách thng mi ti Nam Á: Tng quan." Báo cáo 29949, Wash-ington, DC. . 2005a. "Mt lung không khí mi: tin tŕnh 10 nm và nhng thách thc trong qun lư cht lng không khí ti thành th 1993­2002." Washington, DC. . 2005b. Các ch s phát trin th gii. http://web.worldbank.org/ WBSITE/ EXTERNAL/DATASTATISTICS/ 0,,contentMDK:20899413~m enuPK:232599~ pagePK:64133150~piPK:64133175~theSitePK:239419,00. html. . 2005c. Báo cáo phát trin th gii: b́nh ng và phát trin. New York: Oxford . 2006a. "Mô h́nh chi phíe môi trng ca TQ." Bn sao. Washington, DC. 278 V i u Vi Ngi KhNg L . 2006b. Các ch s phát trin kinh t. Washington, DC. . 2006c. n : Tng trng mang tính ph quát và phân phi dch v làm nên thành công. New Delhi, India. . Forthcoming. M la tinh và ca ri bê phn ng trc s phát trin ca TQ và n . Nghiên cu khu vc ca vn pḥng kinh t trng ph trách M la tinh và ca ri bê, Washington, DC. Ngân hàng Th gii Office, Beijing. 2005. Quư San Trung Quc s cp nht - tháng 11 2005, Bng 2, p. 16. . 2006. "xem xét li ch s GDP - nhng thay i và nhng iu không thay i ?" Cp nht Qúy: tháng 2 2006. htp://siteresources.worldbank. org/INTCHINA/Resources/318862-1121421293578/cqu_feb06.pdf, ti trên mng xung 3 tháng 4, 2006. Hi ng nng lng th gii. 1999. các chính sách s dng hiu qu nng lng và các ch s. London. WHO (T chc y t th gii). 2002. Báo cáo sc khe toàn cu. Geneva. Wu, Jinglian. 2005. Hiu và lư gii ci cách kinh t ti TQ. Cincinnati, OH: Thomson/South-Western. Wu, Yanrui, và Zhangyue Zhou. 2006. "Thay i thng mi song phng gia TQ và n ." Nht báo kinh t châu á 17 (3): 509­18. Xiao, Geng. 2004. "Chính quyn nhân dân Trung hoa và vn luân chuyn FDI: Phm vi, nguyên nhân và nh hng ." Tài liu Tho lun s 7, Vin ngân hàng phát trin châu Á, Tokyo. Yang, Dali L. 2004. To ra mt TQ hùng mnh mi: Qúa th trng và hot ng chính tr ca chính quyn TQ. Stanford, CA: Nhà xut bn i hc Stanford . Yang, Yongzheng. 2006. "Trung Quc hi nhp vào nn kinh t th gii: nh hng i vi các nc ang phát trin ." Lư thuyt kinh t châu á thái b́nh dng 20 (1): 40­56. Yusuf, Shahid, và Kaoru Nabeshima. 2006a. Các u tiên phát trin ca TQ. Washington, DC: Ngân hàng Th gii. . 2006b. Các thành ph hu công nghip ti ông Á. Stanford, CA: Nhà XB i hc Stanford. Yusuf, Shahid, Shuilin Wang, và Kaoru Nabeshima. 2005. "chính sách tài khóa hng n s sáng to." Bn sao . Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Zhang, Xiaobo, và Ravi Kanbur. 2005. "s bt b́nh ng v không gian trong giáo dc và dch v y t ti TQ." Tng quan kinh t Châu Á 16: 189­ Zhang, Zhongxiang. 2000. "Liu TQ có dám cam kt v mc khí thi ti a? Phân tích kinh t chính tr." Kinh t hc nng lng 22: 587­614. Tài liu tham kho 279 Zhao, Min. 2006. "T do hóa t các nc bên ngoài và s phát trin ca h thng trao i ngoi t TQ: Mt nghiên cu thc tin ." Tài liu tham kho cho cun Khiêu v vi nhng gă khng l: Trung Quc, n và nn kinh t Toàn cu. Viên nghiên cu chính sách và Ngân hàng Th gii, Washington, DC. Zhao, Wei, Theo Nichols, và Surhan Cam. 2005. "Trung Quc: quá qua t bn ch ngha." Trong cun Ngi lao ng trong mt th gii toàn cu: nghiên cu ngành công nghip sn xut hàng tiêu dùng ti Châu Phi, Nam M, ông Á, và Châu Âu, ed. Theo Nichols và Surhan Cam, 92­119. New York: Palgrave Macmillan. Zhou, Ping, và Loet Leydesdorff. 2006. "S ni lên ca TQ vi t cách mt quc gia i u v khoa hc." Tài liu nghiên cu chính sách 35 (1): 83­104. Chu trách nhim xut bn: Giám c Nguyn ́nh Thiêm Biên tp và chu trách nhim Ni dung: Ngân hàng Th gii Giy phép Xut bn s: 475-2007/CXB/4-96/LXH In xong và np lu chiu quư 2-2007 Production by Lotus Communications, Hanoi ­ lotushn@ hn.vnn.vn "Mt cun sách rt hay nên c!" T P C H Í K I N H T Ngày 14 tháng 9 nm 2006 "Cun sách này cho thy giá tr to ln ca nhng công tŕnh nghiên cu ca Ngân hàng Th gii. Không quá n gin hoá vn , nghiên cu này ă giúp cho mt vn phc tp tr nên d hiu và d tip cn. By chng sách do các nhà nghiên cu hàng u trong mt s lnh vc là tác gi chính ă phân tích sâu sc trin vng tng trng ca Trung Quc và n cng nh tác ng ca các nc này ti nn kinh t th gii. Các phân tích ht sc công phu, k lng và phù hp, làm sáng t cuc tranh lun mang tính hùng bin nhiu hn là thc t." L A W r e N C e H . S U M M e r S Charles W. Eliot ca Trng i hc Harvard Trng Chính ph John F. Kennedy "S ni lên ca Trung Quc và n to ra nhng quan ngi sâu sc v các c hi phát trin i vi các nc nghèo và s nghèo hoá ca nhng nc giàu hn. Khiêu v vi Nhng ngi khng l din gii nhng quan ngi này trong bi cnh lch s ca nó. Vi nhng phân tích chi tit và hp lư, các tác gi có tên tui ă ch ra nhng Ngi khng l này thc s khng l trên mt s lnh vc. Trong mt s lnh vc khác, tng trng ca hai nc này mang li nhiu c hi cng nh thách thc. Không có cun sách nào v ch tng t mà tôi thy cn gii thiu bn c tham kho hn là cun sách này." J U S T I N Y I f U L I N Giám c sáng lp Trung tâm nghiên cu kinh t Trung Quc i hc Bc Kinh